sáng kiến kinh nghiệm trung học sơ sở: một số vấn đề quan trọng hiện nay trong cuộc sống và áp dụng những phương pháp dạy học hiệu quả hơn trong môn địa lí

Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
I. Đặt vấn đề
Một nhà văn pháp đã từng nói "Nếu không có mục đích, anh không làm
được gì cả. Anh cũng không làm được gì vĩ đại nếu mục đích tầm thường".
Thật vậy, chúng ta sống và luôn bắt đầu bằng một ngày mới, ngày mới
phải có mục đích, có lý tưởng và lí tưởng sống phải chân chính, thanh cao thì
cuộc sống mới thực sự có ý nghĩa.
Thế nhưng dưới tác động của nền kinh tế thị trường, một bộ phận thanh
thiếu niên luôn thể hiện rõ hai đặc tính quan trọng là hướng ngoại và năng động.
nên đã xuất hiện nhiều hiện tượng bất thường, phá cách, lệch chuẩn. Họ có lối
sống lệch lạc, sống thiếu lý tưởng, thiếu trách nhiệm với chính bản thân, gia đình
và xã hội. Họ không có động lực phấn đấu và thiếu nguồn năng lượng phấn đấu,
thiếu niềm tin bền vững. Vì vậy phải đề cao vai trò của giáo dục đối với giới trẻ
hiện nay.
Nói đến học sinh là nói đến lực lượng hùng hậu, có sức khỏe, có trình độ
học vấn, có tiềm năng sáng tạo, có khả năng tiếp thu những tiến bộ của xã hội.
Nhất là trong giai đoạn cách mạng khoa học kĩ thuật hiện nay, trong bối cảnh thế
giới có rất nhiều biến động phức tạp. Nói đến học sinh tức là nói đến thế hệ đang
nắm trong tay tri thức cùng với những hiểu biết về tiến bộ xã hội nói chung và sự
phát triển đất nước nói riêng.
Tuy mang trên mình một sứ mệnh to lớn nhưng trong thời đại ngày nay Thời đại được gọi là văn minh thì một bộ phận không nhỏ học sinh, thanh thiếu
niên vẫn còn biểu hiện tiêu cực như trốn học, bỏ tiết, vô lễ với giáo viên.Tình
trạng lười học, không có mục đích học tập đúng đắn. Biểu hiện bỏ học nửa
chừng, bỏ giờ trốn tiết ngày càng gia tăng. Đa phần các em rất lười vận động,
lười suy nghĩ, ít hào hứng khi tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp như chăm
sóc công trình măng non, bảo vệ môi trường...Không những thế, các em còn thờ

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

1


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

ơ với những vẫn đề mà cả xã hội đang quan tâm, dễ dàng xả rác bừa bãi, vẫn thản
nhiên làm bẩn môi trường của chính họ.
Mặc khác, với mục tiêu giáo dục hiện nay là đào tạo thế hệ trẻ phát triển
toàn diện về thể chất lẫn tinh thần thì thầy cô giáo chưa thực sự đạt được yêu cầu
trên. Phần lớn giáo viên khi lên lớp chỉ mãi mê dạy chữ, cố gắng nhồi nhét kiến
thức cho học sinh, Không chú trọng đến việc giáo dục đạo đức và nhân cách các
em ngày càng giảm sút, thái độ học tập ngày càng thiếu đi tính tích cực.
Đối với đề tài này sau hai năm học (năm 2016 - 2017; 2017 - 2018) tôi đã
tiến hành nghiên cứu một số vấn đề quan trọng hiện nay trong cuộc sống và áp
dụng những phương pháp dạy học hiệu quả hơn trong môn Địa lí, giúp học sinh
nâng cao nhận thức gắn liền với những hành động và việc làm tích cực đối với
học sinh trong đơn vị.

II. Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu một số vấn đề quan trọng hiện nay trong cuộc sống như: vấn đề
gia tăng dân số, bảo vệ môi trường, vấn đề việc làm và vấn đề tảo hôn...có ảnh
hưởng trực tiếp đến học sinh. Đồng thời giáo dục học sinh tình yêu quê hương đất
nước, yêu bản thân, yêu gia đình và có trách nhiệm, có ý chí vươn lên trong học
tập và rèn luyện.
- Rèn luyện kĩ năng xử lý tình huống, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng trải
nghiệm thông qua tiết học Địa lí.

Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở lí luận của vấn đề
Một nhà văn, một anh hùng thời vệ quốc Xô Viết vĩ đại đã viết: “Cái quí
nhất của con người là cuộc sống. Đời người chỉ sống có một lần, phải sống sao
cho khỏi xót xa ân hận vì những năm tháng sống hoài sống phí”. Để nâng cao
tầm quan trọng của một con người ta thường nhìn vào cách sống, suy nghĩ và
hành động của họ. Người sống có lý tưởng sống, có suy nghĩ và hành động tích
GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

2


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

cực sẽ dẫn đường cho họ vượt qua mọi chông gai và can đảm chấp nhận mọi
nghịch cảnh để hoàn thiện bản thân.
Ngày 14 tháng 2 năm 2016 Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành kế hoạch triển
khai quyết định số 1501/QĐ-TTG phê duyệt đề án “Tăng cường giáo dục lý
tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai
đoạn 2015 – 2020” của Ngành giáo dục. Vì vậy giáo dục không đơn thuần là
truyền thụ tri thức, mà còn phải giáo dục đạo đức, lối sống để nâng cao nhận thức
và hành động đúng đắn cho học sinh trong thời đại ngày nay.
Ngày 17 tháng 9 năm 2018 Phòng GD và ĐT Krông Ana ban hành kế
hoạch số 109/BC-PGDĐT trong đó có nội dung đổi mới giáo dục giáo dục phổ
thông; đẩy mạnh giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng trong giáo
dục phổ thông: Tăng cường giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống,
văn hóa ứng xử trong nhà trường; chú trọng giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc;
xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng chống bạo

lực học đường hiệu quả; Triển khai thực hiện Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày
14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án giáo dục hướng nghiệp và định
hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông.
II. Thực trạng vấn đề
Xin mượn lời của một tác giả khuyết danh “Mục đích chính là dạy cho trẻ
biết nhiều, mà cái chính là dạy cho trẻ biết hành động”.Chính vì vậy những
người làm công tác giáo dục luôn hiểu rõ nhiệm vụ của bản thân là phải giáo dục
cho học sinh phát triển toàn diện cả về nhận thức lẫn tinh thần.
Trường THCS Lương Thế Vinh nằm trên địa bàn thôn Quỳnh Tân 2 thuộc
thị trấn Buôn Trấp huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk. Trường có điều kiện cơ sở
vật chất, cơ sở hạ tầng tương đối hoàn thiện. Nhà trường là một khối đoàn kết,
đội ngũ giáo viên có chuyên môn vững vàng, thường xuyên được tập huấn
chuyên môn, tích cực đổi mới phương pháp. Đặc biệt trong những năm trở lại đây
nhà trường đang tiếp cận dạy học theo mô hình trường học mới, là mô hình dạy
học chú trọng đến việc giáo dục học sinh phát triển toàn diện hơn.
GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

3


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Hình ảnh hoạt động của học sinh tại trường THCS Lương Thế Vinh
Nhà trường có chất lượng đầu vào khá tốt nên có điều kiện thu hút nguồn
học sinh khá giỏi từ các trường tiểu học trên địa bàn huyện nên khả năng tiếp thu
kiến thức khá tốt, nhiều em nhanh nhạy trong các hoạt động phong trào của nhà
trường.
Dưới sự quản lý chỉ đạo chặt chẽ của ban lãnh đạo nhà trường, sự phối kết

hợp chặt chẽ giữa các tổ chức đoàn thể trong nhà trường và sự nổ lực của giáo
viên và học sinh, chất lượng giáo dục của nhà trường được nâng lên rõ rệt qua
các năm.
Tuy nhiên, trong thời đại phát triển, sự bùng nổ về công nghệ thông tin thì
nhân cách và lối sống một số học sinh bị xuống cấp trầm trọng. Một bộ phận học
sinh sống hờ hững với những gì diễn ra xung quanh, thiếu trách nhiệm với chính
bản thân, gia đình và xã hội. Các em có nhiều thời gian cho học tập, giải trí,
nhưng không ít bạn dùng thời gian vào những việc vô bổ. Phải chăng khi đã được

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

4


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

đáp ứng quá đầy đủ về vật chất lẫn tinh thần thì các em dần trở nên ích kỷ hơn,
khó bảo hơn, chỉ biết nghĩ cho riêng mình.
Các em thản nhiên xả rác bừa bãi, vô tư làm bẩn môi trường xung quanh,
vẫn còn đâu đó hình ảnh vứt rác, giấy loại, bao bì, vỏ kẹo cao su xung quanh
trường, hành lang, trong ngăn bàn, gây ảnh hưởng đến cảnh quan khuôn viên
trường học và làm ô nhiễm bầu không khí học tập và giảng dạy. Trong khi ở một
số quốc gia phát triển trên thế giới có hẳn môn học riêng về môi trường để nâng
cao ý thức tự bảo vệ môi trường của chính học sinh của họ, thì ở nước ta chỉ được
lồng ghép trong các môn học và tiết học ngoại khóa. Song nhìn chung, vẫn còn
mang nặng tính hình thức.
Thế hệ học sinh hiện tại là công dân tương lai, với nhận thức công tác dân
số vừa là vấn đề xã hội, vừa rất thiết thực với đời sống của mỗi gia đình và chính

bản thân các em sau này. Liên quan đến vấn đề dân số, hiện nay nạn tảo hôn đang
diễn ra khá phổ biến. Nhiều học sinh lười học, chán học, nghỉ học sớm, thậm chí
có những học sinh đang đi học cũng phải dừng mọi hi vọng và ước mơ để bước
vào cuộc sống gia đình trẻ.
Định hướng nghề nghiệp không tốt cũng làm ảnh hưởng lớn đến việc tiếp
thu kiến thức trong quá trình học tập của các em học sinh. Vấn đề thất nghiệp,
thiếu việc làm của đội ngũ sinh viên khi ra trường đã tác động tiêu cực đến suy
nghĩ của các bậc cha mẹ và học sinh hiện nay. Các em không còn thấy hào hứng
với việc học văn hóa, thiếu đi ước mơ thi vào các trường đại học, chuyên nghiệp,
Theo số liệu thống kê hàng năm cho thấy một thực trạng đáng báo động tại các
trường học là tỉ lệ học sinh bỏ học ngày càng tăng, đặc biệt là học sinh lớp cuối
cấp.
Xã hội càng phát triển, công nghệ mới ra đời thì những vấn đề mới ngày
càng nảy sinh. Giới trẻ nói chung và học sinh nói riêng chính là đối tượng chịu sự
tác động mạnh mẽ của biến đổi xã hội. Dưới tác động của Internet các em ngày
càng lười đọc, khả năng tư duy độc lập ngày càng hạn chế, thích chạy theo những
giá trị ảo và càng ngày càng sống "vô cảm" hơn. Cho nên để chuẩn bị hành trang
GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

5


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

bước vào đời các bạn không chỉ mang theo vốn kiến thức mà phải có đạo đức tốt,
hay nói cách khác đi là "trước khi thành tài phải thành nhân". Tiếp xúc với những
nền văn hóa đa dạng nên nhiều học sinh sống trong thế giới ảo, vô cảm trước
truyền thống văn hóa dân tộc, tình yêu quê hương, yêu gia đình…. Chính vì thế

giáo dục tình yêu quê hương đất nước cho thế hệ trẻ luôn là việc làm cần thiết của
gia đình, nhà trường và toàn xã hội.
Đứng trước những vấn đề được đề cập ở trên bản tôi nhận thấy rằng: các
thầy cô giáo hiện nay đã thực hiện đổi mới phương pháp nhưng chưa triệt để. Chủ
yếu chú trọng vào truyền đạt kiến thức cho các em theo sách giáo khoa và chuẩn
kiến thức kĩ năng, chạy đua với thành tích bằng những điểm số, giải thưởng, kì
thi mà chúng ta chưa chú trọng nhiều đến việc giáo dục nhân cách, nhận thức để
nâng cao lý tưởng sống tích cực giúp học sinh phát triển toàn diện hơn.
Đối với học Địa lý, là một bộ môn trong hệ thống các môn văn hóa ở
trường phổ thông nhằm cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản về trái
đất, môi trường sống của con người, về thiên nhiên, các hoạt động của con người
trên phạm vi khu vực, quốc gia, thế giới…Vì vậy hệ thống kiến thức rất rộng và
đa dạng. Cho nên việc tích hợp, lồng ghép giáo dục đạo đức, lối sống cho các em
không dễ dàng, không thuận lợi như các môn khoa học xã hội khác. Chính vì vậy
giáo viên chưa thực sự đầu tư vào soạn giảng theo hướng rèn luyện, giáo dục kĩ
năng và lý tưởng, lối sống tích cực cho các em, chưa đáp ứng yêu cầu giáo dục
hiện nay.
Do đó yêu cầu đặt ra đối với giáo viên hiện nay là phải biết tự tìm tòi,
nghiên cứu chương trình, tìm hiểu nội dung và đổi mới phương pháp dạy học phù
hợp để làm thế nào đó giúp học sinh nâng cao nhận thức và biết hành động đúng
đắn để giải quyết một số vấn đề tiêu cực trong xã hội hiện nay trong các tiết dạy
trong các môn học nói chung và môn Địa lí nói riêng.
III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
1. Giải pháp 1. Định hướng nội dung, hình thức thực hiện để nâng cao
hiệu quả giáo dục trong chương trình môn Địa lí
GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

6

Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Lần đầu tiên thực hiện việc lồng ghép nội dung để giáo dục học sinh tình
yêu quê hương đất nước, ý thức bảo vệ môi trường, thái độ học tập đúng đắn và
phòng chống, bài trừ một số hũ tục lạc hậu còn tồn tại của địa phương. Tôi đề
xuất một số định hướng trong môn địa lí khối 6,7,8,9 cụ thể như sau:
Tên bài

Lớp

Mục tiêu giáo dục

Hình thức thực
hiện

-Bài 22: Việt Nam –

8

Đất nước, con người
- Bài 33: Đặc điểm

Giáo dục học sinh tình yêu quê - Sử dụng phim
hương đất nước

8

tư liệu

Tình yêu quê hương gắn bó với -

Giới

thiệu

chung của tự nhiên

tình yêu gia đình, làng xóm. nhân vật nhỏ

Việt Nam

Xuất phát từ tình yêu đó giáo tuổi điển hình

- Bài 1: Cộng đồng

9

dục học sinh luôn đóng góp một về tinh thần yêu
phần công sức của mình để xây nước để giáo

các dân tộc Việt Nam

dựng quê hương đất nước ngày dục học sinh.
càng giàu đẹp thông qua việc
không ngừng học tập và rèn
luyện để trở thành con ngoan trò
giỏi. Nêu cao tinh thần đoàn kết,
tạo nên sức mạnh để xây dựng

và bảo vệ tổ quốc.
- Bài 17: Lớp vỏ khí

6

Giáo dục học sinh bảo vệ môi - Xây dựng tình

-Bài 17: Ô nhiểm môi

7

trường

8

tình
Giúp học sinh tìm hiểu nguyên quyết
nhân và giáo dục ý thức bảo vệ huống trong quá

trường ở đới ôn hòa
- Bài 39: Đặc điểm
sông ngòi Việt Nam
- Bài 38: Phát triển
tổng hợp kinh tế và
bảo vệ tài nguyên,

9

huống và giải

môi trường. Những tình cảm, trình dạy học
mối quan tâm của các em trong để giáo dục học
việc bảo vệ môi trường sẽ giúp sinh ý thức bảo
các em có những kĩ năng giải vệ môi trường

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

7


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

môi trường biển –

quyết cũng như cách thuyết

đảo

phục các thành viên khác cùng
tham gia.

- Bài 10: Dân số và

7

Giáo dục học sinh về vấn đề

sức ép của dân số tới

dân số và tình trạng tảo hôn

tài

Giúp học sinh biết được tình

nguyên

môi

trường ở đới nóng
- Bài 2: Dân số và gia

hình dân số nước ta hiện nay.
9

tăng dân số
- Bài 7: Vùng Trung

9

Tác động của dân số đối với một - Tuyên truyền
số vấn đề xã hội hiện nay, trong thông qua các
đó đáng báo động là nạn tảo hôn tiết học trên lớp

du và miền núi Bắc

Nhằm hạn chế tác hại của một

bộ

số phong tục, hũ tục lạc hậu của

- Bài 28: Vùng Tây

9

- Thống kê

một số dân tộc thiểu số ở vùng
núi, tây nguyên nói chung và địa

Nguyên

phương nói riêng.
- Bài 4: Lao động và

9

Phân luồng và định hướng - Xây dựng tình

việc làm. Chất lượng

nghề nghiệp đối với học sinh huống

cuộc sống

cuối cấp

- Giải quyết tình

Hiểu rõ hơn về vấn đề việc làm huống
hiện nay đối với giới trẻ, xây - Tuyên truyền
dựng mục tiêu cho bản thân khi giáo dục
đang ngồi trên ghế nhà trường.
Sống tích cực, học hành nghiêm
túc để tạo ra việc làm ổn định

- Trải nghiệm
thực tế

cho bản thân, góp phần vào sự
phồn vinh của đất nước.

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

8


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

2. Giải pháp 2. Tổ chức một sô tiết dạy có nội dung lồng ghép giáo dục
đạo đức, nâng cao nhận thức học sinh.
2.1. Yêu cầu chung
Để thực hiện giảng dạy bộ môn theo yêu cầu trên, đồng thời nâng cao chất
lượng dạy học bộ môn, rèn luyện kĩ năng giao tiếp trong hoạt động dạy và học
cần chú ý những nội dung sau:

+ Xác định vấn đề cần giải quyết
+ Chọn nội dung phù hợp
+ Xác định mục tiêu cần đạt về kiến thức, kĩ năng, thái độ
+ Thiết kế bài dạy
+ Thực hiện tiến trình dạy học, phân bố thời gian hợp lý, thực hiện vào đầu
hoặc cuối tiết học. Lưu ý phải đảm bảo thời gian, hoàn cảnh thực hiện, hạn chế
lan man, dài dòng, lạm dụng quá nhiều thời gian làm ảnh hưởng đến tiết học.
- Đối với yêu cầu này giáo viên phải xây dựng được tình huống tốt. Tình
huống xuất phát từ thực tế và được chỉnh sửa để mang tính điển hình, phục vụ tốt
cho mục tiêu dạy học.
- Thực hiện đầy đủ quy trình tiết dạy có lồng ghép nội dung giáo dục như:
+ Bước 1: Tìm chủ đề, xác định mục tiêu của chủ đề
+ Bước 2: Lựa chọn tình huống phù hợp với nội dung của từng chủ đề, từng
bài.
+ Bước 3: Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng học sinh
+ Bước 4: Thực hiện dạy học có nội dung xử lý tình huống theo chủ đề đã
xây dựng.
2.2. Ví dụ minh họa

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

9


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Ví dụ 1: Dạy học lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường thông qua giải

quyết tình huống (Phạm vi áp dụng trong các bài được minh họa ở mục 1. Giải
pháp 1)

Mục tiêu: Thông qua tình huống học sinh trình bày được nguyên nhân dẫn
đến sự suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường là do con người khai
thác quá mức và gia tăng chất thải vào môi trường. Phương pháp dạy học nhẹ
nhàng, linh hoạt, dễ dàng tạo hứng thú trong học tập bộ môn. Qua đó giáo dục
học sinh ý thức bảo vệ tài nguyên và môi trường giáo viên có thể chọn tình huống
sau:
Trong thời gian qua em được cử đại diện tham gia hội thảo quốc gia về
vấn đề suy giảm, cạn kiệt tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Các nhà khoa học
đã phân tích nguyên nhân của hiện trạng này như sau:

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

10


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

"Tiến sĩ Trần Văn Chiến - Phó Tổng cục
trưởng Tổng cục Dân số cho rằng: Việt
Nam là nước đất chật, người đông với tổng
số dân và mật độ ở mức cao báo động so
với tài nguyên đang có. Việc sử dụng môi
trường chưa hợp lý như hiện nay, tài
nguyên đất, nước, không khí... của Việt Nam
đang có nguy cơ bị tàn phá, cạn kiệt. "Dân

số gắn với môi trường, trong đó có kinh tế,
xã hội và thiên nhiên. Sinh càng nhiều,
càng nhanh thì tài nguyên càng bị thu hẹp
và con người càng phải đối mặt với nhiều
thách thức. Việt Nam không nằm ngài quy
luật đó".
"Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Sinh - Chủ tịch Hội
Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam
lại phân tích mức tăng dân số bao nhiêu và
mật độ cao thế nào không ảnh hưởng tới
môi trường bằng chính cách con người đối
xử với môi trường sống của mình. Năm
1945, Việt Nam có 20 triệu dân. Hiện tại,
con số này đã gấp hơn 4 lần. Cùng với đó,
chất lượng cuộc sống của người dân được
nâng lên, tuổi thọ người Việt cũng tăng lên
gấp 2-3 lần. Như vậy, nếu tổ chức tốt, biết
sử dụng hợp lý những gì mình có thì một
khu vực nhỏ nhiều người sống vẫn có thể có
môi trường trong lành, phát triển tốt".

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

11


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Với tư cách là người đại diện đến lượt mình phát biểu, em sẽ nói gì? Em sẽ
gửi thông điệp gì đến các bạn học sinh về vấn đề bảo vệ tài nguyên và môi
trường hiện nay?
- Thông qua tình huống trên học sinh nắm được một số nguyên nhân làm ô
nhiễm môi trường.
- Nêu quan điểm của bản thân và thông điệp gửi đến các bạn học sinh về ý
thức bảo vệ môi trường, làm tốt công tác tuyên truyền trong gia đình đến bên
ngoài xã hội về việc thực hiện tốt vấn đề bảo vệ môi trường như:
+ Tiết kiệm điện, nước mọi lúc, mọi nơi. Khuyến khích mọi người sử dụng
những bóng đèn tiết kiệm năng lượng, tắt điện vào giờ trái đất, tắt điện.
+ Hạn chế sử dụng túi nilon, xử lí rác thải phù hợp, gom lại bán phế liệu để
tái sử dụng, tiết kiệm được nguồn tài nguyên.
+ Ở những nơi công cộng, không nên tiện tay vứt rác bừa bãi ra ngoài
đường, phải tìm nơi có thùng rác để vứt, khi đi chơi, picnic, nên thu dọn rác sạch
sẽ, gọn gàng và vứt đúng nơi quy định. Tránh vứt rác xuống dòng sông, lòng
đường, hè phố.
+ Không bẻ cành, ngắt phá cây xanh, trồng và chăm sóc cây xanh ở nhà
cũng như cơ quan, lên án, phê phán những trường hợp không biết giữ gìn và bảo
vệ cây xanh nơi công cộng.
+ Tuyên truyền mọi người hạn chế đi xe máy, tăng cường đi xe đạp

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

12


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

+ Hãy cùng nhau kêu gọi mọi người chung tay giữ gìn vệ sinh chung, cùng
nhau bảo vệ môi trường, bảo vệ sự sống của chúng ta. Cụ thể, vào các thành lập
Đoàn thanh niên (26/3), môi trường thế giới (5/6), toàn thanh niên tổ chức và
phát động phong trào dọn vệ sinh lòng đường, hè phố, trồng và chăm sóc cây

xanh, tuyên truyền cho mọi người dân
cùng tham gia thực hiện.

Hình ảnh học sinh chăm sóc công trình măng non
Ví dụ 2: Giáo dục học sinh về vấn đề dân số và tình trạng tảo hôn
thông qua phương pháp thống kê, tuyên truyền (Phạm vi áp dụng trong các
bài được minh họa ở mục 1. Giải pháp 1)
Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh tiến hành tìm số liệu thống kê về
tình trạng tảo hôn ở các tỉnh miền núi phía bắc, tây nguyên và huyện Krông Ana
- Theo thống kê năm 2016 và 6 tháng đầu năm 2017 toàn tỉnh Đăk Lăk có
915 cặp vợ chồng tảo hôn. Tập trung chủ yếu ở các huyện Krông Bông, Lắk; Ea
Kar; Krông Ana...

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

13


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

- Huyện Krông Ana hiện nay có khoảng 17 trường hợp tảo hôn; Riêng
trường THCS Lương Thế Vinh có đến 2 trường hợp tảo hôn trong năm 2017 2018.
- Thực trạng một số tỉnh có tỷ lệ kết hôn dưới 20 tuổi và dưới 18 tuổi cao

nhất cả nước năm 2009 được minh họa ở bảng sau:
TT

Tỉnh/thành phố
Cả nước

Nam 15-19

Nữ 15-19

Nữ 15-17

2,19

8,51

3,12

1

Hà Giang

17,25

25,52

14,31

2

Cao Bằng

10,70

16,73

8,64

3

Bắc Cạn

5,49

13,08

5,86

4

Lào Cai

11,37

23,16

11,83

5

Điện Biên

14,40

27,60

17,53

6

Lai Châu

18,65

33,83

21,20

7

Sơn La

14,03

29,08

17,14

8

Yên Bái

5,16

16,11

6,15

9

Kon Tum

4,69

15,75

7,85

10

Gia Lai

5,46

17,26

7,83

Để tuyên truyền giáo dục học sinh xóa bỏ hũ tục lạc hậu của các dân tộc
miền núi, tây nguyên. Hoặc tình trạng yêu đương và kết hôn quá sớm, giáo viên

hướng dẫn cho học sinh thảo luận và trả lời một số câu hỏi sau:
- Qua bảng số liệu em có nhận xét gì về thực trạng nạn tảo hôn của các dân
tộc miền núi nói chung và địa phương em nói riêng?
- Nếu được chấp nhận cho kết hôn ở tuổi 16 thì liệu rằng các em đã đủ
chín chắn, đủ hiểu biết để đảm đương cho vai trò người vợ, người chồng, người
bố, người mẹ, người con dâu rể trong gia đình chưa?
- Em có những đề xuất gì với các bạn trẻ hiện nay?

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

14


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Ví dụ 3: Phân luồng, định hướng nghề nghiệp và giáo dục thái độ học
tập đối với học sinh cuối cấp. (Phạm vi áp dụng trong các bài được minh họa ở
mục 1. Giải pháp 1)
Mục tiêu: Suy nghĩ về vấn đề lao động và việc làm, đây là vấn đề báo
động đối với xã hội hiện nay. Giúp cho học sinh có cách nhìn nhận đúng về vấn
đề việc làm trong tương lai. Từ đó có thái độ học tập đúng đắn. Đề ra một số biện
pháp khắc phục, kêu gọi mọi người và chính bản thân biết nâng cao kĩ năng tay
nghề, năng động, sáng tạo trong lao động, học tập, trau dồi kinh nghiệm bản thân
ngay khi còn học THPT.
Đối với nội dung này giáo viên xây dựng tình huống có vấn đề như sau:
Trong một lần đi học về qua một phiên chợ nhỏ ở địa phương em bất chợt
để ý đến một bé gái còm nhom, quần áo rách tươm, cáu bẩn như lâu rồi chưa
tắm. Em đang nằm thiu đi trong một bên tay mẹ trạc khoảng 45 – 46 tuổi, đầu tóc

bù xù ngồi bệt trên tấm vải với gương mặt nhợt nhạt. Tay kia mẹ bé đưa chiếc bát
nứt hướng về phía dòng người xuôi ngược với mong mỏi một chút tiền của người
qua đường. Lòng em le lói lên cái gì đó đến nghẹn ngào không nói nên lời vì em
không thể làm gì giúp cô. Em tự hỏi rằng tại sao cô ấy lại không kiếm được một
công việc ổn định mà lo cho bé gái? Vì sao? Còn bao nhiêu mảnh đời bất hạnh
cần lắm một việc làm lo cho bản thân, gia đình trong khi đất nước chúng ta còn
chưa thực sự phát triển? bản thân em rất khúc mắc và trăn trở quyết định tìm
hiểu để nắm bắt về vấn đề lao động và việc làm ở nước ta. Em rút ra bài học gì
cho mình qua tình huống trên?

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

15


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Ảnh minh họa thực trạng thiếu việc làm hiện nay (Nguồn: internet)
- Qua tình huống trên giúp học sinh xác định được lao động việc làm là
một vấn đề hết sức cần thiết giúp nâng cao kiến thức trong lao động học tập để
tương lai có được một công việc tốt, mức thu nhập cao có thể trang trải cho cuộc
sống bản thân và gia đình. Vì vậy giáo dục học sinh ngay từ bây giờ phải luôn
trau dồi kiến thức, học tập chăm chỉ, thu lượm được những kinh nghiệm nhỏ
nhặt, tự tạo được cơ hội cho bản thân phát triển, rèn luyện toàn diện để chuẩn bị
hành trang vào đời, xác định được lí tưởng lao động làm việc đúng đắn, vạch ra
được các kế hoạch rõ ràng cho tương lai, hành động tích cực hướng đến công
việc lao động mơ ước. Tránh việc học vẹt, học đối phó với bố mẹ, thầy cô,...
- Phối hợp với nhà trường tổ chức cho học sinh đi tham quan thực tế tại các

cơ sở tại địa phương như: trung tâm hướng nghiệp dạy nghề, cơ sở làm nấm,
trồng rau sạch; làm đồ mĩ nghệ, cơ sở sản xuất gạch...

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

16


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Học sinh đang tham quan và thực hành chăm sóc vườn rau sạch tại
địa phương (diệt sâu ăn lá bằng nước cây giã quỳ)
Ví dụ 4: Giáo dục học sinh tình yêu quê hương đất nước cho học sinh
bằng phương pháp nêu gương, sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học
(Phạm vi áp dụng trong các bài được minh họa ở mục 1. Giải pháp 1)
- Giáo viên sưu tầm, lựa chọn video clip có nội dung phù hợp như: về
khẳng định chủ quyền biển đảo, danh lam thắng cảnh đẹp của nước ta, những
công trình kiến trúc... Giới thiệu cho học sinh vẻ đẹp của địa phương, các lễ hội
đặc sắc mang đậm nét văn văn hóa dân tộc thông qua bài dự thi "Dư địa chí Việt
Nam" đã được tổ chức từ các năm học trước.
- Sưu tầm tư liệu giới thiệu những tấm gương thanh thiếu niên tiêu biểu
trong công cuộc đấu tranh bảo vệ tổ quốc như: Kim Đồng; Võ Thị Sáu; Lê Văn
Tám để liên hệ giáo dục học sinh tinh thần nêu gương.
- Tuyên truyền giáo dục học sinh: Biết tự hào về đất nước và con người
Việt Nam. Niềm tự hào, tự tôn dân tộc sẽ phát triển thành tình yêu quê hương đất
nước. Từ đó các em sẽ xác định được nhiệm vụ của bản thân để giúp quê hương
đất nước ngày càng giàu đẹp. Biểu hiện bằng những việc làm cụ thể như: phải lên
kế hoạch học tập và rèn luyện để có đủ tài và sức làm những công việc có ích cho

gia đình và xã hội. Mặt khác, các em phải tích cực tham gia các hoạt động xã hội
GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

17


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

chính trị, hòa nhập với cộng đồng, giúp bản thân phát huy những điểm mạnh,
khắc phục điểm yếu, vận dụng tốt những điều đã học vào thực tế.
IV. Tính mới của giải pháp
Trước khi thực hiện các giải pháp, như đã đề cập ở phần thực trạng của vấn
đề, giáo viên bộ môn nói chung và giáo viên Địa lí nói riêng khi lên lớp chủ yếu
chú trọng vào truyền đạt kiến thức cho các em theo sách giáo khoa và chuẩn kiến
thức kĩ năng, chạy đua với thành tích bằng những điểm số, giải thưởng, kì thi mà
chúng ta chưa chú trọng nhiều đến việc giáo dục nhân cách, giáo dục toàn diện
cho học sinh.
Mặc dù đã có sự đổi mới nhất định nhưng việc vận dụng các phương pháp
dạy học vẫn còn thụ động, máy móc, rập khuôn, chưa phát huy khả năng sáng
tạo và tạo hứng thú cho người học.
Sau khi áp dụng các giải pháp nêu trên tôi nhận thấy rằng:
- Giáo viên:
+ Đã chủ động, linh hoạt hơn trong việc vận dụng các phương pháp dạy
học. Đặc biệt là có khả năng sáng tạo trong tổ chức tiết dạy như: Tạo tình huống
và giải quyết tình huống, dạy học gắn liền với tham quan, thực địa...Nhưng không
làm ảnh hưởng đến chương trình và thời lượng của mỗi tiết học.
+ Giáo viên đồng thời thực hiện nhiệm vụ truyền đạt kiến thức bộ môn,
vừa giáo dục học sinh về nhận thức và ý thức trước một số vấn đề mà trước đây

chưa được chú trọng, hoặc có đề cập đến nhưng chưa sâu.
- Học sinh:
+ Có nhận thức tốt hơn trong học tập bộ môn, không còn coi nhẹ hoặc thờ
ơ khi đến tiết học Địa lí. Đồng thời có những chuyển biến tích cực hơn trong
nhận thức và ý thức hơn trong việc tham gia các phong trào thi đua do nhà trường
và Liên đội pháp động.

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

18


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

+ Từ cách học tập thụ động, nhút nhát, ngại phát biểu thì giờ đây các em
cảm thấy tự tin hơn, hứng thú hơn, có những trải nghiệm thú vị hơn khi được trực
tiếp tham gia các mô hình sản xuất nông nghiệp tại địa phương.
V. Hiệu quả SKKN
Sau quá trình vận dụng các biện pháp, giải pháp như trên, Để đánh giá mức
độ nhận thức của học sinh tôi tiến hành khảo sát một số nội dung sau:
- Phiếu học tập 1: Áp dụng cho lớp 9A1
Sau khi học xong chương trình Địa Lý dân cư em có đồng tình với việc
đưa nội dung giáo dục giới tính, bài trù tệ nạn tảo hôn, yêu sớm vào chương
trình hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh không?
Kết quả:
Tổng số học sinh

Kết quả

tham gia khảo sát

Đồng ý

Tỉ lệ (%)

Không đồng ý

Tỉ lệ(%)

40

32

80

8

20

- Phiếu học tập số 2: Áp dụng cho lớp 7A1
Viết một báo cáo ngắn gọn đề xuất giải pháp của em về bảo vệ môi trường
tại địa phương, gia đình, nhà trường và nơi công cộng
Kết quả:
Tổng số học
sinh tham gia

Kết quả
Đạt yêu cầu

Tỉ lệ (%)

Tỉ lệ(%)

cầu

khảo sát
33

Không đạt yêu

27

81.8

6

18.2

- Phiếu học tập số 3: Áp dụng cho lớp 8A3
Vẽ một sơ đồ tư duy tóm tắt mô hình phát triển kinh tế của huyện Krông
Ana mà em biết.
GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

19


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Tổng số học
sinh tham gia

Kết quả
Đạt yêu cầu

Tỉ lệ (%)

Không đạt yêu
cầu

khảo sát
32

Tỉ lệ(%)

25

78.1

7

21.9

Như vậy, đối với học sinh: Nhận thức tốt hơn đối với một số vấn đề mà
toàn xã hội quan tâm. Có thái độ đúng đắn trong các mối quan hệ xã hội. Biết tạo
cho mình một động lực, mục tiêu và lí tưởng sống.
Biết lên án, phê phán những biểu hiện, hành động thiếu lành mạnh, thiếu ý

chí.
Kết quả các em tham gia tích cực, bài viết tốt, các em cảm thấy thích thú
khi đến tiết Địa lý.
Các em củng cố lại mục đích sống của bản thân, luôn kiểm soát bản thân
trong học tập và rèn luyện, giúp các em định hình cho mình một tương lai tốt đẹp
hơn khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Đối với giáo viên: Phương pháp dạy học ngày càng tốt kết, trình độ chuyên
môn vững vàng, kết quả học tập bộ môn ngày càng cao hơn. Thực hiện tốt hơn
nhiệm vụ giáo dục hiện nay. Góp phần cùng với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên
bộ môn và các tổ chức trong và ngoài nhà trường giáo dục học sinh trở thành con
người mới, phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.
Phần thứ ba: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
Sự thành công của đề tài là nhờ sự đóng góp to lớn của sức mạnh tổng hợp
giữa ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn, các tổ chức đoàn thể và các đồng
nghiệp và tất cả các em học sinh cùng với sự nhiệt tình nỗ lực và cố gắng của bản
thân. Tôi tin tưởng rằng sự giúp đỡ và liên kết chặt chẽ và có hiệu quả sẽ đem lại
thành công rực rỡ trong hoạt động giáo dục của trường THCS Lương Thế Vinh
nói riêng và nền giáo dục huyện nhà nói chung. Để góp phần vào sự nghiệp giáo
dục thế hệ trẻ là những chủ nhân tương lai của đất nước ở thế kỷ 21.

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

20


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

Trong quá trình thực hiện đề tài và trình bày đề tài cũng như những kết quả

đã thu được chắc chắn còn rất nhiều thiếu sót và chưa đáp ứng được một số tiêu
chuẩn đề ra. Tôi rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp phê bình của các
đồng nghiệp để kiến thức, phương pháp và kinh nghiệm trong công tác giáo dục
học sinh một cách toàn diện mà đề tài đã nêu được bổ sung và hoàn thiện hơn
trong những năm học tiếp theo. Xin chân thành cảm ơn!
Buôn Trấp, ngày 25 tháng 4 năm 2019
Người viết

Nguyễn Thị Thanh Nga

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

21


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu sách giáo khoa Địa lý lớp 6,7,8,9 - NXB GD năm 2016

MỤC LỤC
TT

Nội dung

Trang

1

Phần thứ nhất: PHẦN MỞ ĐẦU

1

2

I. Đặt vấn đề

1

3

II. Mục đích nghiên cứu

2

4

Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

2

5

I. Cơ sở lý luận của vấn đề

2

6

II. Thực trạng vấn đề:

3

7

III. Các giải pháp đã tiến hành để giải

5 -13

quyết vấn đề
8

IV. Tính mới của giải pháp:

9

V. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm:

14-15

10

Phần thứ ba: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

15

13

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

22


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

23


Sáng kiến kinh nghiệm

Năm học: 2018 - 2019

GV Nguyễn Thị Thanh Nga - Trường THCS Lương Thế Vinh

24