PHẦN I MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM DÂN SỰ CỦA CHỦ XE CƠ GIỚI ĐỐI VỚI NGƯỜI THỨ BA

PHN I MT S VN C BN V BO HIM TR CH
NHIM D N S CA CH XE C GII I VI NGI TH
BA.
I. Sự cần thiết và tác dụng bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ
xe cơ giới đối với ngời thứ ba.
1. Sự cần thiết khách quan của Bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ xe
cơ giới.
Lịch sử phát triển của loại ngời gắn liền với lịch sử phát triển của lực l-
ợng sản xuất. Để tồn tại và phát triển, con ngời phải đấu tranh chinh phục
thiên nhiên, nắm bắt tính quy luật của thiên nhiên, trong quá trình đó không
thể trách đợc những rủi ro thiên nhiên hay rủi ro trong sản xuất và đời sống.
Để bù đắp cho những thiệt hại và chi phí cho những rủi ro đó, xã hội
cần một quỹ dự trữ nhằm đảm bảo cho ổn định sản xuất và phát triển. Bảo
hiêm ta đời đã đáp ứng đợc yêu cầu đó.
Có nhiều khái niệm về bảo hiểm nhng tựu trung lại bảo hiểm là tập hợp
trong đó một bên cam kết bồi thờng cho ngời đợc bảo hiểm, về những thiệt
hại do rủi ro gây ra thuộc phạm vi bảo hiểm, với điều kiện bên kia nộp một
số tiền gọi là phí bảo hiểm cho chính anh ta hoặc ngời thứ ba.
Xã hội càng phát triển thì nhu cầu về bảo hiểm ngày càng cao. Đặc biệt
với sự bùng nổ của phơng tiện giao thông vận tải bảo hiểm trách nhiệm dân
sự của chủ xe cơ giới là vô cùng cân thiết. Bởi lẽ giao thông chính là mạch
máu của nền kinh tế . Do đó phát triển giao thông nói chung và giao thông
đờng bộ nói riệng là một yêu cầu tất yếu của xã hội. Một đặc điểm của giao
thông đờng bộ là sự dụng rất nhiều loại xe cơ giới khác nhau và chúng là
nguồn nguy hiểm cao độ thờng xuyên đe doạ tính mạng và tài sản của con
ngời. Trên thế giới, chỉ sau vài năm kết thúc đại chiến thế giới thứ hai, giao
thông đờng bộ đặc biệt là ô tô đã phát triển với mức đọ chóng mặt. ở nhật
năm 1948 mới chỉ có 238.000 chiếc, nhiều hơn so với trớc chiếm tranh chút
ít nhng đến năm 1954 lợng xe đã tăng về số dân xe. Cùng với sự tăng đó số
vụ tại nại cũng tăng lên nhanh chóng và trở thành hiểm hoạ của toàn xã hội.
Số lợng ngời bị chết, bị thơng vì tai nạn ô tô đã tăng từ 21.450 ngời năm

1948 lên 78,764 ngời năm 1954 tức tăng gần 3,6 lần chỉ trong vòng 6 năm.
Tại Mỹ, trung bình mỗi ngày có 110 ngời chết vì tại nạ xe cộ.
Còn ở Việt Nam theo số liêụ của cục cảnh sát giao thông tính đến năm
1998 có 295.000 ngời chết và 14,75triệu chiếc xe máy so với năm 1990 con
số này tăng lên là rất nhiều. Cùng với sự tăng đó số lợng ngời chết và bị th-
ơng vì tại nạn ô tôt, xe máy đã tăng từ 1.218 ngời chết và ngời bị thơng năm
1992 lên tới 5475 ngời bị chết và 13870 ngời bị thơng năm 1998, Nguyên
nhân chủ yếu là:
- Do đặc điểm hệ thống giao thông đờng bộ bị hạn chế bởi điều kiện địa
hình 3/4 là đồi núi, từ Bắc vào Nam có vô số đèo dốc vực sâu hiểm trở cho
quá trình vận chuyển gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa hệ thống giao thông
ngày một xuống cấp nghiêm trọng, chất lợng kém đờng chật hẹp
- Trang thiết bị an toàn của phơng tiện tham gia giao thông không đảm
bảo.
- ý thức chấp hành luật lệ an toàn giao thông của nhân dân còn thấp.
- Vận chuyển bằng đờng bộ thì sử dụng xe cơ giới, xe cơ giới có tính
cơ động cao tính việt đã tốt, lại tham gia vào quá trình vận chuyển một
cách triệt để. Do vậy xác xuất rủi ro cao, tại nạn xảy ra gây ra những thiệt
hại lớn cho chủ phơng tiện c cơ giới và đảm bảo ổn định tài chính và sản
xuất cho chủ xe cơ giới, đáp ứng nhu cầu của đông đảo mọi ngời, đồng
thời tính cộng đồng đảm bảo tính trật tự kỷ cơng của toàn xã hội, bảo hiểm
trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới ra đời là một tất yếu khách quan.
2. Tác dụng của bảo hiểm trách nhiệm dân sự.
Ngay từ khi ra đời bảo hiểm đã đợc đánh giá là tấm lá chắn mọi rủi ro
trong cuộc sống. Một ngày không có bảo hiểm nh đi trên cầu thang không
có tay vịn. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ xe cơ giới ra đời có tác dụng
thiết thực giúp chủ xe trong việc bồi dỡng chủ động kịp thời cho nan nhân
khi phát sinh trách nhiệm dân sự góp phần ổn định tài chính cho phơng tiện.
Trên thực tế nhiều vụ tai nạn xẩy ra chủ xe (lái xe) cũng đồng thời là
nạn nhân. Ngoài việc giải quyết bồi thờng cho ngời bị hại, chủ xe còn phải

gánh chịu hậu quả cho chính bản thân. Do vậy việc bồi thơng cho nạn nhân
sẽ không đợc đảm bảo, gây khó khăn cho bản thân và gia định họ. Bảo hiểm
trách nhiệm dân sự ra đời giúp nạn nhân giảm bớt khó khăn về tài chính khi
xảy ra tai nạn tức là đảm bảo quyền lợi chính đáng cho họ.
Về mặt xã hội bảo hiểm trách nhiệm dân sự đóng góp một phần không
nhỏ vào chính sách tăng giảm thu chi của ngân sách nhà nớc đồng thời góp
phần tăng sự gắn bó của mỗi thành viên trong xã hội, giúp họ ý thức đợc mỗi
hoạt động của mình từ đó giảm số vụ tai nạn có thể xảy ra.
Nh vậy bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với ngời
thứ ba một mặt nhằm đáp ứng yêu cầu cuả các chủ xe, một mặt đòi hỏi đảm
bảo an toàn chung của toàn xã hội. Đây chính là một nghiệp vụ phát huy tốt
nhất quy luật số đông trong hoạt động kinh doanh bảo hiểm .
3. Tính bắt buộc của bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới
đối với ngời thứ ba.
Sở dĩ phải bắt buộc chủ xe phải tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự
vì một lý do sau:
Thứ nhất, phơng tiện vận tải là nguồn nguy hiểm cao độ. Chúng ta biết
rằng đặc điểm riêng của hình thức vận tải ô tô nói chung và vận tải đờng bộ
nói riêng là phổ biến nhất và đợc sử dụng rộng rãi nhất. Ưu điểm cơ bản của
hình thức này là tính cơ động cao hoàn thành quá trình vận chuyển một cách
triệt để, có khả năng vận chuyển hàng hoá đến nơi tiêu thụ. Tốc độ vận
chuyển nhanh nhng chi phí vận chuyển trên cự ly ngắn lại thấp. Bên cạnh
những u điểm trên vận tải bằng đờng bộ có mức nguy hiểm ghay khả năng
gây hại tai nạn rất lớn. Các chuyên gia về tại ạn xe cơ giới coi: "ô tô là ph-
ơng tiện giết ngời di động
Thứ hai, trong việc quyết định hậu quả tai nạn là một vấn đề phức tạp
phát sinh tranh chấp kéo dài.
Pháp luật đã quy định rõ: khi tai nạn xaỷ ra chủ phơng tiện phải có
trách nhiệm bồi dỡng nhng thiệt hại về tính mạng và sức khoẻ trên nguyên
tắc gây thiệt hai bao nhiều phải đền bấy nhiêu. Tuy vậy trong nhiều trờng

hợp lái xe không có lỗi nhng pháp luật vẫn quy định lái xe ( chủ xe) phải
bồi dỡng thiệt hại. Do đó trong thực tế thờng xáy ra những trơng hợp sau:
- Lái xe cũng bị thơng hoặc bị chết sau vụ tai nạn, mà việc bồi thờng
hầu hết do lái xe gánh chịu nên bên cạnh việc khắc phục hậu quả tai nạn do
chính mình, chủ xe (lái xe) khó có khả năng chi trả đồng thời cho ngời bị hại.
- Lái xe gây ra tai nạn bỏ trốn để tránh trách nhiệm.
- Trong trờng hợp " chủ xe gây ra tai nạn mà là t nhân mà khả năng tài
chính của họ trớc mắt cũng nh lâu dài không đủ khả năng bồi thờng thì toà
án có thể xử thấp hơn thiệt hại thực tế". Vì thế lợi ích của ngời bị hại trong
tại nạn giao thông khó có thể đợc đảm bảo, gặp khó khăn trong việc khắc
phục hậu quả. Từ khi đó nếu không có biện pháp thích hợp thì tai nạn giao
thông luôn là gánh nặng cho xã hội, đòi hỏi nhà nớc phải có những biện
pháp tích cực nhằm đảm bảo cho ngời bị hại ổn định về tài chính và khắc
phục hậu quả. Đặc biệt để khắc phục đợc vấn đề trên chỉ có cách duy nhất là
nhà nớc tập hợp sự đóng góp của các chủ xe nhằm xây dựng môt quỹ bảo
hiểm đủ lớn để có thể giải quyết toàn bộ các vụ tai nạn giao thông, đam bảo
mọt cách tốt nhất quyền lợi của ngời bị hại, ổn định tài chính cho chủ xe. Do
vậy tất cả các chủ xe phải đóng góp một số tiền nhỏ( phí bỏ hiểm) vào các
cơ quan bảo hiểm để xây dựng quỹ bảo hiểm tập trungđủ lớn nhằm kịp thời
bồi thờng khi tai nạn xảy ra. Nh vậy, với hình thức này quyền lợi của ngời bị
thiệt hại sẽ đợc đảm bảo đồng thời góp phần thức hiện tốt kỷ cơng xã hội.
Thứ ba, việc bắt buộc chủ xe cơ giới mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự
là phù hợp với cơ chế thị trờng hiện nay của nớc ta.
Nền kinh tế nớc ta chuyển từ tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị
trờng với nhiều thành phần kinh tế cùng tồn tại và hoạt động thì bảo hiểm
trách nhiệm dân sự xe cơ giới là điều cần thiết khách quan. Hơn nữa hầu hết
các nớc có nền kinh tế đang phát triển nh Anh, Mỹ Nhật đều quy định bắt
buộc chủ xe cơ giới phải tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự đồng thời
ban lãnh đạo luật về nghiệp vụ này từ những năm 40 của thế kỳ này. Thêm
vào đó bảo hiểm trách nhiệm dân sự trớc hết bảo vệ quyền lợi cho nan nhân

và gia đình họ chứ không chỉ vì lợi ích của chủ xe.
Từ những yếu tố trên và theo đề nghị của các cơ quan hữu quan chính
phủ đã quy định tất cả các chủ xe cơ giới có giấy phép lu hành trên lãnh thổ
nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam phải tham gia bảo hiểm trách
nhiệm dân sự chủ xe cơ giới đối với ngời thứ ba tại cơ quan bảo hiểm và
kèm theo đó là các mục thuê bao sử lý nếu những chủ phơng tiện không mua
bảo hiểm mà vẫn cho xe lu hành. Đây là một chủ trơng, chính sách đúng đắn
phù hợp với bớc đi của nên kinh tế nớc ta hiện nay.
II. Một số nội dung của bảo hiểm trách nhiệm dân sự xe cơ giới.
1. Đối tợng bảo hiểm.
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ xe cơ giới là bảo hiểm trách nhiệm
bồi thờng thiệt hại cho ngời thứ ba khi xe cơ giới hoạt động gây ra tại nạn.
Nói khác đi, bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ xe cơ giới là biện pháp kinh
tế huy động sự đóng góp của các chủ phơng tiện hình thành nên quỹ bảo
hiểm. Quỹ đó chủ yếu đợc sử dụng để bồi thờng cho các chủ xe trong thời
hạn hợp đồng bảo hiểm lu hành xe gây tai nạn phát sinh trách nhiệm dân sự
chủ xe.
Vậy đối tợng của nghiệp vụ bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ xe cơ giới
đối với ngời thứ ba là phần trách nhiệm của các chủ xe kể cả các chủ xe
trong nớc và các chủ xe nớc ngoài có giấy phép lu hành trên lãnh thổ nớc ta.
Tuy nhiên đối tợng này mang tính chất trừi tợng, không xác định trớc bằng
một con số cụ thể. Chỉ khi việc lu hành xe gây ra tai nạn trên lãnh thổ nớc ta
khi đó đối tợng mới đợc xác định.
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe không chịu trách nhiệm về
mặt hình sự của chủ xe cũng nh thiệt hại vật chất của bản thân xe. Đồng thời
với trách nhiệm dân sự của chủ xe là trách nhiệm bồi thờng của bảo hiểm
song trách nhiệm đó chỉ phát sinh khi có các điều kiện sau xảy ra :
Một là, có thiệt hại thực tế.
Trên thực tế xe đã gây ra tai nạn làm thiệt hại tính mạng thơng tích
hoặc thiệt hại tài sản bên thứ ba. Những thiệt hại này có thể đợc tính toán

bằng số liệu cụ thể. Tuy nhiên trong trờng hợp đặc biệt ta chỉ tính đợc thiệt
hại đó bằng số tơng đối sao cho phù hợp với tình hình thực tế. Cụ thể
-Hậu quả gây thiệt hại về hoa màu sắp đến ngày thu hoạch
- Đối tợng thiệt hại là súc vật sắp đến ngày sinh đẻ.
Hai là. hành vi trái pháp luật.
Tai nạn xảy ra chủ xe phải có lỗi về mặt hình sự, hoặc chủ xe (lái xe)
đã vi phạm các quy tắc đảm bảo an toàn giao thông. Ngoài ra lái xe (chủ xe)
có thể vi phạm đờng lối chính sách của Đảng, Nhà nớc cũng thuộc hành vi
trái pháp luật. Tuy nhiện mức độ cuả hành vi trái pháp luật đợc đánh giá cao
thấp khác nhau tuỳ theo mức độ vi phạm bằng lỗi cụ thể.
Ba là, Hình thành mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và
thiết hại đã xảy ra.
Thiệt hại xẩy ra là kết quả tất yếu của hành vi trái pháp luật. Ngợc lại
hành vi trái pháp luật là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại. Trờng hợp
hành vi trái pháp luật không phải là nguyên nhân chính gây ra thiệt hại
những lại là nguyên nhân trực tiếp gây ra tai nạn thù cũng đợc coi là mối
quan hệ nhân quả hành vi trái pháp luật và thiệt hại thực tế.
Bốn là, ngời gây ra tai nạn có lỗi.
Khi xảy ra tai nạn, chủ xe (lái xe) phải nhân thức đợc hành vi của mình
là hành vi trái pháp luật. Hành vi đó có thể là do lỗi cố ý, vô lý hoặc là
hành vi thiều tính trách nhiệm. Mức độ lỗi đó để là cơ sở để tính toán trách
nhiệm bồi thờng cho nạn nhân.
Tuy nhiên không phải bất kỳ vụ tai nạn nào ngời lái xe cũng có lỗi.
Thực tế có những vụ tại nạn xảy ra không phải lỗi của ai mà nguyên nhân la
do sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ.
Xe đang chạy bị nổ nồi hơi gây ra tai nạn, làm thiệt hại cho ngời đi đ-
ờng hoặc xe bị nổ lốp, lái xe không điều khiển đợc đâm vào nhà ven đờng
Nh vậy khi có tai nạn, trách nhiệm dân sự của chủ xe háy trách nhiệm bồi
thờng của bảo hiểm chỉ phát sinh khi vụ tai nạn có ba điều kiện .
1. Thiệt hại thực tế

2.. Hành vi trái pháp luật
3. Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại thực tế.
Tất nhiên ba điều kiện đó phải xẩy ra đồng thời trong một vụ tai nạn. Không
phát sinh trách nhiệm bồi thờng của bảo hiểm nếu thiếu một trong ba điều kiện
trên. Điều kiện thứ t có thể không những phát sinh trách nhiệm bồi thờng.
2. Phạm vi bảo hiểm.
Cơ quan bảo hiểm nhận bảo hiểm các rủi ro bất ngờ không lờng trớc đợc
gây ra tai nạn làm phát sinh trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới. Những rủi ro
đợc bảo hiểm là những rủi ro do sự hoạt động của các nguồn nguy hiểm cao độ
gây ra. Cụ thể là:
- Tai nạn gây thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ bên thứ ba.
- Tai nạn gây thiệt hại về đờng xá, cầu cống, tài sản.
- Hậu quả tai nạn gây thiệt hại đến quá trình sản xuất kinh doanh của các tài
sản bị h hỏng và huỷ hoại làm nạn nhân mất hoặc giảm thu nhập.
- Các chi phí cần thiết và hợp lý để thực hiện các biện pháp hạn chế tổn thất.
- Các chi phí thực hiện biện pháp đề xuất của cơ quan bảo hiểm.
- Những thiệt hại về tính mạng sức khoẻ của ngời tham gia cứu chữa ngăn
ngừa tai nạn.
- Những chi phí cân thiết cho cấp cứu và chăm sóc nạn nhân.
Nhìn chung phạm vi trách nhiệm của bảo hiểm rất rộng, nhng không phải
tất cả mọi thiệt hại tai nạn đều đợc bảo hiểm. Do đó những vụ tái nạn xẩy ra do
các nguyên nhân sau, mặc dù có phát sinh trách nhiệm dân sự của chủ xe những
bảo hiểm vẫn không chịu trách nhiệm bồi thờng.
- Tai nạn xảy ra do lái xe có hành vi cố ý gây tai nạn hoặc lái xe vi phạm một
trong các quy định sau:
+ Cha đủ tuổi lái xe
+ Không có bằng hợp lệ
+ Bằng lái xe bịi đình chỉ hoặc bị tạm giữ
+ Lái xe không đợc sự đồng ý của chủ xe
+ Lái xe trong tình trạng say

- Nạn nhân tự mình lao vào xe hoặc cố ý nhảy lên xe hoặc nhảy xuống xe
khi xe cha dựng hẳn.
- Các vật dụng chuyên chở trên xe rơi xuống đờng hoặc va quệt gây ra tai
nạn làm thiệt hại cho ngời đi đờng. Nh vậy tai nạn xảy ra không phải so sự hoạt
động của xe mà do việc bốc xếp hàng không đạt yêu cầu vận chuyển. Trách
nhiệm đó thuộc lỗi ngời chuyên chở không thuốc chủ xe.
- Tai nạn xảy ra khi đang giao cho xí nghiệp sửa chữa, khi xe đang trong thời
gian chạy th hoặc chuyên chở xe đi nơi khác.