SKKN một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động làm quen văn học

Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc
cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động làm quen
văn học
Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.

Lý do chọn đề tài:
Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã từng nói:
"Trẻ em như búp trên cành.
Biết ăn biết ngủ, biết học hành là ngoan."
Trẻ em là nguồn động viên rất lớn cho người thân, là ch ủ nhân t ương
lai của đất nước. Vì vậy làm thế nào để nuôi dưỡng nguồn nhân l ực này
cho gia đình và cho xã hội, đấy mới là điều quan tr ọng, đ ấy m ới là đi ều mà
chúng ta cần phải suy nghĩ. Ngày nay giá trị con người ngày càng được
nhận thức đúng đắn và đánh giá một cách toàn diện, sâu sắc thì công tác
chăm sóc giáo dục trẻ càng mang một ý nghĩa nhân văn cụ th ể, càng tr ở
thành một đạo lý của thế giới văn minh. Thấm nhuần lời dạy của Bác,
công tác giáo dục luôn được Đảng và nhà nước quan tâm và coi là quốc
sách hàng đầu. Ngành giáo dục, nhất là cấp học mầm non giữ một vai trò
quan trọng trọng việc đào tạo một thế hệ tương lai của đất nước. Chính
bậc học mầm non là nấc thang đầu tiên, là nền móng của công trình giáo
dục. để có được một công trình tốt, đòi hỏi nền móng phải v ững chắc.
Trong những năm gần đây, cấp học mầm non đã có những bước
chuyển lớn nhằm góp phần đặt nền móng đào tạo con ng ười phát tri ển
toàn diện, có đủ sức khoẻ, đủ trí tuệ, tài năng là những chủ nhân tương lai
của đất nước, lái con tàu Việt Nam ra đại dương sánh vai các c ường qu ốc
năm châu thoả lòng Bác hằng mong ước. Mục tiêu của giáo dục nầm non
chính là đào tạo giáo dục thế hệ trẻ phát triển toàn diện về "Đ ức - trí - th ể


- mỹ", hay nói cách khác là giáo dục trẻ phát triển toàn diện về 5 lĩnh v ực:

Thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, quan hệ tình cảm- xã hội, thẩm mỹ. Để
thực hiện được mục tiêu đó đòi hỏi người giáo viên mầm non phải có tấm
lòng yêu nghề mến trẻ một cách thực sự cùng với lương tâm nghề
nghiệp quan tâm chăm sóc giáo dục trẻ ở mọi lúc mọi n ơi. Cung cấp cho
trẻ những kiến thức, trang bị cho trẻ những hành trang để trẻ có thể vững
bước phát triển ở những giai đoạn tiếp theo.
Trường mầm non cũng chính là nơi đào tạo, giáo dục trẻ hình thành
những cơ sở ban đầu về nhân cách. Cô giáo mầm non luôn được ví như
là người mẹ thứ hai, hết mực yêu thương, quý mến dạy dỗ trẻ và là điểm
tựa vững chắc cho trẻ ngày từ buổi học đầu tiên trẻ đến tr ường, l ớp. Là
giáo viên trải qua nhiều năm công tác, tôi luôn tự nghiên cứu tìm tòi áp
dụng những phương pháp dạy học tiên tiến, những hình th ức đ ổi m ới đ ể
nâng cao hiệu quả chăm sóc giáo dục trẻ, giúp trẻ đạt được cả 5 lĩnh v ực
nhất là lĩnh vực phát triển ngôn ngữ.
Bởi vì theo tôi, lĩnh vực phát triển ngôn ngữ giữ vai trò quan tr ọng đ ối
với sự phát triển toàn diện của trẻ, nhất là trẻ 5-6 tuổi. Có ngôn ng ữ tr ẻ
dễ dàng tiếp thu trao đổi những kiến thức mà cô truyền đạt. Có ngôn ng ữ
phong phú trẻ dễ dàng bày tỏ, đưa ra những suy nghĩ, nh ững mong mu ốn
của mình với người lớn và bạn bè xung quanh. Có ngôn ngữ kh ả năng giao
tiếp của trẻ cũng phát triển hơn và lĩnh hội kiến thức từ môi tr ường sống
cũng thuận lợi hơn. Hay nói cách khác ngôn ngữ chính là ph ương ti ện đ ể
trẻ phát triển các lĩnh vực khác.
Như Lênin đã từng viết: "Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan tr ọng
nhất của con người". Cũng như theo Usinxkin thì: "Ngôn ngữ là c ơ s ở của
mọi sự phát triển trí tuệ và là kho tàng của mọi kiến th ức. T ất cả mọi s ự
hiểu biết đều bắt đầu từ ngôn ngữ, thông qua ngôn ngữ và cũng trở lại
bằng ngôn ngữ".


Ngôn ngữ có vai trò vô cùng quan trọng đối với con người, nó là đ ặc

trưng chỉ có ở xã hội lài người để phân biệt với các loài động v ật khác.
Ngôn ngữ được sử dụng như một biện pháp của tư duy hay còn đ ược hi ểu
ngôn ngữ là cái vỏ của tư duy, là phương th ức biểu đạt, muốn cho ng ười
khác hiểu những suy nghĩ những nhu cầu mong muốn của bản thân qua l ời
nói.
Chúng ta đã biết, ngôn ngữ nảy sinh từ nhu cầu giao ti ếp, t ừ ho ạt đ ộng
giao tiếp của con người. Điều đó có nghĩa là việc trẻ cần giao l ưu, trao đ ổi
với mọi người xung quanh trong những năm đầu đời là vô cùng quan
trọng. Nếu trẻ không được thường xuyên nói chuyện, không được thường
xuyên giao lưu với người khác thì trẻ sẽ không có vốn từ ngữ, cũng nh ư
không biết cách biểu đạt những mong muốn của bản thân mình bằng l ời
nói mà chỉ bằng hành động. Chính vì vậy đây cũng là nguyên nhân d ẫn đ ến
việc chậm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Ngôn ngữ có vai trò rất lớn đối với sự phát triển của trẻ. Ngôn ng ữ
giúp trẻ tìm hiểu, khám phá và nhận thức về môi tr ường xunh quanh. Nhờ
có ngôn ngữ, trẻ nhận biết ngày càng nhiều các sự vật, hiện t ượng mà trẻ
được tiếp xúc trong cuộc sống hàng ngày, giúp trẻ hình thành, phát tri ển
phong phú các biểu tượng về thế giới xung quanh. Ngôn ngữ là ph ương
tiện giúp trẻ hình thành và phát triển tư duy. Ngôn ngữ của trẻ đ ược phát
triển dần theo lứa tuổi trẻ, điều đó sẽ giúp trẻ không chỉ tìm hi ểu nh ững
hiện tượng, sự vật gần gũi xung quanh, mà còn có th ể tìm hiểu c ả nh ững
sự vật không xuất hiện trước mắt trẻ, những sự việc xảy ra trong quá kh ữ
và tương lai. Trẻ hiểu được những lời giải thích, gợi ý của người l ớn, bi ết
so sánh, khái quát và dần dần hiểu được bản chất của s ự vật hiện tượng,
hình thành những khái niệm sơ đẳng. Sự hiểu biết của trẻ v ề thế gi ới
xung quanh ngày càng rộng lớn hơn. Nhận th ức của trẻ đ ược rõ ràng,
chính xác và trí tuệ của trẻ không ngừng phát triển .


Thật vậy, phát triển ngôn ngữ cho trẻ nhất là trẻ 5-6 tuổi là m ột nhi ệm

vụ quan trọng trong quá trình phát triển toàn diện cho trẻ và c ần đ ược
chú ý từ rất sớm. Theo chương chăm sóc giáo dục m ầm non hiện nay thì
lĩnh vực phát triển ngôn ngữ quan tâm đến phát triển các kỹ năng nghe,
nói, đọc, viết cho trẻ. Hiện nay trong điều kiện kinh tế xã h ội phát tri ển,
một bộ phận không nhỏ trẻ mẫu giáo có vốn từ vựng ít ỏi, s ử dụng ngôn
ngữ lệch lạc, không đúng ngữ pháp, Một số trẻ còn nói lắp, ng ọng, s ử d ụng
từ chưa chuẩn, trật tự trong câu còn lộn xộn, dùng câu tùy tiện kh ả năng
chú ý nắng nghe còn hạn chế nên làm thế nào để phát tri ển kh ả năng
nghe, nói, đọc, viết cho trẻ đặc biệt là trẻ mẫu giáo lớn. Bản thân tôi luôn
suy nghĩ và tìm những biện pháphiệu quả với mong muốn mở rộng v ốn t ừ
cho trẻ, giúp trẻ biết cách sử dụng ngôn ngữ mang tính hình t ượng bi ểu
cảm, có thể kể chuyện mạch lạc, theo tình tiết… Chính vì vậy tôi đã chọn
đề tài "Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tu ổi thông
qua hoạt động làm quen văn học"
Phần II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.

Cơ sở lý luận :
Ở lứa tuổi này trẻ phát âm còn chưa rõ ràng , hay ê a, ậm ừ, một số trẻ
vẫn còn phát âm sai những âm thanh khó , nh ững t ừ có 2-3 âm ti ết nh ư :
lựu , lịu, hươu- hiu, mướp ,mớp, chim chíp , rắn dắn, m ỡ mũi,…
Mục tiêu của công tác chăm sóc giáo dục mầm non phát tri ển và hình
thành nhân cách cho trẻ , việc phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong
giao tiếp sẽ giúp cho trẻ dễ dàng tiếp cận với các môn học khác như : môn
toán, môn tạo hình, chữ cái , môn âm nhạc ...đặc biệt cho trẻ làm quen v ới
văn học là cho trẻ hoạt động nhiều để trẻ phát triển vốn từ.
Vốn từ của trẻ tăng nhanh khoảng từ 1300-2000 từ. Danh từ và động
từ trẻ vẫn chiếm ưu thế. tính từ và các loại từ khác trẻ đã sử dụng nhiều
hơn.

Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất không gian nh ư: Cao th ấp,
dài ngắn, rộng hẹp, các từ chỉ tốc độ như : nhanh- chậm,các từ chỉ màu
sắc: đỏ, vàng, trắng ,đen, ngoài ra các từ có khái niệm tương đ ối nh ư: hôm
qua, hôm nay, ngày mai, trẻ dùng chưa chính xác. Một số tr ẻ biết s ử d ụng
các từ chỉ màu sắc như :Xám, xanh lá cây, tím, da cam.
Ở lứa tuổi này câu của trẻ dùng đã chính xác và dài hơn.
Ví dụ :Câu phức đẳng lập :Tích Chu đi chơi, Tích Chu không l ấy n ước cho
bà,Câu ghép chính phụ :Cháu thích chơi lắp ráp nhà thôi,xây đ ược nhà đ ẹp
thì bạn Huy lại gỡ ra rồi .
Trẻ ít sử dụng câu cụt hơn: tuy nhiên trong một số trường h ợp trẻ dùng
từ trong câu vẫn chưa thật chính xác:
Ví dụ : Mẹ ơi, con muốn cái dép kia( Phụ huynh cháu Đức k ể l ại) ch ủ y ếu
trẻ sử dụng câu đơn mở rộng.
Trẻ có khả năng kể lại chuyện và kể chuy ện có trình tự lô gic. Thế
nhưng qua tìm hiểu quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ l ớp cô Thu , tôi
so sánh lớp tôi thì đa phần trẻ vẫn chưa có khả năng kể chuyện mạch lạc
có trình tự lô gic.
Trong mỗi tác phẩm văn học, thế giới mới của cuộc sống thực tại bao
gồm thiên nhiên, xã hội, con người được diển tả, biểu đ ạt, truy ền đạt
trong những hình thức đa dạng độc đáo. Văn học nói về thế gi ới loài v ật,
cỏ cây, hoa lá, mọi hiện tượng thiên nhiên, vủ trụ mà trẻ nhìn thấy đ ược,
cũng nói về những gì gần gũi trong môi trường sống của trẻ nh ư làng quê,
cánh đồng, dòng sông, phiên chợ, lớp học, khu phố,…Qua tác ph ẩm văn
học, trẻ bắt đầu nhận ra trong xã hội những mối quan hệ, nh ững tình cảm
gia đình, tình bạn tình cô cháu,…Trẻ cũng dần nh ận ra có một xã h ội ràng
buộc con người với nhau trong lịch sử đấu tranh cách mạng, trong tình
làng nghĩa xóm. Văn học có thể cần đề cặp đến nh ững l ực l ượng siêu
nhiên như thần linh, ông bụt, cô tiên, phù thủy, quỷ s ứ và cả nh ững phép

màu còn tồn đọng trong tâm thức dân tộc. Đây cũng là đ ối tượng miêu t ả
của văn học làm nên sự phong phú, hấp dẫn của đời sống tinh th ần.
Nhờ được nghe, tiếp xúc với một số lượng văn học, có những hiểu
biết sơ đẳng về văn học, đó là khả năng mô tả cuộc s ống xung quanh
phong phú, hấp dẫn bằng những dạng thức khác nhau. Bước đ ầu trẻ sẽ
nhận biết được sự khác nhau về nội dung và hình th ức giữa các th ể lo ại
thơ, chuyện. Không những giúp trẻ cảm nhận được cái đ ặc s ắc của cách
diễn đạt hình tượng, nhà sư phạm còn cần giúp trẻ phân bi ệt đ ược hình
tượng nghệ thuật với hiện thực, hình thành một số khái niệm văn h ọc
như: Thơ, chuyện, nhân vật, hình ảnh…, giúp trẻ trao đ ổi nh ững đi ều đã
được nghe và bộc lộ những suy nghĩ của mình về tác phẩm, nhằm phát
triển đời sống tinh thần của trẻ.
Với truyện kể, ta hãy giúp trẻ nhận ra, nhớ được sắc thái cơ bản
trong giọng kể, lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói các loại nhân vật, giúp
trẻ nhận ra ngôn ngữ đời thường (khẫu ngữ) và ngôn ngữ th ơ giàu nh ạc
tính. Qua tác phẩn văn học, trẻ quen dần tính chất nhi ều ý nghĩa và tinh
luyện của ngôn ngữ văn hoá, dần dần tiến tới hiểu đ ược nghĩa th ực đ ến
nghĩa bóng, từ nghĩa văn cảnh đến ý tưởng nhà văn muốn truy ền đạt.
Khi cho trẻ làm quen với tác phẩn văn học góp ph ần m ở rộng nh ận
thức, phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát tri ển
ngôn ngữ, phát triển ở trẻ hứng thú “đọc sách” kỷ năng đ ọc và k ể tác
phẩm.
2. Cơ sở thực tiễn
Năm học 2019-2020 tôi được phân công chủ nhiệm nhóm lớp 5-6 tuổi t ại
khu trung tâm của trường: Là lớp 5-6 tuổi với số cháu 31, trong đó 18 cháu
nữ, 13cháu nam, với độ tuổi đồng đều , 100% trẻ ngoan ngoãn, mạnh dạn,
hồn nhiên, đạt yêu cầu về phát triển thể chất, phát triển nh ận th ức, phát
triển ngôn ngữ, và tình cảm xã hội, cảm thụ cái hay cái đep trong cu ộc

sống xung quanh trẻ .Đó là một thuận lợi lớn để tôi rèn luy ện phát tri ển
ngôn ngữ mạch lạc thông qua môn làm quen với văn học thông qua th ể
loại truyện kể.
Là một giáo viên có tinh thần trách nhiệm và đầy lòng nhiệt tình, yêu
nghề mến trẻ bản thân tôi xác định được mục đích, ý nghĩa, tầm quan
trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ về nghệ thuật sư phạm và tìm
ra các giải pháp hữu ích nhất .
a. Thuận lợi :
- Trường học nơi tôi công tác là ngôi tr ường được xây m ới, đ ạt chu ẩn
quốc gia nên thuận lợi trong việc thực hiện nội dung xây dựng môi trường
giáo dục sạch đẹp, an toàn cho trẻ.
- Được sự quan tâm của ban giám hiệu luôn chỉ đạo sát sao v ới công tác
chuyên môn. Luôn có sự đầu tư và bồi dưỡng cho chuyên môn.
- Ban giám hiệu luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất về cơ s ở vật ch ất, các
phương tiện dạy học hiện đại.
- Trẻ đã học qua lớp nhà trẻ nên đã có kiến thức và kỹ năng nh ất định. Trẻ
mạnh dạn ham học hỏi và thích khám phá tìm hiểu th ế giới xung quanh
trẻ.
- Giáo viên đều đạt trình độ chuẩn và trên chuẩn, nhiệt tình tâm huy ết v ới
nghề.
- Luôn luôn được sự quan tâm, chia sẻ và ủng hộ của ph ụ huynh
b. Khó khăn.
Bên cạnh những thuận lợi nêu trên trong quá trình giáo dục trẻ do l ớp
tôi phụ trách vẫn còn một số khó khăn vướng mắc trong quá trình phát
triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi:
Phụ huynh làm nghề tự do, một số làm lao động ph ổ thông, làm nông
nghiệp và một số ở tầng lớp trí thức nên nhận th ức của m ột số phụ huynh
về vấn đề giáo dục nhận thức cho trẻ là không đồng đều và còn h ạn ch ế.

Bố mẹ không có thời gian trò chuyện với con, cho con c ơ h ội đ ược t ự nói
lên ý kiến của mình, trẻ thường bị áp đặt theo ý của người lớn.
Một số trẻ còn nói ngọng, còn nhút nhát ngại tiếp xúc với bạn bè, một số
trẻ lần đầu tiên được đến trường nên chưa hòa đồng được với bạn bè
trong lớp.
Xuất phát từ những khó khăn và thuận lợi trên nên tôi đã nghiên c ứu và
thấy mình phải quan tâm hơn nữa vấn đề tìm ra các kinh nghiệm phát
triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi thông qua hoạt động văn học.
Bảng khảo sát đánh giá trẻ đầu năm:
Số trẻ chưa
đạt
N

%

57

20

43

30
26

64
55

17
21

36
45

thể hiện vai diễn của mình
25
lượn Trẻ phát âm chính xác ,

53

22

47

57

20

43

Nội dung
Vốn từ của trẻ , nói nhiều

Số trẻ đạt
N
%

câu có nghĩa đầy đủ, phân
biệt được ý nghĩa một số từ. 27
Kinh nghiệm sống của trẻ ,

trẻ hứng thú tham gia học,
phát biểu , kể chuyện và
đóng kịch.
Trẻ kể chuyện theo trí nhớ
Trẻ đã tham gia đóng kịch
Số

g trẻ mạch lạc , ít sử dụng ngôn
N=47 ngữ địa phương

27

3. Biện pháp
3.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch và tạo mội trường phát triển
ngôn ngữ theo định hướng lấy trẻ làm trung tâm


a. Xây dựng kế hoạch là 1 bước quan trọng để từ đó giúp giáo viên có
định hướng và đưa ra được nội dung dựa vào khả năng của trẻ để
tiến hành xây dựng giáo án:
Tôi xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ trong một
năm như sau :
- Tháng 9-10 bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác âm
vị ( Cho trẻ nghe những bài hát , câu chuyện, ca dao..) tôi tạo điều kiện cho
trẻ tập trung chú ý luyện khả năng thính giác thông qua các bài t ập trò
chơi:( Tai ai thính, ai đoán giỏi) sửa sai cho trẻ về l ỗi phát âm .
- Tháng 11-12 tôi tập trung vào tăng vốn từ nói diễn cảm, rõ ràng ,giải
thích nghĩa của từ khó , cho trẻ các bài tập luy ện c ơ quan phát âm thích
hợp : Bà bảo bé, bé búp bê, bé hồng, bé bé, búp bê ngoan nào.
Phát triển vốn từ cho trẻ thông qua trò chơi: đố con gì kêu, đ ố ai k ể đ ược

nhiều nhất, đố ai nhanh, đố ai đoán giỏi, đố ai nói ngược
- Tháng 1-2 tôi đào sâu vấn đề luyện trí nh ớ thông qua các bài th ơ, đ ồng
dao,đặc biệt về những câu chuyện kể nôi cuốn và hấp dẫn gợi cho trẻ s ử
dụng câu đơn giản, đủ nghĩa.
- Tháng 3+4+5: tôi xây dựng những trò chơi giúp cho tr ẻ nói đúng ng ữ
pháp, nói mạch lạc, ví dụ: Nói theo mẫu câu như câu truyện “ Cây kh ế”
người anh tham lam chiếm hết ruộng vườn, nhà cửa, trâu bò ,c ủa 14 cha
mẹ để lại. Ví dụ “Câu truyện Tích chu”Bà biến thành chim vì....trẻ nói bà
muốn bà đi tìm nước uống, hoặc tích chu ham chơi không lấy n ước cho
bà ...cô lưu ý thay đổi mẫu câu khác nhau từ câu đ ơn gi ản đến câu ph ức
tạp, từ câu phức tạp đến câu đơn giản, đặt câu từ kết nối tuy ện đ ể trẻ có
khả năng nói đúng ngữ pháp, phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo c ủa trẻ. Một khi đã có một số vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin k ể chuy ện, đóng k ịch
một cách hứng thú hơn.
b. Xây dựng môi trường ngôn ngữ cho trẻ


Việc tạo môi trường ngôn ngữ cho trẻ là vô cùng quan tr ọng và c ần
thiết nó có ảnh hưởng rất lớn đối với kỹ năng phát triển ngôn ngữ của trẻ.
* Môi trường giao lưu ngôn ngữ tích cực:
Để phát triển khả năng nghe và nói cho trẻ không gì nhanh chóng và tích
cực bằng việc thường xuyên cho trẻ nghe và nói. Người giáo viên cần
thường xuyên trò chuyện với trẻ và khuyến khích trẻ nói. Khi trẻ có khó
khăn hay có tâm lý ngập ngừng nhút nhát, cô cần khích lệ, h ỗ tr ợ đ ộng
viên để trẻ tích cực trò chuyện. Đặc biệt được tiến hành giữa cô và trẻ, tr ẻ
và trẻ, giữa trẻ vơi mọi người xung quanh. Khi giao tiếp với trẻ cô c ần
phải chú ý đến giọng nói và thái độ của mình dành cho tr ẻ nh ư: Nói d ịu
dàng, dễ nghe, dễ hiểu. Tình cảm nồng ấm của cô sẽ khiến trẻ t ự tin h ơn
nhiều.
Ngoài ra cô tạo cơ hội để trẻ được nghe các âm thanh khác nhau từ môi
trường như: Nghe hát quan họ ở lễ hội, tiếng đài phát thanh, tiếng chim

hót…Nhằm kích thích thính giác, và các giác quan của trẻ rất lớn.
Có thể tạo sự giao lưu ngôn ngữ cho trẻ thông qua các ho ạt đ ộng đón,
trả trẻ. Khi trẻ được đến lớp hoặc đưa trẻ về với phụ huynh cô cũng có
thể phát triển ngôn ngữ cho trẻ bằng cách dạy trẻ những câu chào hỏi l ễ
phép nhắc nhở trẻ biết chào người lớn.
Bên cạnh đó cô có thể tổ chức các hoạt động kết hợp v ới l ời nói trong
các trò chơi, bài hát, đọc thơ, đóng kịch. Đây là cô h ội r ất l ớn đ ể tr ẻ tr ải
nghiệm, vận dụng vốn ngôn ngữ đã tích lũy được vào hoạt động của b ản
thân, là điều kiện rất tốt để trẻ phát triển khả năng sử dụng ngôn ng ữ.
Chú ý cần đảm bảo tất cả các nhóm trẻ trong lớp đều đ ược tham gia đ ể
các nhóm đều phát triển như nhau. Khi kết thúc hoạt động cô cần tập h ợp
tất cả các câu từ mà trẻ nói chưa hợp lý để uốn nắn, động viên nhắc nh ở
trẻ để trẻ có thể nhận ra và sửa sai.
* Môi trường chữ viết phong phú:


Một trong các mục tiêu của phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5- 6 tu ổi là:
Hình thành và phát triển ở trẻ khả năng nghe, đọc, phát âm... và một s ố kỹ
năng cần thiết cho việc học đọc, học viết như: cách lật giở sách, cách cầm
bút tô viết chữ, khả năng phối hợp tay, mắt và tri giác t ừ tr ọn v ẹn t ừ trái
sang phải, biết diễn tả sự việc hoặc ý muốn của mình bằng câu đ ầy đ ủ
một cách mạch lạc rõ ràng. Là giáo viên trực tiếp dạy trẻ 5 tuổi nhiều
năm, tôi nhận thấy rằng việc tạo môi trường chữ phong phú quanh trẻ sẽ
góp phần tích cực và có hiệu quả cao trong việc phát tri ển ngôn ng ữ cho
trẻ.
Cần chọn vị trí phù hợp trong lớp học để trẻ hàng ngày đ ược ti ếp xúc
như: Dán tên cho các góc, các giá kệ ở các góc, gắn tên lên cây c ối, đồ dùng,
đồ chơi… để trẻ được tắm mình trong môi trường ngôn ngữ tiếng việt.
Ngoài ra việc xây dựng góc sách truyện cũng là giúp trẻ có thói quen đọc
sách, xây dựng sự đam mê đối với sách của trẻ đây là n ền t ảng đ ầu tiên

của văn hóa đọc, hình thành sở thích lành mạnh cho tâm hồn trẻ th ơ sau
này.

Hình ảnh: Góc Bé yêu văn học


Cần phải thay đổi những tuýp chữ theo từng chủ đề, sự kiện đ ể làm
phong phú mới mẻ cho trẻ. Đối với trẻ phải sử dụng ch ữ in th ường và
hình ảnh minh họa để giúp trẻ cảm nhận được sự kiện, sự vật hiện tượng
mà cô cần truyền đạt.
Có thể kết hợp với phụ huynh để tạo môi trường ngôn ngữ cho trẻ ở gia
đình như nhắc phụ huynh hày dành thời gian để đọc cho con nghe nh ững
câu chuyện, những bài thơ hay hoặc chơi đồ chữ với trẻ để trẻ có sự ham
muốn trong việc làm quen chữ viết kích thích phát triển ngôn ngữ cho tr ẻ.
Biện pháp trên giúp trẻ có được một môi tr ường phát tri ển ngôn ng ữ
một cách tự nhiên mà lại hiệu quả.
3.2. Biện pháp 2: Tô chức tiết học nhẹ nhàng, linh hoạt:
Việc tổ chức tiết học có ý nghĩa rất quan trọng nó góp phần rất lớn đ ể tạo
hứng thú cho trẻ,giúp trẻ học tốt hơn.
Tôi vào bài một cách sinh động để gây sự chú ý của trẻ.
Ví dụ : Chủ điểm :thể giới thực vật , tên bài dạy kể chuyện “ quả bầu
tiên”tôi sử dụng mô hình sa bàn để gây hứng thú cho trẻ .
Tổ chức hoạt động đa dạng dựa vào hoạt động trọng tâm .
Ví dụ khi trọng tâm là kể chuyện sáng tạo, tôi cho trẻ lựa ch ọn cách s ử
dụng trang phục , đồ dùng phù hợp với nội dung câu chuy ện trẻ sẽ k ể d ựa
theo hình thức khác nhau.



Trẻ say mê kể chuyện

3.3. Biện pháp 3: Tạo môi trường chữ viết
Tạo môi trường chữ viết phong phú ở trường, trong l ớp, nh ốm là m ột
biện pháp để phát triển ngôn ngữ cho trẻ
- Cách tạo ra môi trường chữ viết
+ Giáo viên viết vào giấy các từ chỉ đồ dùng, vật dụng,các góc ho ạt đ ộng
xung quanh lớp.
Ví dụ: Góc sách/ thư viện có thể đổi là “Thư viện của bé ” . Ch ủ đề thế
giới thực vật thì có thể đổi thành “Hoa và lá”.Chủ đề gia đình đổi thành”Gia
đình của bé ” .
- Khi tạo môi trường chữ viết cần chú ý:
+ Khuyến khích trẻ tham gia với giáo viên
+ Khi làm cùng với trẻ ,giáo viên phải hướng dẫn tỉ m ỉ.cụ th ể
+ Viết các chữ rõ ràng, dễ đọc,dễ nhận biết
+ Giáo viên thường xuyên đọc cùng với trẻ các từ đó bất c ứ lúc nào có
thể.
- Những hoạt động để ghi:
+ Ở lớp, nhóm nên có một cái bảng dùng để ghi lại các câu h ỏi, câu tr ả
lời của trẻ.
+ Ghi lại câu chuyện của trẻ vào vở.
+ Ghi lại lời kể của trẻ vào bức tranh.
- Những hoạt động để đọc:
+ Khuyến khích trẻ đọc theo trí nhớ. Có thể cho trẻ chơi trò ch ơi “cô
giáo”.Trẻ đóng vai cô giáo và đọc chuyện cho học sinh nghe ( nh ững câu
chuyện trẻ đã được làm quen )
+ Đọc sách phải đọc từ trái sang phải, từ trên xuống d ưới.


+ Làm quen với các hành vi của người đọc: cầm sách đúng chi ều( sách
không bị ngược), giở sách từ trang đầu đến trang cuối và giở từng trang
một.

+ Làm quen để biết được ý nghĩa của các ký hiệu quen thuộc nh ư ký
hiệu tên trẻ, ký hiệu tên lớp, biểu tượng quảng cáo, ký hiệu giao thông.
3.4 Biện pháp 4: Tạo hứng thú cho trẻ với đồ dùng trực quan và trò
chơi
Đây là hình thức cơ bản cho trẻ làm quen với văn h ọc. Các tác ph ẩm văn
học cho trẻ làm quen trong hoạt động này thường nằm trong ch ương
trình, có nội dung phù hợp với chủ đề đang th ực hiện. Thời gian c ủa ho ạt
động này thường không nhiều: 30 đến 35 phút có thẻ kéo dài thêm 5 phút.
Vỉ vậy trong giờ hoạt động này tôi sử dụng nhiều hình th ức khác nhau đ ể
gây hứng thú cho trẻ giúp trẻ nhanh chóng phát triển ngôn ng ữ m ạch l ạc
cho trẻ
* Sử dụng đồ dùng trực quan
Trong hoạt động này hình thức sử dụng đồ dùng tr ực quan rất có hi ệu
quả. Đồ dùng trực quan có thể là tranh ảnh, mô hình, sa bàn, r ối que, r ối
bóng, trang phục, sân khấu, băng đài…
Tôi tận dụng các nguyên liệu vật liệu có sẵn ở địa ph ườg nh ư ;sách báo,
lịch cũ, ống lon, chai nhựa, xốp, vải vụn, cành cây khô, quần áo cũ nhằm
phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Khi kể chuyện tôi dùng những tranh ảnh sáng tác màu sắc đẹp để gây
hứng thu cho trẻ nghe , xem để trẻ biết cách sử dụng và giữ gìn đồ chơi .
- Đồ dùng trực quan là tranh ảnh:
Ví dụ : Truyện “ Dê con nhanh trí” chủ đề “ Gia đình”
Đồ dùng trực quan còn là hình th ức để giảng giải từ khó trong n ội dung
tác phẩm: thường mỗi bài thơ, câu chuyện lại đem đến cho trẻ m ột vài t ừ
mới và cô sẽ giải thích cho trẻ để trẻ hiểu ý nghĩa của từ m ới đó.


- Sử dụng hình thức rối tay để giới thiệu truyện.
Tay trái của cô là rối dê mẹ, tay phải là rối dê con cô nói gi ọng dê m ẹ và
cử động tay trái phù hợp với ngữ điệu kể” Con ở nhà cho ngoan! M ẹ đi ra

đồng ăn một ít cỏ tươi để có sữa ngọt cho con bú. Ai gọi c ủa cũng đ ừng m ở
nhé ! Nếu không thì con Sói vào ăn thịt con đấy!”. Các con hãy đoán xem đ ố
là câu nói của ai và ở trong câu chuyện gì?
Truyện “ Dê con nhanh trí” tôi đã kể cho trẻ làm quen hoạt động khác t ừ
hôm trước nên trẻ đã nắm được nội dung câu chuyện. Vì v ậy tôi đã s ử
dụng chính những nhân vật trong chuyện và kể trích đoạn một câu nói c ủa
dê mẹ để hỏi trẻ về tên nhân vật và tên truyện để từ đó dẫn dắt để k ể lại
truyện giúp trẻ thuộc truyện. Sau giờ hoạt động chung này trẻ đã thuộc
truyện cô đã tổ chức cho trẻ tập đóng kịch và hình th ức s ử d ụng đ ồ dùng
trực quan trong hoạt động này là mũ, trang phục và sân khấu. Vi ệc thay
đổi hình thức khi cho trẻ làm quen cùng một tác phẩm văn học đã đem l ại
hiệu quả cao cho cô và trẻ.
Ví dụ: Truyện “ Sự tích cây khoai lang” Chủ đề “ Th ực vật”
- Sử dụng đồ dùng trực quan là sa bàn và rối.
Mở đầu câu truyện là: “ Trong một túp lều nhỏ ven r ừng có hai bà chúa
nhà kia sống bằng nghề đào củ mài để ăn”. Cô giải thích tử” Túp l ều” bằng
cách chỉ vào túp lều cô làm bằng chổi đót. Cô nói: “ Túp l ều” đ ược làm
bằng tre nứa, rơm rạ hoặc lá cọ là nơi ở của gia đình rất nghèo “ Túp l ều
nhỏ” thì gia đình càng nghèo khổ hơn.
Như vậy, đồ dùng trực quan sẽ giúp cô giảng giải được từ khó giúp trẻ
hiểu được từ khó đó.
- Sử dụng đồ dùng trực quan ứng dụng công nghệ thông tin:
Hình thức kể chuyện theo tranh, thiết kế các hình ảnh câu chuy ện trên
máy tính được trẻ thích thú vì các nhân vật trong chuy ện đ ược cô thiết k ế
là những hình ảnh động .


* Sử dụng trò chơi
Ví dụ: Trò chơi “ Kể lại chuyện theo tranh”
Kể lại truyện theo tranh có rất nhiều hiệu quả vì khi trẻ nhìn vào bức

tranh trẻ sẽ hình dung ra diễn biến câu chuyện một cách đầy đủ t ừ đó có
thể kể lại truyện mà không bị nhầm lẫn . Ở hình ảnh cô kết hợp lồng ch ữ
viết bằng cách viết nội dung câu chuyện ,bài thơ phía dưới của mỗi bức
tranh phù hợp với hình ảnh.
Ví dụ: Trò chơi “ Kể truyện sáng tạo”
Hình thức này rất có tác dụng kích thích tuệ duy của trẻ đ ồng th ời cũng
giúp trẻ phát triển ngôn ngữ , phát triển năng lực tri giác cụ th ể và trí nh ớ .
Xuất phát từ một sự việc hiện tượng diễn ra xung quanh tr ẻ hay m ột s ự
kiện bất ngờ xảy ra, cũng có thể là chuyện bịa cô g ợi ý, khuy ến khích tr ẻ
kể lại sự việc hay câu chuyện đó theo cách trình bày c ủa một tác ph ẩm văn
học hay sử dụng cách nói vần những câu nói ngắn để tạo thành bài th ơ
ngắn. Trẻ biết chia nhóm kể chuyện tạo cho trẻ cảm giác t ự tin, mạnh
dạn, nhanh nhẹn và linh hoạt qua việc biểu diễn hoặc đóng kịch.
Qua những ví dụ minh họa ở trên, tôi thấy hình th ức sử d ụng đ ồ dùng
trực quan, sử dụng trò chơi trong hoạt động cho trẻ làm quen v ới văn h ọc
là hình thức rất cơ bản giúp giáo viên phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho
trẻ.
3.5. Biện pháp 5: Cho trẻ kể lại truyện, chơi đóng kịch và đóng vai
theo chủ đề.
* Dạy trẻ kể lại truyện :để trẻ tái hiện lại một cách m ạch l ạc, diễn c ảm
tác phẩm văn học mà trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình th ức
ngôn ngữ đã có sẵn của các tác giả và của giáo viên. tuy nhiên yêu c ầu tr ẻ
không học thuộc lòng câu chuyện , trẻ phải k ể bằng ngôn ng ữ c ủa chính
mình, truyền đạt nội dung câu chuyện một cách tự do thoải mái nh ưng
phải đảm bảo nội dung cốt truyện.


- Yêu cầu đối với trẻ:
+ Kể nội dung chính của câu chuyện không yêu cầu trẻ k ể chi tiết l ời k ể
phải có cấu trúc ngữ pháp, giọng kể diễn cảm to , rõ ràng, không ê a , ấp

úng cố gắng thể hiện đúng ngôn ngữ đối thoại hay độc thoại
+ Chuẩn bị : Kể chuyện cho trẻ nghe trước khi kể cô giao nhiệm v ụ ghi
nhớ và kể lại .
+ Tiến hành:
Đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện .Đàm thoại nhằm mục đích
giúp trẻ nhớ lại nội dung câu chuyện , giúp trẻ xây dựng dàn ý câu chuy ện
kể , lựa chọn hình thức ngôn ngữ :cách dùng từ, đặt câu.
Ví dụ : Truyện cây khế :Theo con tính cách của người anh như thế nào ?
+Yêu cầu với câu hỏi : Đặt câu hỏi về tên nhân vật , thời gian , không
gian , hành động chính , lời nói ,cá tính nhân vật , Dê mẹ dặn dê con như
thế nào ? Câu hỏi phải phù hợp với trẻ cả về hình thức và ngữ pháp .Khi
đàm thoại cô cần lưu ý giới thiệu cho trẻ biết thêm các từ đồng nghĩa
những cụm từ thay thế để tạo điều kiện cho trẻ lựa chọn t ừ để kể.
Tôi dùng ngôn ngữ ngắn gọn , dễ hiểu , phù hợp với nhận thức của trẻ
kể lại nội dung tác phẩm : Cô kể diễn cảm , lời kể có các mẫu câu cần
luyện cho trẻ ( mới ). Mẫu chuyện của cô có tác dụng ch ỉ cho trẻ thấy
trước kết quả trẻ cần đạt được : Về nội dung , đ ộ dài , trình đ ộ câu
chuyện .
Tôi đặc biệt lưu ý khi trẻ kể :
Trẻ phải quay mặt xuống các bạn , kể với tốc độ v ừa ph ải , gi ọng rõ
ràng , tư thế tự nhiên . Trong quá trình kể , trẻ đứng sai t ư th ế , phát âm sai
cô nên để trẻ kể xong mới sửa sai cho trẻ và cho trẻ sửa lại bằng được
mới thôi.
Khi cô gọi trẻ lên , trẻ không kể , cô nên đặt câu h ỏi g ợi ý đ ể tr ẻ tr ả l ời
giúp trẻ nhớ lại truyện, mạnh dạn hơn và có thói quen giao tiếp tốt .


Nếu trẻ quên , cô có thể nhắc hoặc đặt câu hỏi cho trẻ nh ớ . Trẻ k ể
xong , cô nhận xét, đánh giá truyện kể của trẻ , không nên đ ể đến cuối gi ờ
trẻ sẽ quên mất những ưu nhược điểm của mình hay của bạn . Cô cần

nhận xét đúng , chính xác để có tác dụng khuyến khích , động viên tr ẻ ,
nhận xét cả về nội dung , ngôn ngữ tác phong .
Chơi đóng vai theo chủ đề :



Khi chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ phải tham gia vào cuộc nói chuy ện v ới
bạn để phân vai, trao đổi với nhau trong khi chơi , trẻ bắt ch ước các nhân
vật mà trẻ đóng vai , làm cho ngôn ngữ đối thoại của trẻ thêm phong phú
và đa dạng .
Ví dụ : chủ đề : Gia đình : Nấu ăn : Trẻ tự phân vai chơi của mình : Mẹ đi
chợ , nấu ăn , chăm sóc các con , ba đi làm , ông bà k ể chuy ện cho các cháu
nghe .


Chơi đóng kịch :Tổ chức cho trẻ chơi đóng kịch là một ph ương pháp
tốt để phát triển ngôn ngữ đối thoại cho trẻ . Nội dung kịch được chuyển
thể từ tác phẩm văn học mà trẻ đã được làm quen . Trẻ làm quen v ới các
mẫu câu văn học đã được gọt giũa chọn lọc . Khi đóng trẻ cố gắng th ể
hiện đúng ngữ điệu , tính cách nhân vật mà trẻ đóng , giúp cho ngôn ng ữ
của trẻ mang sắc thái biểu cảm rõ rệt .


Trẻ rất vui khi tham gia đóng kịch?
3.6. Biện pháp 6: Thông qua các hoạt động khác trrong lớp
* Hoạt động ngoài trời:
Dạy trẻ kể về những sự vật hiện tượng xung quanh cuộc sống hàng
ngày, những điều trẻ đã biết, tưởng tượng... trẻ phải tự lựa chọn nội dung,
hình thức, ngôn ngữ , sắp xếp chúng theo một trình tự nh ất đ ịnh. Tôi ch ủ
yếu tập cho trẻ kể theo dạng : Kể chuyện miêu tả, kể chuyện theo ch ủ đề.

Ví dụ : miêu tả hiện tượng thời tiết: trời âm u, mây đen , gió th ổi mạnh
trời sắp mưa.
* Hoạt động góc :
Thông qua hoạt động góc tôi cũng có th ể phát tri ển ngôn ng ữ m ạch l ạc
được cho trẻ:


Giờ hoạt động góc của trẻ
- Dạy trẻ kể theo trí giác: Không ngừng phát triển ngôn ngữ độc thoại nên
cho trẻ nói đúng ngữ pháp tư thể tác phong khi trẻ nói và phát triển các
cơ quan cảm giác. Bởi vì trẻ quan sát tốt mới miêu tả tốt. Mục đích nh ằm
phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ phát triển tư duy lô gíc, kh ả năng
quan sát, trẻ tập trung vào đồ chơi.
- Chuẩn bị : Chọn đồ dùng, đồ chơi phải đẹp hấp dẫn về hình thức để
làm cho trẻ hứng thú, rung động khi kể .Chọn đồ ch ơi, vật th ật có th ể nh ư
: Gương, lược, khăn , chén ly, cốc, gia súc, gia c ầm, th ực vật .., ch ọn tranh
nên chọn tranh có màu sắc tươi sáng bố cục rõ ràng , tổ ch ức cho tr ẻ làm
quen với tranh hoặc vật thật xác định màu sắc đặc điểm, cách ch ơi, cách
sử dụng. Ví dụ :Búp bê của cô là người anh nhé, còn c ủa con là gì? Ng ười
anh có nhà to, ruộng vườn , còn em có gì? khi tr ẻ kể tôi th ường nh ắc tr ẻ
phải đứng quay mặt về phía các bạn , giọng kể phải rõ ràng, tốc đ ộ h ợp lý
nếu trẻ kể sai hay ngọng cô để trẻ kể song rồi sửa.
- Dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ:


- Mục đích : Phát triển ngôn ngữ mạch lạc , ghi rõ mẫu cần luyện . Chọn
đề tài phù hợp với nhận thức và kinh nghiệm của mình. Ví d ụ :Ngày mai là
ngày cuối tuần các con ở nhà làm gì? các con chú ý những việc đã làm hoặc
đi chơi như thế nào? kể lại cho cô nghe. Tôi chọn hình th ức c ả l ớp tham gia
sau đó cho cá nhân trẻ kể.

_Day trẻ kể chuyện sáng tạo :
-Yêu cầu trẻ kể mạch lạc, lô gíc, các câu nói phải đúng ngữ pháp, th ể hiện
rõ ràng về ngôn ngữ có thể kể bằng mô hình, hay bằng tranh, có th ể hình
thức cô kể một đoạn , rồi yêu cầu trẻ kể tiếp, tổ chức nhiều hình th ức
sinh động phát huy trí tưởng tượng của trẻ.
3.7. Biện pháp 7 : Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh
- Làm bản tin về chương trình dạy theo chủ đề trong tuần đ ể phụ huynh
biết và phối kết hợp với giáo viên rèn thêm cho trẻ ở nhà
- Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu , nguyên liệu như : giấy, sách, nh ững
lọ nhựa, quần áo cũ, vải vụn ...
- Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm s ự v ới
trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng m ạch l ạc,
tốc độ vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát
âm đúng cho trẻ bắt chước.
- Tuyên truyền đưới hình thức, bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nôi dung
và hình thức phù hợp với chủ đề. ví dụ :Chủ đề : Thế giới th ực vật , tết và
mùa xuân , bảng tuyên truyền có những hình ảnh về tết và mùa xuân, câu
thơ, câu truyện, bài hát, đồng dao...có tổ chức giao lưu giữa l ớp v ới ph ụ
huynh.
- Tuyên truyền góc chơi đặc biệt góc học tập, thường thay đổi tranh ảnh
để lôi cuốn trẻ., giáo viên tích cực giao l ưu v ới ph ụ huynh vào gi ờ đón và
trả trẻ trao đổi về trẻ trong khi kể chuyện đọc truy ện trò truyện giúp cho
trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc


4. Hiểu quả sang kiến khinh nghiệm
Qua một số biện pháp đã sử dụng ở trên tôi thấy khả năng phát triển
ngôn ngữ mạch lạc của trẻ đat được kết quả như sau:

Số

Số trẻ chưa

lượng
trẻ
N=47

Số trẻ đạt
N
%

đ ạt
N

%

44

94

3

6

43

92

4

8

45

96

2

4

vai diễn của mình
44
Trẻ phát âm chính xác , mạch lạc , 46

94
98

3
1

6
2

Nội dung
Vốn từ của trẻ , nói nhiều câu có
nghĩa đầy đủ, phân biệt được ý
nghĩa một số từ.
Kinh nghiệm sống của trẻ , trẻ
hứng thú tham gia học, phát biểu ,
kể chuyện và đóng kịch.

Trẻ kể chuyện theo trí nhớ
Trẻ đã tham gia đóng kịch thể hiện


ít sử dụng ngôn ngữ địa phương
Tác giả: Trần Thị Điệp Trang