QUY TRÌNH SAN XUAT ÔI AN TOÀN GS-TS Nguyen Van Tuat, ThS Bùi Thi Huy Hop, ThS Do Hong Tuan, ThS Dào Quang Nghi

B

NÔNG NGHI P VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN
VI N KHOA H C NÔNG NGHI P VI T NAM
D án AFACI- GAP- Vietnam

QUY TRÌNH S N XU T

I AN TỒN

GS-TS Nguy n V n Tu t, ThS Bùi Th Huy H p, ThS
Tu n, ThS

H ng

ào Quang Ngh , TS Nguy n V n Hịa, ThS Nguy n

Hồng Long, CN Lê Th Liên

Hà N i, 2015
.

1


M CL C
N i dung
I.

L i nói đ u

II.

tv nđ

III.
IV.

Trang

T ng quan v nghiên c u và phát tri n cây i
c đi m sinh tr

ng phát tri n phát tri n và

hi u qu c a m t s gi ng tri n v ng
4.1.

M t s th i k v t h u c a các gi ng

4.2.

Kh n ng ra hoa, đ u qu và n ng su t c a các

gi ng
4.3. Ph m ch t c a các gi ng
4.4. Hi u qu c a kinh t
V. K thu t canh tác
5.1. Yêu c u sinh thái
5.1.1. Khí h u
5.1.2.

t đai

5.2. Gi ng và k thu t nhân gi ng
5.2.1. Gi ng
5.2.2. L a ch n gi ng tr ng
5.2.3. Nhân gi ng
5.3. K thu t tr ng và ch m sóc
5.3.1. Th i v
.

2


5.3.2. Kho ng cách tr ng
5.3.3. Cách tr ng
5.3. 4. Ch m sóc
5.4. T a cành, t o tán và x lý ra hoa i
5.4.1. Cách t a cành t o tán cây d ng hình chu n
(nguyên t c chung)
5.4.2. Các bi n pháp đ t o tán cho i
5.4.3. Bi n pháp kích thích cây phân cành
5.4.4. X lý ra hoa
5.4.5. Bón phân
5.4.6. Bao trái
5.4.7. Thu ho ch
5.4.8. Tình hình tiêu th

i và hi u qu kinh t trong

s n xu t các gi ng i
VI.

Qu n lý d ch h i

6.1.

Qu n lý c d i

6.2.

Sâu b nh h i và cách phịng tr

6.3. Cơn trùng, nh n
6.3.1. Sâu đ c trái Conogethes punctiferalis Guenee.
6.3.2. B tr b ng đ Selenothrips rubrocinctus
6.3.3. Ru i đ c trái Bactrocera dorsalis Hendel
6.3.4. R p sáp ph n, r p dính
.

3


6.3.5. Sâu n lá Archips micaceana
6.3.6. R y

ph n

tr ng

Aleurodicus

disperses,

Metaleurodicus cardini
6.3.7. R y m m Aphis gossypii
6.3.8. B xít mu i Helopeltis sp.
6.3.9. Nhóm nh n
6.4. B nh h i
6.4.1. B nh héo khô (Wilt)
6.4.2. B nh thán th
6.4.3. B nh loét thân
6.4.4. B nh đ m lá Cercospora
6.4.5. B nh đ m rong Cephaleuros
6.4.6. B nh thi u k m
6.4.7. B nh th i cu ng trái
6.4.8. B nh th i trái Phoma
6.4.9. B nh th i trái Botryodiplodia
6.4.10. B nh th i trái Macrophoma
6.4.11. B nh th i nâu trái
6.4.12. B nh th i trái Rhizopus
Tài li u tham kh o

.

4


I. L i nói đ u
T ch c H p tác Nông nghi p và L

ng th c châu Á (Asian

Food and Agriculture Cooperation Initiative-AFACI) thu c
T ng c c phát tri n nông thôn Hàn Qu c (RDA) thành l p n m
2009, nh m thúc đ y t ng tr

ng nông nghi p b n v ng trong

khu v c châu Á, góp ph n phát tri n kinh t phù h p trong các
n

c châu Á thông qua s h p tác công ngh trong l nh v c

nông nghi p và l

ng th c th c ph m. K ho ch ho t đ ng

chính c a AFACI liên quan đ n h p tác qu c t cho phát tri n
công ngh nông nghi p và th c ph m b n v ng đ đ i phó v i
bi n đ i khí h u, phát tri n b o t n, ng d ng công ngh môi
tr

ng nông nghi p và tài nguyên di truy n, nâng cao n ng l c,

chuy n giao cơng ngh và xố đói - gi m nghèo.
Vi n Khoa h c Nông nghi p Vi t Nam (VAAS) đ

cB

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn cho phép tham gia và th c
hi n d
ph

án “Phát tri n ch

ng trình GAP phù h p v i đ a

ng và h th ng thơng tin an tồn s n xu t nông nghi p".

M c tiêu c a d án nh m chia s thông tin v nghiên c u và t
ch c h th ng thông tin v s n xu t nông nghi p an toàn. Nâng
cao ch t l
n

.

ng và an toàn c a các s n ph m nông nghi p

các

c châu Á thông qua GAP thành l p và thi t l p h th ng

5


thơng tin an tồn s n xu t nơng nghi p gi a các n

c thành

viên AFACI.
N m 2013 Vi t nam đã đ ng cai t ch c H i th o đ
đánh giá hi n tr ng s n xu t, tiêu th và qu n lý s n ph m nơng
nghi p an tồn t i Vi t Nam và các n
đánh giá v nh n th c c a ng
n

c thành viên d án;

i tiêu dùng và th tr

ng. Các

c thành viên tham d : Bangladesh, Cambodia, Indonesia,

LaoPDG, Mongolia, Nepal, Philippines, Sri Lanka, Thailand,
Korea, Vietnam.
Vi t Nam tham gia các ho t đ ng nghiên c u nh m thúc
đ y ch

ng trình GAP qu c gia đ đ m b o ch t l

ng và an

tồn s n ph m nơng nghi p, đ c bi t là rau và trái cây t
cung c p cho th tr

ng trong n

c và xu t kh u. Phân tích h

th ng qu n lý an tồn th c ph m và ch
trang tr i đ

iđ

ng trình GAP t i các

c đ y đ , t p trung vào t ng c

ng n ng l c phân

tích hóa h c và vi sinh v t và trao đ i thơng tin an tồn th c
ph m. M các l p t p hu n quy trình s n xu t theo tiêu chu n
VietGAP cho các h s n xu t

các đ a ph

ng nh m t o ra

nh ng s n ph m không sâu b nh, khơng có d l
v th c v t. Thi t l p m ng l

ng thu c b o

i các h th ng thơng tin an tồn

cho nơng nghi p. Xây d ng trang web đ ph bi n ki n th c
th c hành an tồn nơng nghi p, qu ng cáo các đ a ph
.

ng và
6


các s n ph m đ

c s n xu t b i VietGAP. Xu t b n các n

ph m v quy trình và h

ng d n v an tồn s n xu t nông

nghi p cho m t ho c hai cây tr ng chính.
nh ng đ a ph
ph

ng đ

ào t o nông dân

c đ ng ký VietGAP th c hi n (1 - 2 đ a

ng). Chia s thông tin v i các c quan liên quan.
Trong quy n sách tham kh o này trình bày Qui trình s n

xu t i an toàn theo h

ng VietGAP, nh m ph c v cho ch đ o

s n xu t và gi ng d y.
Nhóm tác gi xin chân thành c m n T ng c c phát tri n
nông thôn Hàn Qu c (RDA), T ch c AFACI, Vi n Khoc h c
Nông nghi p qu c gia Hàn qu c (National Academy of
Agricultural Sciences- NAAS), B Nông nghi p và PTNT Vi t
nam, Vi n Khoc h c Nông nghi p Vi t nam (VAAS), các
chuyên gia, k thu t viên Hàn qu c, Vi t nam đã h p tác giúp
đ v m t k thu t và tài chính đ d án thành cơng.
II.

tv nđ
Cây i Psidium guazava L. là cây tr ng có ý ngh a kinh

t hi n nay trong nhóm cây n qu . Hi n t i di n tích tr ng
trong c n

c

c tính kho ng t 35.000-40.000 ha, Theo s

li u th ng kê c a c c th ng kê, t ng di n tích cây n qu trên
đ a bàn thành ph Hà N i n m 2010 là 13.935,1 ha. Cây i là
.

7


cây có di n tích khơng nhi u nh chu i, b

i, nhãn, v i, h ng

xiêm nh ng c ng đ t 585,8 ha, chi m 4,2 % t ng di n tích cây
n qu c a tồn thành ph . N m 2010, v i n ng su t i c a Hà
N i 192,8 t /ha đã đ t s n l

ng đ t 7.894,1 t n. Tr

c đây,

ch ng lo i cây n qu ch y u v n là cây có hi u qu kinh t
th p. Trong th i gian g n đây, m t s cây n qu có hi u qu
kinh t cao, đ c bi t là các gi ng i m i đang đ

c đ a vào

thay th các gi ng c . Tuy nhiên, t c đ chuy n đ i cịn ch m.
M c dù có th tr

ng tiêu th m r ng nh ng cây i v n

ch a thoát ra h n ch chung c a ngành s n xu t cây n qu : s n
xu t manh mún, ch t l
th y, trong các đ i t
đ

ng, ph m ch t kém,… Th c t cho

ng sâu b nh t n công cây i, ru i đ c qu

c xem là “v n n n”. Tr

h i, ng

c đây, đ qu

i không b ru i gây

i tr ng ph i s d ng thu c hoá h c, phun x t nhi u l n

trong quá trình sinh tr

ng và phát tri n c a qu . Th i gian g n

đây, t i các t nh mi n B c, m t s gi ng i có ngu n g c Trung
Qu c,

ài Loan v i nh ng đ c đi m hình thái là qu to (150-

200 gr/qu ), ng t, h t m m đã đ
tr ng th . K t qu b

c ng

i nông dân mua và

c đ u đã cho th y các gi ng sinh tr

ng

và phát tri n t t, cho n ng su t cao, đem l i thu nh p r t l n cho

ng

i s n xu t (t 8-10 tri u/sào/ n m). Nh ng gi ng này đã

phát tri n m nh t i m t s đ a ph
.

ng, có n i di n tích lên t i
8


hàng ngàn ha (Thanh Hà - H i D

ng). T i Hà N i, di n tích

tr ng i ch a nhi u. V i qu đ t dành cho tr ng tr t càng ngày
càng eo h p, đ có đ

c c c u gi ng i h p lý, c n có các

nghiên c u c th v gi ng c ng nh bi n pháp k thu t nh m
nhanh chóng mang l i hi u qu tr ng i, đ c bi t, k thu t ghép
c i t o thay th gi ng ô nh đang áp d ng đ i v i m t s cây
n qu khác hi n nay.
M t s gi ng i ít ho c khơng có h t có n ng su t, ch t
l

ng t t đã đ

c các n

thành công và đã đ

c trong khu v c nghiên c u ch n t o

c tr ng th t i nhi u vùng sinh thái khác

nhau, s n ph m qu đã đ

c ng

i tiêu dùng d dàng ch p nh n

và đánh giá cao so v i các gi ng truy n th ng. Tuy nhiên, công
tác nghiên c u v gi ng và các bi n pháp k thu t thâm canh i
ch a đ

c c th . Ch y u ng

i dân s n xu t d a theo kinh

nghi m.
M c dù đã có nhi u nh ng nghiên c u v gi ng, k thu t
trên cây n qu nói chung, cây i nói riêng nh ng v n c n có
nh ng v n c n có nh ng nghiên c u hồn thi n quy trình s n
xu t đ i v i t ng vùng, mi n c th , đ c bi t là đ i v i các
gi ng m i có tri n v ng nh các gi ng i ít ho c khơng có h t
m iđ

.

c du nh p.

9


III.

T ng quan v nghiên c u và phát tri n cây i

Nh ng nghiên c u v k thu t phát tri n cây n qu hi n
nay đ

c t p trung trên các l nh v c: k thu t v gi ng (ch n,

nhân, lai t o gi ng); k thu t canh tác; phòng tr sâu b nh,
công ngh b o qu n, ch bi n sau thu ho ch, k thu t ghép c i
t o, thay th gi ng.
- V gi ng: đây là khâu k thu t hàng đ u đ nâng cao
hi u qu s n xu t. Xu h

ng chung là nghiên c u t o ra ho c

du nh p nh ng gi ng m i đ

c c i thi n v ch t l

ng, phù

h p h n v i th hi u tiêu dùng và ch bi n, có tính thích nghi

r ng, ch ng ch u đi u ki n ngo i c nh cao, cho n ng su t cao,
ch t l

ng t t, có kh n ng r i v , rút ng n th i k ki n thi t c

b n đ đ a vào kinh doanh.
+ Cây i là m t trong nh ng lo i cây n qu đ

c s

d ng ph bi n, có tên khoa h c là Psidium guajava L. thu c h
Myrtaceae; tên ti ng Anh là Guava. Theo Ortho (1985), ch
trình nghiên c u c i thi n gi ng i đ

ng

c b t đ u t n m 1961

Columbia và t i Brazin, n n công nghi p tr ng i hi n đ i đ u
ph thu c vào ngu n h t gi ng t úc, đ
v

n nhi t đ i c a công ty xe l a Sao Paulo

tri n b i ng

.

c ch n l c trong các

i nông dân g c Nh t B n

Tatu, đ

c phát

Itaquera và nh ng

10


gi ng này đã tr thành nh ng gi ng ph bi n, cho n ng su t
hàng đ u t i Brazil.
T i Mexico, i là m t trong nh ng cây tr ng hàng đ u có
di n tích l n hàng n m v i 14.700 ha, s n l

ng qu 192.850

t n. Ch trong nh ng n m g n đây m i có các ch

ng trình

nghiên c u đ xác đ nh nh ng lồi siêu i ph c v cho canh tác
và m t s l nh v c khác có liên quan.
T i Florida, i tr ng v i m c đích th
tiên đ

c ti n hành vào n m 1912

ng m i l n đ u

Palma Sola. M t s khác

xu t hi n t i Punta Gorda và Opalocka v i di n tích kho ng 16
ha đ

c tr ng b i Công ty cây n qu công nghi p Miami.
T i m t s vùng khác trên th gi i, các gi ng i có

ngu n g c hoang d i đ

c g i là Guayabales và đ

c tr ng

nhi u t i Hawaii, Malaysia, New Caledonia, Fiji, Puetorico,
Cuba và b c Florida. N m 1972, s n l

ng i c a Hawaii ph c

v n i tiêu và xu t kh u đ t h n 2.500 t n trong s đó là 90%
thu c v các gi ng hoang d i. Trong su t th chi n th 2, vi c
thu ho ch i có ngu n g c hoang dã

Cuba ch đ t 10.000 t n

và trong đó, có h n 6.500 t n ph c v xu t kh u.
Theo Ortho (1985), m t s loài i tr ng tr t đ

c th ng

kê nh sau:

.

11


Redland: L n đ u tiên đ
đ

c phát tri n b i tr

và giáo d c thu c tr
to, ít h t, hàm l

c tr ng và đ t tên

Florida,

ng Trung tâm nghiên c u nông nghi p
ng đ i h c Florida v i các đ c đi m qu

ng axit ascorbic cao.

Supreme: là gi ng đ
dày, ít h t, hàm l

c ch n t o v i các đ c đi m cùi

ng axit ascorbic cao, th i gian thu ho ch dài

kho ng 8 tháng t mùa cu i thu t i mùa xuân n m sau.
Red Indian: có đ c đi m qu kích th
qu đ

c trung bình, đ u

c bao b i lá đài dài, qu màu vàng có ph màu h ng

nh t, đ dày cùi v a ph i, h t nh , phù h p cho n t

i, thích

h p cho tr ng v đông s m và mùa thu.
Bên c nh các gi ng nêu trên còn r t nhi u gi ng khác đ

c

nghiên c u và phát tri n phù h p v i các m c đích khác nhau
nh : Blitch, Patillo, Miami Red, Miami White, Lucknow 49,
Allahabad Sefeda, Banarasi, Seedless...
T i m t s n

c trong khu v c nh Trung Qu c, Thái

Lan, ài Loan, vi c nghiên c u ch n t o gi ng, công ngh nhân
gi ng và các bi n pháp k thu t thâm canh đã đ

c quan tâm

nghiên c u t r t lâu đ ph c v phát tri n s n xu t. Vì l đó,
nhi u gi ng i có n ng su t cao, ch t l
t cđ

c đ a ra ph c v th tr

ng t t k thu t đã liên

ng n i đ a và xu t kh u, đ c

bi t là m t s gi ng i không h t.
.

12


- V k thu t: đ c bi t quan tâm đ n bi n pháp k thu t
thâm canh nh m đ m b o cho v
đ nh, ch t l

n qu đ t n ng su t cao, n

ng t t, r i v . Bao g m nghiên c u v nhi u

chuyên đ :
+

c đi m sinh tr

ng, đi u ki n ngo i c nh, xác đ nh

b gi ng, th i v tr ng, th i v chín g n li n đi u ki n môi
tr

ng, kh n ng tiêu th nh m tránh r i ro t tác đ ng b t l i

c a th i ti t và th tr

ng.

+ K thu t tr ng, kho ng cách, m t đ : xu h

ng chung

là s d ng gi ng ghép, cây th p, tán nh , t ng m t đ tr ng đ
s m đ t n ng su t cao, chu k kinh doanh ng n, h n ch
h

ng gió bão. V i gi ng

nh

i Allahabab Safeda, tr ng v i

kho ng cách 6m x 2m cho n ng su t và ch t l

ng qu t t nh t.

Tuy nhiên, n ng su t qu /cây th p h n so v i tr ng v i kho ng

cách 6m x 6m (Chundawat và c ng s , 1992). M t s nghiên
c u v m t đ cao c ng đ

c m t s nhà khoa h c nghiên c u:

kho ng cách tr ng 0,5m x1,0m, 1,0m x 2,0m (Feunggchan và
c ng s , 1992). Tuy nhiên, tr ng v i kho ng cách 4m x 6m đã
đ

c Kalra và c ng s , (1994) nghiên c u đ t n ng su t cao

nh t.
+ Áp d ng k thu t m i trong ngh tr ng CAQ: c t t a
cành, t o tán, c t khoanh v cây, cành l n, s d ng ch t kích
.

13


ng ... làm t ng kh n ng ra hoa, đ u qu ,

thích, phân vi l

ch ng r ng qu , ra hoa trái mùa, t ng ch t l

ng qu trên nhi u

lo i cây n qu : nhãn, v i, xoài, thanh long, h ng, táo, i...r i
v thu ho ch và nâng cao hi u qu .

i v i cây i, Sheikh và

Hullamani (1993) cho th y c t b 15 – 30 cm đ u cành s làm
gi m s l
h

ng hoa và gi m s cành mang qu nh ng l i nh

ng tích c c đ n kh i l
+ K thu t bón phân:

nâng cao n ng su t, ch t l
nơng hoá, th nh
n

ng qu .
ây là khâu k thu t quan tr ng đ
ng qu . Bón phân d a vào tính ch t

ng, yêu c u sinh lý c a cây n qu .. . M t s

c đã ng d ng công ngh thông tin xác đ nh hàm l

dinh d
CAQ nh

ng d a trên phân tích lá, phân tích đ t đ bón phân cho
Israel, Philipin, Hà Lan, M , Nh t ..., k t h p gi a

bón phân g c, phun phân qua lá, phân vi l

đi u hồ sinh tr
CAQ nh

ng

ng, ch t kích thích

ng đã mang l i hi u qu r t cao trong s n xu t

M , Israel, Trung Qu c, ài Loan, úc, Nh t B n....

Natale và c ng s (1996) đã cho bi t m c bón đ m t t nh t cho
cây i 2 n m tu i

Paulo, Brazil là 131kg/ha, cây 2 n m tu i là

199kg/ha. M c bón lân t t nh t cho cây m t n m tu i là
600gam/cây (Kumar và c ng s , 1995). Bón Kaki làm t ng
đáng k n ng su t qu . Sinh tr
n ng su t t ng
.

m c có ý ngh a

ng c a cây, kh i l

ng qu và

t l trên 400gam K2O/cây.
14

Mitra và Bose (1987) khuy n cáo s d ng li u l

ng 260gam

N, 320gam P2O5 và 260gam K2O trên cây/n m t i vùng đ t
phù sa

phía Tây Bengan,

n

.L

ng này đ

c chia đ u

làm hai ph n bón vào tháng 2 và tháng 8.
+ Nghiên c u v sâu b nh h i và các bi n pháp phòng tr
sâu b nh: M t s sâu h i ch y u trên i là ru i đ c qu (Fruit
fly): Ru i đ c qu Ph

ng

ông (Dacus dosalis )ru i đ c qu

a Trung H i (Ceratitis Capitata)...; r p sáp: Drosicha
Mangiferae, Planococus citri, sâu cánh c ng: chloropulvinaria

psidii ... M t s b nh ch y u trên i là do c tác nhân n m và
vi khu n. B nh loét do colletotrichum, pestalotia psidii, b nh
th i qu do Glomerella cingulata, Macrophomina, b nh héo r
do Gliocladium, Fuarium solani...
Phòng tr b ng cách áp d ng bi n pháp t ng h p IPM;
các bi n pháp ng d ng b o v sinh h c và vi sinh v t là thiên
đ ch c a sâu b nh h i, dùng thu c hoá h c h p lý... nâng cao
n ng su t, ch t l

ng qu .

+ K thu t thu hái, phân lo i, đóng gói, v n chuy n, ch
bi n, b o qu n sau thu ho ch, đ c bi t chú tr ng khâu đóng gói,
b o qu n, ch bi n các s n ph m qu khi đ a đi tiêu th .
Trong n
n
.

c (Phân tích, đánh giá tình hình nghiên c u trong

c thu c l nh v c nghiên c u c a đ tài, đ c bi t ph i nêu c
15


th đ

c nh ng k t qu KH&CN liên quan đ n đ tài mà các

cán b tham gia đ tài đã th c hi n. N u có các đ tài cùng b n
ch t đã và đang đ

c th c hi n

c p khác, n i khác thì ph i

gi i trình rõ các n i dung k thu t liên quan đ n đ tài này; N u
phát hi n có đ tài đang ti n hành mà đ tài này có th ph i h p
nghiên c u đ

c thì c n ghi rõ Tên đ tài, Tên Ch nhi m đ tài

và c quan ch trì đ tài đó)
Cơng tác nghiên c u khoa h c và ch đ o s n xu t trên
các đ i t

ng cây n qu đã đ

c các c quan nghiên c u khoa

h c chuyên ngành, c ng nh các đ a ph
n m 70 c a th k 20 và đã thu đ

ng quan tâm t nh ng

c m t s thành t u đáng k ,

t p trung vào nh ng v n đ chú y u sau đây:
- i u tra tuy n ch n gi ng
Các cơng trình đi u tra tuy n ch n gi ng cây n qu ch y u
t p trung vào m t s ch tiêu: n ng su t cao, n đ nh, ch t l

ng

t t c v thành ph n sinh hoá l n m u mã, đ c bi t đã chú tr ng
t i đ c tính chín s m, mu n, ít ho c không h t c a t ng ch ng
lo i gi ng đ l a ch n các b gi ng s n xu t hàng hố có th i
gian thu ho ch kéo dài.
Các gi ng i trong n

cđ

là các gi ng đ a ph

ng: i Bo, i

c tr ng ch y u ngoài s n xu t v n
ông D , i m , i đào...

ch a có nhi u nh ng nghiên c u đi u tra tuy n ch n c th đ i
.

16


v i các gi ng này. Trong giai đo n 2001 – 2005, Vi n Nghiên
ng th c và CTP đã nghiên c u, tuy n ch n và đã

c u Cây l

xác đ nh các dòng, gi ng i có tri n v ng có th phát tri n ra

ngoài s n xu t nh gi ng i tr ng có kích th

c qu l n, đ dày

cùi cao (2,64 cm), tr ng l

ng qu l n (270 gam), th t qu

m m, n giịn và có hàm l

ng đ

ng cao (7,3%), hàm l

ng

ch t khơ l n; dịng i đào 251 có nhi u u đi m v kích th

c

qu , n ng su t đ t 34,7 kg/cây, và ph m ch t qu t t. Ngoài ra
còn m t s gi ng i khác nh
138... c ng có ch t l

i tr ng s 1, i đào 102, i đào

ng khá t t.

- Nh p n i và kh o nghi m gi ng
Vi n Nghiên c u Cây n qu Mi n Nam trong nh ng n m

qua đã nh p n i và kh o nghi m m t s gi ng i t Thái lan,
Malaixia,

ài Loan và đã có nh ng gi ng đang đ

ch p nh n nh gi ng i Xá l (Cây sinh tr

c s n xu t

ng m nh, t l đ u

qu và n ng su t cao, qu hình qu lê n đ nh, th t qu màu
tr ng dòn, h

ng th m và v ngon. V qu h i s n và lõi qu

có h t c ng (t l th t qu < 77%);
tr

i

ài Loan (Cây sinh

ng khá m nh, t l đ u qu khá cao và n ng su t cao, qu

hình c u n đ nh, v qu láng, th t qu màu tr ng, dòn, h

ng

th m và v r t ngon. Lõi qu có h t c ng và s h t/qu trung

bình, t l th t qu < 74%; Gi ng i Thái Lan (Cây sinh tr

ng

.

17


m nh, qu

thuôn dài khá n đ nh, v qu tr n láng, th t qu

màu tr ng kem, ch c, dịn, h

ng th m trung bình, v chua

ng t và khơng có h t, t l th t qu cao > 90%).
Th i gian g n đây, t i các t nh mi n B c, m t s gi ng i
có ngu n g c Trung Qu c,

ài Loan v i nh ng đ c đi m hình

thái là qu to (150-200 gr/qu ), ng t, h t m m đã đ
nông dân
sinh tr

c ng

i

m t s vùng tr ng th . K t qu cho th y các gi ng
ng và phát tri n t t, cho n ng su t cao, đem l i thu

nh p r t l n cho ng

i s n xu t (t 8-10 tri u/sào/ n m). Nh ng

gi ng này đã phát tri n m nh t i m t s đ a ph

ng, có n i di n

tích lên t i hàng tr m ha (Thanh Hà - H i D

ng). Tuy nhiên,

các gi ng này v n là các gi ng có h t trong khi nhu c u c a
ng

i tiêu dùng là các gi ng ít h t ho c khơng có h t. ây c ng

là m t trong các m c tiêu c a các nhà ch n t o gi ng i.
- Nghiên c u v k thu t:
K thu t nhân gi ng: bao g m k thu t ghép, k thu t qu n
lý, ch m sóc cây con trong v

n

m, s n xu t giá th tr ng

cây. Th i gian g n đây, Vi n Nghiên c u Rau qu đã hoàn thi n
đ

c k thu t nhân gi ng và k thu t ghép c i t o cho m t s

cây n qu nh nhãn, v i, xoài. K thu t nhân gi ng và ghép c i
t o cho m t s cây n qu khác trong đó có cây i đang d n
đ
.

c hồn thi n. K thu t ghép i b ng ph

ng pháp ghép c a
18


s cho t l s ng trên 65%. Vi n cây L
ph m và Tr

ng

ng th c và cây th c

i h c Nông nghi p Hà N i b

nghi m nhân gi ng i b ng ph

c đ u th

ng pháp giâm cành cho t l

s ng trên 55%.
K thu t thâm canh: bao g m k thu t c t t a, k thu t
bón phân, k thu t x lý ra hoa b ng khoanh v , b ng x lý hoá
ch t và k thu t t

in

c gi

m. K thu t ghép c i t o các

gi ng cây n qu : Trong giai đo n phát tri n Khoa h c Công
ngh nh hi n nay, các gi ng m i liên t c đ

c công nh n và

ph bi n trong s n xu t. Trong khi qu đ t dành cho phát tri n
ch trong gi i h n quy ho ch. M t trong nh ng nghiên c u v
k thu t nh m thay đ i gi ng nhanh và hi u qu là các nghiên
c u v k thu t ghép c i t o. Vi n Nghiên c u rau qu đã thành
công trong l nh v c này và đã c i t o cho nhiêù ch ng lo i cây
n qu . Các nghiên c u v k thu t ghép c i t o i c ng đã và
dang đ

c nghiên c u trong các tháng 2, 4, 6, 8, 10 và 12. các

k t qu c ng đang đ

c t ng h p.

M t s nghiên c u cho th y: m t đ tr ng đ i v i tr

ng

h p tr ng chuyên là 2 x 2m, khi cây nhi u tu i, có tán r ng, có
th t a b t, đ m t đ 4 x 4m. Có th đi u ch nh th i gian ra hoa
cho i theo ý mu n b ng bi n pháp k thu t canh tác thích h p:
khi cành i ch a ra hoa, dùng kéo b m đ t, ch ch a 3 c p lá
.

19


kép. Khi i có 1 c p n thì b m b đ t, ch ch a m t c p lá phía
trên đ ra thêm c p đ t phía trên n đ t p trung dinh d

ng

ni qu ; 1-2 tu n b m đ t m t l n cho cành i. V phân bón,
t ng c

ng bón phân h u c (phân chu ng, phân h u c vi

sinh) cho i, giúp cây sinh tr
v ng. Tr

ng

ng t t và cho n ng su t b n

i h c Nông nghi p Hà N i đã nghiên c u k

thu t c t t a cho i làm cho i ra đ

c 3 v qu /n m, nâng cao

n ng su t đáng k so v i đ i ch ng.
Các nghiên c u v k

thu t bao qu đã đ

c Vi n

Nghiên c u Rau qu nghiên c u trên nhi u lo i cây n qu đã
giúp c i thi n m u mã qu , ng n ng a, h n ch đ

c sâu b nh

gây h i. Tuy nhiên, trên cây i, các nghiên c u v bao qu còn
h n ch , c n đ

c nghiên c u k h n v v t li u bao qu , th i

đi m bao…
Theo s li u th ng kê c a c c th ng kê n m 2008, toàn thành
ph có 14.222 ha cây n qu , chi m x p x 10% di n tích đ t
nơng nghi p. Tr

c đây, ch ng lo i cây n qu ch y u v n là

cây có hi u qu kinh t th p. Trong th i gian g n đây, m t s
cây n qu có hi u qu kinh t cao, đ c bi t là các gi ng i m i
đang đ

c đ a vào thay th các gi ng c . Tuy nhiên, t c đ

chuy n đ i còn ch m.

.

20


M c dù có th tr

ng tiêu th m r ng nh ng cây i v n

ch a thoát ra h n ch chung c a ngành s n xu t cây n qu : s n
xu t manh mún, ch t l
th y, trong các đ i t
đ

ng, ph m ch t kém,… Th c t cho

ng sâu b nh t n công cây i, ru i đ c qu

c xem là “v n n n”. Tr

h i, ng

c đây, đ qu

i không b ru i gây

i tr ng ph i s d ng thu c hoá h c, phun x t nhi u l n

trong quá trình sinh tr

ng và phát tri n c a qu .

c đi m sinh tr

IV.

ng phát tri n phát tri n và hi u

qu c a m t s gi ng tri n v ng
xác đ nh đ

c các gi ng hi u qu , phù h p v i đi u ki n

sinh thái c a Hà n i. Ngoài m c tiêu chính là mang l i hi u qu
cao cho ng

i s n xu t, các gi ng tuy n ch n c ng c n đ t các

tiêu chí: N ng su t đ t ≥ 30 kg/cây 3 n m tu i.

Brix ≥ 9,0.

H t ít c ng ho c m m
4.1.

M t s th i k v t h u c a các gi ng

S li u trình bày trong b ng 1 cho th y, th i gian ra hoa
c a các gi ng b t đ u t 15 - 30 tháng 2 tùy theo t ng n m.
Gi ng i ài Loan 2 có th i gian ra hoa vào 15 - 24/2, s m h n
các gi ng khác. Gi ng i i ơng D có th i gian ra hoa vào 20
- 30/2;

ài Loan 1 có th i gian ra hoa vào 17/2 - 28/2. Các

gi ng i đánh giá đ u có th i gian t khi ra hoa đ n khi n hoa

.

21


t

ng t nhau: t 30 - 40 ngày, ng n h n so v i i ông D t

5 - 15 ngày.
Tuy th i gian t khi ra hoa đ n khi n hoa c a gi ng i
ông D ng n h n so v i các gi ng kh o nghi m nh ng th i
gian t n hoa đ n t t hoa l i dài h n: t 8 - 12 ngày trong khi
các gi ng khác ch t 5 - 10 ngày.

Th i gian t ra hoa đ n thu ho ch qu c a các gi ng t
115 - 145 ngày tùy theo t ng gi ng và tùy vào th i đi m ra hoa
trong n m. Gi ng i đào có th i gian cho giai đo n này là 125 145 ngày, dài nh t so v i các gi ng khác và so v i i ông D
(115 - 135 ngày). Hai gi ng i
th i gian này t

ài Loan 1 và

ài Loan 2 có

ng t nhau (120 - 142 ngày) và c ng ng n h n

so v i gi ng i đào và so v i i ông D .
B ng 1. M t s th i k v t h u c a các gi ng

phía B c Vi t

nam (Hà n i)
Gi ng

ông D

ào

Th i đi m

ài Loan
1

ài Loan 2

B t đ u ra
hoa

trong 18/2 - 29/2

25/2 - 30/2

17/2 - 28/2 15/2 - 24/2

30 - 40

29 - 40

n m
T ra hoa đ n
n

hoa
.

24 – 35

30 – 42
22


(ngày)

T

n

hoa

đ n t t hoa 8 – 12

5 - 10

8 - 10

8 – 10

125 - 145

120 - 142

120 – 143

(ngày)
T

ra hoa

đ n

thu

ho ch

qu

115 – 135

(ngày)
Kh n ng ra hoa, đ u qu và n ng su t c a các

4.2.

gi ng
i v i cây n qu nói chung, cây i nói riêng, kh n ng
ra hoa và đ u qu t t s là đi u ki n quan tr ng hình thành nên
n ng su t c a cây.

Gi ng

.

T ng s hoa/ T ng

s

T

l

cây

qu đ u

qu (%)

ào

439,3

400,6

0,91

ài Loan 1

131,3

112,4

0,86

ài Loan 2

108,3

91,0

0,84

i ông D

498,2

460,8

0,92

5%LSD

43,5

25,6

CV%

5,6

8,7

đ u

23


B ng 2. Kh n ng ra hoa, đ u qu c a các gi ng
S li u trong b ng 2 cho th y: Các gi ng i có t ng s
hoa ra trong n m đ t đ
498,2 hoa (gi ng i

c t 108,3

ài Loan 2) đ n

gi ng i

ông D ); t l đ u qu đ t đ

92,5%. Các tr s đ t đ

c cao nh t

c t 85 -

gi ng i ông D : 498,2

hoa/cây; 460,8 qu /cây và t l đ u qu đ t đ

c làg 92,5%.

Kh n ng ra hoa đ u qu c a cây i là y u t quan tr ng
trong vi c hình thành n ng su t nh ng ch là đi u ki n c n
trong vi c t o nên n ng su t cao. Chính vì v y,

gi ng i

Loan 1, m c dù s qu đ u/cây th p h n so v i i
nh ng do kh i l

c a các gi ng đ t đ
i

ông D

ng qu l n h n nhi u nên n ng su t v n cao

h n so v i i ông D

gam (gi ng

ài

m c ý ngh a

= 0,05. Kh i l

c là 65,1 gam (gi ng

ài Loan 1), 312,1 g (gi ng

ng qu

ông D ), 332,8
i

ài Loan 2).

Trong khi gi ng i đào ch đ t 62,4 gam/qu . B ng 5.13 th
hi n các y u t c u thành n ng su t và n ng su t c a các gi ng.
Kh i l

ng qu c a các gi ng

v i i đào và i

đ tđ

ông D nên n ng su t c a gi ng

ài Loan 1

c là cao nh t: 37kg/cây, b ng 148 % so v i i đào. N ng

su t c a gi ng i

.

ài Loan 1, l n h n so

ông D c ng đ t 30 kg/cây, b ng 120% so

24


ào. Trong khi đó, i

v i i

ài Loan 2 ch đ t 29kg/cây, b ng

112% so v i i đào. (b ng 3)
B ng 3. Các y u t c u thành n ng su t và n ng su t c a các
gi ng

Gi ng

i ào

Kh i l

qu /cây

qu (gam)

(kg/cây)

400,6

62,4

25

100

37

148

29

112

30

120

ài Loan
1

112,4
ài Loan

2

91,0
i

ông

332,8

312,1

65,1

ng N ng su t

N ng su t so

S

D

460,8

5%LSD

24,6

25,03

0,92

CV%

8,9

5,6

5,9

v i

i đào

(%)

4.3. Ph m ch t c a các gi ng
4.3.1. M t s đ c đi m v h t
Trên th gi i nói chung, Vi t Nam nói riêng, trong vi c
ch n t o gi ng cây n qu , ch tiêu ít ho c khơng h t là m t
trong nh ng m c tiêu l n c a các nhà ch n t o gi ng.
.

iv i

25