Các cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật

HỌC VIỆN THANH THIẾU NIÊN VIỆT NAM
PHÂN VIỆN MIỀN NAM
KHOA LÝ LUẬN & KHOA HỌC CƠ SỞ

Ths Bùi Văn Tuyển
Bộ môn: NNLCB CỦA CNMLN
SĐT: 0976.226.944
Email:


NỘI DUNG CHÍNH
I. Khái lược về phạm trù triết học
II. Cái riêng, cái chung và cái đơn nhất
III.Nguyên nhân, kết quả
IV. Tất nhiên và ngẫu nhiên
V. Nội dung và hình thức
VI. Bản chất và hiện tượng
VII.Khả năng và hiện thực



1. Khái niệm cái riêng, cái chung và cái đơn
nhất
•Cái riêng là phạm trù triết học dùng để chỉ một sự vật, một hiện
tượng, một quá trình nhất định.
•Cái chung là phạm trù triết học dùng để chỉ những thuộc tính,
những mặt, những yếu tố, những quan hệ… tồn tại phổ biến ở
nhiều sự vật, hiện tượng.
• Cái đơn nhất: Là phạm trù được dùng để chỉ những nét, những
mặt, những thuộc tính…chỉ có ở một kết cấu vật chất nhất định
và không được lặp lại ở bất cứ kết cấu vật chất nào khác

Ví dụ
• Cái riêng


Ví dụ
• Cái chung



2. Quan điểm của CNDVNBC về
mối quan hệ qua lại giữa giữa
cái chung và cái riêng và cái đơn
nhất

Cho rằng cái riêng, cái chung, cái đơn
nhất đều tồn tại khách quan, giữa chúng
có mối liên hệ hữu cơ với nhau được
thể hiện


- Thứ nhất: “cái chung” chỉ tồn tại trong cái
riêng, thông qua cái riêng mà biểu thị sự
tồn tại của mình
• Ví dụ: Không có một cái cây nói chung
nào tồn tại bên cạnh cây cam, cây quýt,
cây đào cụ thể; những cây trên đều có
những đặc tính chung, có rễ, có thân, có
lá, có quá trình đồng hóa, dị hóa để duy

trì sự sống.


- Thứ hai: Cái riêng chỉ tồn tại trong
mối liên hệ với cái chung (không có cái
riêng tuyệt đối).
• Ví dụ: Một con người là một cái riêng
(không thể tồn tại độc lập được mà phải
gắn liền với thế giới tự nhiên (vật chất
hữu cơ) và xã hội loài người (quan hệ với
mọi người).


Thứ ba: Cái riêng là cái toàn bộ phong phú hơn
cái chung vì: ngoài đặc điểm giống với nhiều cái
khác, cái riêng còn có cái đơn nhất, cái đặc thù
chỉ nó mới có.
• Ví dụ: Giai cấp công nhân Việt Nam là “cái riêng”
bên cạnh cái chung với giai cấp công nhân ở các
nước trên thế giới bị bóc lột của giai cấp tư sản, giai
cấp không có tư liệu sản xuất… lao động gắn liền
với máy móc và có tính chất xã hội… Giai cấp công
nhân Việt Nam còn có những những đặc điểm riêng:
xuất thân từ giai cấp nông dân, ra đời gắn liền với
việc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp cho nên
gần gũi với giai cấp nông dân, bị chủ nghĩa đế quốc
thống trị. Những đặc điểm đó khác với giai cấp
công nhân các nước tư bản chủ nghĩa.

3. Một số kết luận về mặt
phương pháp luận

• Vì cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ với cái
chung nên không được tuyệt đối hóa cái riêng
• Vì cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua
cái riêng, nên muốn tìm ra cái chung (bản chất, quy
luật, chính sách, v.v..) phải thông qua việc nghiên
cứu cái riêng. Mặt khác, khi áp dụng cái chung vào
cái riêng cần phải tính đến đặc điểm và những điều
kiện tồn tại cụ thể của cái riêng.


Ví dụ: Xem xét thiệt hại của một vùng nào đó bị
thiên tai ta phải xem xét từng hộ dân từng con
đường từng chi tiết bị thiệt hại nặng nhẹ rồi sau đó
ta mới liên hệ lại với nhau





Ví dụ
Bão (nguyên nhân) -> thiệt hại mùa màng (kết
quả xấu)


- Chủ nghĩa đế quốc là nguyên nhân
của chiến tranh xâm lược

Ví dụ
• + Bão (nguyên nhân) xuất hiện trước, sự thiệt hại của
hoa màu, mùa màng do bão gây ra thì phải xuất hiện
sau.

Tuy nhiên không phải mối liên hệ nối
tiếp nào cũng đều biểu hiện mối liên hệ
nhân quả.
Ví dụ:
- Ngày không phải là nguyên nhân của đêm
- - Mùa xuân không phải là nguyên nhân của mùa hè.


Ví dụ
• + Là nhà Tư bản thì nhất thiết phải bóc lột
công nhân đó là tất yếu.


Giống tốt, mạ khỏe, nước đủ, đủ phân, chăm sóc chu
đáo thì năng suất lúa cao đó là tất nhiên.


Ví dụ: Những yếu tố làm cho năng suất lúa tăng
cao cũng có thể do sâu rầy, bão tố ập tới thì mất
trắng đó lại là ngẫu nhiên.


Quan hệ biện chứng giữa tất nhiên và
ngẫu nhiên

+ Tất nhiên bao giờ cũng vạch đường đi cho
mình xuyên qua vô số những cái ngẫu
nhiên.
+ Cái ngẫu nhiên là hình thức biểu hiện của
tất nhiên, bổ sung cho tất nhiên.
+ Không có tất nhiên thuần túy tách rời cái
ngẫu nhiên, cũng như không có cái ngẫu
nhiên thuần túy tách rời cái tất nhiên.


V. Cặp phạm trù Nội dung và hình thức
* Khái niệm:
-Nội dung tức phạm trù chỉ tổng hợp tất cả
những mặt, những yếu tố, những quá trình
tạo nên sự vật
-Hình thức là phạm trù chỉ phương thức
tồn tại vàphát triển của sự vật, là hệ thống
các mối liên hệtương đối bền vững giữa các
yếu tố của sự vật đó.