Luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục: Xây dựng và sử dụng trò chơi kĩ thuật trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
----- c ê d -----

TRỊNH VĂN ĐÍCH

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRỊ CHƠI KĨ THUẬT
TRONG DẠY HỌC MƠN CƠNG NGHỆ
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành: LL và PPDH bộ môn Kĩ thuật công nghiệp
Mã số

: 9 14 01 11

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐẶNG VĂN NGHĨA

HÀ NỘI – 2020


i

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu khoa học này là kết
quả nghiên cứu của cá nhân tơi. Các số liệu và tài liệu trích dẫn
trong cơng trình này là trung thực. Kết quả nghiên cứu này khơng
trùng với bất cứ cơng trình nào đã được cơng bố trước đó. Tơi xin
chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2020

Tác giả

Trịnh Văn Đích


ii

LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới:
Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học, Trung tâm Thông tin - Thư viện,
các Thầy, Cô ở khoa Sư phạm kĩ thuật - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và
các nhà khoa học đã quan tâm, tạo điều kiện, giúp đỡ tác giả trong quá trình
học tập, nghiên cứu và hồn thành luận án của mình.
Đặc biệt, tác giả xin tỏ lịng biết ơn sâu sắc PGS.TS Đặng Văn Nghĩa
đã tận tình chỉ bảo và hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên
cứu và hoàn thành bản luận án này.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô làm công tác quản lí giáo
dục, các Thầy, Cơ đang giảng dạy mơn Công nghệ - phần công nghiệp ở
trường trung học phổ thơng đã đóng góp những ý kiến q báu giúp tác giả
hồn thiện luận án của mình.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các Thầy, Cô ở
trường THPT Chí Linh – tỉnh Hải Dương và THPT Nguyễn Hữu Thọ - Tp.
Hồ Chí Minh đã quan tâm, tạo điều kiện và hợp tác cùng tác giả tiến hành
thực nghiệm sư phạm trong quá trình thực hiện đề tài luận án của mình.
Xin cảm ơn tồn thể gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm giúp
đỡ, động viên tác giả!

Hà Nội, ngày

tháng

năm 2020

Tác giả

Trịnh Văn Đích


iii

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan ..................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii
Mục lục ............................................................................................................iii
Danh mục chữ viết tắt ...................................................................................... vi
Danh mục bảng ............................................................................................... vii
Danh mục hình ...............................................................................................viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI .................................................................................. 1
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ......................................................................... 3
3. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................... 3
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ........................................................................ 3
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ......................................................................... 4
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................ 4
7. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN ............................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY

DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC ............................ 6
1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC ...... 6
1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về trò chơi..................................................... 6
1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về trò chơi trong dạy học .............................. 8
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN ............................................................ 14
1.2.1. Trò chơi ........................................................................................... 14
1.2.2. Trò chơi dạy học.............................................................................. 16
1.2.3. Trò chơi kĩ thuật .............................................................................. 18
1.3. LÍ LUẬN VỀ TRỊ CHƠI DẠY HỌC .................................................... 21
1.3.1. Chơi và hoạt động chơi ................................................................... 21


iv

1.3.2. Phân loại trò chơi ............................................................................ 22
1.3.3. Chức năng dạy học của trò chơi ...................................................... 28
1.3.4. Một số vấn đề cơ bản về lí thuyết trị chơi ...................................... 29
1.4. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRÒ CHƠI KĨ THUẬT TRONG DẠY
HỌC MÔN CÔNG NGHỆ Ở TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ......................... 33
1.4.1. Phân loại trị chơi kĩ thuật trong dạy học mơn Cơng nghệ .............. 33
1.4.2. Đặc điểm và tiêu chí của trò chơi kĩ thuật trong dạy học ................ 35
1.4.4. Sử dụng trị chơi kĩ thuật trong dạy học mơn Cơng nghệ ............... 42
1.5. THỰC TRẠNG VỀ XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRỊ CHƠI KĨ THUẬT
TRONG DẠY HỌC MƠN CƠNG NGHỆ Ở TRUNG HỌC PHỔ THƠNG ......... 46
1.5.1. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ................................ 46
1.5.2. Kết quả khảo sát .............................................................................. 48
Kết luận chương 1 ......................................................................................... 55
Chương 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRÒ CHƠI KĨ THUẬT
TRONG DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ.................................................. 56
2.1. MÔN CÔNG NGHỆ TRONG CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC

PHỔ THƠNG ................................................................................................. 56
2.1.1. Mục tiêu của mơn Cơng nghệ ......................................................... 56
2.1.2. Nội dung chính của mơn Cơng nghệ ............................................... 59
2.1.3. Đặc điểm của môn Công nghệ ........................................................ 60
2.2. XÂY DỰNG TRÒ CHƠI KĨ THUẬT DÙNG TRONG DẠY HỌC
MƠN CƠNG NGHỆ ....................................................................................... 66
2.2.1. Xây dựng trị chơi kĩ thuật dùng trong hoạt động khởi động .......... 66
2.2.2. Xây dựng trị chơi kĩ thuật dùng trong hoạt động hình thành kiến
thức mới .................................................................................................... 72
2.2.3. Xây dựng trò chơi kĩ thuật dùng trong hoạt động thực hành, hệ
thống hóa, củng cố ôn tập.......................................................................... 78


v

2.2.4. Xây dựng trò chơi kĩ thuật dùng trong hoạt động vận dụng kiến thức.. 87
2.3. SỬ DỤNG TRÒ CHƠI KĨ THUẬT TRONG DẠY HỌC MÔN
CÔNG NGHỆ ................................................................................................. 90
2.3.1. Sử dụng trò chơi kĩ thuật trong hoạt động khởi động ..................... 90
2.3.2. Sử dụng trò chơi kĩ thuật trong hoạt động hình thành kiến thức ..... 93
2.3.3. Sử dụng trị chơi kĩ thuật trong hoạt động thực hành, hệ thống
hóa, củng cố ơn tập .................................................................................... 97
2.3.4. Sử dụng trị chơi kĩ thuật trong hoạt động vận dụng kiến thức ..... 100
2.3.5. Giáo án minh họa .......................................................................... 104
Kết luận chương 2 ....................................................................................... 118
Chương 3. KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ .......................................... 119
3.1. MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP KIỂM NGHIỆM ... 119
3.1.1. Mục đích kiểm nghiệm .................................................................. 119
3.1.2. Đối tượng kiểm nghiệm ................................................................ 119
3.1.3. Phương pháp kiểm nghiệm............................................................ 120

3.2. KIỂM NGHIỆM BẰNG PHƯƠNG PHÁP CHUYÊN GIA ................. 120
3.2.1. Nội dung và tiến trình thực hiện .................................................... 120
3.2.2. Kết quả kiểm nghiệm .................................................................... 122
3.3. KIỂM NGHIỆM BẰNG PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM126
3.3.1. Nội dung và tiến trình thực nghiệm .............................................. 126
3.3.2. Kết quả thực nghiệm ..................................................................... 128
Kết luận chương 3 ....................................................................................... 138
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ ĐƯỢC CƠNG BỐ
CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................. 141
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 142
PHỤ LỤC


vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

ĐC

Đối chứng

ĐCĐT

Động cơ đốt trong

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

MBA

Máy biến áp

NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phương pháp dạy học

TCKT

Trị chơi kĩ thuật

THPT

Trung học phổ thơng

TN

Thực nghiệm

vii

DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Kết quả khảo sát về sử dụng trị chơi trong dạy mơn Cơng nghệ... 48
Bảng 2.1. Kết quả giả định của các nhóm....................................................... 68
Bảng 2.2. Danh mục thuật ngữ giả định của các nhóm. ............................... 100
Bảng 3.1. Thông tin về lớp thực nghiệm và đối chứng................................. 120
Bảng 3.2. Đánh giá quy trình xây dựng, sử dụng và chất lượng TCKT ....... 123
Bảng 3.3. Ý kiến về những TCKT đã được sử dụng trong quá trình dạy học ... 125
Bảng 3.4. Mẫu bảng thống kê kết quả kiểm tra ............................................ 131
Bảng 3.5. Kết quả kiểm tra của hai lớp đối chứng và thực nghiệm .............. 132
Bảng 3.6. Bảng tính tốn kết quả kiểm tra lớp đối chứng ............................ 132
Bảng 3.7. Bảng tính tốn kết quả kiểm tra lớp thực nghiệm ........................ 133
Bảng 3.8. Kết quả phân tích số liệu thực nghiệm sư phạm qua kiểm tra...... 133


viii

DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Quy trình xây dựng trị chơi kĩ thuật dùng trong dạy học............... 42
Hình 1.2. Quy trình sử dụng trò chơi kĩ thuật trong giờ học trên lớp. ............ 45
Hình 1.3. Các biểu đồ thể hiện đối tượng khảo sát ......................................... 47
Hình 2.1. Cơ cấu trục khuỷu thanh truyền và cơ cấu phân phối khí ............... 70
Hình 2.2. Các thẻ hình dùng trong TCKT số 5 ............................................... 71
Hình 2.3. Ví dụ về kết quả trị chơi vẽ kĩ thuật: tìm hình chiếu cạnh. ............ 75
Hình 2.4. Sơ đồ hệ thống bơi trơn ................................................................... 76
Hình 2.5. Các thẻ chữ dùng trong TCKT số 6 ................................................ 77

Hình 2.6. Sơ đồ nguyên lí mạch tạo xung đa hài dùng tranzito ...................... 80
Hình 2.7. Sơ đồ lắp ráp mạch tạo xung đa hài dùng tranzito .......................... 81
Hình 2.8. Hộp linh kiện điện tử ...................................................................... 81
Hình 2.9. Sơ đồ hệ thống làm mát bằng nước ................................................ 83
Hình 2.10. Các thẻ chữ dùng trong TCKT số 7 .............................................. 84
Hình 2.11. Sơ đồ hệ thống nhiên liệu động cơ điêzen .................................... 85
Hình 2.12. Các thẻ chữ dùng trong TCKT số 8 .............................................. 86
Hình 2.13. Hình minh họa dùng trong khâu cơng bố trị chơi. ....................... 95
Hình 2.14. Hình dùng cho đề bài: tìm hình chiếu cạnh. ................................. 95
Hình 2.15. Ơ chữ từ khóa: CHỈNH LƯU ..................................................... 103
Hình 2.16. Sơ đồ ngun lí mạch tạo xung đa hài dùng tranzito .................. 114
Hình 3.1. Đồ thị tần suất số học sinh đạt điểm Xi......................................... 135
Hình 3.2. Đồ thị tần suất số học sinh đạt điểm Xi trở xuống ........................ 135
Hình 3.3. Biểu đồ so sánh kết quả kiểm tra (X) sau thực nghiệm sư phạm .. 136


1

MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Xuất phát từ định hướng đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục của
Đảng và Nhà nước
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ
XII, về nhiệm vụ “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển
nguồn nhân lực”, Đảng ta đã xác định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng
bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển
phẩm chất, năng lực của người học. Đổi mới chương trình, nội dung giáo dục
theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và
ngành nghề. Đa dạng hóa nội dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các
bậc học, các chương trình giáo dục, đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của

mọi người. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học, hình thức và
phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm
trung thực, khách quan” [16; tr.29].
Một trong những biện pháp nhằm thực hiện phát triển phẩm chất, năng
lực của người học là chú trọng tới việc tích cực hóa người học, tạo ra những
cơ hội và điều kiện học tập thuận lợi cho người học phát huy tính tích cực,
chủ động và sáng tạo. Đồng thời, để người học phát triển toàn diện, phát triển
năng lực nhận thức và năng lực hành động, việc tạo ra những hình thức tổ
chức dạy học phong phú, hấp dẫn cũng là một hoạt động giáo dục được nhà
trường và các thầy cô giáo quan tâm.
Chơi là một nhu cầu không thể thiếu được trong cuộc sống, hầu như tất
cả mọi người đều ít nhiều hứng thú với các trị chơi. Trong dạy học ở phổ
thơng, nếu dựa trên một số nội dung dạy học để xây dựng thành các trị chơi
sẽ tạo cho học sinh có hứng thú trong học tập. Thông qua việc tham gia các


2

trò chơi, học sinh được cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng một cách tự
giác và tích cực. Như vậy, học thông qua “chơi” sẽ tạo được hứng thú cho học
sinh, tạo được tâm lí “được” học nên chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy
học sẽ được nâng cao. Dạy học thơng qua trị chơi cịn có ích lợi trong việc
triển khai thực hiện dạy học theo nhóm, đặc biệt đối với các trị chơi địi hỏi
phải có sự hợp tác trong nhóm nhỏ.
Ngày 2 tháng 11 năm 2012, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban
hành Thông tư số 38/2012/TT-BGDĐT về quy chế Cuộc thi khoa học kĩ thuật
dành cho học sinh trung học (tiếng Anh là: Vietnam Science and Engineering
Fair - ViSEF). Xét dưới một góc độ nào đó, cuộc thi khoa học kĩ thuật là một
sân chơi dành cho học sinh, tạo cho học sinh sự ham thích nghiên cứu, sáng
tạo khoa học, công nghệ, kĩ thuật và vận dụng kiến thức vào giải quyết những

vấn đề thực tiễn trong cuộc sống. Rõ ràng, cuộc thi cũng góp phần thúc đẩy
đổi mới hình thức tổ chức và phương pháp dạy học, phát triển năng lực học
sinh và nâng cao chất lượng dạy học [6].
1.2. Xuất phát từ thực tế dạy học môn học
Trong chương trình giáo dục phổ thơng hiện hành, mơn Công nghệ
được chia ra 2 phần theo lĩnh vực công nghiệp và nông nghiệp. Đề tài này chỉ
đề cập tới q trình dạy học mơn Cơng nghệ 11, 12 (thuộc phần cơng nghiệp),
nhưng để thuận tiện trong trình bày, sau đây gọi tắt là mơn Cơng nghệ. Trong
chương trình giáo dục phổ thơng, mơn Cơng nghệ là mơn học có kiến thức về
khoa học kĩ thuật, công nghệ rất thiết thực và bổ ích cho con người trong sản
xuất và đời sống; là môn học tạo cơ sở cho việc xây dựng các dự án tham gia
cuộc thi khoa học kĩ thuật dành cho học sinh trung học. Tuy nhiên, do khơng
thuộc nhóm mơn thi tốt nghiệp cuối cấp và thi tuyển sinh nên học sinh ít có
hứng thú học tập môn học này. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn tới
chất lượng dạy học môn học không cao.


3

Lí luận và thực tiễn dạy học cho thấy nếu trong q trình dạy học, giáo
viên biết sử dụng trị chơi một cách phù hợp thì sẽ tạo hứng thú học tập cho
học sinh, qua đó nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, việc sử dụng trò
chơi trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông còn rất hạn
chế bởi trò chơi về lĩnh vực kĩ thuật – được gọi là trò chơi kĩ thuật - chưa
nhiều, giáo viên Cơng nghệ vẫn cịn lúng túng trong xây dựng và sử dụng
chúng trong dạy học môn học. Đó chính là lí do mà tác giả chọn đề tài luận án
của mình là: “Xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ thuật trong dạy học mơn Cơng
nghệ ở trường trung học phổ thơng”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu xây dựng và sử dụng trò chơi kĩ thuật trong q trình dạy

học mơn Cơng nghệ nhằm tạo hứng thú, tích cực hóa hoạt động học tập của
học sinh, giúp học sinh phát triển năng lực nhận thức, năng lực giải quyết vấn
đề, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học ở trường trung học
phổ thông.
3. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy và học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thơng.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Lí luận về trò chơi kĩ thuật, về xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ thuật
trong dạy học mơn Cơng nghệ ở trường trung học phổ thông.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu vấn đề xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ
thuật trong dạy học mơn Công nghệ 11, 12 ở trường trung học phổ thông.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu xây dựng và sử dụng được trị chơi kĩ thuật trong dạy học mơn
Cơng nghệ ở trường trung học phổ thông một cách khoa học, hợp lí thì sẽ tạo


4

được hứng thú học tập, tích cực hóa hoạt động học tập, góp phần phát triển
năng lực nhận thức, năng lực giải quyết vấn đề của học sinh, qua đó nâng cao
chất lượng dạy học môn học.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
5.1. Nghiên cứu lí thuyết về trị chơi, trị chơi giáo dục, trò chơi dạy
học, trò chơi kĩ thuật.
5.2. Khảo sát thực trạng việc xây dựng và sử dụng trò chơi trong dạy
học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thơng.
5.3. Xây dựng trị chơi kĩ thuật và phương pháp sử dụng chúng trong
dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thơng.

5.4. Kiểm nghiệm, đánh giá tính khả thi, hiệu quả của các trò chơi kĩ
thuật đã xây dựng và phương pháp sử dụng chúng trong dạy học Công nghệ.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
Q trình thực hiện đề tài đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu lí
luận như: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái qt hóa,… các tài liệu có
liên quan đến vấn đề nghiên cứu để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Quá trình thực hiện đề tài cũng đã sử dụng một số phương pháp nghiên
cứu thực tiễn như: phương pháp quan sát, phương pháp điều tra bằng phiếu
hỏi, phương pháp phỏng vấn, phương pháp thực nghiệm, phương pháp tổng
kết kinh nghiệm giáo dục,… để xây dựng cơ sở thực tiễn và kiểm nghiệm
biện pháp đã đề xuất của đề tài.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Phương pháp thống kê toán học được sử dụng để xử lí kết quả thu thập
được trong khảo sát và kiểm nghiệm, đánh giá.


5

7. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
7.1. Xây dựng được hệ thống lí luận về trị chơi kĩ thuật. Trên cơ sở
phân tích các khái niệm cơng cụ như trị chơi, trò chơi dạy học, kĩ thuật, tập
trung xây dựng khái niệm, đặc điểm, chức năng của trò chơi kĩ thuật; quy
trình xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ thuật trong dạy học.
7.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng dạy học môn Công nghệ ở trung học
phổ thông dưới góc độ xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ thuật.
7.3. Đề xuất được qui trình xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ thuật trong
dạy học mơn Cơng nghệ ở trung học phổ thơng.
7.4. Với những quy trình đã đề xuất, đề tài đã xây dựng được một số trò

chơi kĩ thuật và hướng dẫn cách sử dụng chúng trong q trình dạy học mơn
Cơng nghệ 11, 12 ở trung học phổ thơng theo tiến trình dạy học gồm xây
dựng và sử dụng trò chơi trong hoạt động khởi động; hoạt động hình thành
kiến thức; hoạt động thực hành, củng cố và mở rộng kiến thức; hoạt động vận
dụng kiến thức.
Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm phong phú thêm lí luận về
trị chơi kĩ thuật, đề xuất được một biện pháp góp phần nâng cao chất lượng
dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thơng.
8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN
Ngồi phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, phụ lục, cấu trúc của luận án
bao gồm 3 chương sau:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng trò
chơi trong dạy học.
Chương 2. Xây dựng và sử dụng trị chơi kĩ thuật trong dạy học mơn
Cơng nghệ.
Chương 3. Kiểm nghiệm và đánh giá.


6

Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC
1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC
1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về trị chơi
1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu về trị chơi ở nước ngồi
Trong đời sống con người, ngồi các hoạt động lao động, học tập,…
cịn có hoạt động vui chơi, giải trí. Mỗi hoạt động vui chơi, giải trí được tổ
chức nhằm một mục đích nhất định, có nội dung nhất định và tuân theo những
quy định nào đó. Mỗi hoạt động đó được gọi là một trò chơi. Cùng với sự

phát triển của kinh tế, văn hóa, khoa học, cơng nghệ,… trị chơi nói chung
cũng được phát triển không ngừng.
Từ thời xa xưa, các nhà giáo dục đã nhận thấy trò chơi là một phần
trong đời sống con người và cần lựa chọn những trò chơi phù hợp để đưa vào
hoạt động giáo dục trong lớp học, trong nhà trường. Trò chơi trong lớp học,
trường học (gọi chung là trường học) có những đặc điểm, yêu cầu riêng của
nó và thường với mục đích là để giải trí, tăng hứng thú học tập và phục vụ
cho việc học tập của người học. Với vai trò to lớn của trị chơi, nhiều nhà giáo
dục, nhà tâm lí học và ngay cả các nhà triết học đã nghiên cứu việc xây dựng
và sử dụng trò chơi trong trường học.
Khi nghiên cứu về giáo dục, nhà triết học lớn thời cổ đại là Platon đã
cho rằng, trẻ từ 3 - 4 tuổi được giáo dục tại gia đình, trẻ chơi những trò chơi
cùng nhau dưới sự hướng dẫn của phụ nữ. Ông đã đưa ra lời khuyên rằng
đừng ép buộc, cưỡng bức dạy trẻ nhỏ những kiến thức khoa học mà chính
thơng qua trị chơi sẽ dễ nhận thấy trẻ em muốn cái gì.


7

Nhà triết học người Đức là V.Vunt đã nghiên cứu về bản chất xã hội
của trò chơi và cho rằng: “Trị chơi, đó là lao động của trẻ nhỏ, khơng có một
trị chơi nào là khơng có trong mình một nguyên mẫu, một dạng lao động
nghiêm túc” [2].
G.V. Plekhanov thì lại cho rằng trò chơi xuất hiện trước lao động và
trên cơ sở của lao động. Ơng cho rằng trị chơi là một phản ánh, thơng qua trị
chơi, trẻ có thể lĩnh hội những kĩ năng lao động, thói quen và các nguyên tắc
ứng xử của người lớn trong xã hội. Từ đó ơng đi đến kết luận: “Trị chơi
mang bản chất xã hội, nó xuất hiện để đáp ứng với xã hội mà trẻ đang sống và
nhu cầu được trở thành thành viên tích cực của xã hội đó” [2].
Trong xã hội hiện đại, các nghiên cứu về trò chơi được nghiên cứu và

vận dụng chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế và xã hội, dành cho những người làm
chính trị, các tổ chức chính phủ hoặc phi chính phủ. Trong tác phẩm của
mình, Fiona Carmichael đã trình bày tổng quan những vấn đề về lí thuyết trị
chơi như “Hộp cơng cụ lí thuyết trị chơi”, các chiến lược như “Bước đi cùng
nhau”, “Thế lưỡng nan của người tù”… nhằm giúp người đọc có thể vận dụng
trong cơng việc của mình. Trong những nghiên cứu của mình, Fiona
Carmichael cũng đã trình bày cách phân loại trị chơi theo cách thức tiến hành
và một số trị chơi điển hình [19].
1.1.1.2. Tình hình nghiên cứu về trị chơi ở Việt Nam
Ở Việt Nam, trò chơi cũng xuất hiện từ rất sớm. Có thể thấy trị chơi
xuất hiện trong dân gian, trong các truyện cổ để lại như “trò chơi đánh đu”,
“thi pháo đất”, “thi bắt vịt”… Trong các làng, xã, khu dân cư, cũng như trong
các trường học, ban đầu, trò chơi được sử dụng chủ yếu là trò chơi dân gian
và thường do học trò tự phát, tự tổ chức. Trước giờ học hoặc trong giờ nghỉ
giữa hai tiết học, học sinh (HS) thường chơi các trò như: “đánh khăng”, “đánh
đáo”, “đuổi mắt bắt dê”, “đánh gụ”, “nhảy dây”, “chọi gà” (bằng cỏ gà),


8

“cướp cờ”, “chơi ơ ăn quan” v.v… Mục đích của trị chơi kiểu này chủ yếu
nhằm giải trí đầu óc sau những giờ học căng thẳng, mệt mỏi và phần thưởng
cho người thắng cuộc thường khơng có hoặc nếu có thì giá trị vật chất cũng
khơng đáng kể. Nội dung của các trò chơi này cũng đơn giản và thể lệ cuộc
chơi cũng chỉ một vài quy định đơn giản, dễ nhớ. Những trị chơi kiểu này có
ưu điểm nổi bật là người chơi được huy động cả trí tuệ và sức lực nên người
chơi vừa thoải mái đầu óc, rèn luyện trí tuệ vừa được rèn luyện thể lực.
1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về trò chơi trong dạy học
1.1.2.1. Tình hình nghiên cứu về trị chơi dạy học ở nước ngồi
Bên cạnh kho tàng trị chơi trong dân gian cịn có một số hệ thống trị

chơi sử dụng trong quá trình dạy học do các nhà giáo dục xây dựng được gọi
là trò chơi dạy học. Đại diện cho khuynh hướng sử dụng trò chơi dạy học làm
phương tiện phát triển toàn diện cho trẻ phải kể đến nhà sư phạm nổi tiếng
người Tiệp Khắc I.A.Komenxki (1592-1670). Ông coi trị chơi là hình thức
hoạt động cần thiết, phù hợp với bản chất và khuynh hướng của trẻ. Trò chơi
dạy học là một dạng hoạt động trí tuệ nghiêm túc, là nơi mọi khả năng của trẻ
em được phát triển, mở rộng phong phú thêm vốn hiểu biết. Với quan điểm
trò chơi là niềm vui sướng của tuổi thơ, là phương tiện phát triển toàn diện
cho trẻ I.A.Komenxki đã khuyên người lớn phải chú ý đến trò chơi dạy học
cho trẻ và phải hướng dẫn, chỉ đạo đúng đắn cho trẻ chơi.
Trong nền giáo dục cổ điển, ý tưởng sử dụng trị chơi với mục đích dạy
học được thể hiện đầy đủ trong hệ thống giáo dục của nhà sư phạm người
Đức Ph.Phroebel (1782-1852). Ông là người đã khởi xướng và đề xuất ý
tưởng kết hợp dạy học với trò chơi cho trẻ. Quan điểm của ơng về trị chơi
phản ánh cơ sở lí luận sư phạm duy tâm thần bí. Ơng cho rằng thơng qua trị
chơi trẻ nhận thức được cái khởi đầu do thượng đế sinh ra tồn tại ở khắp mọi
nơi, nhận thức được những quy luật tạo ra thế giới, tạo ra ngay chính bản thân


9

mình. Vì thế ơng phủ nhận tính sáng tạo và tính tích cực của trẻ trong khi
chơi. Ph.Phroebel cho rằng, nhà giáo dục chỉ cần phát triển cái vốn có sẵn của
trẻ, ơng đề cao vai trị giáo dục của trị chơi trong q trình phát triển thể chất,
làm vốn ngơn ngữ cũng như phát triển tư duy, trí tưởng tượng của trẻ.
I.B.Bazedov cho rằng, trò chơi là phương tiện dạy học. Theo ông, nếu
trên lớp học, giáo viên sử dụng các phương pháp, biện pháp chơi hoặc tiến
hành tiết học dưới hình thức chơi thì sẽ đáp ứng được nhu cầu và phù hợp với
đặc điểm của người học và tất nhiên hiệu quả tiết học sẽ cao hơn. Ông đã đưa
ra hệ thống trò chơi học tập dùng lời như: trò chơi gọi tên, trò chơi phát triển

kĩ năng khái quát tên gọi của cá thể, trò chơi đốn từ trái nghĩa, điền những từ
cịn thiếu... Theo ơng, những trò chơi này mang lại cho người học niềm vui và
phát triển năng lực trí tuệ của chúng [21].
Vào những năm 40 của thế kỷ XIX, một số nhà khoa học giáo dục Nga
như: P.A.Bexonova, OP.Seina, V.I.Đalia, E.A.Pokrovxki... đã đánh giá cao
vai trị giáo dục, đặc biệt và tính hấp dẫn của trò chơi dân gian Nga đối với trẻ
mẫu giáo. E.A.Pokrovxki trong lời đề tựa cho tuyển tập “Trò chơi của trẻ em
Nga” đã chỉ ra nguồn gốc, giá trị đặc biệt và tính hấp dẫn lạ thường của trò
chơi dân gian Nga.
Vào những năm 30 - 60 của thế kỷ XX, vấn đề sử dụng trò chơi dạy
học trên lớp học được phản ánh trong các công trình của R.I.Giucovxkaia,
VR.Bexpalova, E.I.Udalsova,... R.I.Giucovxkaia đã nâng cao vị thế của dạy
học bằng trò chơi. Bà chỉ ra những tiềm năng và lợi thế của những “tiết học”
dưới hình thức trò chơi học tập, coi trò chơi học tập như là hình thức dạy học,
giúp người học lĩnh hội những tri thức mới từ những ý tưởng đó. Bà cũng đã
soạn thảo ra một số “tiết học – trò chơi” và đưa ra một số yêu cầu khi xây
dựng chúng [21, tr.30].


10

Bên cạnh đó, tính tích cực cũng được các nhà khoa học như
B.P.Exipov, A.M.Machiuskin (Liênxô); OKon (Ba lan), Skinner, Bruner
(Mỹ), Xavier, Roegiers (Pháp),... nghiên cứu theo các khía cạnh khác nhau.
Thứ nhất, nghiên cứu và xem xét tính tích cực nhận thức của người học
trong mối quan hệ giữa nhận thức và tình cảm, ý chí (A.I.Serbacov,
I.F.Kharlamov, R.A.Nhidamov, V.Okon...) hướng nghiên cứu này đã bổ trợ
rất nhiều cho các nhà giáo dục trong việc tìm kiếm những con đường và điều
kiện cần thiết nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của người học [32].
Thứ hai, nghiên cứu về bản chất và cấu trúc của tính tích cực nhận thức

của người lớn và trẻ em, trong đó đặc biệt lưu ý tới vai trò chủ động và chủ
thể trong quá trình nhận thức (B.P.Êxipop, LP.Anstova, Xavier Roegiers, JM.
Denomme, Madedine Roy...) các tác giả này coi tính tích cực nhận thức là
thái độ của chủ thể nhận thức đối với đối tượng nhận thức thông qua việc huy
động các chức năng tâm lí ở mức độ cao nhằm giải quyết những vấn đề nhận
thức. Trong nghiên cứu của mình: Sư phạm tương tác một tiếp cận khoa học
thần kinh về học và dạy, Roy M, Denomme J.M đã khẳng định cấu trúc não
người liên quan đến hứng thú học tập của học sinh. Khi có hứng thú học tập,
việc học của học sinh trở nên dễ dàng và thú vị hơn dẫn đến đạt kết quả tốt
hơn trong học tập [50].
Người có cơng lớn đặt nền móng cơ sở lí luận cho việc nghiên cứu trò
chơi trong trường học là nhà tâm lí học Xơ Viết L.X.Vưgơtxki. Ơng đã
nghiên cứu và đưa ra một số luận điểm sau [56]:
- Khẳng định bản chất xã hội và tính hiện thực của trị chơi trẻ em.
- Khẳng định vai trò trung tâm của trị chơi trẻ em đối với sự phát
triển tâm lí của trẻ. Trị chơi chính là động lực phát triển và tạo ra “vùng
phát triển gần”.


11

- Trị chơi trẻ em khơng nảy sinh một cách tự phát mà do ảnh hưởng có
ý thức và khơng có ý thức từ phía người lớn xung quanh.
- Sự cần thiết phải vận dụng phương pháp phân tích vào nghiên cứu các
chức năng tâm lí, trong đó có việc nghiên cứu trị chơi.
- Khơng nên dừng lại ở nghiên cứu quan sát mà cần thiết phải tổ chức
các nghiên cứu thực nghiệm về trò chơi.
Hiện nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ, với sự hiện đại, đa
dạng của phương tiện dạy học, trò chơi trong trường học ngày càng được đầu
tư nghiên cứu và ứng dụng nhiều hơn, hiệu quả hơn.

Có thể thấy, trên thế giới, việc nghiên cứu, xây dựng và tổ chức trị
chơi nói chung và trong trường học nói riêng đã có từ rất sớm và ngày càng
được phát triển. Hướng mới nhất hiện nay các nhà nghiên cứu đang chú trọng
đến là hồn thiện các kĩ năng tổ chức những trị chơi đa dạng mang tính tích
hợp các mơn học để tạo hứng thú trong dạy học.
1.1.2.2. Tình hình nghiên cứu về trò chơi dạy học ở Việt Nam
Cũng như các hoạt động giáo dục ở trường học trên thế giới, trò chơi
cũng là một hoạt động không thể thiếu trong trường học ở nước ta. Ở Việt
Nam, có nhiều tác giả nghiên cứu về việc xây dựng và sử dụng trò chơi dạy
học dưới các góc độ và ở các bộ môn khác nhau. Một số tác giả như Phan
Huỳnh Hoa, Vũ Minh Hồng, Trương Kim Oanh, Phan Kim Liên, Lê Bích
Ngọc,... đã nghiên cứu biên soạn một số trị chơi và trò chơi học tập,... [26,
43]. Những hệ thống trò chơi và trò chơi học tập được các tác giả đề cập đến
chủ yếu nhằm củng cố kiến thức phục vụ một số mơn học như: Hình thành
biểu tượng tốn sơ đẳng, làm quen với môi trường xung quanh,... rèn các giác
quan chú ý, ghi nhớ, phát triển tư duy và ngôn ngữ cho trẻ.
Các tác giả đặc biệt quan tâm đến ý nghĩa phát triển của trò chơi học
tập, không chỉ phát triển các giác quan mà phát triển các chức năng tâm lí


12

chung của người học. Tuy nhiên, trong các nghiên cứu này cũng chưa đi sâu
nghiên cứu việc xây dựng và sử dụng trị chơi dạy học trong q trình nhận
thức của người học.
Ngay từ những năm 80 của thế kỷ trước, một số sách, tài liệu trong giáo
dục đã đề cập tới trò chơi trong trường học, trò chơi và cách tổ chức chơi.
Trong đó có thể kể đến các sách xuất bản từ năm 1980 đến nay như: “Trò
chơi học tập” của Vũ Minh Hồng [26]; “Hướng dẫn tổ chức hoạt động vui
chơi” của Nguyễn Thị Ngọc Trúc [57]; “100 trị chơi sinh hoạt” của Ngơ Tấn

Tạo [52]; “50 trị chơi vui- khỏe thơng minh” của Đặng Tiến Huy [28]; “Trò
chơi trẻ em” của Nguyễn Ánh Tuyết [59]; “Phát huy tính tích cực nhận thức
của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong trò chơi học tập” của Nguyễn Thị Hòa [21];
“Trò chơi vận động” của Trần Đồng Lâm, Đinh Mạnh Cường [41] v.v...
Trong tác phẩm “Trò chơi trẻ em”, tác giả Nguyễn Ánh Tuyết đã đề
cập đến trò chơi trí tuệ, giới thiệu một số trị chơi trí tuệ dành cho trẻ em. Loại
trị chơi này có tác dụng thúc đẩy hoạt động trí tuệ của trẻ [59].
Trong tài liệu “Hướng dẫn tổ chức học tập vui chơi”, Nguyễn Thị Ngọc
Trúc đã đề cập đến các loại trò chơi, mức độ các mối quan hệ trong trị chơi.
Đó là chơi khơng có tổ chức, chơi một mình, chơi cạnh tranh nhau, chơi với
nhau trong một thời gian ngắn, chơi với nhau lâu trên cơ sở hứng thú với nội
dung chơi. Tác giả đã khẳng định kết quả của hai mức độ cuối phụ thuộc vào
kĩ năng hướng dẫn người học chơi của mỗi giáo viên (GV) [57].
Cũng đề cập tới trò chơi, bài báo “Phương pháp sử dụng trị chơi trong
dạy học” của tác giả Nguyễn Thị Bích Hồng [25] và đề tài “Xây dựng và sử
dụng trò chơi dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của sinh viên sư
phạm trong dạy học môn Giáo dục học ở trường Đại học Đồng Tháp” của
Nguyễn Kim Chuyên [10] đã bàn sâu về việc xây dựng trò chơi, cách thức tổ
chức chơi sao cho đạt hiệu quả giáo dục.


13

Ngồi ra, về các cơng trình, đề tài nghiên cứu trị chơi trong trường học
cũng có thể kể đến một số đề tài luận văn, luận án như: luận văn “Một số biện
pháp tổ chức trò chơi học tập nhằm hình thành biểu tượng về thiên nhiên cho
trẻ mẫu giáo lớn” của Lê Bích Ngọc [43]; các luận án “Nghiên cứu tính tích
cực giao tiếp của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động vui chơi” của Nguyễn
Xuân Thức [54]; “Xây dựng và sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển khả
năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo lớn” của Nguyễn Ngọc Trâm [55]; “Xây

dựng và sử dụng trị chơi phát triển nhằm hình thành biểu tượng tốn ban đầu
cho trẻ 5-6 tuổi” của Trương Thị Xuân Huệ [27] v.v... Nhìn chung, các sách,
tài liệu, đề tài,... đều đề cập tới trò chơi trong trường học dành cho HS mẫu
giáo, tiểu học, còn đối với HS cấp trung học ít được quan tâm nghiên cứu và
triển khai.
Về trị chơi kĩ thuật, luận văn “Trò chơi kĩ thuật và vận dụng trong dạy
học môn Công nghệ ở trung học phổ thơng” của Đặng Ngọc Ước có thể được
coi là cơng trình đầu tiên nghiên cứu về sử dụng trị chơi kĩ thuật trong dạy
học Công nghệ nhưng cũng chỉ mới là sơ khai bước đầu [63].
Khi khoa học công nghệ phát triển, đặc biệt là sự phát triển của cơng
nghệ thơng tin, các trị chơi game trên máy tính ngày càng phát triển do sự
hấp dẫn, tiện lợi của nó. Nhìn chung các trị chơi trên máy tính chỉ có thể giúp
người chơi giải trí và rèn luyện trí tuệ trong một chừng mực nào đó. Các trị
chơi này hầu như không giúp người chơi rèn luyện thể lực, thậm chí nếu
người chơi quá ham mê sẽ dẫn tới hậu quả xấu cả về trí tuệ và thể lực. Chính
vì thế, các nhà giáo dục, nhà sư phạm cũng đã quan tâm nghiên cứu về vai trị,
mục đích, ý nghĩa của trò chơi trong trường học; nghiên cứu về việc xây
dựng, lựa chọn và sử dụng trò chơi trong trường học.
Qua khảo sát tình hình nghiên cứu về xây dựng và sử dụng trị chơi
trong nhà trường phổ thơng ở nước ta, có thể thấy việc nghiên cứu tổ chức trò


14

chơi cho HS trung học, trong đó có trị chơi kĩ thuật trong dạy học mơn Cơng
nghệ cịn chưa được quan tâm, số cơng trình cịn khá khiêm tốn, các trị chơi
sử dụng trong q trình dạy học mơn Cơng nghệ chủ yếu mang tính chất tự
phát và cũng chưa xây dựng được một hệ thống lí luận về xây dựng và sử
dụng trị chơi trong dạy học. Đó cũng chính là một trong những lí do để tác
giả lựa chọn chủ đề nghiên cứu về việc tổ chức trò chơi dạy học, mà cụ thể là

trò chơi kĩ thuật trong dạy học môn Công nghệ ở trung học phổ thơng
(THPT). Mục đích của việc nghiên cứu này là nhằm tích cực hóa học tập của
HS, tạo hứng thú học tập, phát huy tính sáng tạo và phát triển tư duy HS góp
phần vào việc nâng cao chất lượng dạy và học đối với chương trình dạy học
nói chung và mơn Cơng nghệ nói riêng.
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
1.2.1. Trị chơi
Có nhiều quan niệm khác nhau về trị chơi:
- Theo từ điển tiếng Việt: “Trò chơi là hoạt động bày ra để vui chơi,
giải trí” [45; tr.1001].
- Một số nhà tâm lí - giáo dục học theo trường phái sinh học như
K.Gross, S.Hall, V.Stern... cho rằng, trò chơi là do bản năng quy định, chơi
chính là sự giải tỏa năng lượng dư thừa.
- Còn G.Piaget cho rằng, trò chơi là hoạt động trí tuệ thuần túy là một
nhân tố quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ [48].
- Các nhà khoa học Xô Viết đã khẳng định rằng, trị chơi có nguồn gốc
từ lao động và mang bản chất xã hội. Trò chơi được truyền thụ từ thế hệ này
sang thế hệ khác chủ yếu bằng con đường giáo dục [27].
- Theo tác giả Đặng Thành Hưng thì trị chơi là một thuật ngữ có hai
nghĩa khác nhau tương đối xa [29]:
+ Một là kiểu loại phổ biến của chơi. Nó chính là chơi có luật (tập hợp


15

quy tắc định rõ mục đích, kết quả và yêu cầu hành động) và có tính cạnh tranh
hoặc tính thách thức đối với người tham gia.
+ Hai là những thứ cơng việc được tổ chức và tiến hành dưới hình thức
chơi, như: học bằng chơi, giao tiếp bằng chơi, rèn luyện thân thể dưới hình
thức chơi v.v...

Từ nghiên cứu về trị chơi có thể thấy rằng:
- Trị chơi là một loại hình văn hóa dân gian rất quen thuộc, gần gũi với
mọi người và mang tính chất truyền thống.
- Trị chơi là một loại hình sinh hoạt, giao lưu văn hóa của con người,
thường được tổ chức vào các dịp lễ, hội, tết...
- Trò chơi mang lại cho con người sự vui vẻ, đoàn kết, giúp con người
bộc lộ những tình cảm, thể hiện ước mơ, sự phấn đấu...
- Trị chơi là hoạt động bày ra để vui chơi, giải trí thơng qua đó giáo
dục con người những kinh nghiệm sản xuất, phẩm chất đạo đức, tri thức khoa
học...
- Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, lịch sử phát triển trị
chơi, các nhà tâm lí học Xơ viết trước đây đã cho rằng: Trò chơi là một nghệ
thuật xuất hiện sau lao động và một hiện tượng mang tính chất xã hội.
Các trị chơi đều có luật lệ, quy tắc, nhiệm vụ, yêu cầu tức là có tổ chức
và xây dựng, nếu khơng có những thứ đó thì khơng có trị chơi mà chỉ có sự
chơi đơn giản.
Như vậy, trò chơi là tập hợp các yếu tố chơi, có hệ thống và có tổ chức,
vì thế luật hay quy tắc chính là phương tiện tổ chức tập hợp đó.
Tóm lại, trị chơi chính là sự chơi có luật, những hành vi chơi tùy tiện,
bất giác không gọi là trò chơi [42].
Như vậy cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa đầy đủ, trọn vẹn,
chính xác về trò chơi.


16

Qua sự phân tích các quan niệm, ý kiến về trị chơi, qua xem xét nội
dung và mục đích của trị chơi hiện nay, có thể hiểu: Trị chơi là một loại hoạt
động có mục đích nhất định, có những quy định, những luật lệ buộc người
chơi phải tuân theo. Trò chơi tạo cho người (một hoặc nhiều người) tham gia

được vui chơi, giải trí, rèn luyện trí tuệ, sức lực. Đồng thời, trò chơi còn là
hoạt động rèn luyện cho người chơi cả về phẩm chất như lòng kiên trì, sự tự
tin, sự tương trợ giúp đỡ cộng đồng, phát triển mối quan hệ tập thể.
1.2.2. Trò chơi dạy học
Cho đến nay vẫn có những quan niệm khác nhau về trị chơi dạy học.
- Trong lí luận dạy học nói chung, tất cả những trị chơi gắn với việc
dạy học như là phương pháp, hình thức tổ chức và luyện tập,... với nội dung
và tính chất của trị chơi phục vụ mục tiêu dạy học thì đều được gọi là trò chơi
dạy học.
- Do những lợi thế của trò chơi có luật được quy định rõ ràng (gọi tắt là
trị chơi có luật), trị chơi dạy học cịn được hiểu là loại trị chơi có luật, có
định hướng đối với sự phát triển trí tuệ của người học, thường do GV nghĩ ra
và dùng nó vào mục đích giáo dục và dạy học.
- Trị chơi dạy học có nguồn gốc trong nền giáo dục dân gian, trong
những trò chơi đầu tiên của mẹ với con, trong các trò vui và những bài hát
khôi hài làm cho đứa trẻ chú ý đến những vật xung quanh, gọi tên các vật đó
và dùng hình thức đó để dạy con, những trị chơi đó có chứa đựng các yếu tố
dạy học [59].
- A.I Xôrôkina đã đưa ra một luận điểm vô cùng quan trọng về đặc thù
của trò chơi dạy học (còn gọi là trò chơi học tập): “Trò chơi học tập là một
q trình phức tạp, nó là hình thức dạy học và đồng thời nó vẫn là trị chơi...
Khi các mối quan hệ chơi bị xóa bỏ, ngay lập tức trò chơi biến mất và khi ấy
trò chơi biến thành tiết học, đôi khi biến thành sự luyện tập” [62].