PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN THUỶ LỢI TRONG THỜI GIAN TỚI

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN THUỶ LỢI
TRONG THỜI GIAN TỚI
I-/ PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN THUỶ LỢI ĐẾN NĂM 2010.
1-/ Phương hướng chung phát triển thuỷ lợi.
1.1 Cấp nước.
Đất nước đã bước vào thời kỳ công nghiệp hoá và hiện đại hoá. Thập kỷ đầu của thế
kỷ 21 tốc độ phát triển công nghiệp và đô thị hoá sẽ tăng gấp bội hiện nay. Dân số đô thị
tăng, tỷ lệ công nghiệp dịch vụ tăng sẽ làm tăng nhu cầu dùng nước, đồng thời cũng làm
tăng lượng nước thải gây ô nhiễm môi trường. Do đó nhiệm vụ của thuỷ lợi không chỉ cấp
nước cho nông nghiệp mà còn phải cấp nước cho công nghiệp, sinh hoạt nông thôn và đô thị,
dịch vụ, du lịch, thể thao và làm sạch môi trường yêu cầu dùng nước trong công nghiệp, dịch
vụ và sinh hoạt từ 11,3 tỷ năm 2000 tăng lên 31,2 tỷ với mức tăng trưởng bình quân là
10,7% cao hơn mức tăng trưởng của GDP.
Với mức gia tăng dân số như hiện nay thì đến năm 2010 số dân sẽ khoảng 93 triệu
người và với mức an toàn lương thực 400 kg/người/năm thì sản lượng lương thực cần đạt
36 - 38 triệu tấn/năm. Vì vậy sản xuất nông nghiệp vẫn là sự nghiệp phấn đấu lâu dài. Đến
năm 2010 phải có 8,25 triệu ha đất nông nghiệp, trong đó cây hàng năm là 6,6 triệu ha, đất
lúa 5,22 triệu ha. Tổng diện tích gieo trồng 10 - 11 triệu ha, riêng lúa 8,5 - 9,0 triệu ha tức
diện tích gieo trồng đất lúa cũng mới đạt hệ số quay vòng 163 - 173 % gồm chiêm xuân 3,53
triệu ha, hè thu 1,93 triệu ha, mùa 3,2 triệu ha, tức tăng gần 1 triệu ha gieo trồng so với
năm 2000, gồm tăng đông xuân gần 400000 ha, mùa gần 400000 ha. Tiềm năng tăng đông
xuân chủ yếu là Nam Trung Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, nơi mà dòng chảy mùa kiệt thiếu
nhiều nhất. Nếu làm được hồ chứa tích nước ở các vùng trên đây mới giải quyết được yêu
cầu tăng 400000 - 600000 ha đông xuân trên 3 vùng này. Khả năng tăng diện tích làm mùa
chủ yếu dựa vào giải pháp chống lũ ở đồng bằng sông Cửu Long, nhất là vùng ngập nông và
cả vùng ngập sâu trong tương lai xa hơn. Khả năng tăng diện tích lúa hè thu bị hạn chế do
việc tránh lũ rủi ro còn lớn, khả năng điều tiết của các hồ chứa cho cả hai vụ liên tiếp bị hạn
chế.
Năm 2010 lượng nước yêu cầu tăng thêm 32,5 tỷ m
3
so với năm 2000 có 19 tỷ m

3
rơi
vào mùa kiệt. Lượng nước cần thêm này chỉ có thể giải quyết bằng thêm hồ điều tiết. Ở Bắc
Bộ cần thêm 4,5 - 5 tỷ m
3
, Bắc Trung Bộ 3,888 tỷ m
3
, Nam Trung Bộ 4,07 tỷ m
3
, Tây nguyên
4,56 tỷ m
3
, Đông Nam Bộ 7,15 tỷ m
3
, đồng bằng Sông Cửu Long 3,26 tỷ m
3
. Với dung tích
điều tiết này sẽ tăng thêm lưu lượng bình quân mùa kiệt trung bình từ 1000 - 1400 m
3
/s. Để
đạt mục tiêu này thì cần đầu tư 60000 - 80000 tỷ đồng, tức gần gấp 4 lần đầu tư cho thời kỳ
1995 - 1999, tương đương 5,5 - 6 tỷ USD. Chi tiết về nhu cầu dùng nước từng vùng và cân
bằng vùng xem ở biểu 12.
1.2 Phòng chống và giảm nhẹ thiên tai.
Kinh tế càng phát triển thì vấn đề bảo vệ thành quả xây dựng kinh tế trước thiên tai như
lụt bão, hạn úng, lở đất... càng trở nên cần thiết nhưng cũng tốn kém để có được mức bảo
đảm an toàn cao. Để tiếp tục phát triển ngành thủy lợi nhằm phòng chống và giảm nhẹ thiên
tai trong những năm tới thì cần phải:
Tiếp tục kiên cố hoá các đoạn đê xung yếu ở đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ.
Xây dựng các hồ chứa lợi dụng tổng hợp để giảm lũ sông Hồng ở Hà Nội, hồ đại thị

trên sông Lô Gâm, hồ Sơn La trên sông Đà.
Tiếp tục nâng cấp đê sông Thái Bình.
Xác định và duy trì, bảo vệ các hành lang thoát lũ ở đồng bằng sông Hồng.
Xây dựng các hồ chứa lợi dụng tổng hợp để giảm lũ trên các sông Cả, sông Mã, sông
Hương, vũ gia Thu Bồn, sông Ba, sông Côn.
Hoàn chỉnh và nâng cấp tuyến đê biển đủ chiều cao ngăn sóng do gió gây ra vững với
cấp 10 - 11 ở ven biển Bắc Bộ và cấp 11 - 12 ở Bắc Trung Bộ, cấp 9 - 10 ở Nam Trung Bộ,
cấp 7 - 8 ở Nam Bộ.
BIỂU 12 - NHU CẦU DÙNG NƯỚC CÁC VÙNG TRÊN TOÀN LÃNH THỔ
NĂM 1990, 2000, 2010
Đơn vị: triệu m
3

Miền - Vùng 1990 2000 2010
Miền núi và Trung du Bắc Bộ 9204,6 13488,5 16964,4
Nông nghiệp 8724,4 12315,2 13768,9
Sinh hoạt 148,8 951,7 554,5
Công nghiệp 239,5 474,0 1376,0
Dịch vụ 97,9 347,6 1265,0
Đồng bằng Bắc Bộ 10737,8 13731,5 19809,2
Nông nghiệp 9977,8 11642,5 12370,4
Sinh hoạt 287,9 487,0 621,8
Công nghiệp 222,5 849,0 3521,0
Dịch vụ 249,6 753,0 3296,0
Bắc Trung Bộ 8884,1 10756,3 14644,0
Nông nghiệp 8511,0 9969,0 12327,1
Sinh hoạt 169,1 278,5 538,2
Công nghiệp 119,0 287,0 967,7
Dịch vụ 85,0 221,8 811,0
Nam Trung Bộ 8044,0 11486,9 15543,6

Nông nghiệp 7705,6 10624,6 12185,1
Sinh hoạt 137,1 180,0 252,2
Công nghiệp 137,8 504,2 2279,3
Dịch vụ 63,5 178,1 827,0
Tây Nguyên 1904,3 4790,1 9346,7
Nông nghiệp 1807,7 4654,3 9092,9
Sinh hoạt 67,7 53,6 70,2
Công nghiệp 19,9 50,4 107,7
Dịch vụ 9,0 31,8 75,9
Đông Nam Bộ 2862,8 7547,2 14695,9
Nông nghiệp 1633,8 2931,6 4609,9
Sinh hoạt 292,0 451,6 683,0
Công nghiệp 604,0 3090,0 6836,0
Dịch vụ 333,0 1074,0 2567,0
Đồng bằng Sông Cửu Long 23108,0 30330,0 33585,3
Nông nghiệp 22298,0 28697,0 29067,0
Sinh hoạt 238,0 300,0 368,3
Công nghiệp 465,0 769,0 2240,0
Dịch vụ 107,0 564,0 1910,0
Toàn lãnh thổ 64745,5 92130,5 124589,1
Nguồn: Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn - thực trạng và quy hoạch phát triển
thuỷ lợi.
BIỂU 13 - CÂN BẰNG NHU CẦU DÙNG NƯỚC NĂM VÀ MÙA KIỆT NĂM 2010 VỚI KHẢ NĂNG
NGUỒN NƯỚC MỨC BẢO ĐẢM 75%
TT Tên vùng
Số
tháng
kiệt
Cân bằng năm 10
9

m
3
Cân bằng mùa kiệt 10
9
m
3
Nguồn
Nhu
cầu
Cân
bằng
± ∆W
%
nguồn
Nguồn
Nhu
cầu
Cân
bằng
± ∆W
%
nguồn
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Bắc Bộ 5 136,4 36,86 99,5 27,0 29,25 3,28 5,97 79,6
1 Châu Giang 5 7,27 0,96 6,31 13,2 0,96 0,43 0,53 44,8
2 Đồng bằng Quảng Ninh 5 5,49, 0,81 4,68 14,7 0,84 0,52 0,32 61,2
3 Thượng du sông Hồng 5 99,9 6,43 93,47 6,4 22,92 4,11 18,81 17,9
4 Thượng du S.Thái Bình 5 4,4 1,23 3,17 27,9 0,75 0,83 -0,08 110,1
5 Trung du + ĐB S.Hồng 5 110,62 26,34 84,28 23,8 21,35 6,94 4,41 79,0
6 Thượng sông Mã 5 3,8 0,67 3,13 17,6 0,65 0,42 0,23 64,6

7 Sông Nậm Rốm 5 1,49 0,38 1,11 25,5 0,51 0,13 0,38 25,5
Bắc Trung Bộ 7 75,12 14,43 60,69 19,2 20,69 9,63 11,1 46,5
8 Thanh Hoá 6 19,47 5,34 14,13 27,4 4,47 2,96 1,51 66,22
9 Nghệ An 6 21,45 3,04 18,41 14,2 6,53 1,71 4,81 26,2
10 Hà Tĩnh 7 9,26 3,06 6,20 33,0 3,18 2,05 1,13 63,8
11 Quảng Bình 8 9,43 1,1 8,33 10,6 2,49 1,02 1,47 41,0
12 Quảng Trị 8 4,38 1,18 3,2 26,9 1,19 1,13 0,07 94,0
13 Thừa Thiên 8 11,13 0,89 10,24 7,9 2,83 0,77 2,10 27,2
Nam Trung Bộ 8 43,28 15,54 27,74 35,0 13,31 11,95 1,37 89,7
14 Quảng Nam - Đà Nẵng 8 12,71 2,92 9,78 23,0 3,91 2,03 1,88 51,9
15 Quảng Ngãi 8 6,51 2,12 4,39 32,6 1,86 1,54 0,32 82,8
16 Bình Định 9 7,13 2,49 4,64 34,9 2,21 1,82 0,39 82,4
17 Phú Yên 8 8,70 1,68 7,02 19,3 1,85 1,41 0,44 76,0
18 Khánh Hoà 8 4,30 2,20 2,10 51,0 1,33 1,74 - 0,41 131,0
19 Ninh Thuận 8 1,79 1,08 -0,71 60,3 0,75 0,89 - 0,14 119,0
20 Bình Thuận 8 2,14 3,05 -0,91 142,5 0,70 2,52 - 1,82 360,0
Tây Nguyên 6 29,25 9,27 19,98 31,6 7,40 7,18 0,24 97,0
21 Kon Tum 5 11,62 1,28 10,34 11,0 2,70 1,52 1,58 41,5
22 Gia Lai 8 6,34 2,84 3,5 44,8 2,02 2,76 - 0,74 136,6
23 Đắc Lắc 6 11,29 5,15 6,14 45,6 2,68 3,30 - 0,62 123,1
Đông Nam Bộ 7 31,22 13,78 17,44 44,1 12,47 8,99 3,48 72,0
24 Lâm Đồng 7
25 Đồng Nai 7 14,78 2,08 12,69 14,1 3,03 1,37 1,66 45,2
26 Sông Bé 7
27 Tây Ninh 7 11,92 2,37 9,05 20,8 5,03 1,81 3,22 35,9
28 TP Hồ Chí Minh 7
29 Bà Rịa - Vũng Tàu 7 26,77 9,33 17,44 34,8 9,29 5,81 3,48 62,5
ĐB Sông Cửu Long 6 460,13 33,59 426,54 7,3 83,95 29,14 54,81 34,70
30 Vùng ngập sâu 6 211,6 9,76 201,80 4,6 38,7 8,92 29,80 23,0
31 Vùng ngập nông 6 235,8 14,4 221,40 6,1 43,0 12,5 30,50 29,0

32 Vùng mặn 6 12,52 8,99 3,63 71,8 2,22 7,35 - 5,13 332,0
33 Vùng Bảy núi 6 0,21 0,44 0,23 209,5 0,03 0,37 - 0,34 123,3
Nguồn: Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn - thực trạng và quy hoạch phát triển
thuỷ lợi.
Ghi chú: 1. Nguồn ở cột 4, 8 bao gồm dòng chảy mặt mức bảo đảm 75%, dòng chảy
ngầm lấy bằng 1/3 trữ lượng động tự nhiên và đối với mùa kiệt thêm vào cột 8 dung tích
của các hồ chứa.
2. Cột 5, 9 là nhu cầu dùng nước năm và mùa kiệt gồm nhu cầu trong trồng trọt, chăn
nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, sinh hoạt, công nghiệp và dịch vụ. Nhu cầu nước mùa kiệt tính
tương ứng với số tháng mùa kiệt ở từng vùng.
2-/ Phương hướng đầu tư phát triển thuỷ lợi
2.1 Phương hướng đầu tư phát triển thuỷ lợi năm 2000
Năm 2000 vốn được bố trí đầu tư vào thuỷ lợi là 1444 tỷ đồng (vốn trong nước 784 tỷ
đồng, vốn ngoài nước 660 tỷ).
Với lượng vốn có hạn thì việc đầu tư phải đảm bảo an toàn hệ thống đê điều trong
mùa lũ bão, các công trình phục hồi nâng cấp đảm bảo phát huy năng lực thiết kế, thúc đẩy
mục tiêu các công trình thuỷ lợi lớn ở miền Trung hoàn thành trong năm, các công trình
thuỷ lợi vừa và nhỏ ở miền núi, Tây Nguyên thực hiện mục tiêu định canh định cư, xoá đói
giảm nghèo...
(1) XDCB đê điều, phòng chống lụt bão: bố trí 360 tỷ đồng (đê thường xuyên 150 tỷ, đê Hà
Nội 100 tỷ và PAM 5325: 110 tỷ) bằng 65% so với năm 1999.
Nâng mức đầu tư nhằm nâng cao chất lượng và mức an toàn của đê theo hướng tu bổ
thường xuyên và duy trì bảo dưỡng, nhằm chủ động bảo vệ có hiệu quả các công trình, nhất
là đối với các khu vực có ý nghĩa an toàn quốc gia. Kiểm soát toàn diện đối với hệ thống đê
sông Hồng, sông Thái Bình, có kế hoạch ngay cho việc duy tu, bồi trúc, tôn cao và xử lý ẩn
hoạ những tuyến đê xung yếu.
Kiểm soát đầu mối và các tuyến phân lũ, vùng ngập lũ, chậm lũ, sớm có kế hoạch cảnh
báo phòng trách, di dời để chủ động khi có sự cố. Ưu tiên vốn đầu tư để chỉnh tu những nơi
đang sạt lở nghiêm trọng, những vùng, tuyến xung yếu với lũ chính vụ, giãn các mục tiêu
khác do còn thiếu vốn quản lý chặt chẽ mục tiêu đầu tư.

Đầu tư tăng cường đê Hà Nội từ nguồn vốn vay ADB, thúc đẩy tiến độ dự án PAM 5325 đê
biển miền Bắc, đảm bảo mục tiêu hoàn thành dự án năm 2000.
Cùng với nguồn vốn ngân sách đầu tư, cần phải huy động nguồn lực của địa phương,
nhân dân cho đê điều phòng chống lụt bão, tăng khả năng đối phó với thiên tai như bố trí
khu dân cư tập trung, xây dựng nhà ở kiên cố ở trong vùng lụt bão ở miền Trung và chung
sống với lũ ở đồng bằng Sông Cửu Long. Đầu tư tăng cường phương tiện cứu hộ cứu nạn
khẩn cấp thông tin kịp thời các dự báo, các phương án phòng tránh để dân bình tĩnh, chủ
động đối phó.
(2) Ưu tiên vốn cho các công trình hoàn thành năm 2000 phát huy hiệu quả trong
năm: các công trình vượt lũ (các hồ chứa nước vừa và lớn), các công trình có mốc tiến độ và
điểm dừng kỹ thuật chặt chẽ như các công trình thoát lũ vùng ngập lũ, các cống ngăn mặn
vùng đồng bằng sông Cửu Long các công trình chống hạn, cấp nước, định canh định cư
vùng miền núi, miền Trung đang rất khó khăn, phục vụ xoá đói giảm nghèo. Xem xét khả
năng thực hiện mục tiêu tiến độ các công trình vượt lũ, sẽ chưa tiến hành vượt lũ các công
trình khi chưa đảm bảo đầy đủ các điều kiện về vốn, về nguồn lực.
Đẩy mạnh đầu tư nhằm thực hiện chương trình kiên cố hoá kênh mương. Đó là hướng
quan trọng để thực hiện kích cầu đầu tư trong khu vực nông thôn và đáp ứng yêu cầu phát
triển của sản xuất nông nghiệp.
Vấn đề này vừa được Chính phủ ban hành một số chính sách cơ chế tài chính thực hiện
chương trình kiên cố hoá kênh mương. Theo đó nguồn vốn đầu tư được quy định cụ thể như
sau:
- Đối với kênh mương loại 1: do ngân sách Trung ương đầu tư.
- Kênh mương loại 2: do ngân sách địa phương đầu tư.
- Kênh mương loại 3: do nhân dân vùng hưởng lợi đóng góp.
(3) Ưu tiên đầu tư cho đại tu nâng cấp: khắc phục hậu quả lũ lụt phát huy cao năng
lực công trình đã có, hầu hết nội dung đầu tư của các dự án vay ADB1 (trừ đê Hà Nội),
ADB2 (cho đồng bằng sông Hồng), WB (trừ hệ thống Thạch Nham và Hóc Môn - Bắc Bình
Chánh) đều là đầu tư nâng cấp, mở rộng, nâng mức đảm bảo, nâng cao chất lượng tưới
tiêu. Các công trình vùng đồng bằng sông Cửu Long thực chất cũng là nạo vét, mở rộng các
kênh trục đã có và thi công các công trình ngăn mặn đồng độ khép kín nhiệm vụ công trình.

Kế hoạch bố trí đại tu nâng cấp gồm 125 công trình, với số vốn là 650 tỷ đồng, chiếm
60% trong tổng số đầu tư thuỷ nông.
(4) Thúc đẩy tiến độ thực hiện dự án có vốn đầu tư nước ngoài tranh thủ tối đa nguồn
vốn vay, bổ sung nguồn cân đối:
Dự án ADB1 khôi phục nâng cấp hệ thống thuỷ lợi Bắc Nghệ An, Sông Chu, đê Hà Nội.
Dự án ADB2 khôi phục, nâng cấp công trình tiêu úng, công trình tưới vùng đồng bằng sông
Hồng và Trung Du. Tập trung hoàn thành trước 30/12/2000 theo cam kết, cần chỉ đạo tiến
độ và kiểm tra kết quả thực hiện các phần việc còn lại. tránh để mất vốn.
Dự án WB cho khôi phục nâng cấp một số hệ thống thuỷ nông vùng miền Trung và thành
phố Hồ Chí Minh, sẽ kết thúc vào năm 2001 khối lượng công việc còn rất lớn, cần tập trung ngay
từ năm 2000 mới đảm bảo thời gian cam kết.