Di truyền quần thể và nhân tố tiến hóa

ẦY HUỲNH THANH

TÁC ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN TỐ

ẾN HÓA

ĐẾN CẤU TRÚC DI TRUYỀN QUẦN THỂ
ỘT SỐ DẠNG BÀI TẬP CÓ THỂ

ẤT HIỆN TRONG ĐỀ THI THPTQG)

26-Mar-20

ây là tuy n t p ph ng pháp gi i các d ng toán di truy n qu n th có s tác đ ng c a nhân t ti n hóa,
d ng bài t p này thu c lo i VD-VDC có th xu t hi n trong đ thi THPTQG môn Sinh H c. Các công th c
th y đ a ra có ch ng minh ph n ph l c. Th y chúc các em HS trên m i mi n T Qu c ôn luy n th t t t
và đ t k t qu t t nh t trong kì thi s p t i. Dù Th y c g ng trình bày m t cách ch nh chu nh t, nh ng v n
có th có nh ng sai sót nh t đ nh. M i góp ý xin vui lòng liên h tr c ti p qua facebook th y Hu nh Thanh


MỤC LỤC
D ng 1: Ch n l c t nhiên (CLTN) lo i b hoàn toàn ki u hình đ ng h p l n ........................ 1
A. TRONG QU N TH NG U PH I......................................................................................... 1
 M T S VÍ D T

LUY N.................................................................................................. 5

B. TRONG QU N TH T
 M T S VÍ D T

PH I ............................................................................................... 6

LUY N.................................................................................................. 6

D ng 2: Nhân t ti n hóa đ t bi n ................................................................................................. 7
D ng 3: Nhân t ti n hóa Di-nh p gen .......................................................................................... 8
M T S VÍ D T

LUY N ....................................................................................................... 9

PH L C ....................................................................................................................................... 10
1. Ch ng minh công th c (*) ....................................................................................................... 10
2. Ch ng minh công th c (**) ..................................................................................................... 11
3. Ch ng minh công th c (***) ................................................................................................... 12
4. Ch ng minh công th c (****) ................................................................................................. 12


Hu nh Thanh

Liên h : 0968873079

/>
D ng 1: Ch n l c t nhiên (CLTN) lo i b hoàn toàn ki u hình đ ng h p l n
A. TRONG QU N TH NG U PH I
Th h xu t phát c a m t qu n th ng u ph i có t n s alen A là po, t n s alen a là qo (po+qo=1).
N u CLTN lo i b hoàn toàn ki u hình đ ng h p l n ( m i th h , ki u hình aa không tham gia vào sinh
s n đ t o ra th h sau) thì t n s c a alen a sau n th h là: q n 

qo
(*)
1  n  qo

Ví d 1: (THPTQG – 2015)
m t qu n th đ ng v t ng u ph i, xét m t gen n m trên nhi m s c th th ng g m 2 alen, alen A tr i
hoàn toàn so v i alen a. D i tác đ ng c a ch n l c t nhiên, nh ng cá th có ki u hình l n b đào th i hoàn
toàn ngay sau khi sinh ra. Th h xu t phát (P) c a qu n th này có c u trúc di truy n là 0,6AA : 0,4Aa. Cho
r ng không có tác đ ng c a các nhân t ti n hóa khác. Theo lí thuy t, th h F3 c a qu n th này có t n s
alen a là
A. 1/5.
B. 1/9.
C. 1/8.
D. 1/7.
H ng d n gi i
0,4
 0,2
 T n s alen a ban đ u c a qu n th là: q o 
2
 Áp d ng công th c: T n s alen a sau 3 th h ch u tác đ ng c a ch n l c là
qn 

qo
0, 2
1

 . Ch n C.
1  n  q o 1  3  0, 2 8

Ví d 2: m t loài th c v t ng u ph i, xét m t gen n m trên NST th ng có 2 alen B và b, trong đó alen B
là tr i hoàn toàn so v i alen b. T n s alen b trong qu n th th h xu t phát là 0,5. D i tác đ ng c a
ch n l c t nhiên, nh ng cá th có ki u hình l n b đào th i hoàn toàn ngay sau khi sinh ra. Cho r ng không
có tác đ ng c a các nhân t ti n hóa khác. S th h c n thi t đ ch n l c t nhiên làm gi m t n s alen

xu ng còn 0,04 là bao nhiêu?
A. 23.
B. 13.
C. 46.
D. 20.
H ng d n gi i
T công th c (*), ta có th suy ra s th h (n) mà ch n l c đòi h i đ làm gi m t n s alen a xu ng qn theo
công th c: n 

1 1

qn qo

Áp d ng công th c: S th h c n thi t là n 

1
1

 23 th h .
0,04 0,5

XÉT VÍ DỤ 3 VÀ VÍ DỤ
Ể XEM XÉT SỰ KHÁC NHAU GIỮA
ỌN LỌC LÀM aa CHẾ Ở GIAI ĐOẠN PHÔI VÀ aa KHÔNG CÓ KHẢ NĂNG SINH SẢN
th h Fn xem có s s ng sót c a ki u gen aa hay không?
+ N u ki u hình aa ch t giai đo n phôi thì c u trúc c a Fn: x AA + y Aa = 1
+ N u ki u hình aa có kh n ng sinh tr ng nh ng không sinh s n đ c thì c u trúc c a Fn là: x AA + y
Aa + z aa = 1

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 1/12


Ví d 3: th h xu t phát c a m t qu n th ng u nhiên có c u trúc di truy n 0,2 AA + 0,8 Aa = 1. N u t t
c các h p t aa đ u b ch t giai đo n phôi (b CLTN lo i b ) thì th h F5, l y ng u nhiên m t cá th ,
xác xu t thu đ c m t cá th có ki u gen d h p là bao nhiêu?
H ng d n gi i
Cách 1: Cách làm không s d ng công th c
0,8
 0, 4  p0  1  0, 4  0,6
 T n s alen a th h xu t phát là: q 0 
2


Khi giao ph i ng u nhiên thì qu n th s có c u trúc: 0,6 AA : 2  0,6  0,4Aa : 0,4 aa



Nh ng ki u gen aa b ch t

2

giai đo n phôi nên c u trúc di truy n c a qu n th

2

th h F1 là:

0, 6

2  0, 6  0, 4
3
4
AA :
Aa  AA : Aa
2
2
1  0, 4
1  0, 4
7
7
2



T n s alen

5
2
th h F1 là: A  ;a 
7
7


(5 / 7)2
(5 / 7)2 
5
4
AA : 1 
Aa  AA : Aa

 C u trúc di truy n th h F2 là:
2
2
1  (2 / 7)
9
9
 1  (2 / 7) 


T n s alen

7
2
th h F2 là: A  ;a 
9
9


(7 / 9)2
(7 / 9)2 
7
4
AA : 1 
Aa  AA : Aa
 C u trúc di truy n th h F3 là:
2
2
1  (2 / 9)
11
11

 1  (2 / 9) 


T n s alen

th h F3 là: A 

9
2
;a 
11
11


(9 /11)2
(9 /11) 2 
9
4
AA : 1 
Aa  AA : Aa
 C u trúc di truy n th h F4 là:
2
2
1  (2 /11)
13
13
 1  (2 /11) 


T n s alen

th h F4 là: A 

11
2
;a 
13
13


(11/13)2
(11/13)2 
11
4
AA
:
1
Aa
AA
:
Aa


 C u trúc di truy n th h F5 là:


2
1  (2 /13)2
1
(2

/13)
15
15



11
4
AA  Aa  1
15
15
L u ý: Cách 1 không s d ng công th c là cách dài nh t nh ng b n có th ki m tra s chính xác c a
nó.
Cách 2: S d ng công th c


V y c u trúc di truy n

th h F5 là:

th h xu t phát là: q 0 

0,8
 0, 4
2



T n s alen a



T n s alen a sau 4 th h : q 4 



Khi giao ph i t do 1 th h ti p theo, c u trúc di truy n c a QT sau đó s là:
121
44
4
AA 
Aa 
aa  1
169
169
169

2 11
0, 4
2


 p4  1  q 4  1 
13 13
1  4.0, 4 13

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 2/12

121
44
169 AA  169 Aa  1  11 AA  4 Aa  1
giai đo n phôi nên QT:
121 44
121 44
15
15


169 169
169 169



Do aa b ch t



V y c u trúc di truy n

th h F5 là:

11
4
AA  Aa  1
15
15

Cách 3: S d ng công th c

0,8
 0, 4
2



T n s alen a

th h xu t phát là: q 0 



T n s alen a

th h th 5: q 5 



th h F5: c u trúc di truy n c a qu n th là x AA  y Aa  1 (do aa b ch t
không đ c sinh ra)

2 13
0, 4
2

 p5  1  q 5  1 

15 15

1  5.0, 4 15
giai đo n phôi nên

y 2
2 2 4
4 11
 y


 x  1
2 15
15 15
15 15
11
4
AA  Aa  1
 V y c u trúc di truy n th h F5 là:
15
15


T n s alen a

F5 là

Ví d 4: Th h xu t phát c a m t qu n th ng u ph i có 0,4 AA + 0,4 Aa + 0,2 aa = 1. Gi s ki u hình aa
không có kh n ng sinh s n. th h F3, l y ng u nhiên 2 cá th , xác su t thu đ c m t cá th có ki u gen
d h p là?
H ng d n gi
Cách 1: Không s d ng công th c

 C u trúc c a qu n th ban đ u tham gia sinh s n đ t o nên th h F1 là: 0,4 AA + 0,4 Aa  Qui v
1  c u trúc tham gia sinh s n là 0,5AA : 0,5Aa  T n s alen: A  0,75;a  0, 25
 Do giao ph i ng u nhiên, nên sau 1 th h qu n th có c u trúc:

9
6
1
AA : Aa : aa
16
16
16
9
6
3
2
AA : Aa  AA  Aa  1  T n
 C u trúc qu n th F1 tham gia sinh s n cho th h F2 là:
16
16
5
5
4
1
s alen: A  ;a 
5
5
0,752 AA : 2  0,75  0,25Aa : 0,252 aa 



C u trúc di truy n c a qu n th
2

th h F2 là:

2

4 1
16
8
1
4
1
  AA : 2   Aa :   aa  AA : Aa : aa
5 5
25
25
25
5
5
16
8
2
1
AA : Aa  AA : Aa  T n s
 C u trúc qu n th F2 tham gia sinh s n cho th h F3 là:
25
25
3
3

5
1
alen: A  ;a 
6
6


C u trúc di truy n c a qu n th
2

th h F3 là:
2

5 1
25
10
1
5
1
  AA : 2   Aa :   aa  AA : Aa : aa
6 6
36
36
36
6
6
L u ý: cách không s d ng công th c là cách dài nh t nh ng b n có th ki m tra s chính xác c a nó.
LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 3/12

Cách 2: S d ng công th c

q0
thì k t qu có gi ng nh cách 1 không?
1  n  q0



N u s d ng công th c: q n 




C u trúc qu n th tham gia vào quá trình sinh s n là: 0,4 AA + 0,4 Aa  Qui v 1, ta đ
0,5AA : 0,5Aa  1
T n s alen th h xu t phát là: A  0,75;a  0, 25



T n s alen a



C u trúc di truy n c a qu n th

th h th 3: q3 

2

c:

0, 25
1
 (*)  sai.
1  3  0, 25 7
th h F3:

2

6 1
36
12
1
6
1
AA 
Aa 
aa (**)  sai.
  AA  2   Aa    aa 
7 7
49
49
49
7
7
T i sao k t qu khác so v i khi gi i thông th ng - không s d ng công th c?
T n s alen a

c tính theo công th c là: q3 

th h th 3 đ

0, 25
1
 đây là t n s alen
1  3  0, 25 7

tham gia vào quá trình sinh s n đ t o nên th h F4 (c u trúc đó là xAA : yAa  1 ), trong khi đó c u
trúc qu n th F3 là ( xAA : yAa : zaa  1 , aa không có kh n ng sinh s n nh ng v n có kh n ng s ng
sót do đ c sinh ra t ki u gen Aa th h F2)
C u trúc qu n th (**) là c u trúc c a qu n th F4.
Cách gi i s d ng công th c đúng nh sau:
 C u trúc qu n th tham gia vào quá trình sinh s n là: 0,4 AA + 0,4 Aa  Qui v 1, ta đ c:
0,5AA : 0,5Aa  1
 T n s alen th h xu t phát là: A  0,75;a  0, 25
th h th 2: q3 



T n s alen a



C u trúc di truy n c a qu n th
2

0, 25
1


1  2  0, 25 6
th h F3:

2

5 1
25
10
1
5
1
AA 
Aa 
aa  1
  AA  2   Aa    aa 
6 6
36
36
36
6
6
T NG QUAN, TA CÓ D NG BÀI T P:
th h xu t phát có c u trúc di truy n là x AA + y Aa + z aa = 1. Gi s

M t qu n th ng u ph i
ki u hình aa
1) b ch t giai đo n phôi ho c
2) không có kh n ng sinh s n.
Xác đ nh c u trúc di truy n c a qu n th

B

th h Fn.

Ph ng pháp gi i:
c 1: Xác đ nh c u trúc qu n th tham gia vào quá trình sinh s n và qui v 1 là:
x
y
AA :
Aa  zAA : tAa
xy
xy

B

c 2: Xác đ nh t n s alen c a qu n th sinh s n: q 0  a 

B

c 3: Tính t n s alen a

th h (n – 1): q n 1 

t
 A  1 a
2

q0
 pn 1  1  q n 1

1  (n  1)q 0

B c 4: Xác đ nh c u trúc di truy n c a qu n th th h Fn:
1) N u ki u hình aa b ch t giai đo n phôi thì c u trúc DT c a QT
LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

th h Fn là:
Trang 4/12


 pn 1  AA  1   pn 1   Aa  1

2
2
1   q n 1 
 1   q n 1  
2

2

2) N u ki u hình aa không có kh n ng sinh s n thì c u trúc DT c a QT th h Fn là:
2
2
 pn 1  AA  2  pn 1  q n 1Aa   q n 1  aa  1
M TS

VÍ D T

LUY N

Câu 1: (THPTQG – 2017)
M t qu n th th c v t, alen A quy đ nh hoa đ tr i không hoàn toàn so v i alen a quy đ nh hoa tr ng, ki u
gen Aa quy đ nh hoa h ng. Nghiên c u thành ph n ki u gen c a qu n th này qua các th h , ng i ta thu
đ c k t qu b ng sau:
Th h
P
F1
F2
F3
T n s ki u gen AA
1/5
1/16
1/25
1/36
T n s ki u gen Aa
2/5
6/16
8/25
10/36
T n s ki u gen aa
2/5
9/16
16/25
25/36
Cho r ng qu n th này không ch u tác đ ng c a nhân t đ t bi n, di - nh p gen và các y u t ng u nhiên.
Phân tích b ng s li u trên, phát bi u nào sau đây đúng?
A. Cây hoa h ng không có kh n ng sinh s n và qu n th này giao ph n ng u nhiên.
B. Cây hoa tr ng không có kh n ng sinh s n và qu n th này t th ph n nghiêm ng t,
C. Cây hoa đ không có kh n ng sinh s n và qu n th này t th ph n nghiêm ng t.
D. Cây hoa đ không có kh n ng sinh s n và qu n th này giao ph n ng u nhiên.

Câu 2: Gi s m t qu n th đ ng v t ng u ph i có t l các ki u gen:
gi i cái: 0,36 AA : 0,48Aa : 0,16aa
gi i đ c: 0,64 AA : 0,32Aa : 0,04aa
Sau khi qu n th đ t tr ng thái cân b ng di truy n, do đi u ki n s ng thay đ i, nh ng cá th có ki u gen aa
không có kh n ng sinh s n. Hãy xác đ nh t n s các alen c a qu n th sau 5 th h ng u ph i.
A. qa = 0,12 ; pA = 0,88.
B. qa = 0,3 ; pA = 0,7.
C. qa = 0,23 ; pA = 0,77.
D. qa = 0,19 ; pA = 0,81
Câu 3: m t loài th c v t sinh s n b ng t ph i, gen A qui đ nh kh n ng n y m m trên đ t có kim lo i
n ng, alen a không có kh n ng này nên h t có ki u gen aa b ch t khi đ t có kim lo i n ng. Khi ti n hành
gieo 600 h t (g m 20 h t AA, 80 h t Aa, 500 h t aa) trên đ t có kim lo i n ng, các h t sau khi n y m m đ u
sinh tr ng bình th ng, sau đó ra hoa k t h t t o nên th h F1; F1 n y m m và sinh tr ng, sau đó sau đó
ra hoa k t h t t o nên th h F2. L y m t h t đ i F2, xác su t đ h t này n y m m đ c trên đ t có kim
lo i n ng là bao nhiêu?
A. 87,5%.
B. 62,5%.
C. 75%.
D. 12,5%.
Câu 4: m t loài th c v t, AA quy đ nh qu đ , Aa quy đ nh qu vàng, aa quy đ nh qu xanh, kh n ng
sinh s n c a các cá th là nh nhau. Th h xu t phát c a m t qu n th ng u ph i có t n s ki u gen là
0,36AA : 0,48Aa : 0,16aa. Gi s b t đ u t th h F1, ch n l c t nhiên tác đ ng lên qu n th theo h ng
lo i b hoàn toàn cây aa giai đo n b t đ u ra hoa. Theo lí thuy t, có bao nhiêu phát bi u sau đây đúng?
I. tu i sau sinh s n c a th h F1, cây Aa chi m t l 4/7.
II. giai đo n m i n y m m c a th h F2, cây aa chi m t l 4/49.
III. giai đo n m i n y m m c a th h F4, alen a có t n s 2/13.
IV. tu i sau sinh s n c a th h F3, ki u gen AA chi m t l 7/11.
A. 1.
B. 2.
C. 3.

D. 4.

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 5/12


B. TRONG QU N TH T

PH I

Th h xu t phát c a m t qu n th t ph i có t n s alen A là po, t n s alen a là qo (po+qo=1).
N u CLTN lo i b hoàn toàn ki u hình đ ng h p l n ( m i th h , ki u hình aa không tham gia vào sinh
s n đ t o ra th h sau) thì t n s c a alen a sau n th h là: q n 

qo
(**)
2  (1  q o )  q o
n

Ví d 1: m t qu n th th c v t t th ph n, xét m t gen có 2 alen A và a. Th h xu t phát c a m t qu n
th xu t phát có t n s ki u gen là 0,2 AA : 0,8 Aa. D i tác đ ng c a ch n l c t nhiên, nh ng cá th có
ki u hình l n b đào th i hoàn toàn ngay sau khi sinh ra. Cho r ng không có tác đ ng c a các nhân t ti n
hóa khác thì th h F5, t n s alen a trong qu n th là bao nhiêu?
A. 1/36.
B. 1/9.
C. 1/49.
D. 1/7.
H ng d n gi i
0,8

T n s alen a th h xu t phát là a  2  0, 4
0, 4
1
T n s alen a th h F5 là = q5  25  (1  0, 4)  0, 4  49
Ch n C.
Ví d 2: Th h xu t phát c a m t qu n th t ph i có 100% Aa. D i tác đ ng c a ch n l c t nhiên,
nh ng cá th có ki u hình l n b đào th i hoàn toàn ngay sau khi sinh ra. Cho r ng không có tác đ ng c a
các nhân t ti n hóa khác thì đ n th h F6, t n s a là bao nhiêu?
A. 1/33.
B. 1/65.
C. 1/129.
D. 1/49.
H
T n s alen a
T n s alen a

ng d n gi i

th h xu t phát là a = ½ = 0,5
0,5
1
q


5
5
th h F5 là =
2  (1  0,5)  0,5 33

Ch n A

M TS

VÍ D T

LUY N

Câu 1: Th h xu t phát c a m t qu n th t ph i có t n s ki u gen là 0,2AA + 0,8Aa = 1. D i tác đ ng
c a ch n l c t nhiên, nh ng cá th có ki u hình l n b đào th i hoàn toàn ngay sau khi sinh ra. Cho r ng
không có tác đ ng c a các nhân t ti n hóa khác thì đ n th h F4, t n s a là bao nhiêu?
A. 1/5.
B. 1/25.
C. 1/36.
D. 1/7.
Câu 2: Th h xu t phát c a m t qu n th t ph i có t n s ki u gen là 0,5AA + 0,5Aa = 1. D i tác đ ng
c a ch n l c t nhiên, nh ng cá th có ki u hình l n b đào th i hoàn toàn ngay sau khi sinh ra. Cho r ng
không có tác đ ng c a các nhân t ti n hóa khác thì sau m t s th h , ng i ta nh n th y t n s alen a là
0,04. S th h t ph i là
A. 6.
B. 3.
C. 4.
D. 5.
Câu 3: m t qu n th t ph i, xét m t gen n m trên nhi m s c th th ng g m 2 alen, alen A tr i hoàn
toàn so v i alen a. D i tác đ ng c a ch n l c t nhiên, nh ng cá th có ki u hình l n b đào th i hoàn toàn
ngay sau khi sinh ra. Th h xu t phát (P) c a qu n th này có c u trúc di truy n là 0,6AA : 0,4Aa. Cho r ng
không có tác đ ng c a các nhân t ti n hóa khác. Theo lí thuy t, th h F3 c a qu n th này có t n s alen a
là
A. 1/5.
B. 1/33.
C. 1/8.
D. 1/7.

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 6/12


D ng 2: Nhân t ti n hóa đ t bi n

Bài toán:
m t qu n th ng u ph i, xét 1 c p gen có 2 alen A và a v i t n s l n l t là po và qo. N u xu t hi n nhân
t đ t bi n thu n t alen A thành alen a trong qu n th v i t n s u thì t n s alen A sau n th h đ t bi n
đ

c tính theo công th c: pn  po  (1  u)

n

(***)

Ví d 1: Xét m t qu n th ng u ph i mà t t c các cá th đ u có ki u gen AA. N u x y ra đ t bi n thu n t
alen A đ t bi n thành alen a v i t n s 0,001% thì t n s alen A sau m t th h là bao nhiêu?
A. 0,99999.
B. 0,98.
C. 0,099.
D. 0,999.
H ng d n gi i
T n s ki u gen th h xu t phát là 100%AA T n s alen A là 100%.
Do x y ra đ t bi n thu n t A thành a nên alen A s gi m sau m t th h là 0,001% 1  0,00001
V y t n s alen A sau 1 th h đ t bi n là: 1 – 0,00001 =0,99999.
Ch n đáp án A.
Ví d 1: Gi s t n s alen A trong qu n th ban đ u là 0,81. Tính s th h c n thi t đ áp l c c a quá trình

đ t bi n làm gi m t n s alen A xu ng còn 0,03. Bi t r ng t n s đ t bi n gen thu n t A thành a m i th
h là 10-6.
A. H n 3 tri u th h .
B. Kho ng 3 ngàn th h .
C. X p x 1000 th h .
D. Kho ng 1 tri u th h .
H



ng d n gi i
Áp d ng công th c pn  po  (1  u) , ta đ c: 0,03  0,96  (1  106 )n
n

 (1  106 )n 

0, 03
0, 03 1
 (1  106 )n 

0,96
0,81 27

Logarit 2 v , ta đ

6 n
c: log(1  10 )  log

1
27

1
log
1
6
27
 n log(1  10 )  log  n 
 3295835, 218 th h .
27
log(1  106 )
Ch n A.

Nh n xét:
 N u không b tác đ ng c a CLTN và các nhân t ti n hóa khác, áp l c c a quá trình đ t bi n là không
đáng k trong vi c làm thay đ i t n s alen trong qu n th .
 Tuy nhiên, khi th i gian th h ng n và qu n th có s l ng cá th r t l n (ví d qu n th vi khu n)
thì s phát sinh đ t bi n có th là m t áp l c quan tr ng trong quá trình ti n hóa.
 Vai trò chính c a nhân t phát sinh đ t bi n là cung c p ngu n nguyên li u s c p cho ti n hóa.
Ví d 2: Gi s 1 lôcut có 2 alen A và a, th h ban đ u có t n s t ng đ i c a alen A là po. Quá trình đ t
bi n làm cho A a v i t n s u = 10-5.
po gi m đi m t n a ph i c n bao nhiêu th h ?
A. H n 1 tri u th h .
B. Kho ng 70000 th h .
C. X p x 100 th h .
D. H n 2 tri u th h .



H ng d n gi i
Vì đ t bi n di n ra theo chi u thu n, nên ta có: pn = po  (1 – u)n

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 7/12




1
-5 n
-5 n
n
 po = po  (1 – 10 )  0,5 = (1 – 10 )  0,99999 = 0,5
2



Logarit 2 v ta đ



Ch n B.

c: ln  0,99999n   ln 0,5  n 

ln 0,5
 69 314 th h .
ln(0,99999)

D ng 3: Nhân t ti n hóa Di-nh p gen

t v n đ : m t loài sinh v t, xét m t gen có 2 alen là A và a. Qu n th th nh t có t ng s X cá th , v i
t n s A và a l n l t là p1 và q1. Có Y cá th t m t qu n th th hai nh p c vào qu n th th nh t, qu n
th th hai này có t n s A và a l n l t là p2 và q2. Sau khi x y ra s nh p c , t n s alen qu n th th
nh t là bao nhiêu?
TÓM T T CÔNG TH C:
 Qu n th I có t n s v 2 alen A, a là p1, q1. Có t ng s cá th là X.
 Qu n th II có t n s v 2 alen A, a là p2, q2. Có Y cá th di c t QT II sang QT I
Sau s nh p c , t n s alen A qu n th I là bao nhiêu?
p  X  p2  Y
(****)
 p'  1
XY
Ví d 1: Xét m t gen có 2 alen A và alen a. M t qu n th sóc g m 180 cá th tr ng thành s ng m t v n
th c v t có t n s alen A là 0,9. M t qu n th sóc khác s ng khu r ng bên c nh có t n s alen này là 0,5.
Do th i ti t mùa đông kh c nghi t đ t ng t 60 con sóc tr ng thành t qu n th r ng di c sang qu n th
v n th c v t đ tìm th c n và hòa nh p vào qu n th sóc trong v n th c v t. Tính t n s alen A và alen a
c a qu n th sóc sau s di c đ c mong đ i là bao nhiêu?
A. A = 0,8; a = 0,2.
A. A = 0,2; a = 0,8.
A. A = 0,6; a = 0,4.
A. A = 0,3; a = 0,7.
H ng d n gi i
0,9 180  0,5  60
T n s alen A và alen a c a qu n th sóc sau s di c : p' 
 0,8
180  60
 q '  1  0,8  0, 2
Ví d 2: Cho bi t t n s t ng đ i c a alen A qu n th Y là 0,8; qu n th X là 0,3. S cá th c a qu n
th Y là 1600, s cá th nh p c t qu n th X vào qu n th Y là 400. Hãy xác đ nh t n s c a alen A trong
qu n th Y th h ti p theo sau khi di-nh p.

H ng d n gi i
T n s alen A trong qu n th Y sau khi di nh p: p' 

0,8 1600  0,3  400
 0,7
1600  400

Ví d 3: Cho 2 qu n th I và II cùng loài, kích th c qu n th I g p đôi qu n th II. Qu n th I có t n s
alen A=0,3, qu n th II có t n s alen A=0,4. N u có 10% cá th c a qu n th I di c qua qu n th II và 20%
cá th c a qu n th II di c qua qu n th I thì t n s alen A c a 2 qu n th I và II l n l t là:
A. 0,35 và 0,4.
B. 0,31 và 0,38.
C. 0,4 và 0,3.
D. b ng nhau và b ng 0,35.
H ng d n gi i
 G i N1, N2 l n l t là kích th c qu n th I, II.
 Kích th c qu n th I sau khi di-nh p = 90%  N1  20%  N2
LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 8/12




Kích th

c qu n th I sau khi di-nh p = 80%  N2  10%  N1

pI 

0,3  90% N1  0, 4  20%  N 2 0, 27N1  0,08N 2 0, 27  2N 2  0,08N 2


 0,31
90%N1  20%N 2
0,9N1  0, 2N 2
0,9  2N 2  0, 2N 2

pII 

0, 4  80% N 2  0,3 10%  N1 0,32N 2  0,03N1 0,32N 2  0,03  2N 2


 0,38
80%N 2  10%N1
0,8N 2  0,1N1
0,8N 2  0,1 2N1



Ch n B

M TS

VÍ D T

LUY N

Câu 1: M t qu n th sóc s ng trong v n th c v t có 160 con có t n s alen B là 0,9. M t qu n th sóc
khác s ng trong r ng bên c nh có t n s alen này là 0,5. Do mùa đông kh c nghi t đ t ng t, 40 con sóc

tr ng thành t qu n th r ng chuy n sang qu n th sóc v n tìm n và hòa nh p vào qu n th v n, t n s
alen B sau s di c này là bao nhiêu ?
A. 0,70.
B. 0,90.
C. 0,75.
D. 0,82.
Câu 2: Trong m t qu n th b m g m 900 con, t n s alen quy đ nh c u t chuy n đ ng nhanh c a m t
enzim là 0,7 và t n s alen quy đ nh c u t chuy n đ ng ch m là 0,3. Có 90 con b m t qu n th khác có
t n s alen quy đ nh c u t chuy n đ ng ch m là 0,8 nh p c vào qu n th ban đ u. T n s alen quy đ nh
c u t chuy n đ ng ch m c a qu n th m i là
A. 0,8.
B. 0,345.
C. 0,75.
D. 0,645.

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 9/12


Ụ LỤC
1. Ch ng minh công th c (*)
Bài toán: Th h xu t phát c a m t qu n th ng u ph i có t n s alen A là po, t n s alen a là qo (po+qo=1).
N u CLTN lo i b hoàn toàn ki u hình đ ng h p l n ( m i th h , ki u hình aa không tham gia vào sinh
s n đ t o ra th h sau) thì t n s c a alen a sau n th h là bao nhiêu?
Giá tr thích nghi (kí hi u w) ph n ánh m c đ s ng sót và truy n l i cho th h sau c a m t ki u gen
(ho c c a m t alen).
• H s ch n l c (kí hi u S) ph n ánh s chênh l ch giá tr thích nghi c a 2 alen, ph n ánh m c đ u th
c a các alen v i nhau trong quá trình ch n l c.
• Ví d : ki u hình d i tr i (AA và Aa đ l i cho đ i sau 100 con cháu mà ki u hình đ t bi n l n (aa) ch

đ l i đ c 99 con cháu, thì ta nói giá tr thích nghi c a alen A là 100% (wA = 1) và giá tr thích nghi
c a các alen a là 99% (wa = 0,99).
Nh v y trong ví d trên thì thì S = wA – wa = 1 – 0,99 = 0,01.
• N u wA = wa
S = 0, ngh a là giá tr thích nghi c a alen A và a là b ng nhau và t n s t ng đ i c a
alen A và a trong qu n th s không đ i.
• N u wA = 1, wa = 0
S=1, ngh a là các c th có ki u gen aa b đào th i hoàn toàn vì đ t bi n a gây
ch t ho c b t d c (không sinh s n đ c).
•
Nh v y, giá tr c a S càng l n thì t n s t ng đ i c a các alen bi n đ i càng nhanh hay nói cách
khác, giá tr c a h s ch n l c (S) ph n ánh áp l c c a ch n l c t nhiên.
Xét tr ng h p ch n l c ch ng l i ki u hình l n aa v i h s ch n l c 0Ki u gen
AA
Aa
aa
V n gen t ng c ng
T n s KG th h xu t
p2
2pq
q2
1
phát
Giá tr thích nghi (w)
1
1
1–S
óng góp vào v n gen
p2

2pq
q2(1 – S)
= p2 + 2pq + q2(1 – S) =1 – Sq2
chung t o ra th h sau
•

T ng s ki u hình sau ch n
l c

p2
1  Sq 2

2pq
1  Sq 2

q 2 (1  S)
1  Sq 2

1

 T n s alen A sau ch n l c:

p1 

p 2  pq p(p  q)
p


2
2

1  Sq
1  Sq
1  Sq 2

 T c đ bi n đ i t n s alen A:

p
p  p  Spq 2
Spq 2
p  p1  p 
p 

1  Sq 2
1  Sq 2
1  Sq 2
 T ng s alen a sau ch n l c:

q1 

pq  q 2 (1  S) (1  q)q  q 2 (1  S) q  q 2  q 2  q 2S q(1  Sq)



1  Sq 2
1  Sq 2
1  Sq 2
1  Sq 2

 T c đ bi n đ i t n s alen a sau ch n l c:

q  Sq 2  q  Sq3 Sq 2 (1  q)
q  q1  q 

1  Sq 2
1  Sq 2
(Giá tr âm vì ch n l c ch ng l i alen a)
Tr ng h p: S = 1 (t c alen l n gây ch t hoàn toàn, giá tr thích nghi c a aa b ng 0 còn c a
AA và Aa đ u b ng 1)
LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 10/12


S th h c n thi t đ thay đ i t n s gen a t q


q1 

th h kh i đ u thành qn :

q(1  Sq) q(1  q)
q


2
2
1  Sq
1 q
1 q

 Các th h k ti p 0,1,2,...,n.

q0
q0
q
1  q0
1  q0
q0
q0
q0
q


q1  0 ;q 2  1 
;q 3 
;q n 
1  2q 0 1  2q 0
1  q0
1  q1 1  q 0
1  3q 0
1  nq 0
1  q0
1  q0
(n.q 0  1)q n  q 0  (n.q 0  1) 

q0
q  qn
q  qn
1
1

.
 n.q 0  0
n 0


qn
qn
q n .q 0
qn q0

2. Ch ng minh công th c (**)
Bài toán: Th h xu t phát c a m t qu n th t ph i có t n s alen A là po, t n s alen a là qo (po+qo=1).
N u CLTN lo i b hoàn toàn ki u hình đ ng h p l n ( m i th h , ki u hình aa không tham gia vào sinh
s n đ t o ra th h sau) thì t n s c a alen a sau n th h là bao nhiêu?
Ch ng minh công th c:
Gi s g i tu n s ki u gen th h xu t phát nh sau:
Th h xu t phát: (1- x) AA + x Aa = 1
x
T n s alen a th h xu t phát là: q o  2  0,5x
1
1
1 x  x 
x
4 AA 
2 Aa  1  1  0,75x AA  0,5x Aa  1
Th h F1:
1
1
1  0,25x
1  0,25x

1 x 
1 x 
4
4

qo
0,5x
1
th h F1 = 1  0,5.0,5x  2 
1
(1  q o )  2
2
1  0,75x
0,5x
1
0,5x
1



1  0,625x
0,25x
1  0,25x 1  0,25x 4
1  0,25x 2
AA 
Aa  1 
AA 
Aa  1
Th h F2:
0,5x

1
0,5x
1
1  0,375x
1  0,375x
1

1

1  0,25x 4
1  0,25x 4
T n s alen a

T n s alen a

qo
0,25x
1
0,5.0,5x
1




th h F2 = 1  0,375x 2 1  0,75.0,5x 2
3
(1  q o )  4
4

Th h F3:

1  0,625x
0,25x
1
0,25x
1



1  0,5625x
0,125x
1  0,375x 1  0,375x 4
1  0,375x 2
AA 
Aa  1 
AA 
Aa  1
0,25x
1
0,25x
1


1
0,
4375x
1
0,
4375x



1
1
1  0,375x 4
1  0,375x 4
T n s alen a
Ch ng minh t

qo
0,125x
1
0,25.0,25x
1
0,25.q
1
th h F3 = 1  0, 4375x  2  1  0,875.0,5x  2  1  0,875.q  2 
7
(1  q o ).8
8
ng t , th h Fn, t n s alen a là:

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

Trang 11/12


qn 

qo
qo
qo


 n
n
1
 
 n 
 n 2  2  qo  qo
1 
1   1  2 n   q o   2
1  q o  2 n  q o   2

 


3. Ch ng minh công th c (***)
Bài toán: m t qu n th ng u ph i, xét 1 c p gen có 2 alen A và a v i t n s l n l t là po và qo. N u xu t
hi n nhân t đ t bi n thu n t alen A thành alen a trong qu n th v i t n s u thì t n s alen A sau n th h
đ t bi n là bao nhiêu?
Ch ng minh:
• Gen A đ t bi n thu n thành gen a v i t n s u: có ngh a m i th h có u alen A b đ t bi n thành u
alen a.
• Gi s , th h xu t phát t n s t ng đ i c a alen A là po.
• Sang th h th hai có u alen A b bi n đ i thành a do đ t bi n.
• T n s alen A th h này là: p1 = po – upo = po  (1 – u)
• Sang th h th hai l i có u c a s alen A còn l i ti p t c đ t bi n thành a.
• T n s alen A th h th hai là: p2 = p1 – up1 = p1  (1 – u) = po  (1 – u)2
 V y sau n th h t n s t ng đ i c a alen A là: pn = po  (1 – u)n (*)

4. Ch ng minh công th c (****)
Bài toán: m t loài sinh v t, xét m t gen có 2 alen là A và a. Qu n th th nh t có t ng s X cá th , v i

t n s A và a l n l t là p1 và q1. Có Y cá th t m t qu n th th hai nh p c vào qu n th th nh t, qu n
th th hai này có t n s A và a l n l t là p2 và q2. Sau khi x y ra s nh p c , t n s alen qu n th th
nh t là bao nhiêu?
Ph ng pháp gi i:
Tính t n s alen theo nguyên t c:
T n s alen A = (S l ng alen A có trong qu n th )/ (T ng s l
Xét 1 c p gen A và a thì khi xét m i cá th s mang 2 alen.
S l ng alen A có trong qu n th th nh t là: p1  2X
S l

ng alen trong qu n th )

ng alen A có trong nhóm cá th nh p c t qu n th th hai là: p 2  2Y

s l

ng alen A có trong qu n th sau s nh p c là: p1  2X  p 2  2Y

T ng s l

ng alen có trong qu n th sau s nh p c là: 2X  2Y

 T n s alen A có trong qu n th sau s nh p c là:

LUY N THI MÔN SINH H C T I TP.HCM

p1  2X  p 2  2Y p1  X  p 2  Y

2X  2Y
XY

Trang 12/12