Luận văn sư phạm Đánh giá tác động hoạt động tín ngưỡng cầu tài lộc tới môi trường tự nhiên tại đền Bà Chúa Kho

Tr

ng

i h c S ph m H N i 2

Trờng đại học s phạm h nội 2
Khoa SINH - KTNN
****&****

NGUYễN THị PHƯƠNG THảO

ĐáNH GIá TáC ĐộNG HOạT ĐộNG
TíN NGƯỡNG CầU TI LộC TớI MÔI
TRƯờNG Tự NHIÊN TạI ĐềN B CHúA
KHO (X Vũ NINH THNH PHố BắC
NINH TỉNH BắC NINH) V Hệ
THốNG CáC GIảI PHáP
Khóa luận tốt nghiệp đại học
Chuyên ngành: Môi trờng

Ngời hớng dẫn khoa học
TS. Hong nguyễn bình

Hà Nội, 04/2009

Khoỏ lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o 31A Sinh

Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

L
Em xin bày t lòng bi t n sâu s c nh t đ n TS.Hoàng Nguy n Bình, th y
là ng

i đ u tiên đã đ nh h

đ em đ t đ

ng d n d t em trên con đ

ng nghiên c u khoa h c

c k t qu thi t th c nh t.

Qua đây, em c ng xin chân thành c m n Ban Giám hi u, Ban Ch nhi m
khoa Sinh - KTNN tr
h p tr

ng

ng

i h c S ph m Hà N i 2, Phòng Hành chính t ng

i h c S ph m Hà N i 2; S V n hoá - Du l ch - Th thao t nh

B c Ninh; Ban qu n lý di tích

n Bà Chúa Kho; cùng các th y cô trong khoa,

các b n trong nhóm, trong l p đã t o đi u ki n thu n l i giúp em th c hi n đ tài
nghiên c u này.
Cu i cùng em xin g i l i c m n đ c bi t t i cha m , gia đình và b n bè,
nh ng ng

i luôn đ ng viên và t o m i đi u ki n t t nh t giúp em hoàn thành

khoá lu n t t nghi p.
Em xin chân thành c m n!
Hà N i, tháng 5 n m 2009
Sinh viên

Nguy n Th Ph

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o

ng Th o – 31A Sinh

Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng mình.
Các s li u, k t qu thu đ
đ

c trong khoá lu n là trung th c, ch a t ng

c công b trong b t kì m t công trình khoa h c nào.
N u sai tôi xin hoàn toàn ch u trách nhi m.

Hà N i tháng 5 n m 2009
Tác gi

Nguy n Th Ph

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o

ng Th o – 31A Sinh

Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

M CL C
Trang
L IC M

N

L I CAM OAN
M

1

U
1. Lí do ch n đ tài

1

2. M c đích c a đ tài

2

3. Ý ngh a th c ti n c a đ tài

2

N I DUNG

3

Ch

3

ng 1: T NG QUAN TÀI LI U
1..1 L ch s ho t đ ng tín ng

ng

n Bà Chúa Kho

1.2. Các công trình b o t n

4

1.3 Các công trình nghiên c u liên quan đ n
Ch

ng 2:

I T

PH
2.1.

I M -

n Bà Chúa Kho
A

I M –

6
8

NG PHÁP NGHIÊN C U
ng nghiên c u

8

2.2. Th i gian nghiên c u

8

a đi m nghiên c u

8

2.3.

it

2.4. Ph
Ch

NG - TH I

3

ng pháp nghiên c u

8
9

ng 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
3.1.

c đi m ho t đ ng tín ng ng c u tài l c t i

3.2. Các v n đ môi tr
3.2.1. Môi tr

Khoá lu n t t nghi p

n Bà Chúa Kho

ng đ t ra

9
10

ng không khí

11

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

3.2.2. Ch t th i r n và môi tr
3.2.3. Môi tr

ng n

ng đ t

13

c

15

3.2.3.1. N

cm t

15

3.2.3.2. N

c ng m

16

3.2.4. H sinh thái

17

3.3. H th ng các gi i pháp b o v môi tr
khu di tích l ch s - v n hoá

ng t nhiên c a

17

n Bà Chúa Kho

3.3.1. C s đ xu t các gi i pháp

17

3.3.2. H th ng các gi i pháp

18

3.3.2.1. M t s gi i pháp tr

cm t

3.3.2.2. M t s gi i pháp lâu dài

18
21
24

K T LU N VÀ KI N NGH
1. K t lu n

24

2. Ki n ngh

25

TÀI LI U THAM KH O

26

PH L C

27

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh

Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

CÁC CH
TS
KTNN
Nxb

VI T T T TRONG KHOÁ LU N

Ti n s
K thu t nông nghi p
Nhà xu t b n

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

DANH M C NH TRONG KHOÁ LU N
Hình 1

C ng Tam Quan

Hình 2

S đ hành l

Hình 3

Bia vàng công đ c

Hình4

Du khách n u ng và v t rác ngay trong khu v c di tích

Hình 5

L

Hình 6

Rác th i do xây d ng, tôn t o các công trình

Hình 7

L

n Bà Chúa Kho

n Bà Chúa Kho

ng vàng mã đ t quá nhi u, l

ng rác ùn t c trên s

ng tro b i không k p chuy n đi
n Bà Chúa Kho

n núi Kho thu c khu di tích

n Bà

Chúa Kho
Hình 8

Nhà v sinh t m b thu c r ng sinh thái núi Kho

Hình 9

S đ đ n

Khoá lu n t t nghi p

n Bà Chúa Kho

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh

Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

M

U

1. Lý do ch n đ tài
Vi t Nam tín ng

ng ra đ i và t n t i qua hàng ngàn n m l ch s và đ

phát tri n đ n t n ngày nay. Tín ng
đ

ng th

ng g n v i các l h i truy n th ng

c t ch c vào các d p l , t t trong n m. M i m t đ a ph

mi n đ u có các hình th c tín ng

ng, dân t c, vùng

ng khác nhau t o nên nét v n hoá tín ng

phong phú, đ c đáo c a đ t n

c Vi t Nam mà không n i nào có đ

đ ng tín ng

n Bà Chúa Kho là m t trong nh ng tín ng

ng c u tài l c t i

Vi t Nam. Nó mang đ m nét truy n th ng tr
ng

i Vi t, th hi n

tinh th n cho h đ xây d ng đ t n
Kho là ng

n Bà Chúa Kho ng

c. Ho t
ng

ng t n b t di t trong tâm linh

i dân, nó ti p thêm s c m nh

c Vi t Nam ngày càng giàu đ p.

ng th i

i ta còn nh v m t v nhân th n là Bà Chúa

i đã có công giúp nhân dân khai p l p làng, giúp nhà Lý đánh th ng

gi c T ng xâm l

c (1077).

Hi n nay đ ng tr

c xu h

ng toàn c u hoá, cùng v i s đi lên v m i m t,

nhu c u v n hoá tinh th n c ng đ
ph

ng

c m khát v ng mong mu n m t cu c s ng m no h nh

phúc, đây là nh ng nhu c u r t chính đáng c a ng
khi đ n v i

c

ng vào ho t đ ng tín ng

c t ng lên. S tham gia c a du khách th p

ng c u tài l c n i đây ngày càng nhi u kéo theo

nhi u v n đ b t c p n y sinh, nh ng giá tr v n hoá tín ng
c b mai m t d n, môi tr
tích l ch s v n hoá

ng c a

n có nguy

ng c ng ngày m t suy thoái. Do v y vi c b o t n di

n Bà Chúa Kho và môi tr

ng n i đây đang tr thành yêu

c u c p thi t.
có m t cái nhìn t ng quan h n v th c tr ng suy thoái môi tr
nhiên c a
l c

n Bà Chúa Kho cùng vi c b o t n giá tr v n hoá tín ng

ng t

ng c u tài

n Bà Chúa Kho và đ ra nh ng gi i pháp mang ý ngh a th c ti n cao tôi

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

ch n đ tài: “ ánh giá tác đ ng ho t đ ng tín ng
tr

ng t nhiên t i

ng c u tài l c t i môi

n Bà Chúa Kho (xã V Ninh, thành ph B c Ninh, t nh B c

Ninh) và h th ng các gi i pháp”
2. M c tiêu c a đ tài
Vi c th c hi n đ tài này nh m:
- Phân tích đánh giá môi tr ng c nh quan c a khu di tích l ch s - v n hoá

n Bà

Chúa Kho.
- Tìm hi u nguyên nhân và d báo các tác đ ng môi tr ng c a ho t đ ng tín
ng ng c u tài l c khu v c.
-

xu t các bi n pháp gi m thi u ô nhi m môi tr ng hi n t i và xây d ng mô
hình b o v môi tr ng cho khu v c trong t ng lai.

3. Ý ngh a th c ti n c a đ tài
tài đã b c đ u đánh giá hi n tr ng môi tr ng t nhiên c a khu di tích l ch s
v n hoá

n Bà Chúa Kho, bao g m môi trr ng đ t n c, không khí và h sinh thái,

c ng nh

nh h ng c a các ho t đ ng tín ng ng c u tài l c t i môi tr ng n i đây.

T đó tôi m nh d n đ xu t m t s gi i pháp nh m gi m thi u ô nhi m môi tr ng hi n
t i và đ ng th i xây d ng các bi n pháp b o v môi tr ng b n v ng.
N c ta có v trí thu n l i trong giao l u qu c t , có nhi u danh lam th ng c nh,
di tích l ch s v n hoá, ngh thu t. Nhân dân ta giàu lòng m n khách. ó là nh ng đi u
ki n thu n l i đ phát tri n du l ch thàng m t ngành kinh t quan tr ng c a đ t n c.
H ng t i 1000 n m Th ng Long – Hà N i cùng v i vi c b o t n

n Bà Chúa Kho,

chúng tôi v i mong mu n nâng cao s hi u bi t c a ng i dân Vi t Nam v các giá tr
l ch s v n hoá truy n th ng, đ ng th i gi i thi u cho du khách m t đ a đi m du l ch tâm
linh đ hi u thêm v b n s c v n hoá Vi t. V i mô hình b o v môi tr ng t i

n Bà

Chúa Kho, đ tài có th đ c m r ng và nghiên c u áp d ng nh ng đ a đi m di tích,
danh lam th ng c nh trong c n c, nh m ti n đ n m c tiêu chung là xây d ng hình nh
du l ch Vi t Nam là du l ch v n hoá v n minh và thân thi n.

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

N I DUNG
Ch

ng 1: T NG QUAN TÀI LI U

2.1. L ch s ho t đ ng tín ng

ng

n Bà Chúa Kho

ã có truy n thuy t k l i r ng: Ngày x a
tháng 9, n

đ t Kinh B c vào tháng 3,

c ng p tr ng c m t vùng, đ ng th i hoang hoá, t

ch ng th nào có đ

c n i đây. B y gi ,

ng nh s s ng

làng Qu C m có ng

i con gái r t

đ p, nhan s c tuy t tr n l i đ m đang tài gi i. Lúc đó bà đeo bên mình m t b
tr u xu ng t n núi Bài (Nham Bi n) v a l i đ ng v a vung tr u xu ng n

c,

tr u trôi đ n đâu bà l p p đ n đó, khoanh vùng, tr thu , d y dân cày c y. T đó
các làng

i T o S , Cô M , Qu C m, Th

đông đúc, v n v t t t t
Ti ng đ n v ng

ng

ng... (72 trang p) dân c

i, cu c s ng no đ , giàu có.
i con gái x B c đ n kinh thành vua lý, vua li n đón bà

v cung và l y làm v , bà tr thành v Hoàng Phi c a tri u Lý. Ngày ngày
cung đình, Bà luôn nh v quê h

ng, lòng th

n i

ng dân không d t. M t hôm Bà

xin vua cho Bà v ch n c mong giúp dân làng làm n. Tin t

tài n ng, đ c

ng

đ , lòng trung th c, tính ch t chiu c a Bà, nhà vua đ ng ý giao cho Bà tr ng
trách trông coi kho l
th c cho t

ng th c c a tri u đình

ven sông C u đ ti p t l

ng

ng s trên chi n tuy n Nh Nguy t ch ng gi c T ng đ ng th i cai

qu n m t s tù binh do nhà Lý b t đ

c trong chi n tranh, đ cung c p cho quân

i Vi t phòng ch ng gi c T ng ngo i xâm.
C ng t đó núi Cô M mang tên núi Kho, làng Th

ng

ng đ

c g i là

làng L m (làng Kho).
Sau đó Bà đã anh d ng hi sinh vì s nghi p đánh gi c gi n
12 tháng Giêng âm l ch (1077). Nhà vua th
Th n. Nhân dân nh th

Khoá lu n t t nghi p

c vào ngày

ng ti c phong cho Bà làm Phúc

ng công n c a Bà l p

n trên núi Kho. N i đ t kho

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

l

ng

i h c S ph m Hà N i 2

ng x a tr thành trung tâm th ph ng và l h i c a vùng. M i ng

iv ng i

Bà v i ni m tôn kính thân thu c Bà Chúa Kho.
2.2. Các công trình b o t n
Ban đ u Bà Chúa Kho ch là m t ngôi mi u nh dân
nhang khói.

n đ i Lê Huy Tông, niên hi u Chính Hoà (1680-1705) mi u đ

xây d ng thành

n l n. Toàn b công trình ki n trúc nh : s c phong, t

hoành phi, câu đ i đ ... đ u đ
công trình c ng đ

c
ng,

c t o d ng trong th i gian này. Ngoài ra nhi u

c m r ng trong th i gian này nh :

Quan, sân Gi i V , toà Ti n T , cung
nghiêm v i t

làng tu n r m

ng Bà Chúa kho đ

n Trình, C ng Tam

Nh , H u cung,... trung tâm th t tôn

c ch m kh c r t công phu, tài ngh . G n 200
đ i Nguy n D c Tông niên hi u T

n m sau công trình b xu ng c p

(1848 – 1883) dân làng Cô M đã trùng tu l i di n m o c b n c a khu
Qua th i gian chi n tranh tàn phá,

n Bà Chúa Kho tuy đ

c

n.
c th

ng

xuyên tu b , nh ng đ n nh ng n m 30 th k XIX thì s p đ hoàn toàn sau đó
đ

c kh c ph c d ng l i nh ng l i b phá tan trong cu c kháng chi n ch ng

Pháp và ch ng M .
N m 1980 khi có ch tr
n đã b phá hu hoàn toàn, t
tr

ng cho t do tín ng

T

ng Bà Chúa Kho đã đ

Th

ng c a nhà n

ng Bà b v t xu ng sông.

ng thì

n Bà Chúa Kho m i đ

n khi nhà n

c ch

c ho t đ ng tr l i.

c v t lên trùng tu tôn t o l i và đ t trong cung

ng đ ngày ngày tu n nhang h
S h i sinh th t s c a ngôi

nhà n

c ch ng mê tín d đoan thì ngôi

ng khói t
nđ

ng nh công n c a Bà.

c b t đ u t tháng 1 n m 1989, khi

c chính th c ra quy t đ nh công nh n toàn b khu di tích l ch s - v n

hoá làng Cô M g m

Khoá lu n t t nghi p

n,

ình, Chùa là di tích l ch s - v n hoá. T khi đ

Nguy n Th Ph

c

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

x p h ng là di tích l ch s - v n hoá c ng v i vi c tuyên truy n c a đ a ph
thì tín ng

ng v

n Bà Chúa Kho đ

N m 1991, d

ng

c phát tri n.

i s lãnh đ o c a chính quy n đ a ph

ng và ngành v n

hoá các c p cùng bách gia tr m h , công đ c ti n c a dân làng Cô M đã d ng
l i ngôi

n to l c trên n n thiêng đ t c . Theo thuy t phong thu ,

n to l c

trên đ u r ng (núi Cô M , Th C u) n i li n v phía Tây Nam là nh ng qu đ i
l n nh kéo dài đ n T S n thì d ng l i, gi ng nh hình con r ng đang u n
l

n, phun châu nh ng c. Và tên đ t, tên làng c ng t o nên t đó, g n v i bao

truy n thuy t c a m t vùng v n hoá x B c, quê h
nh ng làn đi u dân ca quan h B c Ninh.
đ

ng c a 8 v vua tri u lý, v i

c bi t pho t

ng Bà Chúa Kho đã

c đúc l i b ng đ ng và hoàn thành vào ngày 29/5/1993 (t c ngày 10/8 n m

Quý D u). Bà Chúa Kho đ

c an v trong khám th c a cung th

ng .Toàn b

t

ng đ

c th p vàng r c r , ánh sáng c a nh ng ng n n n b ch l p đ t

d

i khám th càng tôn thêm v huy n o và tôn kính c a ban th Bà.

phía

T trung tâm thành ph B c Ninh du khách theo qu c l 1 (đi L ng S n)
đ n v i su i Hoa r 1000m là t i chân núi Kho, v i h th ng đi n th trong
khuôn viên 6000m2 t ng th ki n trúc đ c đáo. Leo qua 15 b c g ch đ n khu sân
th nh t (chi u ngh ). Qua 13 b c n a đ n khu sân th

ng ti p thêm 11 b c là

nhà Ti n T , toà nhà này x a là 3 gian 2 trái, ph n khung g làm ki u r n r ng
k tràng, 4 góc mái là 4 đ u đao cong vút. Ngày 29 tháng 10 n m 1997, Công ty
th

ng m i B n Thành công đ c trùng tu l i nguyên m u c , b ng ch t li u quý,

b n, ch c h n. Ti p đó là 3 toà nhà đ
t nh, đây là trung tâm c a

ng b , tr m m c trên đ nh núi thoáng

n g m 3 cung: cung Th

ng, Cung

Nh , cung

Tam.

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

ng: gian gi a th Bà Chúa Kho, gian bên ph i đ t ban th

1. Cung Th

c Ông, gian bên c nh đ t ban th Ch u Bà.
2. Cung

Nh : là bàn th Tam toà Thánh M u

3. Cung

Tam: gian gi a (ban trên) th T Ph Công

ng. Ban d

i

th Ng H , gian bên ph i th ông Hoàng B (Ba). K c nh là 2 gian nhà th đ t
ban th Cô, ban th C u.
n đ t ban th M u C u Trùng Thiên (dân gian còn g i

phía Tây khu

là bàn Trùng c u, ho c đài C u Thiên) cao 4m.
Ngoài ra m t s công trình ki n trúc khác ph c v du khách ngh ng i,
so n hành l . Các công trình này c ng v a đ
đ m b n s c ph
Sau ngôi

c xây d ng khang trang mang

ng ông.
n Bà Chúa Kho là nhà th Ch t ch H Chí Minh đ

d ng n m 1998 đ t

c xây

ng nh đ n m t v lãnh t v đ i c a dân t c Vi t Nam.

n nay, dù tr i qua nh ng th ng tr m c a l ch s , chi n tranh tàn phá,
cùng nh ng hi u bi t khác nhau c a ng

i dân thì tín ng

ng v Bà Chúa Kho

v n gi nguyên giá tr . Nó là món n tinh th n không th thi u đ
s ng tâm linh c a m i ng

i dân Vi t Nam. Tín ng

c trong đ i

ng v Bà Chúa Kho t lâu

là ch d a tinh th n cho dân làng Cô M và hoà vào m ch ngu n tín ng

ng dân

t c.

2.3. Các công trình nghiên c u liên quan đ n
Khu di tích l ch s - v n hoá

n Bà Chúa Kho

n Bà Chúa Kho có v trí đ c bi t quan

tr ng trong đ i s ng v n hoá tâm linh c a nhi u ng

i dân Vi t, đã thu hút nhi u

tác gi , nhi u nhà khoa h c nghiên c u trên các l nh v c khác nhau đó là: ki n
trúc, v n hoá dân gian, l ch s , du l ch...

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

Trong d án phát tri n du l ch t nh B c Ninh (2006), công trình nghiên
c u đã đ c p đ n Bà Chúa Kho nh : m c đích đ n

n c a du khách, l

t

khách trung bình đ n hàng n m. [6]
Trong sách non n

c Vi t Nam – sách h

ng d n du l ch c a T ng c c

Du l ch Vi t Nam – NXB Hà N i 2006, đã gi i thi u khái quát v l ch s
Chúa Kho, ki n trúc

n, m c đích c a ng

n Bà

i đi c u. [7]

T t c nh ng nghiên c u trên đ u nh m tìm hi u v l ch s v n hoá

n

Bà Chúa Kho, b o t n và phát tri n nh ng giá tr c a khu di tích này.
Hi n nay, cùng v i ho t đ ng tín ng
l ch, th

ng c u tài l c là các ho t đ ng du

ng m i t i khu di tích đã n y sinh nhi u v n đ b t c p mà các nhà t

ch c và các c quan ch c n ng ch a ki m soát đ

c.

tài này không ngoài

m c tiêu b o t n và phát tri n b n v ng khu di tích, chúng tôi đã xem xét v n đ
m t khía c nh khác đó là nguy c xu ng c p môi tr
đ ng c a các ho t đ ng tín ng

Khoá lu n t t nghi p

ng t nhiên tr

c tác

ng c u tài l c.

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

Ch

ng 2:

IT

PH
2.1.

it

NG - TH I I M -

A I M–

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng nghiên c u

- Ki n trúc

n Bà Chúa Kho.

- Ho t đ ng tín ng
- Môi tr

ng c u tài l c

n Bà Chúa Kho.

ng t nhiên c a khu v c.

2.2. Th i đi m nghiên c u
T tháng 1/2007 đ n tháng 12/2008.
2.3.

a đi m nghiên c u
T i

n Bà Chúa Kho thu c thôn Cô M xã V Ninh thành ph B c Ninh

và khu v c ph c n.
2.4. Ph

ng pháp nghiên c u

- Ph

ng pháp quan sát - đi u tra

+ Quan sát các ho t đ ng T , L di n ra t i l h i.
+ Quan sát ho t đ ng c a ng

i tham gia l h i.

+ Quan sát công tác qu n lý và t ch c l h i.
+ i u tra tình hình xây d ng, b o t n và ph c v l h i.
+ i u tra th c đ a khu v c
- Ph

n Bà Chúa Kho.

ng pháp thu th p s li u và tài li u có liên quan
Tôi đã thu th p s li u có liên quan đ n đ tài t phía ban qu n lí

khu di tích, các tài li u v

n Bà Chúa Kho c ng nh m t s tài li u liên quan

khác.

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

Ch
3.1.

ng 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

c đi m ho t đ ng tín ng

ng c u tài l c t i

Hi n nay vi c t ch c ho t đ ng tín ng
Kho tuân theo quy t đ nh s 100 VHQ

n Bà Chúa Kho

ng c u tài l c c a

n Bà Chúa

ngày 21/01/1989 v vi c công nh n

n Bà Chúa Kho là di tích l ch s v n hoá.
ng dân gian Vi t Nam, mùa xuân là mùa kh i đ u c a m t

Theo tín ng

n m, là mùa đ v n v t sinh sôi n y n đ ng th i là mùa có nhi u d p l h i quan
tr ng: t t Nguyên
H

án, R m Tháng Giêng (T t Nguyên Tiêu), l h i Chùa

ng vào tháng 2 âm l ch. Và khi đi l

mong mu n m t đi u là c u đ

c

b t kì n i nào ng

c th y. Quan ni m c a ng

i dân c ng đ u
i Vi t Nam là

“có Thánh có thiêng” chính vì th m i đ a danh đ u g n v i m c đích mong
mu n c a ng

i dân nh đ c u con cái lên Chùa H

ng (tháng 2 âm l ch); c u

xu t ngo i lên Bia Bà, La C , La Khê thu c Hà ông, Hà N i; đ c u quan ch c
xin

n Tr n Nam

nh,

n

c Thánh C thu c qu n th chùa H

C a Ông, đ ng Tam Thanh, Nh Thanh,

n Cô Chín bên sông

Nh ng v tài l c có thuy t đã nói phong trào xin l c
đi m nh t. M i du khách khi hành h
đ c l c, mong đ
v

c Bà phù h ...

ng v

n

ng Dao.

n Bà Chúa Kho là tâm

n đ u mong mu n đ

n Bà Chúa Kho, l

ng,

c đ c tài

ng khách hành h

ng

n hàng n m t ng lên đáng k vào d p l h i 3 tháng đ u n m (10/01 đ n h t

tháng 3 âm l ch) và 3 tháng cu i n m (t tháng 10 đ n h t tháng 12 âm l ch).
Ngoài ra s l

ng khách vãng lai hành h

ng vào các d p khác trong n m đ u

t ng. Theo Ban di tích S V n hoá - Th thao - Du l ch t nh B c Ninh, l
khách trung bình đ n đi m này vào n m 2006 đ t 25000 – 30000 l
2007, 2008 s l

ng

t/n m, n m

ng du khách đ n đây t ng g p 2 đ n 3 l n, th m chí có th h n,

trong đó ch y u là vào d p l h i. Du khách đ n đây không ch có du khách

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

trong n

c ngoài, trong đó du khách trong n

c mà c du khách n

c chi m

i đi l r t khác nhau

93,2%, du khách qu c t chi m 6,8% . Tâm nguy n c a ng

tu thu c vào ngành ngh , l a tu i, hoàn c nh... nh ng ch y u du khách đ n
đây đ dâng h

ng, c u tài, c u l c, c u bình an, xin vay, nh Bà h đ , tr n

n m c ...
L h i

n Bà Chúa Kho v c b n v n duy trì các l nghi truy n th ng

trang tr ng nh : t l , dâng h

ng, t ch c các trò ch i dân gian nh c

p c u,

đô v t, ch i gà, hát quan h ,...Bên c nh nh ng nghi th c truy n th ng x a thì
bây gi ho t đ ng tín ng

ng c u tài l c là lo i hình tín ng

n Bà Chúa Kho. Ho t đ ng tín ng

ng c u tài l c t i

ng phát tri n nh t
n Bà Chúa Kho g m

có các hình th c: xin l c r i, l c vãi và hình th c vay tr .
3.2. Các v n đ môi tr

ng đ t ra

Các ho t đ ng c a du khách và dân đ a ph
ho c gián ti p lên môi tr
không đ
môi tr

ng t nhiên

ng có th tác đ ng tr c ti p

nhi u m c đ khác nhau. N u nh

c quan tâm b o v k p th i thì nguy c c n ki t, suy thoái tài nguyên
ng là đi u không th tránh kh i. T i

n Bà Chúa Kho tín ng

ng c u

tài l c, tham quan du l ch đang r t phát tri n chính đi u đó đã góp ph n làm cho
môi tr

ng ngày m t suy thoái nghiêm tr ng h n.
Hi n nay ho t đ ng tín ng

tín ng

ng c u tài l c đã đ

c coi là m t ho t đ ng

ng lành m nh. Do v y vi c gi gìn ho t đ ng tín ng

b o v giá tr

ng này đi kèm v i

n Bà Chúa Kho. Chính vì v y đ b o t n nh ng giá tr v t th -

phi v t th nên có s k t h p gi a du l ch di tích l ch s danh lam th ng c nh v i
du l ch sinh thái. Chi c c Ki m lâm B c Ninh cùng v i Ban qu n lí
Kho và s Tài nguyên Môi tr
thái sau khu v c

ng t nh B c Ninh đã tr ng và phát tri n r ng sinh

n Bà Chúa Kho (núi Kho).

Khoá lu n t t nghi p

n Bà Chúa

ây là khu r ng đ c d ng n m

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

trong khu di tích l ch s đ

c b o v và phát tri n, h a h n là khu v c sinh thái

trong lành, c nh quan đ p. Du khách đ n đây không ch đ
c u tín ng

c tho mãn v nhu

ng c u tài l c mà còn tho mãn v nhu c u th m thú c nh s c thiên

nhiên.
Trên th c t , nh ng v n đ đ t ra cho môi tr
đ ng theo h

ng tiêu c c. Hi n tr ng môi tr

ng t nhiên có th b tác

ng t nhiên

n Bà Chúa Kho

c th nh sau:
3.2.1. Môi tr

ng không khí

Vào d p l h i chính nhìn b u không khí c a khu v c
lên nghi ngút. Khói h

n th y khói b c

ng cùng v i vi c đ t vàng mã, hoá s quá nhi u t i các

đi m nhà hoá s khi n b u không khí tr nên ng t ng t. Cùng v i đó vi c đ t s ,
vàng mã qua nhi u gây ra mu i than l l ng, mu i đen bám xung quanh các khu
v c

n gây m t m quan. L

khách đ n

ng vàng mã đ t c ng thay đ i theo s l

n, vào mùa xin l c đ u n m và tr l cu i n m thì l

đ t nhi u không th ki m soát n i.
ng

ng vàng mã

ó là vì nhi u du khách hi u sai v tín

ng c u tài l c mang theo quan ni m “t t l d kêu”, “l sao l c v y” nên h

s p l to vàng mã nhi u. Các th i gian còn l i trong n m s l
h n do v y mà l
chu n b tr
c a
l

ng

c

n, s l

ng du khách ít

ng vàng mã c ng đ t ít h n. Vàng mã có th do du khách

nhà ho c khi đ n

n m i b t đ u mua

nh ng hàng vàng mã

ng vàng mã du khách đ t ngày m t t ng do đó kéo theo s

ng hàng bán vàng mã c ng t ng theo. C th s l

t ng lên qua các n m nh sau (tính t

Khoá lu n t t nghi p

n Trình đ n

ng c a hàng bán vàng mã
n chính):

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

N m

S l

ng hàng kinh doanh bán đ vàng mã,vi t s

2006

40 – 50

2007

100 – 110

2008

130 – 140

đáp ng nhu c u c a du khách th p ph
d ng hai khu hoá vàng mã có kích th

ng, ban qu n lí di tích đã xây

c m i khu là 3.8m x 2m x 2.2m nh ng

vào mùa l h i v n không đáp ng đ nhu c u hoá vàng mã c a du khách. S n
ph m c a đ t vàng mã là nhi u khí th i đ c h i nh : C (b i than), CO, CO2, SOx

(SO, SO2, SO3), NOx (NO, NO2, N2O5) các ch t này khi vào trong không khí có
kh n ng gây nên hi n t
c bi t,

ng m a axit.

n Bà Chúa Kho n m trên núi nên khí đ t có kh n ng phân

tán ra xung quanh bao ph lên m t di n tích làng m c, đ ng ru ng r t l n. Khi
không có gió khói b i có th lan ph trong không khí theo quy t c Gause:
G i h1 là chi u cao c a ngôi

n so v i m t đ t xung quanh

h2 là chi u cao c a ng khói
h = h 1 + h2
Bán kính lan to c a b i trong không khí b ng 15 – 30h. Ngôi

n

v trí

càng cao so v i m t đ t xung quanh thì bán kính lan to c a b i càng l n và nó
gây ra tác h i càng nhi u. S t
khói đ

ng ng gi a t c đ gió và chi u cao c a ng

c th hi n trong b ng sau (trích t “Acidrain” c a các tác gi Stephen

Tilling, Andy Nisbet, Keith Chell) [4]

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

Chi u cao ng khói so v i m t đ t (m)

T c đ gió trung bình(km/phút)

0

4

50

7

100

10

200

14

300

18

400

22

500

26

Khi có gió thì b i s theo gió lan to trong không khí theo chi u c a gió
(t tháng XI – IV hàng n m là gió

ông - B c, t tháng V – X hàng n m là gió

ông – Nam) và s lan to đi xa h n n a.
Các ho t đ ng giao thông v n t i đ c bi t vào d p l h i hàng ngàn xe c
gi i đ v đây v i đ các lo i ph

ng ti n nh các lo i xe ô tô, mô tô 2 bánh...

ho t đ ng h t công su t vào mùa l h i đ ph c v nhu c u đi l i c a nhân dân.
Các khí th i bao g m các khí đ c h i phát sinh trong quá trình đ t cháy nhiên

li u c a các lo i đ ng c đ t trong nh : CO, CO2, h i chì, NOx, SOx là nguyên
nhân gây ô nhi m l n t i không khí
L

ng khách hành h

ng đ n v i

nguyên nhân d n đ n ô nhi m môi tr
đ t bi n. Khu v c

khu v c

n và các vùng ph c n.

n Bà Chúa Kho ngày m t t ng là

ng không khí do ngu n CO2 th i ra t ng

n thì nh h p mà l

ng CO2 t ng đ t bi n nh v y đã làm

cho b u không khí tr nên ng t ng t khó ch u, nhi t đ c ng t ng lên so v i nhi t
đ trung bình c a th i ti t. H n n a s khu ch tán ch m không khí làm cho
l

ng CO2 khó phân tán vào t ng khí cao h n do v y nh h

c a con ng

ng đ n h hô h p

i.

3.2.2. Ch t th i r n và môi tr

Khoá lu n t t nghi p

ng đ t

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

Nh ng ngày th
ho t

d ng r n đ

ng l , l

ng du khách không quá nhi u, rác th i sinh

c thu gom và đ a ra kh i khu dân c nhìn chung môi tr

ng

r t trong s ch đ m b o cho s c kho .
Vào d p l h i tình tr ng rác th i tr nên quá t i, l

ng rác kh ng l t p

trung t i m t khu v c nh h p di n ra l h i. Vi c v t rác b a bãi là nguyên
nhân tr c ti p làm l

ng rác th i r n t ng lên khó ki m soát.

Rác th i ch y u là bao bì đ ng các s n ph m n u ng đ
d ng và vô ý th i ra m i n i không đúng quy đ nh. Th c tr ng

c du khách s
khu di tích là

ch a trang b các thi t b thu gom và ch a rác th i nên có m t s du khách b rác
đúng n i quy đ nh c ng không bi t b vào đâu?
h t công su t c a các nhà hàng ph c v

ó là ch a k đ n s ho t đ ng

n u ng đã th i ra l

ng rác r t l n, bao

g m nhi u lo i nh : các lo i rác th i sinh ho t nh bao ni lông, v lon n
ng t, gi y n, th c n d th a... L

ng rác th i ngày m t nhi u h n do s l

du khách ngày m t đông và s l

ng c a hàng ph c v

nhanh theo các n m nh sau (tính t

n Trình đ n

N m

S c a hàng ph c v

2006

20 – 30

2007

80 – 90

2008

100 - 110

c
ng

n u ng c ng t ng r t

n chính):
n u ng

Các lo i ch t th i r n th i ra m t cách h n đ n nên vi c phân lo i và x lí
r t khó kh n. Trên th c t , m t l

ng rác l n không đ

khu di tích, các lo i rác th i đó m t ph n đ

c đem xu ng mà đ sau

c l p đi nh ng m t ph n b l thiên

ra ngoài v a làm m t m quan và là ngu n gây ô nhi m r t l n đ i v i môi
tr

ng đ t.

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh

Tr

ng

L

i h c S ph m Hà N i 2

ng rác th i quá l n nên các vi sinh v t đ ng hoá các rác th i có b n
ây là nguyên nhân gây h i đ n nh ng vi sinh v t trong

ch t h u c b quá t i.

đ t. Rác th i ngày càng nhi u l i không đ
tr

ng đ t nay l i càng ô nhi m.

c phân hu k p th i, làm cho môi

c bi t khí h u quanh n m nóng m, m a

nhi u nhi t đ trung bình / n m dao đ ng 24,30C – 25,10C.

mt

ng đ i

trung bình 79% là đi u ki n thu n l i cho vi sinh v t gây b nh phát tri n.

Trong khu v c r ng sinh thái t i
sinh không đ

n Bà Chúa Kho còn có m t s nhà v

c quy ho ch xây d ng g n gàng, ch là nh ng t m đan b ng n a,

cói t che l i, làm m t m quan và b c mùi khó ch u.
Nh ng ng

i trong Ban qu n lí

ngày ch m lo các công vi c trong

n ch y u là nh ng ng

i cao tu i hàng

n nh qu n lí, ch m lo h

ng khói, tu b ,

v sinh ch a có nhân công thu gom rác riêng. Nên v i nhân l c nh v y khó có
th đ m trách đ

c h t công vi c trên toàn b khu di tích.

Quá trình xây thêm các công trình nhà , nhà n, nhà ngh vi c n o vét,
san l p đ gi i phóng m t b ng gây h u qu làm t ng đ tr m l ng trong n
quá trình hoà tan c h c, làm thay đ i t ng th nh

t

ng s t l , gây r a trôi bào mòn. Mà đ t

c do

ng r t có th d n t i hi n

đây ch y u là đ t feralit có thành

ph n c gi i n ng, kém t i x p, đ t có đ dày trung bình nên khi m t l p ph
r ng đ t r t d b r a trôi và bào mòn trong mùa m a do đó n u không có bi n
pháp b o v , đ t nghèo đi nhanh chóng.
3.2.3. Môi tr
3.2.3.1. N

ng n

c

cm t

Vi c th i rác b a bãi, ch y u là rác sinh ho t t dân đ a ph
s d ch v , các c a hàng kinh doanh, đ c bi t t khách th p ph

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng, t các c

ng làm cho

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

ngu n n

c m t b ô nhi m n ng b i c n bã h u c , ch t vô c đ c h i, kèm

theo các loài sinh v t gây b nh.
Sông C u là m t tuy n thu l i cách
n

c

đây c ng b

t p trung

nh h

ng. Rác th i sinh ho t

h th ng c ng rãnh, m

vào sông C u làm n

n Bà Chúa Kho không xa, ngu n
d ng l ng, d ng r n đ

c

ng máng do các nhà n, quán xá đ tr c ti p

c sông b ô nhi m gây ô nhi m c khu v c thành ph B c

Ninh, B c Giang.
Ngoài ra các ph
c ng đ l i m t l

ng ti n c gi i ph c v l h i trong quá trình ho t đ ng

ng x ng d u r i vãi đáng k (trong thành ph n x ng d u có

chì và các hidrocacbon (CxHy)) theo n
h th ng m

c m a ng m xu ng đ t ch y xu ng các

ng máng thu l i làm ô nhi m t ng n

Ô nhi m vi sinh v t n
sinh ho t. Mùa l h i, l

c m t th

ng g p

ng khách th p ph

c m t.
các khu v c nh n n

ng r t l n d n đ n l

ng n

c th i
c th i,

rác th i sinh ho t c ng r t l n mang theo nhi u m m b nh. Vì v y đ h n ch
l

ng vi sinh v t này c n qu n lý t t ngu n th i, x lý t t ngu n n

cho ra b ch a c i thi n tình tr ng v sinh môi tr

Khoá lu n t t nghi p

c th i tr

c khi

ng khu dân c .

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

3.2.3.2. N

c ng m

Theo đ sâu có th phân thành n
c đi m c a n

c ng m m t và n

c ng m t ng sâu.

c ng m là kh n ng di chuy n nhanh trong các l p đ t r ng

x p, t o thành dòng ch y ng m theo đ a hình b m t và tính ch t ph thu c vào
tr ng thái n

c b m t, n u nh t ng n

nhi m c a t ng n

c m t b ô nhi m thì kéo theo s ô

c ng m.

Nguyên nhân l n nh t gây ô nhi m n
không đ

c x lí làm ô nhi m t ng n

t ng n

c ng m

sinh ho t th

bên d

c ng m là n

c th i và rác th i

c m t và t ng đ t m t, t đó ng m xu ng

i. Ngu n n

c th i chính c a khu v c là n

c th i

ng xuyên và ch y u c a khách du l ch, c a hàng n u ng, các khu

v c v sinh. H th ng nhà v sinh công c ng t i khuôn viên c a khu v c

n Bà

Chúa Kho là r t ít, không đáp ng đ nhu c u c a khách tham quan. S nhà v
sinh t m b sau núi kho v a không đ m b o v sinh v a m t m quan.
là m t v n đ gây b c xúc nhi u n m t i
tri t đ . Hi n nay t ng n

n Bà Chúa Kho ch a đ

ây c ng

c gi i quy t

c m t đang b ô nhi m do nhi u nguyên nhân khác

nhau ( trên đã nói) t đó ng m xu ng đ t theo chu trình l ng đ ng t nhiên gây
ô nhi m n

c ng m t ng m t là nguyên nhân gây ô nhi m n

c ng m chung c a

thành ph .
N u không có h th ng c p thoát n
v ch t l

h

c th i đ t tiêu chu n c

ng, quy mô và hi u qu ho t đ ng ngay bây gi thì v n đ này s

ng nghiêm tr ng t i ngu n n

m t lo t các d án trong t

ng ngu n n

không l n, n

c kh i công xây d ng.

c ng m b a bãi c ng nh h

c ng m. H n th , tr l

ng ngu n n

ng t i tr l

Nguy n Th Ph

ng và

c ng m c a khu v c

c ng m m ch sâu r t h n ch và phân b không đ u.

Khoá lu n t t nghi p

nh

c c a thành ph , là v n đ nan gi i khi mà

ng lai s đ

Vi c khai thác ngu n n
ch t l

c và x lí n

ây là

ng Th o – 31A Sinh


Tr

ng

i h c S ph m Hà N i 2

nguyên nhân d n đ n vi c thi u n
t

c sinh ho t cho dân c

ng lai. Vì th v i quy mô hi n t i và trong t

khu v c này trong

ng lai thì ngu n n

c ng m

cung c p đ m b o v sinh c ng là m t thách th c l n cho các nhà qu n lí

khu

v c này.
3.2.4. H sinh thái
H sinh thái bao g m các sinh v t s ng (th c v t, đ ng v t, con ng
đi u ki n t nhiên nh ánh sáng, n

i) và

c, không khí, nhi t đ . H sinh thái g m t t c

các y u t h u sinh (Biotic component) và vô sinh (Abiotic component) tác đ ng h
tr l n nhau và cùng tác đ ng đ n ch t l
b ng đ
h

c sinh thái đ

c xác l p khi s l

ng cu c s ng c a con ng

tr ng thái n đ nh

ng qu n th

ng t i s thích nghi cao nh t v i đi u ki n môi tr

i. Cân

ng.
c th i... đ u nh h

ng

i v i h sinh thái thu sinh: ch có các lo i sinh v t ch th môi tr

ng

Các y u t gây ô nhi m nh rác th i, khí th i, n
tr c ti p ho c gián ti p đ n h sinh thái.
n

c b n nh bèo Nh t B n hay rau mu ng m i s ng đ

H+ trong n

c. Ngoài ra do n ng đ

c cao nên các loài đ ng v t thân m m có v c ng đ u b mài mòn

(các lo i c, trai,
v i các lo i c

khu v c này có v m ng h n và th

ng dòn, d v h n so

các khu v c khác).

Vi c khai thác và s d ng đ t ngày càng t ng ph c v cho các ho t đ ng
c u tài l c, tham quan du l ch t i

n Bà Chúa Kho. Vi c t p trung trùng tu xây

d ng các công trình đ ph c v các ho t đ ng l h i làm cho môi tr

ng xu ng

c p. Các ho t đ ng này d n đ n s phân b qu đ t b

ng đ t c

nh h

ng. L

ti p t c gi m d n d n đ n nguy c m t cân b ng sinh thái là đi u t t y u.
3.3. H th ng các gi i pháp b o v môi tr

s - v n hoá

ng t nhiên c a khu di tích l ch

n Bà Chúa Kho

Khoá lu n t t nghi p

Nguy n Th Ph

ng Th o – 31A Sinh