Xây dựng văn hóa doanh nghiệp

XÂY DỰNG
VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP
TS. PHẠM VĂN PHỔ
Chuyên gia EduViet Consultancy
Nguyên Viện trưởng viện nghiên cứu kinh tế và kinh
doanh Hà Nội


HỌC VẤN – VĂN HOÁ
• Được sống giữa những con người có văn
hoá bao giờ cũng là một cuộc sống dễ chịu,
hạnh phúc và đáng mơ ước.
• Có người học vấn cao nhưng chưa chắc đã
có văn hoá, ngược lại, có người tuy học ít
nhưng sống có văn hoá.
• (Sống có văn hoá. Báo Phụ nữ Thế Giới)


HỌC VẤN – VĂN HOÁ
• VÀNG TRẮNG NHA TRANG (1)
•
...Tạo hoá sinh ra muôn loài, nhưng chẳng có
loài nào làm nhà bằng máu thịt của chính mình như yến
Hàng.
•
Suốt một năm, chúng đi sớm về khuya để tích
luỹ thứ nhựa sống kỳ diệu. Đông y gọi thứ nhựa ấy là
“Tâm dịch”, “Ngọc dịch” hay “Huyền tương”, ta gọi thứ
nhựa ấy là nước dãi. Trước tết Nguyên đán, chim yến “rút
ruột” làm tổ. Chúng nhả ra dòng “Tâm dịch” trong suốt,
“đan” thành chiếc tổ xinh xắn, trắng ngà.

•
Yến Hàng sống với nhau tử tế và có “văn hoá
cao”: chim đực, chim mái cùng nhau làm tổ, ấp trứng,
nuôI con. Đặc biệt, yến Hàng không bao giờ tranh giành
tổ của nhau, bởi vậy, trong xã hội loài yến không có xung
đột, khiếu kiện về đất đai, nhà cửa.


HỌC VẤN – VĂN HOÁ
• VÀNG TRẮNG NHA TRANG (2)
•
Có người bảo chim yến “dạy" con tình yêu
quê hương từ nhỏ. Những tiếng kêu “chíp chíp” của
chim con phát ra, đập vào vách đá, dội lại tai chúng,
tạo nên trong não tín hiệu “quê hương”.
•
Con người đã thử nghiệm mang chim yến
đến một nơi đầy “hoa thơm, mật ngọt”, nhưng
chúng vẫn tìm về nơi “chôn rau, cắt rốn” của mình.
Con người có thể lạc lối, còn chim yến thì không.
• (“Thanh Niên”. 6/5/2005)


VĂN HOÁ
•

Một dân tộc sống, nếu văn hoá của dân tộc đó
sống.
(Dòng chữ tại bảo tàng Kabul, Afganistan)
•

Làm thầy thuốc mà lầm, thì giết một người.
•
Làm thầy địa lý mà lầm, thì giết một họ.
•
Làm chính trị mà lầm, thì giết một nước.
•
Làm văn hoá mà lầm, thì giết cả một thế hệ.
• (Lão Tử – Khoảng 369 – 286 trước Công nguyên,
thời Xuân Thu - Chiến Quốc)


•

Cái gì còn lại khi
tất cả những thứ
khác bị quên đi. Cái
đó chính là văn hoá.
(E. Heriot)


VĂN HOÁ
•

Văn hoá phản ánh và thể hiện một
cách tổng quát, sống động mọi mặt của cuộc
sống (của mỗi cá nhân và của mỗi cộng
đồng), đã diễn ra trong quá khứ, cũng như
đang diễn ra trong hiện tại, qua hàng bao
nhiều thế kỷ nó đã cấu thành nên một hệ
thống các giá trị, truyền thống, thẩm mỹ và

lối sống, và dựa trên đó, từng dân tộc khẳng
định bản sắc riêng của mình.
UNESCO


VĂN HOÁ
•

Trách nhiệm của mỗi dân tộc là thể hiện
rõ bản sắc của mình trước thế giới.
•
Nếu một dân tộc không mang lại cho thế
giới điều gì, điều đó thật tệ hại, nó còn xấu
hơn sự diệt vong và sẽ không được lịch sử
tha thứ.
(R. Tagor, nhà văn Ấn Độ, 1861 - 1941)


VĂN HOÁ DÂN TỘC VÀ HỘI NHẬP
• “Tất cả những sản phẩm của con người mà
chúng ta hiểu được và hưởng thụ được đều
trở thành của chúng ta, bất kể xuất xứ của
chúng. Tôi tự hào về nhân loại của tôi khi tôi
có thể công nhận thi sĩ và nghệ sĩ các nước
khác như là của mình. Tôi vui mừng vô bờ
bến rằng mọi vinh quang vĩ đại của con
người đều thuộc về tôi”.
(R. Tagor, nhà văn Ấn Độ, 1861 - 1941)

CÁC ĐẶC TÍNH CỦA VĂN HOÁ
• Là sản phẩm của con người (con người là
chủ thể của văn hoá).
• Có thể học hỏi.
• Có thể lưu truyền.
• Nhằm đáp ứng nhu cầu của con người.
• Thường gắn với một xã hội nhất định


VĂN HOÁ
•

Văn hoá là một bộ phận của môi
trường mà bộ phận đó thuộc về
con người. Tất cả những gì không
thuộc về tự nhiên, thì đều là văn
hoá.
Herskovits


•

Văn hoá là sự tổng hợp của mọi
phương thức sinh hoạt cùng với
biểu hiện của nó mà loài người đã
sản sinh ra nhằm thích ứng những
nhu cầu đời sống và đòi hỏi của
sinh tồn.
Hồ Chí Minh

CÁC BỘ PHẬN CẤU THÀNH VĂN HOÁ
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Các thông tục
Các phong tục tập quán.
Ngôn ngữ.
Tôn giáo.
Các chuẩn mực đạo đức.
Các giá trị, quan điểm và lối sống.
Giáo dục.
Nghệ thuật (Kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ, âm nhạc, dân ca, ca kịch...).
Các thể chế xã hội
- Gia đình.
- Nhà trường.
- Cơ sở tôn giáo, nhà thờ, nhà chùa.
- Công sở.
- Cơ sở kinh doanh.
- Thể chế chính trị


HỌC VẤN – VĂN HÓA

• VĂN HÓA khác HỌC VẤN về khái niệm và bản
chất.
• HỌC VẤN là bằng cấp, còn VĂN HÓA là tầng ứng
xử, là đối nhân xử thế.
(Nguồn: “TS. Thế Hùng” Cẩm nang ứng xử”)


VĂN HÓA (PHƯƠNG ĐÔNG)
• Văn hóa là Từ Hán
• Một trong những người đầu tiên quan
tâm đến khái niệm văn hóa là triết gia Lưu
Hướng (thời Tây Hán)
• Theo Lưu Hướng, VĂN là đẹp, HÓA là
giáo hóa.
• Văn hóa là dùng văn để hóa
• Văn hóa nghĩa là lấy cái đẹp để giáo hóa
con người.


VĂN HOÁ (PHƯƠNG TÂY)
Xuất phát từ tiếng La Tinh: CULTUS
CULTUS: Trồng trọt, gieo trồng, vun xới
•Trồng trọt, vun xới cây cối, thảo mộc  xanh tươi, tươi tốt.
•Trồng trọt, vun xới tinh thần (tâm hồn): Giáo dục, đào tạo
con người hay một cộng đồng người để họ trở nên tốt đẹp
hơn, sống với nhau tử tế, tôn trọng, thương yêu, không làm
tổn thương và không xúc phạm.
VĂN HOÁ  TỐT, ĐẸP trong 2 mối quan hệ: Con người và
thiên nhiên, con người và con người  Chân, Thiện, Mỹ.

VĂN HÓA
• VĂN HÓA  TỐT, ĐẸP trong 2 mối
quan hệ:
- CON NGƯỜI  THIÊN NHIÊN
- CON NGƯỜI  CON NGƯỜI
VĂN HÓA: CHÂN, THIỆN, MỸ


VĂN HOÁ
• Tình yêu thiên nhiên là thước đo
văn hoá của con người. Chỉ có
những con người hoàn chỉnh về
nhân cách mới có cách ứng xử
đúng đắn với thiên nhiên.
M. Prisvin (Nguồn: “Hà Nội mới cuối
tuần”, 16/12/2006


NỀN VĂN HOÁ BỐI CẢNH YẾU
• - Luật pháp và văn bản được coi trọng.
• - Đặc trưng: Bắc Âu và Hoa Kỳ.
• - Chiến lược: Hợp tác.


NỀN VĂN HOÁ BỐI CẢNH MẠNH
• - “Lệ” được coi trọng.
Thí dụ: Ở Nhật Bản và Trung Quốc, người mua
có quyền hơn người bán.
• - Đặc trưng: Trung Quốc, Đài Loan.

• - Chiến lược cạnh tranh.


SO SÁNH VĂN HOÁ ỨNG XỬ ĐÔNG – TÂY
PHƯƠNG TÂY

PHƯƠNG ĐÔNG

Duy lý: Lý tính, rõ, pháp trị  Phản
ứng thiên về Đúng - Sai; Phải - Trái.

-Duy cảm: Cảm tính, mơ hồ, đức trị
 Phản ứng thiên về Nên - Không
nên; Hay - Dở.

Năng động: Khám phá, bộc lộ, tấn
công, chính thức.
Thế giới là gì trên cơ sở lấy cá nhân
làm tâm  dám chịu trách nhiệm,
ngoi lên, kiêu căng.
Khoa học chính xác  đề cao tư
tưởng.
Cứng: Loại trừ, lựa chọn đi đến cái
hợp lý.

Trầm tĩnh: An bài, dấu mình, phòng
thủ, phi chính thức.
Ta là ai trên cơ sở lấy cộng đồng
làm tâm  trách nhiệm mờ, dễ cơ
hội, lẩn lách.

Trọng văn: Tầm chương trích cú 
mô ta tâm trạng, hướng nội.
Mềm: Tuỳ cơ, trung dung, bảo tồn


SỰ TƯƠNG PHẢN VỀ VĂN HOÁ VÀ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO (1)
TT

HOA KỲ
(Tiêu biểu cho phương Tây)

NHẬT BẢN
(Tiêu biểu cho các quốc gia Châu Á)

1

Theo chủ nghĩa cá nhân

Theo chủ nghĩa tập thể

2

Có quan điểm độc lập

Có quan điểm phụ thuộc

3

Có quyền đề ra quyết định một cách
độc lập

Có quyền tham gia vào việc ra quyết
định

4

Đề cao tinh thần cạnh tranh

Đề cao tinh thần hợp tác

5

Phong cách: Đấu tranh, đối đầu

Phong cách: Thoả hiệp, hoà nhã

6

Quyết định nhanh, thực hiện chậm

Quyết định chậm, thực hiện nhanh

7

Quan hệ cá nhân: Trực tiếp

Quan hệ cá nhân: Gián tiếp

8

Quan điểm toàn cầu, ngắn hạn

Quan điểm toàn cầu, dài hạn

9

Giao tiếp theo đường chính thức.

Mở rộng giao tiếp nội bộ, kể cả phi
chính thức

10 Nhấn mạnh vào hiệu quả cuối cùng

Nhấn mạnh vào hiệu quả công việc


sự tơng phản về văn hoá và phong cách lãnh đạo (1)
TT

Hoa Kỳ
(Tiêu biểu cho phơng Tây)

Nhật Bản
(Tiêu biểu cho các quốc gia
Châu á)

11

Chức năng chính của quản trị là Chức năng chính của quản trị là
điều khiển

phục vụ khách hàng

12

Thờng xuyên di chuyển nơi làm
việc, không gắn bó nhiều với
công ty

Làm việc lâu dài, trung thành
với công ty

13

Bất tài là một tai hoạ

Xấu hổ, thiếu tự trọng là một
tai hoạ

14

Xã hội phức tạp, nhiều giai tầng

Xã hội thuần nhất

15

Thái độ của cá nhân: Thoải mái, Thái độ của cá nhân: Nghiêm
tự do
túc, chân thành

16

Đề cao giỏi một nghề, chuyên
môn sâu

Đề cao giỏi nhiều nghề và kiến
thức tổng hợp

17SựTựkhác
do vànhau
bìnhgiữa
đẳng
là giá
trịvăn Trật
kỷ Kỳ
cơng
uỷ quyền
hai
nền
hoátự,
Hoa
vàvà
Nhật
Bản
cao của cá nhân và tổ chức
quản trị là giá trị cao cả

còn rộng hơn khoảng cách giữa hai bờ Thái Bình Dơng.

Văn minh Văn hoá
Hãy dành một phút để suy ngẫm về cuộc đời của chúng ta
Nghịch lý của thời đại chúng ta ngày nay, đó là:
- Đờng phố rộng hơn, quan điểm lại hẹp hòi hơn.
- Chúng ta giành nhiều hơn, nhng lại có ít hơn.
- Mua sắm nhiều hơn, nhng hởng thụ lại ít hơn.
- Chúng ta có những toà nhà đồ sộ hơn, nhng gia đình lại bé nhỏ
hơn.
- Cuộc sống tiện nghi hơn, nhng ít thời gian nhàn rỗi hơn.
- Bằng cấp nhiều hơn, nhng giá trị lại ít hơn.
- Hiểu biết nhiều hơn, nhng nhận xét lại kém hơn.
- Nhiều nhân tài hơn, nhng ít sáng tạo hơn.
- Chúng ta sở hữu nhiều hơn, nhng nhân cách giảm nhiều hơn.
- Chúng ta nói quá nhiều, yêu thơng thì quá ít và ghen ghét lại
nhiều hơn.
- Chúng ta biết cách mu sinh, nhng không biết tạo dựng cuộc sống.


Chúng ta sống thọ hơn, nhng sống ít ý nghĩa hơn.
Chúng ta làm đợc những điều cao sang, nhng lại không làm đợc
điều đơn giản với đồng loại.
Chúng ta chinh phục đợc vũ trụ, nhng không thắng đợc cõi lòng.
Chúng ta thu nhập cao hơn, nhng đạo đức lại suy đồi hơn.
Chúng ta chuộng số lợng, nhng quên mất chất lợng.
Siêu lợi nhận, nhng ít đi những quan hệ.
Giải trí thì nhiều, mà niềm vui thì ít.
Nhiều thực phẩm hơn, nhng kém dinh dỡng hơn.
Đây là thời đại của thu nhập gấp đôi, nhng chia ly thì lại nhiều
hơn.
Thời đại của sự hào nhoáng bên ngoài, nhng bên trong thì rỗng

tuếch.
Thời đại mà công nghệ mang đến cho bạn thông điệp này và
cũng là thời đại mà bạn có thể phải chọn hoặc là sống khác đi
hoặc là chỉ buông xuôi...
(Nguồn: Tuổi Trẻ, 22/4/2001)