Luận án Phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN THÀNH

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG DẠY NGHỀ TỈNH PHÚ THỌ
THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019


2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN THÀNH

PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
CÁC TRƯỜNG DẠY NGHỀ TỈNH PHÚ THỌ
THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9140114

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS Trần Khánh Đức
2. GS. TSKH Nguyễn Văn Hộ

THÁI NGUYÊN - 2019


3

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được công bố
trong bất kì công trình nào khác.
Tác giả luận án

Nguyễn Xuân Thành


4

MỤC LỤC


5

DANH MỤC CÁC BẢNG


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH

7
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ,
trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cuộc cách mạng 4.0 thì vai trò của giáo
dục và đào tạo nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng vô cùng quan
trọng. Các nước phát triển trên thế giới đều đầu tư vào giáo dục, đào tạo nhằm
tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ mục tiêu phát triển bền vững.
UNESCO đã coi vai trò của giáo dục, đào tạo như “là phát triển tiềm năng
con người, là đòn bẩy mạnh mẽ nhất để tiến vào tương lai”. Ở nước ta, Đảng
và Chính phủ rất coi trọng vai trò của giáo dục& đào tạo nói chung và giáo
dục nghề nghiệp nói riêng. Nghị quyết 29/TW-NQ về đổi mới căn bản và toàn
diện Giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ: “Đối với giáo dục nghề nghiệp, tập trung
đào tạo nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình
thành hệ thống giáo dục nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào
tạo kỹ năng nghề nghiệp theo hướng ứng dụng, thực hành, bảo đảm đáp ứng
nhu cầu nhân lực kỹ thuật công nghệ của thị trường lao động trong nước và
quốc tế”.
Trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực của Việt Nam, đào tạo nghề
có vị trí cực kỳ quan trọng, tạo ra đội ngũ công nhân kỹ thuật lành nghề, có kỹ
năng và thái độ nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu trước sự biến đổi cơ cấu kinh tế,
khắc phục được những bất cập về lao động trong xã hội. Chiến lược phát triển
giáo dục 2010-2020 đã cụ thể hóa mục tiêu: “Hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo
dục nghề nghiệp và đại học; điều chỉnh cơ cấu ngành nghề và trình độ đào
tạo, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực, nâng cao chất
lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội; đào
tạo ra những con người có năng lực sáng tạo, tư duy độc lập, trách nhiệm
công dân, đạo đức và kỹ năng nghề nghiệp, năng lực ngoại ngữ, kỷ luật lao
động, tác phong công nghiệp, năng lực tự tạo việc làm và khả năng thích ứng

8
với những biến động của thị trường lao động và một một phận có khả năng
cạnh tranh trong khu vực và thế giới ” Đặc biệt quan tâm đến nâng cao chất
.”.

lượng dạy nghề gắn với nâng cao tinh thần trách nhiệm, ý thức kỷ luật lao
động, tác phong lao động hiện đại; gắn đào tạo nghề với nhu cầu sử dụng lao
động, việc làm trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đội ngũ công
nhân kỹ thuật trình độ cao.Trong quá trình đó, vai trò và vị trí của đội ngũ
giáo viên dạy nghề ngày càng quan trọng.
Về vai trò của đội ngũ giáo viên trong giáo dục, đào tạo, Nghị quyết
29/TW-NQ cũng đã chỉ rõ; “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi
dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển
kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện
chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo”. Luật Giáo
dục nghề nghiệp 2014 cũng đã khẳng định chính sách: “Phát triển hệ thống
giáo dục nghề nghiệp mở, linh hoạt, đa dạng theo hướng chuẩn hóa, hiện đại
hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế, liên thông giữa các trình độ
giáo dục nghề nghiệp và liên thông với các trình độ đào tạo khác.
Để thực hiện được yêu cầu của Đảng và Nhà nước về chuẩn hóa đội
ngũ giáo viên, vấn đề chuẩn nghề nghiệp giáo viên nói chung, giáo viên dạy
nghề trong Hệ thống giáo dục nghề nghiệp nói riêng đã được quan tâm xây
dựng và được coi là thước đo chất lượng giáo viên dạy nghề của tất cả các cơ
sở giáo dục nghề nghiệp theoThông tư 08/2017/TT-BLĐ-TB&XH ngày
10/3/2017 với nhiều nội dung mới đã được đặt ra. Trên cơ sở đó, các cấp, các
ngành, các trường trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp cần đặc biệt quan tâm
đến bồi dưỡng nâng cao trình độ mọi mặt để phát triển đội ngũ giáo viên, đáp
ứng các yêu cầu chuẩn nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo

nghề cho xã hội.
Thời gian qua, tỉnh Phú Thọ đã chú trọng chỉ đạo mở rộng cơ cấu
ngành, nghề; phát triển quy mô đào tạo, đảm bảo chất lượng và hiệu quả đào


9
tạo nghề, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực của địa phương. Tỉnh ủy và Ủy
ban nhân dân tỉnh đã chú trọng đến công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ đội
ngũ giáo viên, giảng viên dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp. Tuy nhiên, nhìn
chung, đội ngũ giáo viên dạy nghề của tỉnh vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu
của đào tạo nghề nghiệp, còn thiếu về số lượng, cơ cấu ngành nghề và yếu
về chất lượng, kỹ năng sư phạm và năng lực hoạt động nghề nghiệp-xã hội
của giáo viên dạy nghề còn hạn chế… Do đó, việc phát triển đội ngũ giáo
viên dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp mới ban hành đã và đang là nhu cầu
cấp bách.
Đến nay, ở trong và ngoài nước đã có nhiều công trình nghiên cứu về
phát triển đội ngũ giáo viên nói chung và giáo viên dạy nghề nói riêng. Các
tác giả tiếp cận theo nhiều góc độ nghiên cứu khác nhau nhưng đều đề cập
đến vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên ở một ngành, một khu vực, địa
phương hoặc một cơ sở đào tạo. Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên cứu nào đề
cập đến vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề của tỉnh Phú
Thọ theo chuẩn nghề nghiệp mới ban hành.
Nhận thức được vấn đề đó, trước đòi hỏi sự ngiệp đào tạo nghề đáp ứng
nhu cầu nguồn nhân lực của tỉnh Phú Thọ và của xã hội, đề tài nghiên cứu:
“Phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ theo
chuẩn nghề nghiệp” đã được lựa chọn làm đề tài nghiên cứu trong khuôn
khổ Luận án Tiến sĩ về Quản lý giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng về phát triển giáo
viên dạy nghề ở các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ, đề xuất các biện pháp phát

triển đội ngũ giáo viên dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp nhằm chuẩn hóa đội
ngũ giáo viên dạy nghề và qua đó, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo
nguồn nhân lực của các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ.


10
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ nhà giáo trong các cơ sở giáo dục nghề
nghiệp Tỉnh Phú Thọ
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Phát triển đội ngũ giáo viên dạy nghề tỉnh Phú
Thọ theo chuẩn nghề nghiệp.
4. Giả thuyết khoa học
Thời gian qua, các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ đã chú trọng xây
dựng được đội ngũ giáo viên cơ bản đảm bảo chất lượng, đáp ứng yêu cầu mở
rộng và phát triển giáo dục nghề nghiệp theo nhu cầu nguồn lao động của địa
phương, nhưng đội ngũ giáo viên dạy nghề vẫn chưa đáp ứng yêu cầu về
chuẩn nghề nghiệp mới. Nếu đề xuất được các biện pháp phát triển đội ngũ
giáo viên dạy nghề theo hướng chuẩn hóa dựa trên lý thuyết quản lý nguồn
nhân lực thì sẽ khắc phục được những hạn chế, yếu kém hiện nay và xây dựng
được đội ngũ giáo viên dạy nghề đạt được các tiêu chí của chuẩn nghề nghiệp,
góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
5.1. Địa bàn nghiên cứu: Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp (cao đẳng và
trung cấp nghề) trong Hệ thống giáo dục nghề nghiệp tỉnh Phú Thọ.
5.2. Khách thể điều tra, khảo sát:
- Khách thể điều tra: Cán bộ, giáo viên các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ.
- Phạm vi khảo sát: Một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp tỉnh Phú Thọ.
5.3. Thời gian nghiên cứu: Luận án được sử dụng thông tin, dữ liệu tại các
báo cáo về hoạt động dạy nghề của Sở Lao động, Thương binh và xã hội tỉnh

Phú Thọ trong giai đoạn 2015-2018.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận về phát triển đội ngũgiáo viên các
trường dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp dựa trên khung lý thuyết quản lý
nguồn nhân lực.


11
6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề Phú
Thọ hiện nay theo chuẩn nghề nghiệp.
6.3. Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề
Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp.
6.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm các biện pháp đã đề xuất.
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận nghiên cứu
Nghiên cứu được dựa trên các quan điểm duy vật biện chứng và lịch sử;
quán triệt các quan điểm cơ bản của Chủ ngjĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh về giáo dục và đội ngũ nhà giáo với các cách tiếp cận cơ bản sau:
- Tiếp cận hệ thống
Các trường dạy nghề là một bộ phận trong phân hệ giáo dục đại học,
cao đẳng và dạy nghề của hệ thống giáo dục quốc dân. Những vấn đề về đội
ngũ giáo viên các trường dạy nghề sẽ được xem xét trong mối quan hệ tác
động qua lại giữa trường dạy nghề với các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng
và các cơ sở sử dụng sản phẩm đào tạo.
Đội ngũ giáo viên trường dạy nghề là chủ thể đào tạo của quá trình dạyhọc của nhà trường, do đó, phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề
luôn gắn liền với việc thực hiện mục tiêu đào tạo nghề đáp ứng yêu cầu đổi
mới quản lý, phương pháp và hình thức tổ chức đào tạo nghề trong giai doạn
hiện nay.
Bản thân công tác phát triển đội ngũ giáo viên của các trường dạy nghề
cũng bao gồm trong nó một hệ thống nhiều khâu, nhiều nội dung, nhiều thành

tố có quan hệ biện chứng với nhau và với việc phát triển những hoạt động
khác của đào tạo nghề.
- Tiếp cận phức hợp
Nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề dựa vào
nhiều cơ sở lý luận khác nhau như; khoa học quản lý giáo dục, lý thuyết phát


12
triển nguồn nhân lực, giáo dục học… trong mối quan hệ biện chứng giữa các
lĩnh vực khoa học để luận giải về mặt lý luận, thực tiễn và đề xuất các biện
pháp phát triển đội ngũ giáo viên của các trường dạy nghề một cách khoa học,
hiệu quả.
- Tiếp cận phát triển
Phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề phải được đặt trong
bối cảnh phát triển chung của nền kinh tế-xã hội và của hệ thống giáo dục nói
chung, hệ thống đào tạo nghề nói riêng trong bối cảnh đổi mới giáo dục với
các đặc điểm và quy luật của quá trình phát triển đội ngũ giáo viên các trường
dạy nghề.
- Tiếp cận chuẩn hóa
Nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên dạy nghề
nói riêng phải được hướng đến yêu cầu chuẩn hóa nghề nghiệp để đảm bảo
việc đào tạo-bồi dưỡng, tuyển dụng và sử dụng theo đúng yêu cầu và quy
định của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội về giáo dục nghề nghiệp trong
giai đoạn hiện nay của nước ta.
- Tiếp cận thực tiễn
Phát triển đội ngũ giáo viên dạy nghề phải được nghiên cứu trong phạm
vi không gian, thời gian phù hợp hoàn cảnh, điều kiện thực tiễn của địa
phương tỉnh Phú Thọ và phù hợp chủ trương, chính sách của nhà nước về đào
tạo nghề nghiệp.
- Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực

Vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên dạy nghề thực chất là quản lý phát
triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực sư phạm trong hoạt động đào tạo
nghề của các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ theo các khâu, các thành tố căn
bản của quá trình quản lý nguồn nhân lực.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận
Thực hiện hồi cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các vấn đề, nội
dung lý luận trong các sách chuyên khảo, tài liệu, bài báo khoa học… liên


13
quan đến nội dung nghiên cứu để xây dựng cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ
giáo viên dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp điều tra: Thu thập các thông tin, số liệu có liên quan
đến nội dung nghiên cứu tại các trường nghề tỉnh Phú Thọ bằng các phiếu
thống kê và khảo sát để làm căn cứ xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài.
+ Phương pháp chuyên gia: Phỏng vấn xin ý kiến các chuyên gia bằng
hình thức tổ chức hội thảo, tổ chức gặp gỡ, trao đổi để xin ý kiến.
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu, tìm hiểu thực tế
thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên dạy tại các trường nghề tỉnh Phú Thọ
thông qua các báo cáo tổng kết thực tiễn của địa phương về công tác đào tạo
nghề để đánh giá thực trạng.
+ Phương pháp khảo nghiệm và thử nghiệm: Tiến hành tổ chức khảo
nghiệm các biện pháp đã đề xuất để đánh giá mức độ cần thiết và tính khả thi
và thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất.
- Phương pháp thống kê và xử lý thông tin
Sử dụng thống kê toán học, phần mềm SPSS 20.0 để xử lý và biểu diễn
kết quả nghiên cứu khảo sát.
8. Các luận điểm bảo vệ

8.1. Trong giai đoạn hiện nay, phát triển đội ngũ giáo viên các trường
dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp là yêu cầu cấp thiết cần được các cấp lãnh
đạo quan tâm nhằm tạo được đội ngũ nhân lực sư phạm đạt chuẩn, phù hợp
với xu thế chuẩn hóa giáo viên trong giáo dục nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu
đào tạo nhân lực phục vụ phát triển kinh tế- xã hội ở nước ta.
8.2. Tuy đã có những bước phát triển về số lượng và trình độ đào tạo cơ
bản về chuyên môn-nghiệp vụ song đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề


14
nói chung và ở Tỉnh Phú thọ nói riêng còn nhiều hạn chế, bất cập so với các
yêu cầu mới theo chuẩn nghề nghiệp.
8.3. Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề
Tỉnh Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp được đề xuất dựa trên lý thuyết quản lý
nguồn nhân lực và phù hợp với thực tiễn ở địa phương có tính cần thiết và khả
thi cao, đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề
Tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn mới.
9. Đóng góp mới của luận án
9.1. Về lý luận
Luận án đã phân tích, tổng hợp và góp phần làm rõ cơ sở lý luận về phát
triển đội ngũ giáo viên các trường dạy nghề theo chuẩn nghề nghiệp trước yêu
cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của nước ta trong giai đoạn mới. Đã
phân tích một số mô hình nghiên cứu quản lý nguồn nhân lực và lựa chọn được
mô hình nghiên cứu phù hợp với đề tài
9.2. Về thực tiễn
- Phân tích, đánh giá rõ thực trạng đội ngũ giáo viên của các trường nghề
tỉnh Phú Thọ hiện nay theo yêu cầu phát triển đội ngũ giáo viên dạy nghề theo
chuẩn nghề nghiệp.
- Các biện pháp đề xuất giúp cho việc phát triển đội ngũ giáo viên của
các trường dạy nghề tỉnh Phú Thọ đảm bảo đạt chuẩn nghề nghiệp và qua đó,

góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo nghề đáp ứng nhu câu về lao
động của địa phương.
9.3. Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho giảng dạy, nghiên cứu đối
với những người có quan tâm trong lĩnh vực giáo viên và giáo dục nghề nghiệp.
10. Bố cục luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ
lục, luận án gồm có 3 chương:


15
Chương 1: Cơ sở lý luận phát triển đội ngũ giáo viên dạy nghề theo
chuẩn nghề nghiệp.
Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường nghề tỉnh
Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp.
Chương 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường nghề tỉnh
Phú Thọ theo chuẩn nghề nghiệp.


16
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC
TRƯỜNG DẠY NGHỀ THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới
1.1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên các
trường dạy nghề
Với bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, giáo viên luôn được coi là chủ
thể quan trọng của quá trình giáo dục và đào tạo, chất lượng giáo viên có vai
trò quyết định chất lượng giáo dục của mỗi nhà trường. Nâng cao chất lượng
giáo viên là vấn đề được các nhà khoa học, các chuyên gia giáo dục học quan

tâm nghiên cứu.
Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu riêng về phát triển đội ngũ giáo viên các
trường dạy nghề một cách rõ nét mà chỉ thể hiện trong một số nghiên cứu về
đội ngũ giáo viên và phát triển đội ngũ giáo viên nói chung.
Nghiên cứu về giáo viên, các nước thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát
triển Kinh tế châu Âu (OECD) đã đặt ra yêu cầu đối với người giáo viên thế
kỷ XXI là: Sáng tạo - hiệu quả. Cụ thể là: (1) Kiến thức phong phú; (2) Kỹ
năng sư phạm, phương pháp dạy học tốt; (3) Có tư duy phản biện, năng lực tự
phê; (4) Biết cảm thông và cam kết tôn trọng phẩm giá của người học; (5) Có
năng lực quản lý, quản lý trong và ngoài lớp học.
Hội thảo ASD Armidele do UNESCO tổ chức 1985, các báo cáo đều
tập trung phân tích vai trò của giáo viên trong thời đại mới là người thiết kế,
người tổ chức, người cổ vũ, người canh tân. Để đáp ứng được vai trò đó, cần
phải không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên như: (1) Các
chương trình đào tạo bồi dưỡng giáo viên cần triệt để sử dụng các thiết bị và
phương pháp giảng dạy hiện đại, tiên tiến nhất; (2) Giáo viên phải được đào
tạo để trở thành nhà giáo dục hơn là một chuyên gia truyền đạt kiến thức


17
trên lớp; (3) Việc dạy học phải thích nghi, phù hợp với người học chứ không
phải buộc người học tuân theo những qui định đặt ra của cơ sở giáo dục hay
người thầy.
Hội nghị UNESCO tổ chức tại Nê Pan vào năm 1998 về tổ chức quản
lý nhà trường đã khẳng định: “Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên là vấn
đề cơ bản trong phát triển giáo dục”.
Hội thảo Cambridge đã đặt ra 5 yêu cầu cốt lõi đối với nhà giáo cho thế
kỷ 21 là: Kiến thức, kỹ năng sư phạm, phẩm chất, thái độ và niềm tin.
Trong những năm gần đây, việc xuất hiện các công nghệ mới đòi hỏi
mới phải đối với đội ngũ giáo viên nhất là về phương pháp dạy học. Đào tạo,

bồi dưỡng cho giáo viên cần có hình thức, nội dung đa dạng, phong phú; kèm
theo phương thức giảm giờ trên lớp, dạy gợi mở, khêu gợi trí tò mò và năng
lực khám phá của học sinh. Vấn đề đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, năng lực
chuyên môn cho đội ngũ giáo viên theo chuẩn mực cũng được các nhà khoa
học giáo dục trên thế giới quan tâm nghiên cứu.
J.A. Kômenxki (1592- 1670), nhà nghiên cứu giáo dục người Séc rất đề
cao vai trò của nhà trường trong việc hình thành, rèn luyện và hoàn thiện nhân
cách con người. Kômenxki đặt ra yêu cầu đối với người giáo viên là phải mẫu
mực, trong sáng về đạo đức và tác phong, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, đáp
ứng được yêu cầu của nghề nghiệp, đây cũng là lương tâm, trách nhiệm, uy
tín của giáo viên. Tuy nhiên, ông chưa chỉ rõ được cách thức để quản lý phát
triển đội ngũ giáo viên.
Các tác giả M.I. Kônđacốp và P.V. Khuđominxki (Liên Xô cũ) đã rất
quan tâm tới việc giáo dục trong nhà trường. Các ông cho rằng chất lượng dạy
học trong nhà trường phụ thuộc vào đội ngũ giáo viên, nâng cao chất lượng dạy
học phải có đội ngũ giáo viên có năng lực nghề nghiệp chuyên môn, do đó
công tác quản lý bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giáo viên là vô cùng quan trọng.


18
Tác giả Richard I. Arends với công trình nghiên cứu “Học để dạy” đã
đề cập đến vấn đề đổi mới cách dạy học lấy học sinh làm trung tâm, do đó đòi
hỏi giáo viên cần nâng cao năng lực nghề nghiệp cần phải có năng lực chuyên
biệt vận dụng để dạy học [67].
Các tác giả Thomas Deissinger và Slilke Hellwing (Đức) đã đưa ra
quan điểm về cấu trúc và chức năng của chương trình đào tạo dựa trên năng
lực thực hiện. Đó là việc xác định các tính năng trong cấu trúc và chức năng
của chương trình, mục tiêu đào tạo. Nó bao gồm kế hoạch xây dựng chương
trình, phát triển chương trình và kiểm định chương trình trước khi thực hiện;
xét đến sự khác biệt, ưu, nhược điểm của việc xây dựng cấu trúc, chức năng

chương trình đào tạo theo tiếp cận năng lực thực hiện với các lý thuyết xây
dựng chương trình đào tạo nghề khác.
Tác giả Leesa Wheelahan (Úc) đã đưa ra luận cứ quan trọng là sự hiểu
biết (kiến thức) của người học phải được đặt vào vị trí trung tâm của chương
trình đào tạo thay cho việc bắt đầu từ việc tiếp nhận hệ thống tri thức khoa
học chuyên sâu. Có thể có nhiều cách hiểu, nhưng năng lực thực hiện là tổ
hợp của hệ thống kiến thức, kỹ năng và thái độ. Vì vậy, đặt năng lực thực hiện
vào vị trí trung tâm tức là quan tâm đến việc đặt kiến thức trong mối quan hệ
mật thiết với kỹ năng và thái độ, đảm bảo gắn với thực tiễn lao động nghề
nghiệp, khắc phục tính hàn lâm của giáo dục đào tạo. Tác giả cũng đã đề xuất
cần phải có những nghiên cứu sâu hơn trong các lý thuyết xây dựng chương
trình đào tạo.
1.1.1.2. Những nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy
nghề theo chuẩn nghề nghiệp
Vấn đề chuẩn nghề nghiệp giáo viên được các quốc gia trên thế giới rất
quan tâm. Đây là nội dung mà các trường sư phạm phải tập trung đào tạo và
mỗi giáo viên phải luôn phấn đấu hoàn thiện mình. Để chính xác hóa việc
đánh giá và phân loại giáo viên, nhiều nước trên là xây dựng bộ Chuẩn nghề


19
nghiệp cho người giáo viên, nó làm cho dạy học trở thành một nghề nghiệp và
có ý nghĩa định hướng cho giáo viên rèn luyện, phấn đấu một cách hiệu quả.
Tại Hoa Kỳ Chuẩn nghề nghiệp giáo viên do Uỷ ban Quốc gia Chuẩn
nghề dạy học (National Board for Professional Teacher Standards- NBPTS)
ban hành năm 1987. Theo đó, 5 điểm cốt lõi là: (1) Giáo viên phải tận tâm với
học sinh và việc học của họ; (2) Giáo viên phải làm chủ môn học, biết cách
dạy môn học của mình; (3) Giáo viên phải có trách nhiệm quản lý và hướng
dẫn học sinh học tập; (4) Giáo viên phải suy nghĩ một cách hệ thống về thực
tế hành nghề của họ và học tập qua trải nghiệm; (5) Giáo viên phải là thành

viên của cộng đồng học. Giáo viên cần phải nắm được, tận dụng và hỗ trợ
phát triển các mối quan hệ cộng đồng; phát triển văn hóa trường học để thực
hiện, xử lí các thách thức về vai trò và các quan hệ trong giáo dục; có kế
hoạch phát triển nghề nghiệp; thu hút sự tham vấn ý kiến của người học nhằm
hỗ trợ cho sự phát triển nghề nghiệp; phối hợp có hiệu quả với cha mẹ học
sinh và cộng sự.
Tại Anh, Chuẩn nghề nghiệp giáo viên được xây dựng gồm 3 phần: (1)
Những đặc trưng nghề nghiệp; (2) Kiến thức và sự am hiểu nghề nghiệp; (3)
Các kĩ năng nghề nghiệp. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên được xác định cụ thể
cho từng giai đoạn phát triển nghề của giáo viên từ khi mới vào nghề, chuẩn
cho tất cả giáo viên và giáo viên có thang bậc lương cao, giáo viên giỏi, giáo
viên có kĩ năng cấp cao... Họ quy định tiêu chuẩn nghề nghiệp giáo viên rất
cụ thể, toàn diện để đánh giá giáo viên chính xác, công bằng. Năng lực sư
phạm tạo nên nhân cách toàn diện của giáo viên, căn cứ vào đó để xây dựng
chương trình bồi dưỡng cho giáo viên.
Tại Úc, Hội đồng giáo viên đã đề xuất hướng dẫn đánh giá năng lực
giáo viên trên toàn quốc với 5 lĩnh vực cơ bản: (1) Sử dụng và phát triển sự
hiểu biết và giá trị nghề nghiệp; (2) Kỹ năng giao tiếp và làm việc với HS và
đồng nghiệp; (3) Lập kế hoạch và quản lý quá trình dạy và học; (4) Theo dõi


20
và đánh giá việc học tập của HS và kết quả học tập; (5) Phản ánh, đánh giá
việc lập kế hoạch cho việc phát triển nghề nghiệp.
Tại Cộng hòa Liên bang Đức, người ta nghiên cứu nâng cao chất lượng
giáo viên dạy nghề và cho rằng phải đạt được 10 yêu cầu thuộc 4 nhóm là: (1)
Năng lực dạy học; (2) Năng lực giáo dục; (3) Năng lực đánh giá; (4) Năng lực
đổi mới. Giáo viên dạy nghề được đào tạo theo mô hình nhất định, giáo viên
dạy lý thuyết và thực hành và được bồi dưỡng về nghiệp vụ khi tham gia
giảng dạy và thi nâng bậc.

Tại Singapore, Mô hình phát triển giáo viên thế kỉ XXI (2012) đưa ra
yêu cầu: giáo viên cần được trang bị những kiến thức và kỹ năng phù hợp để
họ có thể giúp học sinh phát triển toàn diện. Đồng thời đặt ra 5 mục tiêu đối
với người giáo viên trong thế kỉ XXI: (1) Giáo viên phải là nhà giáo dục có
đạo đức; (2) Giáo viên phải là nhà chuyên môn; (3) là người học có khả năng
cộng tác; (4) Nhà lãnh đạo có khả năng biến hóa; (5) Là thành viên tích cực
xây dựng cộng đồng.
Tại Trung Quốc, Chính phủ Trung xây dựng “Chương trình quốc gia về
mạng lưới đào tạo giáo viên” nhằm hiện đại hóa việc đào tạo giáo viên, cải
tiến chất lượng giảng dạy. Đã có nhiều đề tài nghiên cứu về dạy nghề năng
lực giáo viên dạy nghề theo trình độ được đào tạo.
Tại Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho giáo viên, cán bộ quản
lý giáo dục là nhiệm vụ bắt buộc, các cấp quản lý giáo dục đề ra các phương
thức bồi dưỡng khác nhau phù hợp với cơ sở giáo dục trong một phạm vi theo
yêu cầu nhất định, cử giáo viên đi bồi dưỡng và nâng cấp theo từng đợt.
Tại Thái Lan, từ năm 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở
các trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, bồi dưỡng
kỹ năng nghề nghiệp và thông tin cơ bản cho đội ngũ giáo viên. Bộ tiêu chuẩn
đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông gồm 18 tiêu chuẩn trên 03 lĩnh vực,
trong đó đề cập đến những tiêu chuẩn mà giáo viên cần phải đạt được: (1) tiêu


21
chuẩn đối với chất lượng học sinh; (2) tiêu chuẩn đối với giảng dạy; (3) tiêu
chuẩn đối với lãnh đạo và quản lí giáo dục.
Ở Philippines, công tác nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên không
tiến hành tổ chức trong năm học mà tổ chức bồi dưỡng thành từng khóa học
trong thời gian học sinh nghỉ hè. Mô hình năng lực cho giáo viên dạy nghề
gồm 24 tiêu chuẩn do chính phủ quy định.
Như vậy, các nước trên thế giới đều rất quan tâm đến việc bồi dưỡng

phát triển đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên dạy nghề nói riêng; qua các
nghiên cứu cho thấy:
1. Chất lượng đội ngũ giáo viên luôn có ý nghĩa quyết định chất lượng
đào tạo của cơ sở giáo dục và chất lượng học sinh.
2. Việc xây dựng, bồi dưỡng để phát triển đội ngũ giáo viên được coi là
nhiệm vụ quan trọng của các cấp quản lý nhà nước trong mọi thời đại, mọi chế
độ xã hội. Đào tạo, bồi dưỡng giáo viên để nâng cao trình độ mọi mặt và
không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy là việc làm phù hợp với xu thế
phát triển kinh tế, xã hội mỗi quốc gia, trong đó nội dung quan trọng là thực
hiện mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo nguồn nhân lực.
3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên của các bậc học, bậc đào tạo được xác
định làm căn cứ để đào tạo và bồi dưỡng giáo viên. Giáo viên dạy nghề là
giáo viên có trình đội chuyên môn và trình độ tay nghề đáp ứng yêu cầu học,
thực hành cho người học; có khả năng vừa dạy học vừa tham gia vào quá
trình sản xuất tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh.
4. Các quốc gia đều có nhiều chính sách phù hợp điều kiện của mình
nhằm hỗ trợ cho giáo viên bổ sung nâng cao kiến thức cũng như việc tổ chức
đào tạo lại, bồi dưỡng giáo viên của các cơ sở giáo dục, đào tạo.
1.1.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam
1.1.2.1. Những nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên các
trường dạy nghề
Ở nước ta trong những năm gần đây, nhiều đề tài nghiên cứu về phát


22
triển đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên các trường dạy nghề nói riêng đã,
đang được và áp dụng trong thực tiễn. Có thể điểm qua một số đề tài, đề án cụ
thể như: Đề án xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ
quản lí giáo dục giai đoạn 2005- 2010 (ban hành kèm theo Quyết định số
09/2005/QĐ-TTg ngày 11/1/2005 của Thủ tướng chính phủ); Chiến lược phát

triển dạy nghề giai đoạn 2011- 2020 và Đề án đổi mới phát triển dạy nghề giai
đoạn 2008- 2015 của Tổng cục Dạy nghề- Bộ Lao động Thương Binh và Xã
hội; Đề án quy hoạch mạng lưới trường nghề, trung tâm dạy nghề và trung
tâm giới thiệu việc làm của Công đoàn đến năm 2013 và định hướng đến
năm 2020 (Quyết định số 755/QĐ-TLĐ ngày 2/7/2009 của Đoàn Chủ tịch
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam)…
Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc với “Người giáo viên thế kỷ XXI: Sáng
tạo - hiệu quả” đã đề cập tính chất nghề nghiệp của người giáo viên. Tác giả
đã nhấn mạnh đến động cơ của giáo viên là lý tưởng nghề nghiệp, đó là động
lực của niềm đam mê sáng tạo của giáo viên, thúc đẩy giáo viên không ngừng
học hỏi, nâng cao trình độ nghiệp vụ. Tác giả đề xuất xây dựng tập thể sư
phạm theo mô hình “đồng thuận”, ở đó giáo viên quan hệ với nhau bằng sự
chia sẻ “kinh nghiệm, bí quyết nhà nghề”. Đồng thời, tác giả đặt ra những yêu
cầu về năng lực chuyên môn của người giáo viên của mô hình đào tạo giáo
viên thế kỷ XXI là: Sáng tạo và Hiệu quả [36].
Tác giả Nguyễn Thanh Hoàn (2000) với “Chất lượng giáo viên và
những chính sách cải thiện chất lượng giáo viên” đã trình bày khái niệm
chất lượng giáo viên trên cơ sở phân tích kết quả nghiên cứu về chất lượng
giáo viên của các nước thành viên OECD. Tác giả đưa ra những đặc điểm và
năng lực đặc trưng của một giáo viên có năng lực qua 22 yếu tố cụ thể theo
hướng tiếp cận năng lực giảng dạy và giáo dục; đề cập những chính sách cần
cải thiện và duy trì để nâng cao chất lượng cho đội ngũ giáo viên ở tầm vĩ


23
mô và vi mô; nhấn mạnh đến ba vấn đề có ý nghĩa quyết định đến chất lượng
đội ngũ giáo viên là: (1) Bản thân người giáo viên; (2) Nhà trường; (3) Môi
trường chính sách bên ngoài [30].
Trong lĩnh vực quản lý đội ngũ giáo viên dạy nghề, có nhiều tác giả
nghiên cứu về bồi dưỡng đào tạo đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp

nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đào tạo nguồn nhân lực trong thời kỳ hội
nhập quốc tế và xu thế toàn cầu hóa, như: Nguyễn Đức Trí, Trần Khánh Đức,
Phan Văn Kha, Phan Chính Thức, Nguyễn Hùng lượng…
Tổng cục dạy nghề ở Bộ Lao động- Thương bình và Xã hội phối hợp
với Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) xuất bản cuốn "Kĩ năng dạy học- Tài
liệu bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên và người dạy nghề" (2011),
đã đưa ra quan điểm dạy học, cấu trúc và các tiêu chí đánh giá năng lực thực
hiện của đội ngũ giáo viên dạy nghề. Tuy nhiên, tài liệu này cũng mới đề cập
đến những vấn đề khái quát nhất, mang tính định hướng cho việc dạy học mà
chưa đi vào cụ thể từng khâu, từng thành tố của quá trình dạy học trong các
trường dạy nghề [59].
Tác giả Vũ Xuân Hùng với "Năng lực dạy học của giáo viên dạy nghề
theo tiếp cận năng lực thực hiện", đã đưa ra các quan niệm về năng lực thực
hiện, năng lực dạy học của người giáo viên theo tiếp cận năng lực thực hiện.
Trong đó, có năng lực thiết kế bài giảng, năng lực tiến hành dạy học, năng lực
sử dụng phương pháp dạy học, năng lực thao tác mẫu, năng lực giao tiếp,
năng lực sử lý tình huống sư phạm, năng lực kiểm tra đánh giá dạy học… Đây
là cơ sở quan trọng để thiết kế xây dựng nội dung đào tạo giáo viên dạy nghề
tại các Trường Sư phạm kỹ thuật [31].
Tác giả Nguyễn Đức Trí đã nghiên cứu về giáo dục nghề nghiệp, nâng
cao chất lượng đào tạo nghề, phát triển kỹ năng nghề và nghiên cứ mô hình
đào tạo giáo viên kỹ thuật trình độ đại học cho các cấp dạy nghề. Trong
“Nghiên cứu mô hình đào tạo giáo viên kỹ thuật trình độ ĐH cho các trường
trung học chuyên nghiệp và dạy nghề”, tác giả đã phân tích kỹ về tình hình


24
thực trạng đội ngũ giáo viên dạy nghề ở nước ta, đưa ra những giải pháp quan
trọng nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên dạy nghề trình độ đại học của các
trường trung học chuyên nghiệp và dạy nghề [62].

Tác giả Trần Khánh Đức (2014) với cuốn sách chuyên khảo về “Giáo
dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI” đã phân tích các đặc điểm
của người giáo viên trong nhà trường hiện đại. Tác giả nhấn mạnh rằng: “Nền
giáo dục hiện đại một mặt đỏi hỏi phải đổi mới căn bản quá trình giáo dục và
dạy học trong nhà trường, một mặt khác đặt ra những yêu cầu mới trong công
tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về trình độ cần được đào tạo, vốn tri thức, kỹ
năng và phương pháp dạy học; năng lực giáo dục, hoạt động văn hóa-xã hội
và quản lý…” [24, tr.159].
Tác giả Phạm Ngọc Anh (2004) với “Nội dung và biện pháp bồi dưỡng
trình độ sư phạm cho giáo viên trường cao đẳng kỹ thuật ở Việt Nam”, đã xác
định sự cần thiết phải bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên dạy nghề,
xây dựng cơ sở lý luận và thực trạng, đề xuất biện pháp bồi dưỡng trình độ sư
phạm phù hợp với giáo viên giảng dạy kỹ thuật ở các trường cao đẳng kỹ
thuật ở Việt Nam [1].
1.1.2.2. Những nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên các trường dạy
nghề theo chuẩn nghề nghiệp
Tác giả Phan Chính Thức (2003) với công trình nghiên cứu “Những giải
pháp phát triển đào tạo nghề góp phần đáp ứng nhu cầu nhân lực cho sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa’’ đã nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận
về chiến lược đào tạo nghề giai đoạn 2001- 2010; thực trạng đào tạo nghề, dự
báo phát triển đào tạo nghề, chuẩn bị nguồn lực cho đào tạo nghề và đề xuất
các giải pháp phát triển đào tạo nghề và giải pháp về phát triển đội ngũ giáo
viên dạy nghề trong giai đoạn mới đáp ứng nhu cầu của các trường dạy nghề,
nhanh chóng đào tạo đội ngũ giáo viên đạt chuẩn và xây dựng mạng lưới cơ sở


25
đào tạo giáo viên, đổi mới phương thức tuyển sinh, nội dung chương trình,
phương pháp đào tạo [55].
Tác giả Nguyễn Ngọc Hùng với “Các giải pháp đổi mới quản lý dạy

học thực hành theo tiếp cận năng lực thực hiện cho sinh viên sư phạm kỹ
thuật” đã xác định đào tạo đội ngũ giáo viên dạy nghề trong các cơ sở đào tạo
cần phải đổi mới đào tạo, phương pháp dạy học và làm rõ các khái niệm, phân
tích những đặc điểm của phương thức đào tạo tiếp cận năng lực thực hiện, chỉ
ra những yêu cầu khách quan phải đổi mới quản lý dạy học thực hành, tiến
hành đánh giá thực trạng nội dung, xác định những yếu kém, đưa ra những đề
xuất và thực nghiệm 3 giải pháp đổi mới quản lý dạy học thực hành tiếp cận
năng lực thực hiện [32].
Tác giả Cao Danh Chính (2012) với “Dạy học theo tiếp cận năng lực
thực hiện ở các trường Đại học Sư phạm kỹ thuật”, đã đề xuất hệ thống tiêu
chuẩn năng lực của giáo viên dạy nghề và quy trình dạy học theo tiếp cận
năng lực ở các trường đại học sư phạm kỹ thuật. Hệ thống các tiêu chuẩn
được thiết lập trên cơ sở kết quả phân tích nghề, phân tích chức năng của giáo
viên dạy nghề, chuẩn nghề nghiệp giáo viên dạy nghề và yêu cầu thực tiễn
của hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Nghiên cứu đã đưa ra những chỉ dẫn chi
tiết cho giáo viên dạy nghề khi tổ chức dạy học theo năng lực thực hiện [15].
Tác giả Trần Hùng Lượng (2003), với “Một số giải pháp bồi dưỡng
năng lực sư phạm kỹ thuật cho đội ngũ giáo viên dạy nghề Việt Nam hiện
nay” đã tập trung nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nghiên cứu năng lực
của đội ngũ giáo viên dạy nghề hiện nay. Tác giả đã xác định các nhóm giải
pháp về nội dung bồi dưỡng về chuyên môn, chuẩn hóa trình độ chuyên môn,
bồi dưỡng kỹ năng nghề nâng cao bậc nghề, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm
phương pháp giảng dạy các kiến thức bổ trợ [39].
Tác giả Hoàng Minh Cương (2017) “Phát triển đội ngũ giảng viên các
trường cao đẳng vùng Tây nguyên theo tiếp cận năng lực” Đề tài đã khái quát