MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA TỔNG CỤC HẢI QUAN TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY

- 1 -
Một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn
thiện cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan
trong bối cảnh hiện nay
3.1 Quan điểm hoàn thiện cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan Việt
Nam
3.1.1 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức phù hợp với sự thay đổi chức năng, nhiệm
vụ
ý kiến chung ở Tổng cục Hải quan Việt Nam cho rằng để có thể trở
thành một cơ quan hải quan tầm cỡ quốc tế, cần phải xem xét lại cơ cấu tổ
chức từ cấp trung ơng đến cấp Hải quan địa phơng. nguyên tắc cho việc xây
dựng mô hình hoạt động là kết hợp một cách hài hoà vai trò của Hải quan nh
một cơ quan công quyền thực hiện chức năng quản lý nhà nớc về hải quan với
vai trò của một cơ quan cung cấp dịch vụ cho cộng đồng doanh nghiệp và xã
hội. Hoạt động của Hải quan chịu các sức ép thơng mại liên quan đến hoạt
động tài chính, dịch vụ khách hàng, quản lý nguồn nhân lực Trong thực tế,
mô hình của hải quan dù là một cơ quan công quyền nhng Hải quan vẫn phải
tham khảo áp dụng các nguyên tắc quản lý của khu vực t nhân giống nh các cơ
quan hải quan mang đẳng cấp quốc tế khác.
Hoàn thiện cơ cấu tổ chức Tổng cục Hải quan nhằm vừa tăng chức năng
quản lý Nhà nớc về Hải quan, vừa tăng chức năng phục vụ, cung cấp một dịch
vụ công tốt nhất trong lĩnh vực hải quan. Xem xét chức năng, nhiệm vụ của
các Cục, các Vụ đối chiếu với ph ơng pháp quản lý mới làm giảm các chức
năng nhiệm vụ chồng chéo.
Những đề xuất về cơ cấu tổ chức hải quan đều phải dựa trên cơ sở toàn
cầu hoá đang tăng lên cùng với hàng loạt nhân tố mới phát sinh có thể đe doạ
đến an ninh quốc gia, bao gồm cả khủng bố, chiến tranh, dịch bệnh cũng nh sự
- 1 -
- 2 -
lập lờ thiếu quyết đoán trong các điều kiện kinh tế hiện hành. Hải quan nhận
thức đợc mô hình đang thay đổi của thơng mại thế giới và tác động của các

nguồn vốn đầu t có thể có đối với nền kinh tế Việt Nam. Sự tác động ngày
càng tăng lên của các quá trình và môi trờng kinh doanh quốc tế đang trở nên
rộng khắp trên toàn quốc và đơng nhiên Hải quan cần phẩi đáp ứng những tiến
triển này bằng cách tạo thuận lợi cho tăng trởng thơng mại nói chung đồng
thời thúc đẩy lợi thế cạnh tranh của Việt Nam nói riêng trong khi vẫn phải
thực hiện tốt chức năng quản lý của một cơ quan công quyền.
Chiến lợc của Tổng cục Hải quan Việt Nam là để trở thành một cơ
quan hải quan hiệu quả, minh bạch, hiện đại cung cấp các dịch vụ có chất lợng
cho cộng đồng thông qua đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, sử dụng công nghệ
kỹ thuật hiện đại và thực hiện các thủ tục hải quan đơn giản hoá nh các cam
kết quốc tế mà Việt Nam đã, đang và sẽ tham gia.
Tầm chiến lợc của Hải quan Việt Nam là trở thành một cơ quan Hải
quan hiện đại, chuyên nghiệp, cung cấp những dịch vụ hải quan chất lợng cao
cho cộng đồng xã hội, là một cơ quan đi đầu trong việc tạo điều kiện thuận lợi
cho thơng mại, đầu t, góp phần voà sự tăng trởng kinh tế, tạo nguồn thu cho
ngân sách Nhà nớc thông qua sự nỗ lực của đội ngũ nhân viên hải quan tận tụy
và chuyên nghiệp
Hải quan Việt Nam phấn đấu đạt ttrình độ của Hải quan các nớc đứng
đầu trong khu vực ASEAN, thể hiện: lực lợng Hải quan đạt trình độ chuyên
nghiệp, chuyên sâu; hệ thống thông quan trong các khâu nghiệp vụ hải quan
về cơ bản là tự động hoá trên cơ sở áp dụng kỹ thuật quản lý rủi ro, có trang
thiết bị kỹ thuật hiện đại nhằm tạo thuận lợi cho các hoạt động thơng mại hợp
pháp, tạo môi trờng hấp dẫn đầu t nớc ngoài, thúc đẩy sự tăng trởng của nền
kinh tế, đảm bảo cho nguồn thu ngân sách Nhà nớc, bảo vệ an ninh xã hội,
thực thi pháp luật về hải quan một cách minh bạch, công khai, đạt hiệu quả
cao.
- 2 -
- 3 -
Trong tiến trình toàn cầu hoá hiện nay, Hải quan đóng một vai trò đặc
biệt quan trọng, nhất là trong dây chuyền thơng mại quốc tế vì cơ quan Hải

quan một mạt phải đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi cho thơng mại hợp pháp,
đảm bảo an ninh hàng hoá và góp phần tăng khả năng canh tranh của hàng hoá
Việt Nam trên thị trờng quốc tế, mặt khác phải đảm bảo nguồn thu ngân sách,
chống buôn lậu và gian lận thơng mại có hiệu quả cũng nh nguy cơ có ảnh h-
ởng đến an ninh quốc gia và cn toàn xã hội. Trong đó có một số khía cạnh sau:
Thu thuế: Theo xu hớng của thế giới hiện nay thì cơ quan Hải quan
đang chuyển dịch từ vai trò chính là cơ quan thu thuế chuyển sang vai
trò là cơ quan tạo thuận lợi cho thơng mại. Điển hình ở Việt Nam,
nguồn thu của Ngân sách quốc gia hiện nay vẫn phụ thuộc phần lớn vào
nguồn thu thuế của Hải quan, do đó đảm bảo nguồn thu thuế hải quan
đóng một vai trò quan trọng trong chính sách tài chính của quốc gia.
Tuy nhiên, trong xu hớng tự do hoá thơng mại khu vực và quốc tế cùng
với việc hội nhập kinh tế quốc tế với việc áp dụng Hiệp định trị giá và
các hiệp định quốc tế khác, xu hớng thuế nhập khẩu sẽ ngày càng giảm
và kúc đó nguồn thu thuế giá trị gia tăng ( VAT ) đối với hàng hoá nhập
khẩu sẽ chiếm một phần đáng kể trong tổng thu của cơ quan Hải quan.
Do vậy, một trong những mục tiêu hàng đầu của cơ quan Hải quan là
đảm bảo thu đúng, thu đủ thuế hàng hoá liên quan đến hoạt động xuất
nhập khẩu và tạo nguồn thu khác cho ngân sách quốc gia thông qua việc
tạo thuận lợi cho thơng mại hợp pháp và thúc đẩy hoạt động sản xuất
phát triển
Tạo thuận lợi cho thơng mại, phơng tiện vận tải và hành khách qua biên
giới: giảm sự can thiệp không cần thiết vào các hoạt động thơng mại
hợp pháp, qua đó giảm chi phí cho các doanh nghiệp và góp phần thúc
đẩy sự tăng trởng của nền kinh tế. Thủ tục hải quan hiện nay theo thống
kê của Tổ chức Hải quan Thế giới có liên quan đến 29 30 các bên
- 3 -
- 4 -
khác nhau và khoảng 40 loại chứng từ, hơn 200 dữ liệu về thông tin,
trong đó hơn 30 trong số này là các dữ liệu đợc lặp đi lặp lại. Điều này

là nguyên nhân dẫn đến chi phí hành chính tăng lên rất cao và chiếm
khoảng 7- 10% giá trị thơng mại. Do đó, đơn giản và hài hoà thủ tục hải
quan theo các chuẩn mực quốc tế sẽ mang lại nhiều lợi ích cho thơng
mại, nhiều khi lớn hơn cả lợi ích từ tự do hoá thơng mại
Tạo môi trờng thơng mại và đầu t lành mạnh, bình đẳng nhằm thúc đảy
hoạt đọng sản xuất trong nớc và thu hút đầu t nớc ngoài. việc thực hiện
thủ tục hải quan đơn giản, thuận tiện, đảm bảo thu đúng, thu đủ thuế đối
với hàng hoá nhập khẩu có nghĩa cơ quan Hải quan đã bảo vệ đợc các
nhà sản xuất trong nớc, tạo môi trờng đầu t thuận lợi để thu hút các nhà
đầu t nớc ngoài. Với việc thúc đẩy sản xuất trong nớc và thu hút đầu t n-
ớc ngoài về lâu dài sẽ tạo ra nguồn thu cho Ngân sách Nhà nớc.
Bảo đảm thu thập số liệu thống kê thơng mại chính xác và kịp thời phục
vụ cho việc xây dựng và hoạch dịnh chính sách đối với nền kinh tế kịp
thời và hiệu quả.
3.1.2 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức phù hợp với thể chế
Hoàn thiện cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan Việt Nam là một
Tổng cục cấp quốc gia, đảm bảo tinh gọn biên chế phù hợp vơi kế hoạch cải
cách hành chính của Nhà nớc, phù hợp với Luật Hải quan.
Hoàn thiện cơ cấu và giảm gọn biên chế không chỉ là một giải pháp
dành cho Tổng cục Hải quan, mà còn là điều bắt buộc, phù hợp với chính sách
đã công bố của Chính phủ và cần thực hiện để đáp ứng sức ép tài chính gia
tăng. Xu hớng này cúng phản ánh chính sách đã công bố của Tổng cục Hải
quan trong Kế hoạch cải cách, Phát triển và Hiện đại hoá ngành Hải quan
đợc Bộ Tài chính thông qua.
Hoàn thiện cơ cấu tổ chức phải phù hợp với Nghị định số 86/2002/NĐ-
CP ngày 5/11/2002 của Chính phủ Qui định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn
- 4 -
- 5 -
và cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang Bộ; Nghị định số 96/2002/NĐ-CP
ngày 19/11/2002 của CHính phủ Qui định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và

cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan và Quyết định số 15/2003/QĐ-BTC
ngày 10/2/2003 của Bộ trởng Bộ Tài chính về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn
và cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan, Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành
phố trực thuộc Tổng cục Hải quan.
3.1.3 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức đáp ứng đòi hỏi của hội nhập kinh tế quốc
tế
Trách nhiệm của Hải quan ngày càng nhiều và phức tạp để đáp ứng đợc
yêu cầu của môi trờng thay đổi. Thách thức đối với Hải quan là đáp ứng với
những yêu cầu về hội nhập, tạo thuận lợi cho thơng mại đồng thời phải đảm
bảo quản lý có hiệu quả. Do vậy ngành Hải quan phải tiến hành đổi mới cả ph-
ơng thức hoạt động cũng nh mô hình quản lý tổng thể.
Trớc diễn biến ngày càng phức tạp của tình hình trong nớc cũng nh
quốc tế, Tổng cục nên xin ý kiến chủ đạo của Bộ Tài chính cũng nh các
chuyên gia để hoàn thiện công tác đổi mới toàn diện nhằm thay đổi đáp ứng
với yêu cầu ngày càng cao của quốc tế.
3.1.4 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức trong nội bộ ngành Hải quan
- Cơ cấu tổ chức bộ máy hiện tại tuy có thể phù hợp với phơng pháp quản
lý hiện nay nhng sẽ không phù hợp với phơng pháp quản lý mới sẽ là đặc trng
cho một tổ chức Hải quan hiện đại. Bộ máy,hành chính cồng kềnh, có quá
nhiều các Cục Hải quan tỉnh, thành phố với quy mô không đồng đều dẫn tới
tăng chi phí hành chính và tăng độ quan liêu trong cơ cấu chỉ đạo thực thi tại
cơ sở.
- Việc áp dụng công nghệ thông tin trong xử lý các giao dịch thủ tục Hải
quan sẽ dẫn tới sự điều chỉnh về vai trò nhiệm vụ của các cấp Chi cục và hệ
quả của nó là yêu cầu quy hoạch lại hệ thống Chi cục cũng nh tổ chức của nó.
Việc áp dụng một số lĩnh vực nghiệp vụ mới nh quản lý rủi ro, thu nhập và
- 5 -