NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ HẢI YẾN

NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC
CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
Mã số: 62 22 03 02

HÀ NỘI - 2019


Công trình được hoàn thành tại
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Lê Hữu Nghĩa

Phản biện 1:.........................................................
.........................................................

Phản biện 2:.........................................................
.........................................................

Phản biện 3:.........................................................
.........................................................

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện
họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Vào hồi...... giờ....... ngày...... tháng...... năm 2019

Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia và
Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Một quốc gia hưng thịnh hay suy vong, điều đó phụ thuộc đáng kể vào
đường lối lãnh đạo, vào tầng lớp tinh hoa của quốc gia đó có tìm được phương
thức đúng đắn để chấn hưng đất nước, thực sự vì dân, vì nước hay không.
Đường lối lãnh đạo, chất lượng của tầng lớp tinh hoa ở mỗi quốc gia lại phụ
thuộc đáng kể vào trình độ tư duy chiến lược của họ - những người cán bộ lãnh
đạo. Khi bàn về vai trò của cán bộ trong sự nghiệp cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí
Minh luôn coi "cán bộ là cái gốc của mọi công việc, công việc thành công hay
thất bại là do cán bộ tốt hay kém". Có thể nói rằng không một lĩnh vực, một nội
dung, nhiệm vụ nào của sự nghiệp cách mạng lại không cần đến đội ngũ cán bộ
lãnh đạo - những người đi đầu trong việc tham mưu, đề xuất và lãnh đạo tổ
chức thực hiện các nghị quyết, chủ trương của Đảng. Để cán bộ lãnh đạo thực
hiện tốt nhiệm vụ của mình, đòi hỏi phải có những tố chất ưu trội cả về mặt
trình độ tư duy và hành động. Tư duy con người có nhiều cấp độ khác nhau,
người cán bộ lãnh đạo dù ở cương vị nào không thể chỉ có tư duy thông thường
mà cần phải có tư duy chiến lược.
Tư duy chiến lược là yêu cầu cần thiết đối với người cán bộ lãnh đạo. Có tư
duy chiến lược sẽ giúp cho chủ thể có tầm nhìn xa trông rộng, sớm phát hiện được
các tín hiệu của sự thay đổi, của bước ngoặt, kịp thời phát hiện cái mới hợp quy
luật. Tư duy chiến lược định hướng cho hoạt động nhận thức và hoạt động thực
tiễn của con người; dự báo được các tình huống có thể xảy ra; trên cơ sở đó chủ

động đề ra các phương án dự phòng, khắc phục tầm nhìn hạn hẹp. Trước những
biến đổi nhanh chóng, phức tạp của tình hình thế giới với nhiều thời cơ, nhưng
cũng nhiều thách thức thì người nào có được tư duy chiến lược đúng, vạch ra được
những chủ trương, chính sách phát triển mang tầm chiến lược sẽ là người chiến
thắng. Tư duy chiến lược là cần thiết cho bản thân mỗi người cán bộ lãnh đạo, bởi
họ là những người trực tiếp hoặc góp phần xây dựng đường lối, chủ trương, chính
sách trong phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an
ninh, đối ngoại và là người tổ chức thực hiện.
Tuy có vai trò quan trọng đối với người cán bộ lãnh đạo như vậy, nhưng
trình độ tư duy chiến lược trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo của nước ta hiện nay còn
những hạn chế, bất cập. Những hạn chế đó được bộc lộ ra khi có những quyết
sách, quyết định, chủ trương chưa thể hiện được tầm nhìn xa, trông rộng; công tác


2

dự báo, định hướng còn chưa phù hợp với thực tiễn, còn rơi vào tình trạng bị động
đối phó. Điều đó khiến những kế hoạch của đất nước và các địa phương chưa
mang tính dài hạn, tổng thể, trên thực tiễn ở những chủ trương thiếu tính dự báo dễ
dẫn đến tình trạng chắp vá, tùy tiện, gây tác hại tới phát triển kinh tế - xã hội của
đất nước, của địa phương. Vì vậy, đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa trình độ tư duy
chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta, nhằm đáp ứng một cách có hiệu
quả và thành công đối với sự nghiệp đổi mới trong bối cảnh tình hình quốc tế và
khu vực với những biến đổi phức tạp, nhanh chóng, khó lường hiện nay.
Với ý nghĩa đó, nghiên cứu sinh chọn vấn đề: “Nâng cao trình độ tư duy
chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay” làm đề tài nghiên
cứu cho luận án tiến sĩ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Trên cơ sở phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về tư duy chiến lược và

thực trạng trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện
nay, luận án đề xuất một số giải pháp chủ yếu góp phần nâng cao trình độ tư duy
chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta, đáp ứng những yêu cầu, nhiệm
vụ trong thời kỳ mới.
2.2. Nhiệm vụ
- Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
- Phân tích, làm rõ một số vấn đề lý luận về tư duy chiến lược; tầm
quan trọng của nâng cao trình độ tư duy chiến lược đối với đội ngũ cán bộ
lãnh đạo nước ta hiện nay; những nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao trình độ tư
duy chiến lược cho cán bộ lãnh đạo; thực chất của việc nâng cao trình độ tư
duy chiến lược.
- Phân tích thực trạng, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra đối với việc
nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta
hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu góp phần nâng cao trình độ tư duy chiến
lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ
cán bộ lãnh đạo ở nước ta.


3

3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận án là đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp nói
chung ở nước ta, tập trung vào thời kỳ đổi mới (từ năm 1986 đến nay).
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

và quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về tư duy, vai trò của tư
duy chiến lược, về cán bộ và vai trò của cán bộ lãnh đạo.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận: Luận án dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.
- Phương pháp cụ thể: Kết hợp phân tích và tổng hợp, quy nạp và diễn
dịch, lịch sử và logic, phương pháp liên ngành, phương pháp hệ thống - cấu
trúc, so sánh, phỏng vấn.
5. Đóng góp mới của luận án
- Bước đầu đưa ra khái niệm tư duy chiến lược ở mức độ khái quát, tạo cơ
sở, tiền đề cho việc nghiên cứu tư duy chiến lược trên từng đối tượng cán bộ, lãnh
đạo cụ thể của từng cấp, từng ngành, từng lĩnh vực.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu góp phần nâng cao trình độ tư duy
chiến lược, hình thành và phát triển một phương pháp tư duy cần thiết cho đội
ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay nhằm đáp ứng công cuộc đổi mới và hội
nhập quốc tế.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Luận án có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo về tư duy chiến lược
cho công tác nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong các trường Đảng,
trường Chính trị, Cao đẳng, Đại học cũng như trong công tác lãnh đạo của các
cấp ủy Đảng.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình khoa học của tác giả
có liên quan đến luận án đã được công bố và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung luận án gồm 4 chương, 13 tiết.


4

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Liên quan đến nội dung của luận án, tác giả đã tổng quan những tài liệu
đó thành ba nhóm chính dựa theo bố cục ba chương của luận án như sau:
1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ TƯ DUY VÀ TƯ DUY
CHIẾN LƯỢC

Tư duy và tư duy lý luận là những vấn đề đã được quan tâm nghiên cứu
khá sớm trong lịch sử triết học từ thời cổ đại đến triết học cổ điển Đức, nhất là
triết học Mác - Lênin. Ở nước ta, đã có nhiều công trình nghiên cứu được công
bố, ở đó tập trung làm rõ khái niệm tư duy, tư duy lý luận, vai trò của tư duy lý
luận trong quá trình lãnh đạo của đội ngũ cán bộ chủ chốt ở nước ta được đề
cập những bình diện khác nhau. Đặc biệt là thông qua đó đi tới đổi mới tư duy,
phong cách tư duy nhằm đạt được những hiệu quả tối. Tiêu biểu có những công
trình nghiên cứu sau: Tác phầm Đổi mới phong cách tư duy của tác giả Phạm
Như Cương; tác phẩm Học tập phong cách tư duy Hồ Chí Minh, do tác giả Trần
Văn Phòng chủ biên; Nguyễn Trọng Chuẩn với Nửa thế kỷ nghiên cứu và giảng
dạy triết học ở Việt Nam; cuốn “Những vấn đề lý luận đặt ra từ các văn kiện
Đại hội IX của Đảng” của hai tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn và Đặng Hữu Toàn;
tác giả Vũ Khoan với bài viết “Tư duy chiến lược và khoa học lãnh đạo, quản lý
- những thành tựu nghiên cứu trên thế giới và sự tham khảo, vận dụng cho Việt
Nam”; bài viết “Năng lực tư duy lý luận trong quá trình đổi mới tư duy” của tác
giả Nguyễn Ngọc Long; thông qua “Mấy ý kiến về đổi mới tư duy lý luận” của
tác giả Thái Ninh... Tư duy chiến lược cũng được nghiên cứu, trao đổi trong các
diễn đàn, trong các cuộc hội thảo khoa học với những quy mô của những tổ
chức khác nhau. Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, tháng
6/2008 đã tổ chức cuộc hội thảo với nội dung “Phát triển tư duy chiến lược cho
các nhà lãnh đạo khu vực công”. Ngoài ra còn nhiều công trình nghiên cứu khác
nhau liên quan đến việc đổi mới trong tổ chức, quản lý, xây dựng kế hoạch,
những mô hình phát triển trong tương lai ở những lĩnh vực khác nhau tuy không
trực tiếp nghiên cứu về tư duy, tư duy lý luận, tư duy chiến lược nhưng cũng có

đề cập đến ở góc độ vai trò, tầm quan trọng của nó.
Những công trình khoa học kể trên được chọn để tổng quan vì nó cung
cấp cho tác giả luận án những quan điểm cốt lõi, những vấn đề lý luận về tư
duy, tư duy biện chứng, tư duy lý luận, đây là những yếu tố liên quan tới việc
hình thành tư duy chiến lược.


5
1.2. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ TRÌNH ĐỘ TƯ DUY,
TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CỦA ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO

Những công trình nghiên cứu tiêu biểu là: bài viết “Thực trạng tư duy
lý luận của lãnh đạo quản lý nước ta hiện nay trong quá trình học tập phong
cách tư duy Hồ Chí Minh” trong cuốn Học tập phong cách tư duy Hồ Chí
Minh của tác giả Nguyễn Thế Kiệt; cuốn sách “Quá trình đổi mới tư duy lý
luận của Đảng ta từ năm 1986 đến nay” của nhóm tác giả Tô Huy Rứa,
Hoàng Chí Bảo, Trần Khắc Việt, Lê Ngọc Tòng; cuốn sách “5 đương đại”;
tác giả Bruce và Andy với tác phẩm Tư duy chiến lược được Lê Ngọc
Phương Anh tổng hợp và biên dịch; tác phẩm Tư duy chiến lược - Công cụ
sắc bén trong chính trị, kinh doanh và đời thường của hai tác giả Avinat
Đixit và Beri NênBăp; bài viết “Một số căn bệnh trong phương pháp tư duy
của cán bộ ta” của tác giả Lê Hữu Nghĩa; bài viết “Bồi dưỡng tư duy chiến
lược cho cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ta hiện nay” và “Hội nhập quốc tế
và yêu cầu về tư duy chiến lược của người lãnh đạo hiện nay” của tác giả
Trần Văn Phòng; “Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30
năm đổi mới”… đây là những công trình nghiên cứu về trình độ tư duy, tư
duy lý luận và cũng đã có công trình đề cập đến vấn đề bồi dưỡng tư duy
chiến lược cho cán bộ lãnh đạo quản lý ở nước ta hiện nay. Thực trạng về
trình độ tư duy, tư duy lý luận ở đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp được các
tác giả đánh giá khá sâu sắc và toàn diện. Vấn đề về tư duy chiến lược đã

được đề cập đến với tầm quan trọng của nó đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo
của đất nước và yêu cầu nâng cao trình độ tư duy chiến lược là tất yếu trong
điều kiện hiện nay.
1.3. NHỮNG CÔNG TRÌNH VỀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ
TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO

Với việc ngày càng chú trọng quan tâm, đi sâu nghiên cứu về tư duy chiến
lược thì những giải pháp nhằm bồi dưỡng, nâng cao năng lực, trình độ tư duy
chiến lược đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo cũng được các tác giả của những công
trình nghiên cứu đề cập đến. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu biểu:
Tác giả Trung Quốc Thái Kiến Ba, Chu Minh, Vĩ Học Cơ với “Một số vấn đề cán
bộ lãnh đạo cần chú ý nắm bắt khi bồi dưỡng tố chất tư duy chiến lược”; bài viết
“Năng lực lãnh đạo chiến lược - quan niệm, vấn đề và giải pháp” của tác giả
Hoàng Chí Bảo; tác giả Trung Quốc Vương Như Cần với bài viết “Tư duy chiến
lược của cán bộ lãnh đạo cần đủ bốn quan điểm”; cuốn sách “Đào tạo, bồi dưỡng
nguồn nhân lực tham mưu chiến lược” của tác giả Đỗ Minh Cương và Nguyễn
Viết Lộc; Luận án tiến sỹ của Dương Minh Đức “Nâng cao năng lực tư duy lý
luận của cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng hiện nay”;


6

bài viết“Nâng cao năng lực tư duy của cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược” của Ngô
Huy Đức; bài viết “Xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở nước ta hiện nay quan niệm, đặc điểm và những mâu thuẫn cần giải quyết” của tác giả Đoàn Minh
Huấn; tác giả Trung Quốc Tăng Quảng Lạc với “Bàn về nguyên tắc cơ bản của tư
duy chiến lược của cán bộ lãnh đạo thời kỳ mới”; bài viết “Kinh nghiệm đào tạo
lãnh đạo chiến lược của Xin-ga-po” của tác giả Trần Thị Thanh Thủy... Thông
qua những công trình nghiên cứu trên, bên cạnh việc làm rõ những khái niệm về
các hình thức, những trình độ của tư duy được phân tích và làm rõ thì vấn đề về
thực trạng về trình độ, năng lực tư duy, tư duy lý luận trong độ ngũ cán bộ lãnh

đạo ở nước ta tùy từng phạm vi nghiên cứu được các tác giả tìm hiểu, phân tích và
đánh giá nghiêm túc, từ đó xây dựng các giải pháp thiết thực nâng cao trình độ,
năng lực tư duy, tư duy lý luận, tư duy chiến lược.
1.4. GIÁ TRỊ CỦA CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ TỔNG
QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.4.1. Giá trị của những công trình nghiên cứu đã tổng quan
Qua tổng quan có thể nhận thấy, những công trình nghiên cứu về tư duy
và tư duy lý luận được nghiên cứu sâu sắc ở nhiều góc độ khác nhau. Tư duy và
tư duy lý luận là vấn đề đã được quan tâm nghiên cứu khá sớm trong lịch sử
triết học từ thời cổ đại đến triết học cổ điển Đức, nhất là triết học Mác - Lênin.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu được công bố, ở đó tập trung làm rõ khái
niệm tư duy, tư duy lý luận, vai trò của tư duy lý luận trong quá trình lãnh đạo
của đội ngũ cán bộ chủ chốt ở nước ta được đề cập những bình diện khác nhau.
Mặc dù sau Nghị Quyết Trung ương VII, khóa XII với việc chú trọng xây
dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đã có một số bài viết liên quan đến tư duy
chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược được bàn tới, tuy vậy,
hiện nay trong nước còn rất ít công trình nghiên cứu chuyên sâu về tư duy chiến
lược mà thường chỉ đề cập đến tư duy, tư duy lý luận. Tư duy chiến lược được
một số công trình nghiên cứu đề cập đến thông qua bài tạp chí, hội thảo khoa
học; một số sách đề cập đến tư duy chiến lược thì gắn với tư duy chiến lược cho
lĩnh vực cụ thể. Hầu hết các ngành, các lĩnh vực đều xác định cho mình những
chiến lược phát triển, từ đó có kế hoạch cụ thể để đảm bảo và hướng tới sự phát
triển cho tương lai. Chúng ta không khó để tìm thấy chiến lược cho việc phát
triển kinh tế, văn hóa, giáo dục, quân sự trong khoảng thời gian 10 năm, 20
năm, 50 năm ở những phạm vi, quy mô khác nhau.Việc nghiên cứu tư duy
chiến lược với tính cách là một quá trình của tư duy, một trình độ tư duy, năng
lực tư duy khái quát thì chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập tới. Đây là
một khoảng trống lớn có thể tiếp cận khai thác, tìm tòi để là sáng rõ đặc trưng
của tư duy chiến lược - yếu tố tư duy không thể thiếu đối với đội ngũ cán bộ

lãnh đạo trước tình hình mới ở nước ta hiện nay.


7

Quan niệm thế nào là tư duy chiến lược, trình độ tư duy chiến lược cùng
những đặc trưng của nó còn nhiều ý kiến khác nhau. Có sự khác nhau ấy là bởi
các tác giả nghiên cứu về tư duy chiến lược gắn với tư duy theo ngành, theo
lĩnh vực mà không phải là tư duy chiến lược chung, tổng thể, cách và khả năng
tư duy ra những điều mới mang tầm nhìn dài hạn. Do vậy, các tác giả thường
chỉ ra cách làm thế nào để có được một chiến lược mà còn ít đề cập đến để chỉ
ra con đường hình thành tư duy chiến lược, để từ đó bồi dưỡng, nâng cao trình
độ tư duy chiến lược cho cán bộ lãnh đạo. Để có cái nhìn khái quát hơn về tư
duy chiến lược, nâng cao trình độ tư duy chiến lược thì đây là nội dung cần tiếp
tục được nghiên cứu, làm rõ.
1.4.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu
Trên cơ sở tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến nội
dung của luận án, tác giả nhận thấy việc đề cập trực tiếp, cụ thể về trình độ tư
duy chiến lược còn ít được khai thác. Với khoảng trống đó, tại luận án này,
nghiên cứu sinh tiếp tục nghiên cứu, làm rõ một số nội dung sau:
- Phân tích, làm rõ một số vấn đề lý luận về tư duy chiến lược; tầm quan
trọng của nâng cao trình độ tư duy chiến lược đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở
nước ta hiện nay; những nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao trình độ tư duy chiến
lược cho cán bộ lãnh đạo; thực chất của việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược
- Trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, phân tích rõ những ưu điểm, hạn
chế và những vấn đề đặt ra về trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ
lãnh đạo ở nước ta hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao có hiệu quả trình độ tư
duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay.
Như vậy, có thể nói, luận án có sự kế thừa nhất định từ kết quả nghiên cứu

trước về tư duy, tư duy lý luận, tư duy chiến lược, về đội ngũ cán bộ lãnh đạo nói
chung, đồng thời cũng đưa ra một số nội dung mới xoay quanh vấn đề về nâng cao
trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay. Bàn về
trình độ tư duy chiến lược là nội dung khó, ít công trình ở nước ta đề cập đến, đặc
biệt dưới góc độ triết học, tài liệu tham khảo còn hạn chế. Tuy vậy, đây lại là vấn
đề lớn, thực sự cần thiết cho sự phát triển của đất nước, do đó nghiên cứu sinh lựa
chọn đề tài “Nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở
nước ta hiện nay” với mong muốn đóng góp một cái nhìn hệ thống, tổng quát hơn
về tư duy chiến lược trong sự phát triển tư duy nói chung của con người.
Tiểu kết chương 1
Tư duy là vấn đề được nghiên cứu từ rất sớm trong lịch sử phát triển của
loài người, được khai thác ở nhiều cấp độ, nhiều khía cạnh, qua nhiều công trình
nghiên cứu lớn nhỏ khác nhau. Tư duy chiến lược là một loại hình của tư duy,


8

ngày càng trở nên cần thiết trong đời sống thực tiễn. Bởi thế, việc rèn luyện nâng
cao trình độ tư duy chiến lược là không thể thiếu đối với mỗi người, đặc biệt là ở
những người cán bộ lãnh đạo. Đã có nhiều công trình nghiên cứu có đề cập đến tư
duy chiến lược, nhưng nội dung trình bày về những chiến lược cụ thể đối với từng
lĩnh vực cụ thể, mà chủ yếu là đưa ra những chiến lược nhằm phát triển các mặt
khác nhau của kinh tế. Tuy nhiên, tư duy chiến lược là gì, thực chất tư duy cần
những yếu tố nào sẽ có được tư duy chiến lược, làm gì để rèn luyện và nâng cao
trình độ tư duy chiến lược thì chưa được đề cập. Như vậy, những vấn đề lý luận về
tư duy chiến lược, những nhân tố hình thành, vai trò của tư duy chiến lược cần
được bàn đến một cách hệ thống hơn. Chương tiếp theo của luận án phần nào đi
vào giải quyết những vấn đề đặt ra đó.
Chương 2
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC VÀ VAI TRÒ

CỦA NÓ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA CÁN BỘ LÃNH ĐẠO
2.1. TƯ DUY VÀ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC

2.1.1. Khái niệm tư duy
Tư duy là đối tượng phức tạp, được đề cập đến với nhiều lát cắt khác nhau
và thông qua những khái niệm về tư duy cho thấy, tư duy là hiện tượng chỉ có ở
con người, là sự phản ánh ở cấp độ cao nhất trong thế giới vật chất. Tư duy là đối
tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học khác nhau. Triết học xem xét tư duy
dưới lát cắt lý luận phản ánh. Tư duy là trình độ cao của quá trình nhận thức; đó
là quá trình nhận thức khái quát hóa, trừu tượng hóa, mang tính tích cực, sáng
tạo. Nó có tính gián tiếp và gắn liền với ngôn ngữ; hướng sâu vào nhận thức bản
chất, quy luật vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng bởi chủ thể nhận thức
trên cơ sở thực tiễn mang tính lịch sử - xã hội cụ thể.
Bản chất của tư duy luôn là tìm tới chân lý khách quan, phát hiện ra bản
chất của sự vật, hiện tượng. Tư duy hoàn toàn không tồn tại ngoài hoạt động
sống của con người; tư duy của con người mang tính sáng tạo, hoạt động của tư
duy luôn vươn tới những nhận thức mới thông qua hoạt động thực tiễn và nhận
thức. Hoạt động thực tiễn là cơ sở, động lực của tư duy. Tùy thuộc vào việc
xem xét, nhìn nhận mà có thể chia ra những kiểu tư duy khác nhau. Nếu xét
theo trình độ, có thể chia thành tư duy kinh nghiệm và tư duy lý luận; xét theo
tầm nhìn, có thể chia thành tư duy sách lược và tư duy chiến lược…
Tư duy chiến lược là một bước phát triển quan trọng trong quá trình tư
duy của con người. Ngày nay, trên tất cả mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế xã hội, để có sự phát triển tối ưu đều cần tư duy ở tầm chiến lược. Đặc biệt đối
với nước ta đang cần những bước đi dài, đi tắt, đón đầu để bắt kịp sự phát triển


9

của thế giới lại càng đòi hỏi phải có tư duy chiến lược, nhất là trong bối cảnh
tình hình quốc tế biến đổi nhanh chóng, phức tạp, khó lường như hiện nay.

2.1.2. Khái niệm tư duy chiến lược
Tư duy chiến lược là một loại hình của tư duy ở cấp độ cao của con
người. Tư duy chiến lược phản ánh được bản chất, quy luật, xu hướng vận động
của hiện thực khách quan, thể hiện tầm nhìn xa trông rộng, có tính sáng tạo, từ
đó đưa ra những dự báo, định hướng đúng để đạt mục tiêu chiến lược trong
hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn, phù hợp với quy luật phát triển
của khách quan.
Sự cần thiết của tư duy chiến lược và việc nâng cao trình độ tư duy chiến
lược không chỉ dành cho các nhà điều hành, các nhà lãnh đạo cấp cao, mà nó có
thể, và cần phải có ở mọi cấp của tổ chức, thậm chí ở cá nhân. Tư duy chiến
lược giúp chủ thể đưa ra các kế hoạch hiệu quả cũng như các bước để thực hiện
thành công các kế hoạch đó.
Tư duy chiến lược ngày càng trở nên cần thiết đối với tất cả mọi người và
đặc biệt không thể thiếu đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo bởi sản phẩm của tư duy
chiến lược của họ không thuần túy phục vụ cho những mục tiêu cá nhân, trong
phạm vi nhỏ hẹp mà nó có ảnh hưởng, mang tính quyết định tới sự phát triển của
cộng đồng, của vùng miền, của quốc gia dân tộc. Tư duy chiến lược của nhà lãnh
đạo thể hiện những đặc trưng cơ bản gắn với hoạt động lãnh đạo. Tư duy chiến
lược của nhà lãnh đạo mang tính tổng hợp, hệ thống, có tầm nhìn xa trông rộng,
có tính dự báo, thấy được xu thế phát triển và hướng tới các phương án thực hiện
tối ưu. Tư duy chiến lược mang tính định hướng và sáng tạo, có khả năng vận
dụng một cách nhuần nhuyễn phép biện chứng, nhận thức rõ quy luật khách
quan, bản chất của sự kiện, tình hình vận động của sự vật, biết phát hiện mâu
thuẫn của sự vật, phát hiện cái mới phù hợp với sự phát triển của thực tiễn. Tư
duy chiến lược của nhà lãnh đạo có phạm vi phản ánh sâu rộng, trong thời gian
tương đối dài, tiếp cận vấn đề ở quy mô toàn cục. Tư duy chiến lược ở người cán
bộ lãnh đạo mang tầm nhìn thời đại và những thành quả văn minh của nhân loại;
tư duy chiến lược dược dựa trên cơ sở nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, là
tư duy tổng hợp của tư duy kinh tế, tư duy chính trị, tư duy văn hóa, tư duy quân
sự, tư duy đối ngoại, từ đó hình thành nên một tầm nhìn vừa khái quát, vừa sâu

rộng lại đáp ứng được nhu cầu phát triển lâu dài của thực tiễn.
2.1.3. Thực chất của việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược
Nâng cao trình độ tư duy chiến lược thực chất cần bảo đảm nâng cao
được trình độ ở những yếu tố đặc trưng của nó, đó là:
Thứ nhất, nâng cao tầm nhìn xa trông rộng của tư duy. Nâng cao tầm nhìn
tầm nhìn xa, trông rộng của tư duy để không mắc phải lối tư duy nhiệm kỳ, chỉ


10

thấy được cái trước mắt mà không thấy được lâu dài. Điều này đòi hỏi chủ thể
phải có được khả năng nhìn xa, trông rộng trong cả không gian và thời gian, tức là
phải có được cái nhìn mang tính toàn diện trước mọi vấn đề. Luôn đặt đối tượng
hướng tới vào trong môi trường rộng mở để xem xét, so sánh trong mối quan hệ
tương quan cả với quá khứ và tương lai nhằm xác định chính xác trạng thái tồn tại
của đối tượng với đầy đủ những ưu điểm và hạn chế, những thuận lợi và khó khăn,
những thời cơ và thách thức của nó. Thực hiện điều này sẽ giúp chủ thể tránh được
hoặc hạn chế về sự phiến diện, siêu hình, máy móc, một chiều trong nhận thức
cũng như trong giải quyết các tình huống thực tiễn. Nhờ đó tạo ra khả năng nhận
thức đúng được sự vật, hiện tượng như nó vốn có trong thực tế. Đây là cơ sở, là
căn cứ để có thể xử lý chính xác, có hiệu quả đối với những vấn đề của thực tiễn.
Thứ hai, nâng cao tính sáng tạo của tư duy. Tư duy chiến lược phải được
thể hiện bằng tư duy mang tính sáng tạo, vượt trước. Sự sáng tạo của con người
là vô hạn, nhưng không phải ai cũng dám hiện thức hóa những ý tưởng sáng tạo
của mình vào thực tế vì nhiều lý do khác nhau. Chính những lý do đó trở thành
rào cản tư duy sáng tạo và nếu không vượt qua những rào cản đó sẽ không có
được tư duy chiến lược. Để có được tư duy sáng tạo chủ thể cần gạt bỏ, vượt qua
và khắc phục một số lối tư duy cũ, là những yếu tố lạc hậu, lực cản của tư duy
sáng tạo. Trong bối cảnh xã hội, thời đại đang vận động, biến đổi, phát triển
nhanh chóng hiện nay thì tính sáng tạo là linh hồn cho sự tiến bộ của một dân

tộc, là động lực để quốc gia phát triển. Tính sáng tạo của tư duy đối lập với lối tư
duy bảo thủ, trì trệ, ngại đổi mới và thực tiễn xã hội cùng sự vận động của nó là
bất tận, tính sáng tạo của tư duy cũng không có giới hạn cuối cùng. Tư duy chiến
lược không thể là lối tư duy nhốt mình, bó hẹp trong những cái cũ, cái đã qua, vì
thế yêu cầu về tính sáng tạo không thể thiếu trong tư duy chiến lược. Hiện nay,
yêu cầu đổi mới, sáng tạo để phát triển đất nước nhanh và bền vững của Đảng ta
cũng chính là thể hiện tư duy chiến lược trong giai đoạn mới, trong điều kiện
phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Thứ ba, tư duy dự báo xu hướng vận động của sự vật, hiện tượng. Tư duy
chiến lược phải được thể hiện bằng khả năng tư duy dự báo đúng xu hướng vận
động, phát triển của sự vật, hiện tượng, của thực tiễn, phải đưa ra được những
phán đoán, những dự báo, từ đó có những định hướng đúng cho sự vận động,
phát triển trong tương lai, đặc biệt là trong tương lai xa, khẳng định được tầm
nhìn dài hạn. Người có tầm nhìn sẽ biết cách vạch ra những kế hoạch dài hạn và
có hướng giải quyết cho kế hoạch đó. Tư duy chiến lược được thể hiện tập trung
vào việc hoạch định đường lối, chính sách lâu dài, chứ không chỉ là lập kế hoạch
ngắn hạn. Do vậy đòi hỏi tầm nhìn và dự báo một cách sáng tạo nhưng phải có
cơ sở khả thi, thu hút được sự ủng hộ và đồng tình rộng rãi trong xã hội.


11

Có được tư duy dự báo tốt giúp cho chủ thể nắm bắt được những thời cơ,
chủ động vạch ra những hướng đi tắt, đón đầu một cách hiệu quả, đúng quy luật
sẽ đưa đất nước nhanh chóng phát triển, hòa nhập kịp với sự phát triển chung
của thế giới hiện đại.
2.2. VAI TRÒ CỦA TƯ DUY CHIẾN LƯỢC ĐỐI VỚI CÁN BỘ LÃNH ĐẠO

Khái niệm cán bộ lãnh đạo trước hết là chỉ những người đứng đầu, phụ
trách một tổ chức, đơn vị, phong trào nào đó do bầu cử hoặc chỉ định. Cán bộ lãnh

đạo có trách nhiệm đề ra những phương hướng, chủ trương, quyết định có tính
chiến lược về đơn vị mình phụ trách. Cán bộ lãnh đạo còn là người dẫn dắt, tổ
chức đơn vị, phong trào theo hướng đi cụ thể, điều chỉnh những quyết định phù
hợp với sự thay đổi của điều kiện khách quan, kiểm tra việc thực hiện những mục
tiêu đã đề ra.
Hoạt động lãnh đạo là hoạt động mang tính chất định hướng của chủ thể
lãnh đạo đến đối tượng lãnh đạo bằng nhiều phương pháp (giáo dục, thuyết
phục, động viên,…) nhằm đạt mục đích nhất định. Hoạt động lãnh đạo gồm có
nhiều khâu, nhiều bước như: thu nhận và xử lý thông tin, ra quyết định, tổ chức
thực hiện quyết định, tổ chức kiểm tra việc thực hiện quyết định… Tất cả
những bước này đều cần tư duy chiến lược.
Nâng cao trình độ tư duy chiến lược có vai trò to lớn cả về mặt nhận thức
và hoạt động thực tiễn đối với người cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay.
Về mặt nhận thức, việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược sẽ nâng cao
khả năng nhận thức của người cán bộ lãnh đạo trước mọi vấn đề đặt ra. Trước
thế giới đầy biến động, nhiều thời cơ nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, thách
thức như hiện nay, sự nhìn nhận đúng các thách thức, nguy cơ từ thực tiễn có
vai trò rất quan trọng. Những thách thức cơ bản đang đặt ra hiện nay mà chúng
ta có thể thấy đó là: tính bất định cao trong mọi khía cạnh với rất nhiều yếu tố
mới xuất hiện, bên cạnh đó đòi hỏi về sự tương tác trong xã hội ngày càng cao.
Vậy, trước những diễn biến mới trong mớ chằng chịt những mối quan hệ mới
ấy, đâu là yếu tố cốt lõi, là cái cơ bản và phải giải quyết những mối quan hệ
như thế nào để đảm bảo cho sư phát triển bền vững? Do vậy, vấn đề về nhận
diện cái bản chất, cùng đó là các thách thức, đặc biệt là các tính chất mới của
chúng là vấn đề cơ bản trong quá trình tư duy. Đây là những yêu cầu tất yếu
về mặt nhận thức ở người cán bộ lãnh đạo, đòi hỏi họ phải là những người có
trình độ tư duy chiến lược vượt lên tư duy thông thường.
Đối với hoạt động lãnh đạo, việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược có
vai trò hết sức to lớn, gắn bó mật thiết đối với hoạt động lãnh đạo, đặc biệt trong
bối cảnh công cuộc đổi mới và hội nhập ở nước ta hiện nay. Tình hình thế giới và

khu vực những năm qua và đặc biệt thời gian gần đây có nhiều diễn biến rất phức


12

tạp, khó lường. Sự điều chỉnh chiến lược của các nước lớn đã tạo ra nhiều hệ lụy,
bao gồm cả cơ hội lẫn thách thức đối với các nước ở khu vực châu Á - Thái Bình
Dương, trong đó có Việt Nam. Thực tiễn đó đặt ra những vấn đề mới đòi hỏi
người cán bộ lãnh đạo phải biết phân tích, lý giải để nhận thức và lãnh đạo quần
chúng đạt hiệu quả. Nâng cao trình độ tư duy chiến lược sẽ giúp người cán bộ
lãnh đạo nâng cao năng lực tổng kết thực tiễn, tránh bị rơi vào chủ nghĩa kinh
nghiệm, giáo điều, chủ quan, duy ý chí, có tầm nhìn xa trông rộng trong hoạt
động lãnh đạo, quản lý, hoạch định được những chính sách cho sự phát triển lâu
dài, có những phương án dự phòng khắc phục những diễn biến bất lợi bất ngờ từ
thực tiễn. Tư duy chiến lược giúp cho việc lãnh đạo của họ có tính kế hoạch, tính
khoa học, tính dự báo và tính định hướng sâu sắc.
Nâng cao trình độ tư duy chiến lược là tiền đề quan trọng để người cán bộ
lãnh đạo xây dựng được những chiến lược phát triển kinh tế - xã hội mang tính
dài hạn cho cho đất nước và các vùng miền, nâng cao được năng lực dự báo, chủ
động ứng phó với những rủi ro, bất trắc, tạo ra bước tiến vững chắc. Như vậy,
việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược có vai trò quan trọng không chỉ đối với
nhận thức mà cả đối với hoạt động thực tiễn của người cán bộ lãnh đạo ở nước ta
hiện nay.
2.3. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ
DUY CHIẾN LƯỢC

2.3.1. Tình hình kinh tế - xã hội của đất nước ta hiện nay
Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5
năm 2011-2015 (Văn kiện Đại hội XII) nêu rõ về tình hình kinh tế - xã hội nước
ta trước những biến đổi của thế giới, trong đó có cả thuận lợi và không ít khó

khăn. Bên cạnh những kết quả đạt được, nền kinh tế - xã hội nước ta cũng còn
những hạn chế, yếu kém, bất cập.
Đứng trước sự tác động của những biến đổi nhanh chóng, phức tạp, khó
lường của tình hình thế giới, bao gồm cả những nhân tố thuận lợi và cả khó khăn,
thách thức đều đặt ra cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta yêu cầu mới về mặt tư
duy, đó là phải tiếp tục đổi mới tư duy phát triển, đòi hỏi người cán bộ lãnh đạo
nâng cao hơn nữa trình độ tư duy chiến lược, từ đó có được những bước đi vững
chắc, vượt qua được những khó khăn thách thức, hòa nhịp cùng sự phát triển
chung của thế giới, hơn nữa còn có được những cống hiến vì sự tiến bộ của toàn
nhân loại.
2.3.2. Ảnh hưởng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư
Hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với nhiều thành tựu nổi
bật đang tác động vào đời sống xã hội nước ta hàng ngày, hàng giờ, tạo ra cơ hội
nhưng cũng không ít thách thức, đòi hỏi chúng ta phải thay đổi nhận thức, tư duy.


13

Trước tất cả những cơ hội và thách thức ấy, trước hết bản thân người cán
bộ lãnh đạo buộc phải nhận thức, nắm bắt tình hình một cách nhanh chóng, kịp
thời nhận diện tình hình để sớm, phải có tầm tư duy bao quát, có cái nhìn xa
trông rộng, nhanh nhạy, sáng tạo, trên cơ sở có cái nhìn toàn diện để nắm bắt và
dự báo được xu thế biến đổi của sự vật đưa ra những quyết sách phù hợp. Như
thế, yếu tố thời đại kể cả cơ hội và thách thức đều không ngừng tác động, yêu
cầu con người phải nhạy bén với những bước tiến bộ nhanh chóng hơn những
thời kỳ trước. Đồng thời, cũng chính sự tác động của thời đại tạo ra những điều
kiện mới đòi hỏi đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta phải không ngừng nâng cao
trình độ tư duy, đổi mới tư duy, nâng tầm tư duy chiến lược của mình để vươn
lên có đủ năng lực và trình độ phù hợp với thực tiễn đời sống, đáp ứng trước
những sự biến đổi mà thực tiễn đặt ra.

2.3.3. Đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước
Qua mỗi kỳ đại hội Đảng, quan điểm, tư tưởng đổi mới công tác tổ chức,
cán bộ ngày càng được thể hiện rõ hơn, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ cách
mạng trong mỗi giai đoạn. Trước yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn
mới, không chỉ dừng lại ở cơ chế phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ
theo phương thức cũ, mà cần có nhận thức mới phù hợp hơn.
Theo đó, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được tăng cường với nhiều
hình thức đa dạng hơn; nội dung, phương pháp đào tạo từng bước được đổi mới,
kết hợp giữa học lý luận với nâng cao kỹ năng thực hành. Công tác đấu tranh
phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được tăng cường và đạt được một
số kết quả quan trọng. Nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng đã
được kịp thời phát hiện, điều tra và xử lý nghiêm minh, được nhân dân hoan
nghênh, đồng tình, ủng hộ.
Có thể nói, đội ngũ cán bộ lãnh đạo của nước ta ngày càng được quan tâm,
chú trọng toàn diện nhằm phát huy cao nhất trách nhiệm, nhiệm vụ mà đội ngũ
này phải đảm nhiệm trước đất nước, trước nhân dân. Các chủ trương, chính sách
của Đảng và Nhà nước ta giúp họ ngày càng hoàn thiện hơn, phát triển tư duy, tầm
nhìn cũng như nâng cao trình độ, năng lực trong hoạt động thực tiễn nói chung và
nâng cao trình độ tư duy chiến lược nói riêng, đáp ứng cho sự phát triển của đất
nước trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng nhanh, mạnh mẽ và sâu rộng.
2.3.4. Truyền thống, văn hóa
Theo các nghiên cứu khoa học thì Việt Nam đã từng tạo dựng lên một nền
văn minh nông nghiệp trồng lúa nước phát triển rực rỡ trong lịch sử. Tuy nhiên
cũng chính vì vậy mà người Việt bị trói chặt vào kinh tế nông nghiệp. Do đó,
những căn tính nông dân, những đặc trưng của xã hội nông nghiệp có ảnh hưởng
rất lớn đến tất cả mọi truyền thống Việt Nam bao gồm mặt tích cực và cả mặt
hạn chế đối với việc phát triển tư duy của người cán bộ lãnh đạo hiện nay.


14

Lịch sử hình thành và phát triển truyền thống, văn hóa của nước ta cho
thấy chúng ta có nhiều yếu tố tốt đẹp mà ngày nay chúng ta vẫn cần phải duy trì,
gìn giữ, phát huy nhằm phát triển và hoàn thiện tư duy chiến lược. Tuy nhiên,
cũng phải thừa nhận rằng, có những đặc trưng truyền thống, văn hóa có ảnh
hưởng tích cực cho sự phát triển của tư duy chiến lược không nổi bật, có những
yếu tố cần cho sự phát triển tư duy chiến lược thì chưa được khai thác đúng mức,
có những yếu tố tốt lại bị quên lãng, và nhiều yếu tố kìm hãm sự phát triển của tư
duy này lại chưa được khắc phục, loại bỏ. Xuất phát là một đất nước thuần nông
với hình thái kinh tế nông nghiệp lạc hậu, manh mún, lại liên tiếp chịu ách xâm
lăng, đô hộ thì có nhiều yếu tố là cơ sở của tư duy ngắn hạn, tư duy kinh nghiệm
ăn sâu bám rễ mà việc khắc phục những hạn chế trong tư duy này không phải dễ
dàng và nhanh chóng. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, những con người được sinh ra từ
cái nôi văn hóa, ảnh hưởng từ tư duy truyền thống, việc khắc phục những hạn
chế, mạnh dạn bước qua những rào cản, sẵn sàng đưa ra cái mới, mang tầm nhìn
dài hạn chưa phổ biến, kết quả đạt được trên thực tiễn chưa cao.
2.3.5. Nhân tố chủ quan của đội ngũ cán bộ lãnh đạo
Giữa phẩm chất và năng lực cá nhân của người cán bộ lãnh đạo với tư duy
chiến lược có mối quan hệ biện chứng, có sự tác động qua lại ảnh hưởng, chi
phối lẫn nhau. Về mặt triết học, người ta có thể tiếp cận vấn đề này thông qua
mối quan hệ giữa tư duy khoa học và phẩm chất đạo đức nhưng không phải như
những hình thái ý thức xã hội riêng biệt, mà là sự thể hiện trong thực tiễn của sự
phát triển tài năng trí tuệ và phẩm cách con người.
Để nâng cao trình độ tư duy chiến lược, đáp ứng yêu cầu công tác lãnh đạo
trong điều kiện đầy biến động, phức tạp như hiện nay, đối với cán bộ lãnh đạo
chưa bao giờ là việc đơn giản. Điều đó đòi hỏi người cán bộ lãnh đạo phải có nỗ
lực cao trong học tập, nghiên cứu, khổ công rèn luyện trong trực tiễn. Thiếu động
cơ học tập đúng đắn, thiếu nhiệt tình, lòng say mê cũng như ý thức trách nhiệm
trước công việc, trước sự nghiệp cách mạng khó có thể đạt được yêu cầu đó.
Nhân tố chủ quan luôn giữ một vai trò quan trọng đối với tất cả những hoạt động,

một người cán bộ lãnh đạo có năng lực trí tuệ tốt, có thể phát hiện ra nhiều yếu tố
mới nhưng không quyết tâm học tập nâng cao trình độ, thiếu khát khao cống
hiến, không đem những điều mới có lợi cho sự phát triển ứng dụng vào thực tiễn
thì vai trò của chủ thể đó cũng không được ghi nhận đối với sự phát triển.
Tiểu kết chương 2
Tư duy chiến lược là một bước phát triển quan trọng trong quá trình tư duy
của con người. Ngày nay, trên tất cả mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, để
có sự phát triển tối ưu đều cần tư duy ở tầm chiến lược, đặc biệt đối với nước ta
đang cần những bước đi dài, đi tắt, đón đầu để bắt kịp sự phát triển của thế giới.


15

Nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta hiện
nay là yêu cầu tất yếu cho công cuộc phát triển đất nước. Để xây dựng được nội
dung cụ thể cho việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ, lãnh
đạo nước ta đảm bảo có được tầm nhìn xa, trông rộng, mang tính sáng tạo vượt
trước, có được những dự báo đúng xu hướng vận động của thực tiễn thì việc tìm
hiểu, đánh giá thực trạng tư duy chiến lược của đội ngũ này là cơ sở cần thiết.
Chương 3
NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC
CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO Ở NƯỚC TA HIỆN NAY THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA
3.1. NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI
NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO NƯỚC TA HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ
NGUYÊN NHÂN

3.1.1. Những kết quả đạt được trong nâng cao trình độ tư duy chiến
lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta và nguyên nhân
3.1.1.1. Những kết quả đạt được
Thứ nhất, nâng cao tầm nhìn xa trông rộng cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo.

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta khẳng định được tầm nhìn xa trông rộng qua
từng giai đoạn phát triển của đất nước, đã xây dựng và thực hiện đạt kết quả tốt
trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội với những kế hoạch cho nhiều năm,
trong những giai đoạn đạt kết quả đáng ghi nhận. Những kết quả đạt được trong
nâng cao trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta hiện nay
là kết quả trực tiếp từ công cuộc đổi mới, trong đó có đổi mới tư duy do Đại hội
lần thứ VI của Đảng ta khởi xướng.
Thứ hai, nâng cao tính sáng tạo của tư duy cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo. Tư
duy của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta ngày càng nhanh nhạy, thể hiện được
tính sáng tạo, vượt trước. Phẩm chất năng động, sáng tạo trong tư duy của đội
ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta hiện nay được thể hiện rõ nét trong việc nhạy bén,
thích ứng nhanh, phân tích các tình huống hết sức phức tạp của tình hình thế giới
cũng như trong nước, thông qua việc thu nhận và xử lý thông tin, trên cơ sở đó
mà xây dựng kế hoạch, dự án, soạn thảo nghị quyết và ra quyết định phù hợp với
xu hướng phát triển, đạt hiệu quả cao trong thực tiễn.
Thứ ba, nâng cao tính dự báo trong tư duy của đội ngũ cán bộ, lãnh đạo.
Khả năng dự báo, định hướng của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta có những
bước tiến rõ nét. Người cán bộ lãnh đạo ở những cương vị, lĩnh vực khác nhau
nhìn chung đều đã đưa ra được những dự báo sát với thực tế, chỉ ra được xu


16

hướng vận động của thế giới, của đất nước, những việc cần phải nhận thức và
thực hiện, đáp ứng được xu thế phát triển.
3.1.1.2. Nguyên nhân của kết quả đạt được
Để có được những kết quả ấy có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm
cả nguyên nhân từ những yếu tố khách quan đưa lại và nguyên nhân chủ quan từ
chính đội ngũ cán bộ lãnh đạo của nước ta.
Một là, đội ngũ cán bộ lãnh đạo của nước ta luôn được quan tâm một cách

toàn diện từ phía Đảng và Nhà nước.
Hai là, từ chính những yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn làm tư duy nói chung,
tư duy chiến lược nói riêng của người cán bộ lãnh đạo phải được bồi dưỡng,
nâng cao không ngừng để đáp ứng tình hình mới.
Ba là, sự nỗ lực, cố gắng của đội ngũ cán bộ lãnh đạo trong việc tự học tập,
tự rèn luyện nâng cao trình độ tư duy chiến lược.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ
lãnh đạo nước ta vẫn còn bộc lộ những hạn chế về trình độ dẫn tới việc đất nước
ta phát triển chưa bền vững, nguy cơ tụt hậu về kinh tế còn lớn, chưa ứng phó kịp
thời trước những biến đổi.
3.1.2. Những hạn chế về nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội
ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta và nguyên nhân
3.1.2.1. Những hạn chế
Có thể nêu ra một số hạn chế sau:
- Còn nhiều cán bộ lãnh đạo các cấp tầm nhìn hạn hẹp, thiển cận theo lối
kinh nghiệm chủ nghĩa; chưa nắm bắt được những quy luật khách quan dẫn đến
việc đặt ra những mục tiêu dài hạn chưa phù hợp.
- Bước vào thời kỳ đổi mới, một bộ phận đáng kể cán bộ lãnh đạo của
nước ta còn thiếu tư duy sáng tạo, nhạy bén với cái mới.
- Phương pháp tư duy ở một bộ phận cán bộ còn siêu hình, bảo thủ, giáo
điều, nặng về chủ nghĩa kinh nghiệm, máy móc, xơ cứng.
- Năng lực dự báo của các cơ quan tham mưu chiến lược và một bộ phận
trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta còn hạn chế nên một số chủ trương, chính
sách, giải pháp đề ra chưa phù hợp, chưa hiệu quả.
3.1.2.2. Nguyên nhân của những hạn chế
Có nhiều nguyên nhân khác nhau ảnh hưởng, chi phối đến tư duy, trình độ
tư duy của con người nói chung, đến trình độ tư duy của đội ngũ cán bộ lãnh đạo
nói riêng. Có những nguyên nhân thuộc về khách quan, có những nguyên nhân
thuộc về yếu tố chủ quan ở bản thân chủ thể tư duy.
* Nguyên nhân khách quan

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta được sinh ra từ một xã hội vốn có điểm
xuất phát là một nước nông nghiệp lạc hậu, mang tính sản xuất nhỏ, manh mún


17

cùng với những năm dài triền miên chịu sự thống trị của phong kiến, thực dân,
lại trải qua những cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc lâu dài, sau giải phóng
khỏi ách lược, thống nhất đất nước là thời gian khá dài tồn tại nền kinh tế tập
trung bao cấp, điều này có những ảnh hưởng lớn đến trình độ tư duy chiến lược
của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta.
Sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa là
một sự nghiệp cách mạng vĩ đại với quy mô và tầm vóc to lớn, chưa có tiền lệ
trong lịch sử và chưa có sự chuẩn bị về lý luận. Công cuộc đổi mới càng đi vào
chiều sâu càng nảy sinh nhiều vấn đề mới, phức tạp, “hóc búa” về lý luận và thực
tiễn không có sẵn trong di sản kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin nên không
thể giải quyết ngay trong một sớm một chiều.
* Nguyên nhân chủ quan
Về mặt nhận thức, chưa nhận thức một cách tự giác về tầm quan trọng và
những yêu cầu về tư duy chiến lược. Trên thực tế, các chủ trương, đường lối,
chính sách đưa ra rất coi trọng tính chiến lược của nó, nghĩa là tính khả thi, tính
hiệu quả trong tương lai nhưng lại chưa thực sự chú trọng về mặt phương pháp,
yêu cầu trong tư duy cần những yếu tố gì để xây dựng được một chiến lược khả
thi. Điều này thiếu đi mặt phương pháp luận để hình thành chiến lược cho sự
phát triển trong các lĩnh vực cụ thể.
Bên cạnh đó, một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ;
trong công tác lãnh đạo, quản lý, tổ chức thực hiện còn lúng túng; chưa thực sự
chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch phù hợp với điều kiện thực tiễn địa
phương; công tác tham mưu, đề xuất, tháo gỡ khó khăn còn thiếu tính chủ động;
công tác dự báo, định hướng còn hạn chế; công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu

lý luận còn nhiều bất cập.
Về tổ chức, bộ máy của Đảng, Nhà nước còn ít các cơ quan nghiên cứu
chiến lược, các cơ quan nghiên cứu, phản biện, còn ít chú trọng nghiên cứu kinh
nghiệm quốc tế; việc cập nhật thông tin khoa học công nghệ, học tập nâng cao
trình độ chuyên môn của cán bộ lãnh đạo chưa thường xuyên và chưa theo kịp
với sự phát triển đương đại; các cơ quan hoạch định chính sách sự liên kết, phối
hợp chưa thực sự chặt chẽ; chưa gắn công tác nghiên cứu lý luận với tư vấn,
hoạch định chính sách.
Về cán bộ, vẫn còn nặng về tư duy kinh nghiệm, chủ quan, dập khuôn,
máy móc, giáo điều trong việc đưa ra các quyết định và tổ chức thực hiện các
quyết định ở đội ngũ cán bộ lãnh đạo.


18
3.2. NHỮNG YÊU CẦU ĐẶT RA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ
TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO NƯỚC TA

Để nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước
ta hiện nay có nhiều mâu thuẫn đặt ra cần được giải quyết. Sau đây, bước đầu tác
giả xin nêu một số mâu thuẫn chủ yếu:
3.2.1. Sự biến đổi nhanh chóng của tình hình thế giới và trong nước
với hạn chế trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta
Thế giới đang chuyển mình với những biến đổi nhanh chóng. Trong những
năm tới, xu thế hòa bình, hợp tác, phát triển của thế giới vẫn là xu thế lớn. Nước
ta nằm trong vùng kinh tế phát triển năng động, ngày càng đóng vai trò quan
trọng trong đời sống kinh tế, chính trị thế giới; khoa học, công nghệ, kinh tế tri
thức, kinh tế số phát triển mạnh mẽ. Tuy vậy, tình hình thế giới và khu vực vẫn
tồn tại những biến đổi phức tạp, khó lường; tình trạng bất ổn đời sống chính trị
thế giới và khu vực sẽ còn tác động thường xuyên tới thế giới và nước ta; những
vấn đề toàn cầu tiếp tục được đặt ra và cần được giải quyết; vấn đề an ninh

truyền thống và phi truyền thống tiếp tục diễn biến phức tạp...
Ở trong nước, thông qua đường lối đổi mới đúng đắn, phù hợp với quy
luật, Đảng đã đưa đất nước ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội và tình trạng
kém phát triển, trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình, đang phấn
đấu trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu đạt
được, tình hình trong nước hiện nay còn nhiều khó khăn, nhiều vấn đề phải được
quan tâm giải quyết.
Tất cả những yếu tố này đều cần được nhìn nhận, nghiên cứu, phân tích
nhằm đưa ra những dự báo, định hướng chính xác, chỉ ra con đường ứng phó và
phát triển phù hợp đối với nước ta. Muốn vậy, người cán bộ lãnh đạo nước ta cần
phải khắc phục và vượt qua được những hạn chế yếu kém từ những ảnh hưởng
của nhân tố khách quan cũng như chủ quan.
3.2.2. Nâng cao toàn diện về nội dung, phương pháp tư duy chiến lược
với những bất cập, yếu kém của đội ngũ cán bộ lãnh đạo
Theo tinh thần Nghị quyết Trung ương VII, khóa XII đã đưa ra mục tiêu
tổng quát cũng như các mục tiêu cụ thể đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta
phải đáp ứng được những yêu cầu cả về phẩm chất lẫn năng lực.
Về mặt phẩm chất, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, nhất là cán bộ cấp chiến lược
phải có được phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
Về năng lực, “đủ sức lãnh đạo đưa nước ta trở thành nước công nghiệp
theo hướng hiện đại vào năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước công
nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”


19

Để đạt được những mục tiêu đặt ra trong Nghị quyết Trung ương VII, khóa
XII, đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo hiện nay cần đặt được những yêu cầu cần
thiết, cũng có thể coi đây là những tiêu chí cần thiết về phẩm chất và năng lực để

nâng cao trình độ tư duy chiến lược.
Yêu cầu quán triệt những nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin
Yêu cầu về học tập phong cách tư duy Hồ Chí Minh
Yêu cầu về tầm nhìn chiến lược, năng lực dự báo, định hướng trong hoạt
động lãnh đạo
Yêu cầu về nâng cao năng lực tổng kết thực tiễn
Yêu cầu về rèn luyện đạo đức cách mạng đối với người cán bộ lãnh đạo
3.2.3. Chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo chưa
thực sự góp phần nâng cao hiệu quả trình độ tư duy chiến lược đáp ứng yêu
cầu hiện nay
Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận hiện nay được thực hiện với
phương châm lý luận liên hệ với thực tiễn, gắn lý thuyết với thực hành; gắn việc
học tập ở trường với đời sống xã hội, thực tiễn công tác ở cơ sở; liên hệ, vận
dụng lý luận với thực tiễn lãnh đạo, quản lý ở địa phương; gắn học tập với rèn
luyện tư cách đạo đức của người cán bộ. Các phương pháp giảng dạy tích cực áp
dụng nhằm phát huy tính tự giác, chủ động học tập của học viên. Bên cạnh đó, tổ
chức cho học viên đi nghiên cứu thực tế, thông qua đó giúp người học nắm bắt,
phân tích, đánh giá, tổng hợp tình hình và giải quyết một số vấn đề đặt ra từ thực
tiễn ở cơ sở gắn với nhiệm vụ công tác sau khi kết thúc khóa học. Như vậy việc
bồi dưỡng tư duy lý luận làm nền tảng cho tư duy chiến lược được quan tâm, chú
trọng hơn. Tuy nhiên, việc phát triển nâng cao trình độ tư duy chiến lược của cán
bộ lãnh đạo nước ta còn gặp những khó khăn dẫn đến việc vẫn chưa đáp ứng yêu
cầu của thời kỳ cách mạng mới.
Tiểu kết chương 3
Đứng trước điều kiện, yêu cầu hiện nay của đất nước, trong xu hướng biến
động không ngừng của thế giới, việc vạch ra những chiến lược được nhắc đến
trong nhiều bình diện, nhiều lĩnh vực khác nhau. Yêu cầu về tư duy chiến lược,
đặc biệt là tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo là không thể thiếu.
Tuy nhiên, để nâng cao trình độ tư duy chiến lược, ngoài những yếu tố có
tác động thúc đẩy còn tồn tại những yếu tố là lực cản, kìm hãm sự phát triển của tư

duy chiến lược dẫn tới trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo
nước ta còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được sự biến đổi, phát triển của thế giới
đương đại. Xây dựng được những giải pháp cơ bản để khắc phục những hạn chế
trong tư duy chiến lược cũng như những lực cản đối với sự phát triển nâng cao
trình độ tư duy chiến lược là yêu cầu đặt ra cần được giải quyết trong thời gian tới.


20

Chương 4
MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ
TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO
Ở NƯỚC TA TRONG TÌNH HÌNH MỚI HIỆN NAY
Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng trong giai đoạn mới cần phải
nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho cán bộ lãnh đạo các cấp với một số giải
pháp sau đây:
4.1. ĐỔI MỚI CÔNG TÁC LỰA CHỌN, TUYỂN DỤNG ĐỘI NGŨ CÁN
BỘ LÃNH ĐẠO CÁC CẤP ĐÁP ỨNG NHU CẦU NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ
DUY CHIẾN LƯỢC

Lựa chọn, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp đủ năng lực, phẩm
chất và uy tín ngang tầm nhiệm vụ là mục tiêu quan trọng, mang tính cấp thiết
của Đảng ta đang đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Có nhiều yếu tố, nhiều giải
pháp phải được tiến hành đồng bộ nhằm xây dựng được đội ngũ cán bộ lãnh đạo
đáp ứng mục tiêu ấy, đó là: phát hiện, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán
bộ; lựa chọn, tuyển dụng, tổ chức thi tuyển cán bộ lãnh đạo; chính sách thu hút
và trọng dụng nhân tài vào công tác lãnh đạo; thực hiện dân chủ về mọi mặt
trong công tác cán bộ.
Dân chủ là điều kiện để xây dựng những người cán bộ thực sự có năng lực;
dân chủ tạo ra bầu không khí bình đẳng, tự do, tôn trọng lẫn nhau trong tranh

luận học thuật, nghiên cứu khoa học và giải quyết những vấn đề thực tiễn nảy
sinh. Dân chủ trong công tác cán bộ và hoạt động lãnh đạo là việc thực hiện bàn
bạc công khai, phát huy trí tuệ tập thể, trao đổi thẳng thắn những vấn đề về công
tác cán bộ và hoạt động lãnh đạo.
4.2. ĐỔI MỚI CÔNG TÁC ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÁN BỘ LÃNH
ĐẠO THEO HƯỚNG RÈN LUYỆN TƯ DUY CHIẾN LƯỢC

4.2.1. Đổi mới nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng
Đổi mới, hoàn thiện chương trình theo hướng chọn lọc, thiết thực, sát hợp
với đối tượng và mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng; tránh chồng chéo, trùng lắp, khắc
phục cho được tình trạng chạy theo bằng cấp, bằng cấp nhiều nhưng năng lực tư
duy và thực tiễn bất cập, uy tín không cao. Đổi mới chương trình, nội dung phải
đảm bảo tính khoa học, cơ bản và hệ thống, vừa đảm bảo tính hiện đại, thực tiễn
và chuyên môn, nghiệp vụ, xây dựng và bổ sung chuyên đề về tư duy chiến
lược trong giáo trình đào tạo lý luận chính trị. Đổi mới phải cập nhật nhanh
nhạy và kịp thời nắm bắt thực tiễn, tổng kết thành lý luận những diễn biến mới
của thời đại.


21

4.2.2. Đổi mới phương pháp đào tạo, bồi dưỡng, lôi cuốn đội ngũ cán
bộ lãnh đạo tham gia tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận
Cùng với đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp dạy và học
cũng là một giải pháp cần chú trọng. Phương pháp mới hướng theo phong cách
nghiên cứu nhằm phát huy cao độ tính chủ động, tích cực, khả năng độc lập suy
nghĩ, sáng tạo của người học; người giảng dạy cần phải khơi dậy tính chủ động
của người học; đặc biệt là gợi ý để họ trao đổi những kinh nghiệm công tác (cả
kinh nghiệm thành công cũng như kinh nghiệm thất bại), từ đó “gom lại thành
bài học quý”.

Đa dạng hóa phương pháp, cách thức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ
tư duy chiến lược đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo thông qua các khóa học ngắn
hạn, trung hạn, dài hạn; thông qua trao đổi với giảng viên, chuyên gia trong nước
và ngoài nước; học tập ở trong nước và nước ngoài; học tập trên giảng đường và
trong thực tiễn hoạt động lãnh đạo; đặc biệt đẩy mạnh việc tham gia hoạt động
tổng kết thực tiễn của đội ngũ cán bộ lãnh đạo.
Tổng kết thực tiễn có vai trò hết sức to lớn trong việc bổ sung, hoàn thiện,
phát triển lý luận; là một phương thức cơ bản để bổ sung, hoàn thiện, phát triển
chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước; là “môi trường” rèn
luyện và không ngừng nâng cao năng lực tư duy lý luận, khắc phục lối tư duy
kinh nghiệm, giáo điều của người cán bộ lãnh đạo.
Việc đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận là hai nội
dung cần phải được chú trọng và tiến hành song song bởi lý luận và thực tiễn có
mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại.
4.2.3. Đẩy mạnh việc học tập tư tưởng, đạo đức và phong cách tư duy
nhìn xa trông rộng của Hồ Chí Minh
Có nhiều phương pháp để rèn luyện tư duy chiến lược, trong đó việc học
tập tư tưởng, đạo đức và phong cách, phương pháp tư duy Hồ Chí Minh là
phương pháp đặc biệt quan trọng. Học tập ở những khía cạnh sau:
Thứ nhất, học tập phong cách tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo, thiết thực
gắn với thực tiễn đất nước và thời đại.
Thứ hai, học tập phương pháp kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính cách mạng
và tính khoa học, giữa lập trường, quan điểm và phương pháp nhận thức hành
động ở Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Thứ ba, học tập khả năng kết hợp nhuần nhuyễn tri thức, văn minh hiện đại
với truyền thống văn hoá phương Đông, kết hợp phong cách làm việc khoa học,
hiện đại với cốt cách truyền thống dân tộc Việt Nam.
Thứ tư, học tập khả năng tư duy được thể hiện bằng ngôn ngữ trong sáng,
giản dị, phổ thông, dễ hiểu, dễ xâm nhập vào quần chúng của Bác Hồ.

22

4.2.4. Coi trọng việc học tập và rèn luyện phương pháp tư duy biện
chứng duy vật
Nói đến tư duy chiến lược là nói đến khả năng tư duy với tầm nhìn xa
trông rộng, khả năng bao quát, khái quát, đưa ra những chủ trương, kế hoạch
đúng đắn cho sự phát triển trong tương lai. Để có được tư duy chiến lược thì
người cán bộ lãnh đạo nói chung trước hết cần được bồi dưỡng, trau dồi phương
pháp biện chứng duy vật. Phương pháp biện chứng duy vật giúp chủ thể đi sâu
nhận thức bản chất của sự vật, hiện tượng, gạt bỏ cái bề ngoài, ngẫu nhiên, hạn
chế các phương pháp siêu hình, kinh nghiệm, giáo điều, giúp phát hiện ra mâu
thuẫn, vấn đề cần phải giải quyết.
4.3. TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC THÔNG TIN ĐỐI NGOẠI VÀ KHOA
HỌC DỰ BÁO CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO

Mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế trên tất cả mọi lĩnh vực là xu thể hiện nay
của tất cả các nước.
Xây dựng mạng lưới thông tin đối ngoại trong nước và quốc tế; phát huy
vai trò các đại sứ quán, cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài; phát huy
vai trò của Bộ Ngoại giao, Ban Đối ngoại Trung ương trong việc tiếp nhận, xử
lý, chắt lọc, cung cấp thông tin cho các cơ quan lãnh đạo cấp cao của Đảng và
Nhà nước...
Tăng cường thông tin đối ngoại để chúng ta tiếp cận được những thành tựu
trí tuệ của thế giới trên nhiều lĩnh vực khác nhau, mở rộng tầm nhìn, tham khảo
kinh nghiệm thành công và không thành công để trang bị thêm cho bản thân
mình những cách nhìn mới.
4.4. PHÁT HUY NHÂN TỐ CHỦ QUAN CỦA ĐỘI NGŨ CÁN BỘ
LÃNH ĐẠO

Người cán bộ lãnh đạo là những người được đào tạo, bồi dưỡng để có bản
lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, có kiến thức chuyên môn, có
trách nhiệm với công việc được giao phó, có khả năng xây dựng khối đoàn kết để
phát huy sức mạnh tập thể… đó là mục tiêu cũng là mong muốn của toàn Đảng,
toàn dân đối với đội ngũ này.
Đạo đức cách mạng là phẩm chất quan trọng của người cách mạng, thể
hiện qua tình cảm, niềm tin, ý chí, nhiệt tình cách mạng là những nhân tố bên
trong thôi thúc cán bộ không ngừng học tập, rèn luyện về mọi mặt, trong đó có
việc học tập, rèn luyện, bồi dưỡng tư duy chiến lược. Chỉ có những cán bộ có
tâm huyết vì nhân dân, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm thì trong các
quyết định của mình mới thể hiện tầm nhìn xa, trông rộng, đó là cơ sở để có tư
duy chiến lược.


23

Thực tiễn ngày nay biến chuyển nhanh và đầy phức tạp. Việc phát triển tư
duy không chỉ dừng lại ở nhận thức cho kịp mà để có được tư duy chiến lược thì
còn phải có sự vượt trước. Công việc học tập cũng không chỉ dừng lại ở một thời
điểm hay học vị nào mà việc học là công việc cả đời. Phải không ngừng học tập,
học nhiều, đọc nhiều, “học không biết chán, đọc không biết mỏi”, kiên quyết
khắc phục những biểu hiện lười học tập lý luận chính trị trong cán bộ hiện nay.
Rèn luyện đạo đức theo lời Bác căn dặn để có được tinh thần cầu thị trong học
tập phát triển năng lực, nâng cao trình độ tư duy chiến lược. Trên thực tế, một
người cán bộ đảng viên có đạo đức, có tâm huyết thì sẽ cố gắng học tập để có
kiến thức, năng lực đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đặt ra.
Tiểu kết chương 4
Ngày nay, việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh
đạo là yêu cầu cấp thiết đối với sự phát triển của đất nước. Thời gian qua, Đảng ta
thông qua nhiều chủ trương, chính sách khác nhau đã thể hiện sự chú trọng đối với

việc đổi mới tư duy thu được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Bằng sự đổi mới tư
duy, cán bộ lãnh đạo nước ta đã chèo lái con tàu, đưa đất nước vượt qua nhiều khó
khăn, thử thách đến với những thành tựu lớn.
Với mục tiêu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ động hội nhập
quốc tế ngày càng sâu rộng; trong bối cảnh khoa học - công nghệ phát triển ngày
càng mạnh đã tiếp tục đặt ra những yêu cầu mới đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo
nước ta, đòi hỏi đội ngũ này phải nâng cao chất lượng, đồng thời phải vững vàng
cả về ý thức chính trị, giữ được phẩm chất, đạo đức tốt, lối sống đúng mực, tránh
được những tác động tiêu cực từ mặt trái của kinh tế thị trường và hội nhập quốc
tế. Việc rèn luyện nâng cao trình độ tư duy chiến lược không phải là công việc dễ
dàng hoàn thành trong một giai đoạn hay một khóa học cụ thể nào đó mà đó là cả
một quá trình, gắn liền và đồng hành cùng mỗi chủ thể. Trên đây là một số giải
pháp cơ bản nhằm nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh
đạo nước ta hiện nay, hướng tới xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có phẩm chất,
năng lực thực sự ngang tầm nhiệm vụ, đáp ứng được nhiệm vụ, được những đòi
hỏi của thực tiễn.
KẾT LUẬN
Tư duy chiến lược có vai trò hết sức quan trọng đối với đội ngũ những
người cán bộ lãnh đạo. Bồi dưỡng, học tập, rèn luyện nhằm nâng cao trình độ tư
duy chiến lược là yêu cầu cần thiết và cấp thiết đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở
nước ta nhằm đạt được những mục tiêu chiến lược đã đề ra trong xu hướng biến
đổi chung của toàn thế giới, đảm bảo cho đất nước với những bước phát triển bền