Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIẾNG ANH
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 9 14 01 14

HÀ NỘI – 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIẾNG ANH
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 9 14 01 14

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. NGUYỄN ĐỨC CHÍNH
PGS. TS. NGUYỄN KHẮC BÌNH

HÀ NỘI – 2019


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án “Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng
Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực” là công
trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là
trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Phương

i


LỜI CẢM ƠN
Luận án này đã không thể hoàn thành nếu thiếu sự hướng dẫn, cổ vũ động viên
và hỗ trợ của nhiều cá nhân và tổ chức.
Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới GS.TS.
Nguyễn Đức Chính và PGS.TS Nguyễn Khắc Bình, hai người Thầy đã nhiệt tình
hướng dẫn, động viên giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và viết luận án này.
Những nhận xét và đánh giá của các Thầy, đặc biệt là những gợi ý về hướng giải
quyết vấn đề trong suốt quá trình nghiên cứu, thực sự là những bài học vô cùng quý
giá đối với tôi không chỉ trong quá trình viết luận án mà cả trong hoạt động nghiên
cứu sau này.
Tôi xin bày tỏ sự biết ơn chân thành đến tập thể cán bộ, viên chức Trường Đại
học Giáo dục đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi nghiên cứu và học tập tại
Trường.

Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô, Anh, Chị đang công tác tại các Bộ,
Sở, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường trung học phổ thông tại thành phố Hà
Nội, thành phố Vĩnh Phúc và thành phố Quảng Ninh đã giúp đỡ, góp ý, tư vấn và
cung cấp thông tin cho tôi trong quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý
hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh.
Tôi cũng xin cảm ơn các Thầy, Cô giáo và đồng nghiệp ở Trường trung học phổ
thông Thăng Long, Hà Nội, nơi tôi đang công tác, các Anh, Chị là những nghiên cứu
sinh trong lớp QH-2014-S đã dành nhiều tình cảm, chia sẻ, giúp đỡ, động viên tôi
trong những ngày học tập, nghiên cứu.
Lời cảm ơn cuối cùng, cũng là lời cảm ơn đặc biệt nhất, tôi xin gửi đến những
người thân trong gia đình, những người đã luôn sát cạnh, tạo mọi điều kiện thuận lợi
để tôi có thể hoàn thành luận án này.
Xin chân thành cảm ơn tình cảm của mọi người đã dành cho tôi!
Tác giả

Nguyễn Thị Thu Phương
ii


MỤC LỤC
Trang

Lời cam đoan ........................................................................................................... i
Lời cảm ơn ............................................................................................................. ii
Mục lục .................................................................................................................. iii
Danh mục các hình, bảng, biểu đồ ......................................................................... x
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI DƯỠNG VÀ QUẢN LÝ HOẠT
ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIẾNG ANH CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ............ 9

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................... 9
1.1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề năng lực, năng lực ngôn ngữ và năng lực giao
tiếp, tiếp cận phát triển, bồi dưỡng theo tiếp cận năng lực ..................................... 9
1.1.1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề năng lực .................................................... 9
1.1.1.2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề năng lực ngôn ngữ và năng lực giao tiếp
.............................................................................................................................. 15
1.1.1.3. Tổng quan nghiên cứu về tiếp cận phát triển, vấn đề bồi dưỡng giáo viên
theo tiếp cận năng lực giao tiếp............................................................................ 18
1.1.2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên ...... 20
1.2. Những vấn đề lý luận về quản lý, bồi dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng
.............................................................................................................................. 24
1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục....................................................................... 24
1.2.1.1. Quản lý .................................................................................................... 24
1.2.1.2. Quản lý giáo dục ..................................................................................... 26
1.2.2. Bồi dưỡng và bồi dưỡng giáo viên ................................................................28
1.2.2.1. Bồi dưỡng, hoạt động bồi dưỡng............................................................. 28
1.2.2.2. Bồi dưỡng giáo viên ................................................................................ 31
iii


1.2.3. Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên ........................................................32
1.3. Giáo dục trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân .................. 33
1.3.1. Khái quát về trường trung học phổ thông ......................................................33
1.3.2. Nội dung giáo dục phổ thông theo hướng đổi mới căn bản, toàn diện.........34
1.3.3. Tiếng Anh và giáo viên tiếng Anh trong giáo dục trung học phổ thông ......35
1.3.3.1. Môn tiếng Anh trong chương trình giáo dục trung học phổ thông ............35
1.3.3.2. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông ..................................................36
1.4. Chuẩn năng lực tiếng Anh và bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát
triển năng lực ...........................................................................................................38
1.4.1. Chuẩn năng lực tiếng Anh theo khung chuẩn châu Âu.................................38

1.4.2. Đặc thù của năng lực giao tiếp bằng ngoại ngữ - mối quan hệ giữa năng lực
ngôn ngữ và năng lực văn hoá trong năng lực giao tiếp (ngữ năng) .....................40
1.4.3. Bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực ................43
1.5. Các thành tố của hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh ........................ 45
1.5.1. Mục tiêu bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông .45
1.5.2. Nội dung bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .....................................................47
1.5.3. Hình thức tổ chức, phương thức bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .............. 47
1.5.4. Đánh giá kết quả bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh. .............................................49
1.5.5. Tự bồi dưỡng .......................................................................................................49
1.5.6. Mối quan hệ giữa đào tạo và bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh...........................50
1.6. Nội dung quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung
học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực ................................................... 51
1.6.1. Tổ chức đánh giá trình độ hiện tại, xác định nhu cầu bồi dưỡng và lập kế
hoạch bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận
phát triển năng lực .................................................................................................... 51
1.6.2. Tổ chức thiết kế chương trình bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận
phát triển năng lực..................................................................................................... 52
iv


1.6.3. Tổ chức triển khai các hình thức bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận
phát triển năng lực..................................................................................................... 54
1.6.4. Đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung
học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực……………………………....... 54
1.6.5. Tăng cường chính sách, cơ chế tạo động lực cho hoạt động bồi dưỡng giáo
viên tiếng Anh ......................................................................................................... 55
1.6.6. Tổ chức hoạt động tự bồi dưỡng của giáo viên tiếng Anh nhằm phát triển năng
lực ........................................................................................................................... 56
1.6.7. Quản lý các lực lượng tham gia bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .................. 57
1.7. Các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các

trường trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực ............................. 58
1.7.1. Yếu tố khách quan......................................................................................... 58
1.7.1.1. Hội nhập quốc tế về giáo dục .................................................................... 58
1.7.1.2. Giao lưu, quảng bá văn hóa và ảnh hưởng tích cực ................................. 59
1.7.1.3. Sự quốc tế hóa tiếng Anh .......................................................................... 59
1.7.1.4. Nguồn học liệu mở, phong phú ................................................................. 60
1.7.2. Yếu tố chủ quan ............................................................................................ 61
1.7.2.1. Thay đổi trong và ngoài nhà trường ......................................................... 61
1.7.2.2. Nhu cầu học tập, tự bồi dưỡng của giáo viên........................................... 62
1.7.2.3. Môi trường học tiếng Anh ......................................................................... 63
1.7.2.4. Các chế độ, chính sách .............................................................................. 64
Kết luận chương 1.................................................................................................. 66
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG VÀ QUẢN
LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIẾNG ANH CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................... 68
2.1. Giới thiệu nghiên cứu thực trạng ......................................................................... 68
2.1.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng ....................................................................... 68
v


2.1.2. Đối tượng, phạm vi và thời gian khảo sát.................................................... 68
2.1.3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng
giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng
lực………………………………………………………………………………..70
2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng ...................................................................... 74
2.2.1. Đánh giá độ tin cậy của thang đo ............................................................... 74
2.2.2. Thực trạng nhận thức về mức độ cần thiết của hoạt động bồi dưỡng giáo
viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông .................................................. 76
2.2.3. Thực trạng đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về mức độ
cần thiết của một số nội dung bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học

phổ thông theo tiếp cận năng lực .......................................................................... 78
2.2.4. Thực trạng đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về lợi ích của
hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp
cận năng lực .......................................................................................................... 80
2.2.5. Thực trạng bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông
theo tiếp cận năng lực ........................................................................................... 83
2.2.5.1. Thực trạng về tần suất tham gia các khóa bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh
các trường trung học phổ thông ........................................................................... 83
2.2.5.2. Thực trạng những khó khăn giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ
thông gặp phải khi tham gia các khóa bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ…85
2.2.6. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung
học phổ thông theo tiếp cận năng lực ....................................................................... 88
2.2.6.1. Thực trạng đánh giá các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên
tiếng Anh .................................................................................................................. 88
2.2.6.2. Thực trạng quản lý nhiệm vụ tự bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường
trung học phổ thông ................................................................................................. 90
2.2.6.3. Thực trạng sắp xếp, đánh giá và sử dụng giáo viên tiếng Anh các trường
vi


trung học phổ thông ................................................................................................. 92
2.3. Nhận xét và đánh giá chung về quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng
Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực .............................. 93
2.3.1. Điểm mạnh ................................................................................................ 94
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................ 95
Kết luận chương 2 ................................................................................................... 99
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG GIÁO
VIÊN TIẾNG ANH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO
TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ........................................................ 100
3.1. Những định hướng xác lập các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên

tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng
lực…...…………………………………………………………………………100
3.2. Nguyên tắc xây dựng các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng
Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực............... 101
3.3. Các giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường
trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục ...................................................................................................................... 103
3.3.1. Tổ chức nâng cao nhận thức về quản lý hoạt động bồi dưỡng của cán bộ
quản lý giáo dục và hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo
tiếp cận phát triển năng lực .............................................................................. 103
3.3.2. Nhóm giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh hướng
tới sự phát triển năng lực bền vững.................................................................... 107
3.3.2.1. Tổ chức xác định nhu cầu bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .....................107
3.3.2.2. Lập kế hoạch bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .........................................108
3.3.2.3. Tổ chức xác định nội dung, hình thức bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .110
3.3.2.4. Tổ chức phân cấp quản lý bồi dưỡng.......................................................123
3.3.2.5. Lựa chọn đơn vị, chuyên gia, cộng tác viên bồi dưỡng tiếng Anh ........129
vii


3.3.2.6. Điều chỉnh các điều kiện chủ quan, khách quan ảnh hưởng phục vụ công
tác bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh ........................................................................132
3.3.2.7. Tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh ......135
3.3.2.8. Sử dụng kết quả bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh.....................................137
3.3.3. Quản lý hoạt động tự bồi dưỡng và phát triển năng lực giáo viên tiếng Anh
............................................................................................................................ 139
3.3.3.1. Quản lý hoạt động tự xác định nhu cầu và lập kế hoạch bồi dưỡng của giáo
viên tiếng Anh ........................................................................................................140
3.3.3.2. Chỉ đạo, định hướng nội dung tự bồi dưỡng và phát triển năng lực. .....142
3.3.3.3. Chỉ đạo bộ phận kiểm tra, giám sát và hỗ trợ hoạt động tự bồi dưỡng .143

3.3.3.4. Thanh tra định kỳ và đột xuất việc thực hiện nhiệm vụ tự bồi dưỡng ...145
3.3.3.5. Tổ chức để giáo viên tiếng Anh báo cáo kết quả tự bồi dưỡng, đánh giá và
khen thưởng kịp thời ..............................................................................................146
3.4. Quản lý sắp xếp, đánh giá và sử dụng giáo viên tiếng Anh ........................ 148
3.4.1. Lập kế hoạch sắp xếp, sử dụng giáo viên tiếng Anh .................................149
3.4.2. Đánh giá và sử dụng giáo viên tiếng Anh theo năng lực ...........................151
3.4.3. Sử dụng theo nguyện vọng của giáo viên tiếng Anh .................................153
3.4.4. Sử dụng theo cơ cấu và đề nghị của tổ bộ môn..........................................154
3.4.5. Sử dụng theo yêu cầu của nhà trường .........................................................155
3.4.6. Sử dụng theo yêu cầu, quy hoạch của cán bộ quản lý ...............................156
3.4.7. Kết hợp các biện pháp trên ..........................................................................157
3.5. Tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp.......................................... 158
3.5.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp nhằm quản
lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực . 159
3.5.1.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các giải pháp nhằm quản lý hoạt động
bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .......................159

viii


3.5.1.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các giải pháp nhằm quản lý hoạt động
bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực .......................161
3.5.2. Thực nghiệm giải pháp: Xác định nội dung bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh
.................................................................................................................................163
3.5.2.1. Mục đích thực nghiệm..............................................................................163
3.5.2.2. Nhiệm vụ và nội dung thực nghiệm ...................................................... 163
3.5.2.3. Đối tượng thực nghiệm ......................................................................... 163
3.5.2.4. Thời gian thực nghiệm .......................................................................... 164
3.5.2.5. Quá trình tổ chức thực nghiệm.............................................................. 164
3.5.2.6. Kết quả thực nghiệm và nhận định, đánh giá ....................................... 165

Kết luận chương 3.................................................................................................171
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .....................................................................172
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC
GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ...........................................................177
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................178
DANH MỤC PHỤ LỤC ....................................................................................... P1

ix


DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG, BIỂU ĐỒ

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Mô hình năng lực ASK ........................................................................... 11
Hình 1.2. Mô hình năng lực tảng băng trôi ............................................................ 11
Hình 1.3. Quan niệm năng lực giao tiếp của Canale và Swain ............................. 16
Hình 1.4. Hoạt động quản lý ................................................................................... 25
Hình 1.5. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý............................................... 26
Hình 1.6. Mô hình năng lực giao tiếp theo Guy ..................................................... 41
Hình 2.1. Quy trình khảo sát ................................................................................... 73

x


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Mẫu khách thể khảo sát .......................................................................... 72
Bảng 2.2. Độ tin cậy thang đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về
mức độ cần thiết của một số nội dung bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh ................ 74
Bảng 2.3. Hệ số tương quan giữa từng biến và tổng thang đo đánh giá của cán bộ
quản lý và giáo viên tiếng Anh về mức độ cần thiết của một số nội dung bồi dưỡng

giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông ............................................ 74
Bảng 2.4. Độ tin cậy của thang đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh
về lợi ích của hoạt động bồi dưỡng và phát triển năng lực giáo viên tiếng Anh các
trường trung học phổ thông ..................................................................................... 75
Bảng 2.5. Hệ số tương quan giữa từng biến và tổng thang đo đánh giá của cán bộ
quản lý và giáo viên tiếng Anh về lợi ích của hoạt động bồi dưỡng và phát triển
năng lực giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông ............................. 75
Bảng 2.6. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về mức độ cần thiết
của một số nội dung bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh ............................................. 78
Bảng 2.7. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về lợi ích của hoạt
động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh....................................................................... 81
Bảng 2.8. Tần suất giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông tham gia
các khóa bồi dưỡng .................................................................................................. 83
Bảng 2.9. Đánh giá các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng
Anh các trường trung học phổ thông ...................................................................... 89
Bảng 2.10. Đánh giá các biện pháp quản lý nhiệm vụ tự bồi dưỡng của giáo viên
tiếng Anh các trường trung học phổ thông ............................................................. 91
Bảng 2.11. Đánh giá các biện pháp quản lý sắp xếp, đánh giá và sử dụng giáo viên
tiếng Anh các trường trung học phổ thông ............................................................. 92
Bảng 3.1. Đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp nhằm quản lý hoạt động bồi
dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực..............................159
Bảng 3.2. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp nhằm quản lý hoạt động bồi
dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực..............................161
xi


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Mẫu khách thể khảo sát ...................................................................... 72
Biểu đồ 2.2. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mức độ cần thiết của
hoạt động bồi dưỡng và phát triển năng lực giáo viên tiếng Anh ......................... 76

Biểu đồ 2.3. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về mức độ cần
thiết của một số nội dung bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh..................................... 78
Biểu đồ 2.4. Đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh về lợi ích của
hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh .............................................................. 81
Biểu đồ 2.5. Tần suất giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông tham
gia các khóa bồi dưỡng ............................................................................................ 84
Biểu đồ 2.6. Những khó khăn giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông
gặp phải khi tham gia các khóa bồi dưỡng ............................................................. 86
Biểu đồ 2.7. Đánh giá các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng
Anh các trường trung học phổ thông ...................................................................... 89
Biểu đồ 2.8. Đánh giá các biện pháp quản lý nhiệm vụ tự bồi dưỡng của giáo viên
tiếng Anh các trường trung học phổ thông ............................................................. 91
Biểu đồ 2.9. Đánh giá các biện pháp quản lý sắp xếp, đánh giá và sử dụng giáo
viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông ..................................................... 93
Biểu đồ 3.1. Đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp nhằm quản lý hoạt động bồi
dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực..............................160
Biểu đồ 3.2. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp nhằm quản lý hoạt động bồi
dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực..............................162

xii


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sự nghiệp giáo dục đào tạo là sự nghiệp chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã
hội nhưng người trực tiếp thực hiện nhiệm vụ là nhà giáo. Hai trong số các nhân tố
then chốt quyết định chất lượng giáo dục chính là thầy cô giáo và cán bộ quản lý
giáo dục. Thầy cô giáo có trách nhiệm truyền bá cho thế hệ trẻ lý tưởng đạo đức
chân chính, hệ thống các giá trị, tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại, bồi
dưỡng cho họ những phẩm chất cao quý và năng lực sáng tạo phù hợp với sự phát

triển và tiến bộ của xã hội.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Nhiệm vụ giáo dục là rất quan trọng
và vẻ vang, nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục…không có giáo dục,
không có cán bộ thì không nói gì đến kinh tế - văn hóa”. [51]
Nghị quyết 29 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã xác định: “Phát triển đội
ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo. Xây
dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý
giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng
và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và
trình độ đào tạo”. [2]
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nền kinh tế tri thức và các cuộc cách mạng công
nghiệp, công nghệ, sáng tạo và đổi mới diễn ra nhanh chóng, ngoại ngữ là chìa khóa
giúp người sử dụng lĩnh hội, nghiên cứu, áp dụng những tri thức quốc tế mới, tiếp
cận với những nền văn hóa khác nhau, tận dụng nhiều cơ hội để phát triển và hội
nhập.
Hội nhập quốc tế đã trở thành chủ trương lớn và chính sách phát triển kinh tế,
xã hội của Việt Nam trong suốt những năm qua. Việc giao lưu, hội nhập với thế giới
đã đem lại cho đất nước nhiều cơ hội và cả thách thức. Để chắt lọc được những tinh
hoa, tiến bộ và hợp tác hiệu quả, chúng ta phải sử dụng ngoại ngữ như một công cụ
hữu hiệu, để có thể hiểu, vận dụng vào xây dựng và phát triển đất nước.
Hội nhập còn mở ra cánh cửa cho nguồn nhân lực Việt Nam, khi học sinh từ
bậc phổ thông đến đại học, sau đại học có nhiều cơ hội ra nước ngoài học tập bằng

1


nguồn tài trợ. Tuy nhiên, cơ hội trước mắt là một chuyện, còn nắm bắt lại là một
chuyên khác. Để đạt được cơ hội, buộc học sinh - sinh viên phải hiểu được thế giới
cần gì, nhà tài trợ cần gì, các chuyên gia, giáo sư nước ngoài dạy gì, nghiên cứu gì,
nhằm mục đích gì... Người lao động, nhất là lao động làm cho các doanh nghiệp

nước ngoài hoặc đi xuất khẩu lao động và nhất là sinh viên dù học ngành gì thì
ngoại ngữ luôn là yếu tố ưu tiên quan trọng. Nếu ngoại ngữ không được yêu cầu xây
dựng từ nhỏ, thì học sinh, người lao động vẫn thất bại trên núi cơ hội.
Để đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển, Đề án dạy và học ngoại ngữ trong
hệ thống giáo dục quốc dân của Việt Nam đã được xác định với mục tiêu chung:
“Đổi mới toàn diện việc dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân,
triển khai chương trình dạy và học ngoại ngữ mới ở các cấp học, trình độ đào
tạo…” [20]. Tuy nhiên, sự vội vã, chuẩn bị chưa đầy đủ và lúng túng khi triển khai
Đề án; tình trạng thiếu đồng bộ của các địa phương; khoảng cách giữa các mục tiêu
và thực trạng của chất lượng dạy và học tiếng Anh ở Việt Nam; tính chưa hiệu quả
và lãng phí của các hoạt động đã làm xáo trộn không ít cả hệ thống giáo dục, dù
những lợi ích mà đề án sẽ đem lại cho toàn xã hội nếu thành công là không thể phủ
nhận.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành thông tư khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc
dùng cho Việt Nam [10]. Theo đó, giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông được
yêu cầu đạt bậc 5/6, tức là đạt chuẩn C1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông,
ngoài việc đảm bảo đạt được các tiêu chí trong chuẩn C1 theo khung năng lực, còn
cần phải am hiểu về phong tục, tập quán, văn hóa, đất nước, con người nước Anh để
cùng chia sẻ, trao đổi, hướng dẫn và tổ chức cho học sinh học tập, nghiên cứu; giúp
cho học sinh có thể so sánh, đối chiếu để thấy mặt tích cực, bản sắc và giá trị của
dân tộc mình và của các nước nói tiếng Anh.
Hai trong số các nguyên nhân dẫn đến tính chưa hiệu quả trong dạy học ngoại
ngữ ở bậc giáo dục phổ thông của nước ta thuộc về chương trình và giáo viên tiếng
Anh. Bất cập lớn nhất hiện nay là thiếu giáo viên có đủ năng lực, kinh nghiệm, sự
linh hoạt, sáng tạo và đam mê nghề nghiệp để giảng dạy hiệu quả.
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông đã nêu: “Chuẩn nghề
nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông là hệ thống phẩm chất, năng lực mà giáo

2

viên cần đạt được để thực hiện nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh trong các cơ
sở giáo dục phổ thông” “Làm căn cứ để cơ sở giáo dục phổ thông đánh giá phẩm
chất, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên; xây dựng và triển khai kế
hoạch bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp của giáo viên đáp ứng mục tiêu
giáo dục của nhà trường, địa phương và của ngành giáo dục.”. [14]
Luâ ̣t giáo du ̣c nêu rõ “Nhà giáo giữ vai trò quyế t định trong việc đảm bảo
chất lượng giáo dục. Nhà giáo phải không ngừng học tập, rèn luyê ̣n, nêu gương tố t
cho người học. Nhà nước tổ chức đào tạo, bồ i dưỡng nhà giáo, có chính sách bảo
đảm các điề u kiện cầ n thiết về vật chấ t và tinh thầ n để nhà giáo thực hiê ̣n nhiê ̣m vụ
của mình…"” [55]. Việc bồi dưỡng, phát triển giáo viên tiếng Anh là một trong
những mục tiêu và động lực phát triển nhà trường. Tăng cường xây dựng chất lượng
giáo viên tiếng Anh và cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện theo tiếp cận
phát triển năng lực là nhiệm vụ vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa mang tính
chiến lược lâu dài nhằm thực hiện thành công chiến lược phát triển giáo dục và chấn
hưng đất nước.
Thực hiện nhiệm vụ dạy học tiếng Anh đang đặt lên vai giáo viên trung học
phổ thông những yêu cầu, thách thức mới về năng lực và trách nhiệm lớn hơn. Mỗi
thầy giáo, cô giáo căn cứ vào các tiêu chí về kiến thức và kỹ năng theo chuẩn để
phấn đấu nâng cao năng lực nghề nghiệp.
Để đáp ứng các yêu cầu trên, các cấp quản lý nhà nước về giáo dục và các cơ
sở giáo dục đã và đang xây dựng và thực hiện kế hoạch bồi dưỡng phát triển năng
lực cho giáo viên tiếng Anh. Đây là nhiệm vụ quan trọng, là khâu then chốt trong
công cuộc đổi mới giáo dục nói chung và dạy học ngoại ngữ nói riêng.
Bên cạnh những kết quả đạt được, hiện tại cũng đang có những khó khăn lớn
nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học ngoại ngữ, nhất là trong việc tiếp tục xây
dựng và phát triển giáo viên tiếng Anh có đủ năng lực; công tác bồi dưỡng và quản
lý hoạt động bồi dưỡng cần được đánh giá, hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả và
chất lượng công tác bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh đáp ứng yêu cầu nâng chất
lượng học ngoại ngữ của mỗi trường. Một trong những hướng nhằm mở rộng, nhất

là nâng cao chất lượng dạy ngoại ngữ trong các trường trung học phổ thông một
cách vững chắc cần phải đổi mới quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh

3


theo tiếp cận phát triển năng lực.
Xuất phát từ ý nghĩa và tính cấp thiết nêu trên, tác giả chọn đề tài luận án
nghiên cứu: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung
học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực”.

2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý bồi dưỡng giáo viên, đánh giá năng
lực và đánh giá quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh trung học phổ
thông, luận án đề xuất giải pháp quản lý bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường
trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ
thông theo tiếp cận phát triển năng lực

4. Câu hỏi nghiên cứu
Hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh trong bối cảnh đổi mới căn bản toàn
diện giáo dục và hội nhập đang đặt ra cho các nhà quản lý những vấn đề gì? Và có
thể nghiên cứu cấu trúc năng lực giao tiếp cần có trong bối cảnh mới làm cơ sở đề
xuất các giải pháp quản lý hoạt động này nhằm giải quyết những vấn đề đó không?

5. Giả thuyết khoa học
Tiếng Anh là công cụ giao tiếp quan trọng cho mọi công dân trong bối cảnh
toàn cầu hóa và hội nhập. Đối với thế hệ trẻ của Việt Nam, tiếng Anh lại càng quan
trọng, không chỉ trong cơ hội tìm kiếm việc làm, trở thành công dân toàn cầu mà
đặc biệt quan trọng trong khởi nghiệp, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu của các cuộc cách
mạng công nghiệp. Tuy nhiên, trình độ tiếng Anh của học sinh Việt Nam hiện nay
cũng rất đáng lo ngại. Một trong nhiều nguyên nhân của tình hình này là giáo viên
tiếng Anh bộc lộ nhiều bất cập trong cả trình độ chuyên môn cũng như nghiệp vụ sư
phạm. Nếu nghiên cứu năng lực đặc thù của giáo viên tiếng Anh bao gồm năng lực
văn hóa, năng lực ngôn ngữ và các năng lực khác, xác lập được khung chuẩn năng
lực tiếp cận chuẩn quốc tế và dựa vào chức năng nhiệm vụ của các cấp quản lý và

4


tiếp cận theo quá trình bồi dưỡng cũng như năng lực đầu ra của người học sau các
khóa bồi dưỡng, có thể đề xuất các nội dung, giải pháp quản lý bồi dưỡng giáo viên,
góp phần nâng cao trình độ giáo viên cũng như chất lượng của quá trình dạy học
tiếng Anh.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Xây dựng cơ sở lý luận về bồi dưỡng giáo viên Việt Nam và quản lý hoạt
động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận
phát triển năng lực.
Khảo sát và đánh giá thực trạng về hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động
bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực.
Đề xuất các giải pháp nhằm đổi mới công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng
giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông giai đoạn hiện nay.
Kiểm chứng tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp được đề xuất.

Thực nghiệm một số nội dung của các giải pháp đề xuất trong luận án.

7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Luận án khảo sát cán bộ quản lý, chuyên viên Sở giáo dục và Phòng giáo dục,
giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông chủ yếu ở 3 tỉnh thành Hà Nội,
Vĩnh Phúc và Quảng Ninh.
Thời gian khảo sát, phỏng vấn: Từ tháng 12/2015 đến tháng 10/2019

8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp luận
Tiếp cận quan điểm hệ thống: Tiếp cận quan điểm hệ thống xem xét đối tượng
nghiên cứu như một bộ phận của hệ thống toàn vẹn, vận động và phát triển thông
qua việc giải quyết mâu thuẫn nội tại. Bồi dưỡng giáo viên và quản lý hoạt động bồi
dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực luôn có mối quan hệ
với các yếu tố khác trong sự phát triển của trường trung học phổ thông. Thông qua
việc nghiên cứu để phát hiện ra những yếu tố mang tính bản chất của công tác bồi
dưỡng và phát triển giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông.
Tiếp cận theo lí thuyết phát triển nguồn nhân lực: Nguồn nhân lực có chất
lượng là nguồn lực chính quyết định quá trình phát triển của tổ chức, là yếu tố quyết
định việc khai thác, sử dụng, bảo vệ và tái tạo các nguồn lực khác trong tổ chức vì

5


nguồn nhân lực có tri thức có tiềm năng, ưu thế nổi bật ở chỗ nó không bị cạn kiệt
nếu được bồi dưỡng đúng, khai thác và sử dụng hợp lý. Qua đây cho thấy, lấy quản
lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo
tiếp cận phát triển năng lực sẽ làm cơ sở cho công tác tuyển chọn, quy hoạch sử
dụng, đánh giá, đào tạo, phát triển giáo viên tiếng Anh nói chung và thu hút, trọng
dụng người có tài năng nói riêng nhằm tạo động lực làm việc, nâng cao năng suất,

hiệu quả hoạt động của tổ chức và là yêu cầu cấp thiết trong quá trình đổi mới căn
bản toàn diện nền giáo dục ở nước ta giai đoạn hiện nay.
Tiếp cận năng lực: Xem xét quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh
các trường trung học phổ thông nhằm hướng tới việc nâng cao và phát triển năng
lực, chuyên môn nghiệp vụ nói chung và năng lực giao tiếp, năng lực văn hóa nói
riêng.
Tiếp cận phức hợp: Tính phức hợp được hiểu như là những gì liên kết lại với
nhau, đan dệt cùng nhau. Tính phức hợp liên quan đến khối lượng khổng lồ những
tương tác giữa các bộ phận cấu thành dị biệt, gắn bó hữu cơ với nhau, tạo nên “tấm
dệt chung” không thể phân cách và quy giản được. Phương pháp tiếp cận phức hợp
là cách nghiên cứu đối tượng cùng một lúc bằng nhiều cách tiếp cận, nhiều lí thuyết,
bình diện, tầng bậc khác nhau, để phát hiện được nhiều mối liên hệ, tính chất khác
nhau của đối tượng, nhằm hiểu bản chất của đối tượng chính xác hơn.
Tiếp cận quan điểm lịch sử: Xem xét đối tượng trong một quá trình phát triển,
từ quá khứ đến hiện tại, từ đào tạo ban đầu đến việc bồi dưỡng trong quá trình dạy
học, từ đó nhằm phát hiện ra những mối liên hệ đặc trưng về quá khứ - hiện tại tương lai của đối tượng thông qua những phép suy luận biện chứng, logic.

8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, hệ thống hóa các công trình nghiên cứu về bồi dưỡng và quản lý
hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực, xây
dựng khung lý luận cho luận án.

8.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra viết
Khảo sát trên đối tượng cán bộ quản lý các trường, chuyên viên Sở và Phòng

6

Giáo dục và giáo viên tiếng Anh ở một số trường trung học phổ thông.
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Trao đổi, trưng cầu ý kiến một số cán bộ lãnh đạo và cán bộ quản lý giáo dục,
và các chuyên gia tiếng Anh.
Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn một số chuyên gia, cán bộ quản lý các cấp, giáo viên tiếng Anh các
trường trung học phổ thông
Phương pháp nghiên cứu dữ liệu thứ cấp
Nghiên cứu một số kế hoạch, báo cáo tổng kết của Đề án dạy học ngoại ngữ;
một số hồ sơ báo cáo thống kê số liệu tổng hợp, kế hoạch và đánh giá thực hiện kế
hoạch triển khai Đề án dạy ngoại ngữ, công tác bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh hàng
năm hoặc từng giai đoạn, của các Sở giáo dục và Đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo
và các văn bản chỉ đạo...
Phương pháp khảo nghiệm và thử nghiệm
Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp được đề xuất tại một
số trường trung học phổ thông; thử nghiệm một hoặc hai giải pháp được đề xuất.
Phương pháp thống kê
Xử lý các số liệu trên phiếu điều tra, khảo sát và các số liệu thống kê cán bộ
quản lý, giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông bằng các thuật toán và phần mềm
phân tích số liệu.

9. Luận điểm bảo vệ
i. Bồi dưỡng giáo viên nói chung theo tiếp cận phát triển năng lực là một mắt
xích quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực.
ii. Để quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển
năng lực, cần xác định cấu trúc của năng lực giao tiếp, năng lực cốt lõi của giáo
viên ngoại ngữ, xác lập khung chuẩn năng lực tiếp cận chuẩn quốc tế làm cơ sở đề
xuất các giải pháp.
iii. Các giải pháp phải phù hợp với thực tiễn của Việt Nam trong bối cảnh toàn
cầu hóa và hội nhập, đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay.

10. Đóng góp mới của đề tài
10.1. Về mặt lý luận

7


Luận án hệ thống lý luận về bồi dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên
tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực.
Luận án đóng góp vào lý luận bồi dưỡng, quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo
viên tiếng Anh trên phương diện đổi mới cách tiếp cận.

10.2. Về mặt thực tiễn
Thông qua các phương pháp nghiên cứu, quan sát và phân tích hiện trạng, luận
án nghiên cứu một cách tổng thể vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên
tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực; xác định những tồn tại và chỉ rõ những
nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng
giáo viên tiếng Anh.
Trên cơ sở phân tích lý luận và thực trạng, luận án đề xuất các giải pháp quản
lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực. Các
giải pháp đó đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ, khả thi và phù hợp với đối tượng tham
gia bồi dưỡng, tăng cường khả năng phát triển năng lực và nghề nghiệp cho họ; làm
cơ sở cho các trường sư phạm và các trường trung học phổ thông, các cấp quản lý
đổi mới công tác bồi dưỡng đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực trong bối cảnh
thay đổi căn bản toàn diện nền giáo dục hiện nay.

11. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu; kết luận và khuyến nghị; danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung luận án được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên

tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực
Chương 2: Cơ sở thực tiễn hoạt động bồi dưỡng và quản lý hoạt động bồi dưỡng
giáo viên tiếng Anh các trường trung học phổ thông theo tiếp cận năng lực
Chương 3: Giải pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên tiếng Anh các trường
trung học phổ thông theo tiếp cận phát triển năng lực

8


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BỒI DƯỠNG VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN TIẾNG ANH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề năng lực, năng lực ngôn ngữ và năng lực
giao tiếp, tiếp cận phát triển, bồi dưỡng theo tiếp cận năng lực
1.1.1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề năng lực
Những nghiên cứu ở nước ngoài
Với xu thế toàn cầu hoá và cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển như
vũ bão, đặc biệt Việt Nam đã gia nhập các tổ chức quốc tế, để cạnh tranh có hiệu
quả, giáo dục của mỗi quốc gia phải thực sự là quốc sách hàng đầu, đáp ứng kịp thời
nguồn nhân lực về số lượng, cơ cấu và có năng lực, chất lượng cao, phù hợp với sự
phát triển của khoa học công nghệ. Bên cạnh đó, giáo dục cũng phải góp phần ảnh
hưởng tích cực, giữ gìn bản sắc của mỗi dân tộc trong quá trình hội nhập và phát
triển.
Nguồn gốc của các cuộc thảo luận về năng lực có thể quay ngược trở lại năm
1996 khi hội đồng châu Âu định nghĩa công dân tích cực có khả năng đảm nhận trách
nhiệm, tham gia vào các quyết định nhóm, giải quyết xung đột một cách phi bạo lực
và đóng một phần trong hoạt động và cải thiện thể chế dân chủ. Bằng cách này, năng
lực được đưa vào các tài liệu chính thức nhằm bao gồm các khía cạnh chính trị xã hội

thiết yếu trong cuộc sống của những công dân châu Âu [90]. Các nghiên cứu gần đây
đã chỉ ra rằng thuật ngữ này được sử dụng rộng rãi ở 27 nước thành viên châu Âu liên
quan đến triết lý giáo dục, lịch sử, phương pháp tiếp cận học tập và phát triển chương
trình giảng dạy, các tiến trình cải cách và ảnh hưởng quốc tế gần đây.
Trong nỗ lực làm rõ khái niệm “năng lực”, Weinert gắn thuật ngữ này với khái
niệm “arete", theo tiếng Hy Lạp có nghĩa là “xuất sắc; cùng với thuật ngữ tiếng
Latinh “virtus”, được hiểu là xuất sắc thuộc về đạo đức, hay sức mạnh, hiệu quả;

9


trong khi mọi người thường hiểu thuật ngữ này có liên quan tới “những gì mọi người
có thể làm hơn là những gì họ biết”. Khái niệm này áp dụng cho cá nhân, nhóm xã
hội hoặc thể chế. Các thuật ngữ “khả năng” hoặc “năng lực” có thể được sử dụng
thay thế cho nhau. [153]
Denyse Tremblay cho rằng năng lực là “khả năng hành động, thành công và
tiến bộ dựa vào việc huy động và sử dụng hiệu quả tổng hợp các nguồn lực để
đối mặt với các tình huống trong cuộc sống.” [93]
Năng lực được miêu tả như là “sự kết hợp phức tạp của kiến thức, kỹ năng, sự
hiểu biết, những giá trị, thái độ và mong muốn mà chúng dẫn tới các hành động
hiệu quả, tiêu biểu của con người trên thế giới, trong một lĩnh vực cụ thể” [92].
Năng lực do đó được phân biệt với kỹ năng, một từ được định nghĩa là khả năng để
thực hiện những hành động phức tạp một cách dễ dàng, chính xác và thích hợp.
Theo Hoskins, B. và Deakin Crick, R., năng lực là sự kết hợp phức tạp của kiến
thức, kỹ năng, hiểu biết, giá trị, thái độ và mong muốn đem lại hiệu quả, được thể
hiện qua hành động của con người ở một lĩnh vực nào đó. Thành tích của ai đó trong
công việc, trong các mối quan hệ cá nhân hoặc trong xã hội dân sự không đơn giản
chỉ dựa vào sự tích lũy kiến thức cũ được lưu trữ dưới dạng dữ liệu, mà là sự kết hợp
của kiến thức với các kỹ năng, giá trị, thái độ, mong muốn, động lực và áp dụng kiến
thức này trong một bối cảnh cụ thể của người đó tại một thời điểm cụ thể trong quỹ

đạo thời gian. [109]
Mô hình năng lực được sử dụng phổ biến trong quản trị nhân sự nhằm đào tạo
và phát triển năng lực cá nhân hiện nay là mô hình ASK (Phẩm chất hay thái độ Attitude; Kỹ năng - Skills; và Kiến thức - Knowledge). Benjamin Bloom [79] được
coi là người đưa ra những phát triển bước đầu về ASK, với ba nhóm năng lực chính
bao gồm:


Phẩm chất/Thái độ (Attitude): thuộc về phạm vi cảm xúc, tình cảm



Kỹ năng (Skills): kỹ năng thao tác (Manual or Physical)



Kiến thức (Knowledge): Thuộc về năng lực tư duy (Cognitive)

10


Mô hình năng lực ASK – Thái độ, Kĩ năng and Kiến thức

S

Kĩ năng
 Trí tuệ
 Xã hội
 Giao tiếp
 Thể chất
….

Thái độ
 Ham hiểu biết
 Khát vọng thành công
 Sẵn sàng tiếp thu cái mới
 Kiên cường
 Tự kiểm soát
…
Hình 1.1. Mô hình năng lực ASK [79]

A

K

Kiến thức
 Cơ sở lập luận
 Số liệu
 Khái niệm
 Ý tưởng
…

Mô hình tảng băng trôi trong quản trị nhân sự cho thấy năng lực và tiềm lực
của một người. Cụ thể:
• Kỹ năng: Những điều, cách thức giúp một người có thể làm tốt việc gì
• Kiến thức: Những gì người đó hiểu biết
• Thái độ: Bao gồm các nhân tố thuộc về thế giới quan tiếp nhận và phản ứng lại
với thực tế, cách xác định giá trị và giá trị ưu tiên, thể hiện thái độ và động cơ
• Giá trị: Hình ảnh của người đó trong tập thể; nó thể hiện điều quan trọng phản
ánh giá trị của họ

Kỹ năng
Kiến thức

Thái độ
Giá trị
Định vị bản thân
Đặc tính

Hình 1.2. Mô hình năng lực tảng băng trôi [143]

Động lực

• Định vị bản thân: Thể hiện qua khả năng lãnh đạo, quản lý; Khả năng thích
nghi và sự tự tin

11