Phân tích tác động cuộc chiến tranh thương mại mỹ trung

I. Tổng quan và diễn biến của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
1.1. Tổng quan
Chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc (còn được gọi tắt là Cuộc chiến thương mại
Mỹ Trung) khởi đầu vào ngày vào ngày 22 tháng 3 năm 2018 khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald
Trump tuyên bố sẽ áp dụng mức thuế 50 tỷ đô la Mỹ cho hàng hóa Trung Quốc dựa theo Mục
301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, để ngăn chặn những gì họ cho là hành vi thương mại
không công bằng và hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ. Danh sách thuế quan trọng tập trung vào các
sản phẩm được đưa vào kế hoạch Made in China 2025, bao gồm các sản phẩm liên quan đến
CNTT và robot. Nó cho phép tổng thống có thẩm quyền đơn phương áp dụng tiền phạt hoặc các
hình phạt khác đối với một đối tác thương mại nếu nó được cho là không công bằng gây tổn hại
đến lợi ích kinh doanh của Hoa Kỳ. Vào tháng Tư, Trump đã áp đặt thuế quan đối với hàng nhập
khẩu thép và nhôm từ Trung Quốc, Canada và các nước trong Liên minh châu Âu.
Ngày 6 tháng 7 năm 2018, Donald Trump cho áp đặt thuế quan đối với hàng hóa trị giá 34 tỷ
USD của Trung Quốc, đưa đến việc Trung Quốc đáp lại với các mức thuế tương tự đối với các
sản phẩm của Mỹ. Chính quyền Trump cho biết thuế quan là việc cần thiết để bảo vệ an ninh
quốc gia và sở hữu trí tuệ của các doanh nghiệp Mỹ, và giúp giảm thâm hụt thương mại của Mỹ
đối với Trung Quốc. Trong tháng 8 năm 2017, Trump đã mở một cuộc điều tra chính thức về các
vụ tấn công vào tài sản trí tuệ của Mỹ và các đồng minh của mình, việc trộm cắp ước tính gây
tốn kém cho Mỹ khoảng 600 tỷ đô la một năm.
Kết quả là Hoa Kỳ tuyên bố luật pháp Trung Quốc làm suy yếu quyền sở hữu trí tuệ bằng cách
buộc các công ty nước ngoài tham gia liên doanh với các công ty Trung Quốc, sau đó cho phép
các công ty Trung Quốc truy cập và cho phép sử dụng, cải tiến, sao chép hoặc đánh cắp công
nghệ của họ. Trump cũng coi kế hoạch công nghiệp kỹ thuật của Made in China 2025 (Sản xuất
tại Trung Quốc 2025) là mối đe dọa đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia của Hoa Kỳ, do đó
kêu gọi Trung Quốc dừng toàn bộ kế hoạch. Tuy nhiên, Trung Quốc lập luận rằng họ đã tăng
cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và rằng Hoa Kỳ đã bỏ qua nỗ lực này; rằng Hoa Kỳ đã bỏ qua
các quy tắc của WTO và bỏ qua các lời kêu gọi của các ngành công nghiệp của mình để giảm
thuế. Trung Quốc kiên quyết phản đối các tập quán thương mại này của Hoa Kỳ, tin rằng họ đại
diện cho "chủ nghĩa đơn phương" và "chủ nghĩa bảo hộ".

1.2. Diễn biến
Ngày 23/3/2018, Mỹ công bố kế hoạch áp thuế với đối với gần 1300 sản phẩm nhập khẩu từ
Trung Quốc trị giá 50 tỷ USD và hạn chế doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào Mỹ với lý do
Trung Quốc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của Mỹ một cách có hệ thống. Một ngày sau, chính
phủ Mỹ gửi khiếu nại Trung Quốc đến WTO, cáo buộc Trung Quốc “phá vỡ các quy tắc của
WTO” khi phủ nhận các quyền sáng chế cơ bản của những người nắm giữ bằng sáng chế nước
ngoài, trong đó có các công ty Mỹ.
Đáp trả động thái của Mỹ, ngày 1/4/2018, Bộ Tài Chính Trung Quốc công bố danh sách 120 mặt
hàng Mỹ sẽ bị áp thuế 15% và 8 mặt hàng bị áp thuế 25% khi nhập khẩu vào Trung Quốc. Phần
lớn các sản phẩm trong danh sách này đang được Trung Quốc nhập khẩu với số lượng lớn từ các
bang vốn hậu thuẫn cho Donald Trump trong chiến dịch tranh cử.
Ngày 4/4/2018, Mỹ thông báo sẽ bổ sung áp thuế với 100 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc nhập
khẩu, chủ yếu ở các lĩnh vực robot, công nghệ thông tin, công nghệ viễn thông… nếu Trung
Quốc áp thuế 128 mặt hàng của Mỹ.
Vào giữa tháng 5/2018, sau các nỗ lực đàm phán, Trung Quốc đã đồng ý mua 70 tỷ USD nông
sản và sản phẩm năng lượng của Mỹ nếu Mỹ không tăng thuế. Để đáp lại, Mỹ cũng nới lỏng hạn
chế với công ty viễn thông Trung Quốc ZTE sau khi doanh nghiệp này lâm vào cảnh khó khăn
vì lệnh cấm mua các linh kiện quan trọng của Mỹ. Hai bên cùng tuyên bố thống nhất không áp
thuế lẫn nhau và đẩy căng thẳng đi xa thành một cuộc chiến tranh thương mại.
Căng thẳng đột ngột bị đẩy lên cao trào vào ngày 29/5/2018 khi Mỹ đột ngột tuyên bố tiến hành
đánh thuế 25% trên 50 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc. Ngay sau đó, Trung Quốc cũng công bố
tiến hành đánh thuế 25% với 659 mặt hàng nhập khẩu trị giá 50 tỷ USD từ Mỹ, đồng thời tuyên
bố mọi thỏa thuận trước đó đều không còn hiệu lực.
Ngày 6/7/2018, Mỹ thực hiện áp thuế 25% với 34 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc,
tập trung vào các mặt hàng động cơ, máy móc xây dựng,… Trung Quốc đáp trả ngay bằng gói
thuế quan 25% tương tự nhằm vào 545 mặt hàng của Mỹ, cũng trị giá 34 tỷ USD với các mặt
hàng từ ô tô đến nông sản.

2

Ngày 23/8/2018, Mỹ áp thuế bổ sung thêm 16 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc gồm thiết bị bán
dẫn, hóa chất nhựa, xe máy,… Trung Quốc cũng tiến hành áp thuế lên 333 mặt hàng trị giá 16 tỷ
USD của Mỹ như phế liệu gỗ, phế liệu giấy. kim loại. ô tô,…
Ngày 17/9/2018, Mỹ áp thuế bổ sung 10% lên các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc có tổng
kim ngạch là 200 tỷ USD, bắt đầu từ 24/9 đến hết năm 2018. Ngay sau đó một ngày, Trung Quốc
tuyên bố khởi động chương trình thuế mới lên 60 tỷ USD hàng hóa Mỹ với mức độ từ 5-10%,
bắt đầu từ 24/9, danh sách các mặt hàng gồm 5027 sản phẩm.

II. Ảnh hưởng về mặt kinh tế, chính trị và quốc tế của cuộc chiến tranh
thương mại Mỹ - Trung
2.1. Ảnh hưởng về mặt kinh tế
2.1.1. Tình trạng chung
Từ đầu năm 2018 khi Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung bắt đầu tới nay, thuế quan trung bình
của Trung Quốc lên hàng hóa Mỹ đã tăng từ 8% tới 21,8% (Tháng 9-2019) và của Mỹ lên hàng
hóa Trung Quốc đã tăng từ 3,1% tới 21,2% (Tháng 9-2019)

Tình trạng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cũng có những ảnh hưởng nhất định. Xuất khẩu
của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm xuống thấp nhât vào Quý 1 năm 2019 (106 tỷ USD). Thâm hụt
thương mại của Mỹ với Trung Quốc đã giảm từ 32 tỷ USD xuống còn 26 tỷ USD vào Quý 2 năm
2019.
3


2.1.2. Thiệt hại của Mỹ và Trung Quốc
Như một hệ quả tất yêu, việc chiến tranh thương mại leo thang giữa hai nước khiến cho giá cả
hàng hóa tăng cao và các doanh nghiệp rơi vào tình trạng khó khăn khi mất đi thị trường của
mình.
4

- Đối với Trung Quốc:
Các nhà nghiên cứu tại Viện Brookings ước tính rằng Trung Quốc đã tăng tốc độ tăng trưởng
GDP gần 2% mỗi năm trong giai đoạn 2008-2016. Vì vậy, trong thực tế, Trung Quốc đã không
thấy tốc độ tăng trưởng 6% trong gần một thập kỷ (ai đó nên gửi một bản sao này cho Thủ tướng
Li). Hơn nữa, quy mô thực tế của nền kinh tế Trung Quốc ước tính khoảng 10,9 nghìn tỷ đô la,
thấp hơn 18% so với mức chính thức được tuyên bố là 13,4 nghìn tỷ đô la, tính đến năm 2018
Thuế quan thương mại của Tổng thống Donald Trump đã tấn công nền kinh tế Trung Quốc khi
nó đã giảm và hậu quả đã tàn phá. Thuế quan không chỉ làm giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, mà
còn khiến các công ty nước ngoài phải chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. Bắc Kinh đã
hy vọng rằng các biện pháp kích thích của mình, bao gồm cắt giảm thuế và tín dụng dễ dàng cho
chính quyền địa phương và các doanh nghiệp lớn, sẽ làm giảm hoặc thậm chí loại bỏ các tác
động tiêu cực dự đoán đối với nền kinh tế Trung Quốc. Tuy nhiên, dữ liệu mới nhất là một hồi
chuông cảnh tỉnh rằng những biện pháp kích thích đó không đủ để hấp thụ cú đánh từ cuộc chiến
thương mại.
Bắc Kinh không thể tin tưởng vào người tiêu dùng Trung Quốc để kích thích tăng trưởng kinh tế
vì giá thịt lợn tăng. Thịt lợn là thực phẩm chủ yếu cho các hộ gia đình Trung Quốc. Kể từ khi
cuộc chiến thương mại bắt đầu, Trung Quốc đã áp dụng mức thuế cao hơn đối với các sản phẩm
nông nghiệp từ Hoa Kỳ, với mức thuế đối với thịt lợn tăng từ 12 đến 62%. Trung Quốc hy vọng
rằng việc gây ra nỗi đau cho nông dân Hoa Kỳ sẽ gây áp lực buộc Trump phải lùi lại cuộc chiến
thương mại của mình. Chiến lược đó đã thất bại một cách ngoạn mục theo hai cách. Đầu tiên,
trong khi nông dân Hoa Kỳ đang đau khổ và chỉ trích cuộc chiến thương mại, sự ủng hộ của họ
dành cho tổng thống ngày càng tăng. Bloomberg báo cáo rằng, "khoảng 67 phần trăm nông dân
đang nói rằng họ sẽ quay trở lại Trump để tái tranh cử vào năm 2020".
Thứ hai, ngành công nghiệp lợn của Trung Quốc đang trải qua cơn sốt lợn tồi tệ nhất châu Phi
trong nhiều thập kỷ. Chính phủ đã bị chỉ trích vì các biện pháp không hiệu quả để dập tắt dịch
bệnh. Người ta ước tính rằng Trung Quốc có thể mất tới 50% dân số lợn vào cuối năm 2019. Giá
thịt lợn đã tăng hơn 46% cho đến nay và một số chuyên gia dự đoán mức tăng giá có thể sẽ tăng
hơn 80% vào năm tới. Sự tăng đột biến này đã đẩy giá các loại thịt khác cũng cao hơn, làm tăng
áp lực lạm phát cho toàn bộ nền kinh tế. Điều này đã cản trở sự sẵn sàng và khả năng chi tiêu của

người tiêu dùng Trung Quốc trong các lĩnh vực khác. Với vai trò then chốt của thịt lợn trong chế
5


độ ăn kiêng của Trung Quốc, nước này có thể gặp bất ổn xã hội nếu giá thịt lợn tiếp tục tăng vọt
trong khi nguồn cung tiếp tục thưa thớt.
Trung Quốc miễn các sản phẩm nông nghiệp của Hoa Kỳ, bao gồm đậu tương và thịt lợn, từ thuế
quan bổ sung, có hiệu lực từ ngày 17 tháng 9. Thông báo này được xem rộng rãi như một cử chỉ
thiện chí trước cuộc đàm phán thương mại tháng Mười giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Nhưng đây
dường như là một biện pháp tuyệt vọng, tự phục vụ, bởi vì tất cả các nước xuất khẩu thịt lợn
khác kết hợp không thể lấp đầy sự thiếu hụt nguồn cung của Trung Quốc. Nói một cách đơn
giản, Trung Quốc có nhu cầu thịt lợn từ Hoa Kỳ, và việc đình chỉ áp dụng thuế quan bổ sung, về
bản chất, là một sự thừa nhận chiến thuật và gián tiếp rằng họ đã thắng được để có thể duy trì
cuộc chiến thương mại này lâu hơn nữa.
Nếu Trung Quốc đã hy vọng rằng họ có thể chỉ cần đợi cho đến khi Trump thua cuộc bầu cử tổng
thống năm 2020 để thoát khỏi cuộc chiến thương mại, thì họ phải suy nghĩ lại. Trong cuộc tranh
luận tổng thống gần đây nhất của đảng Dân chủ, không một ứng cử viên nào được đề xuất xóa bỏ
thuế quan thương mại mà Trump áp đặt đối với Trung Quốc. Vì vậy, ngay cả khi Trump thua,
Trung Quốc có thể sẽ không có ai thân thiện hơn trong Nhà Trắng.
- Đối với Mỹ:
Thiệt hại của Mỹ đến từ việc giá cả hàng hóa leo thang và các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bới
thuế đáp trả bởi Trung Quốc. Hàng loạt các công ty bị ảnh hưởng bởi giá cả nguyên liệu từ Trung
Quốc gia tăng và hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc bị đánh thuế. Trump đã kêu gọi các
doanh nghiệp tìm kiếm nguồn cung ở bất kì nới nào khác ngoài Trung Quốc.

6


Các lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất là máy móc văn phòng và thiết bị truyền thông với tổng
mức giảm của Hoa Kỳ nhập khẩu từ Trung Quốc khoảng 15 tỷ USD trong nửa đầu năm 2019.

Hiệu ứng chuyển hướng thương mại trong các lĩnh vực này đã ở dưới mức trung bình có thể vì
thiếu khả năng cung cấp bên ngoài Trung Quốc.
Ngành nông nghiệp của Mỹ cũng bị ảnh hưởng do Trung Quốc là thị trường xuất khẩu nông sản
lớn thứ 5 của Mỹ. Chính phủ Mỹ đã phải trợ cấp cho ngành nông nghiệp 28 tỷ USD.

7


2.2. Các yếu tố chính trị
Khi tranh cử tổng thống năm 2016, Donald Trump nhiều lần chỉ trích Trung Quốc, gọi họ là bên
"thao túng tiền tệ", "cưỡng bức" nền kinh tế Mỹ và gọi thâm hụt thương mại giữa hai nước là "vụ
trộm lớn nhất trong lịch sử thế giới". Ông tuyên bố sẽ mạnh tay với Trung Quốc khi đắc cử.
Trump thực hiện lời hứa khi từ tháng 7/2018 tung ra ba vòng áp thuế vào 250 tỷ USD hàng hóa
Trung Quốc, nhắm tới một loạt mặt hàng công nghiệp và tiêu dùng, từ túi xách cho đến thiết bị
tàu hỏa. Bắc Kinh đáp trả bằng cách áp thuế với 110 tỷ USD hàng Mỹ gồm hóa chất, than, thiết
bị y tế và các loại nông sản như đậu nành. Họ cáo buộc Mỹ khơi mào "cuộc chiến thương mại
lớn nhất trong lịch sử".
Nguyên nhân Trump tung đòn với Trung Quốc là tình trạng mất cân bằng thương mại hơn 378 tỷ
USD giữa hai nước. Năm ngoái, Mỹ xuất khẩu 120,3 tỷ USD hàng hóa sang Trung Quốc, giảm
7,4% so với năm 2017. Trong khi đó, nước này nhập khẩu 539,5 tỷ USD hàng Trung Quốc, tăng
6,7% so với năm trước.
Mỹ cũng cáo buộc Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ, có những chính sách thiếu công bằng như
hậu thuẫn doanh nghiệp nội địa và ép công ty Mỹ chuyển giao công nghệ nếu muốn tiếp cận thị
trường nước này.
Trong khi đó, Trung Quốc lập luận rằng họ đã tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ nhưng Mỹ
không để ý đến những nỗ lực đó. Bắc Kinh cũng cáo buộc Washington không tuân thủ các quy
tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và phớt lờ những lời kêu gọi giảm thuế từ chính
các doanh nghiệp Mỹ. Trung Quốc cho rằng các hành động của Mỹ đại diện cho "chủ nghĩa đơn
phương" và "chủ nghĩa bảo hộ".
Tháng 12/2018, căng thẳng thương mại hạ nhiệt khi Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc

Tập Cận Bình đồng ý về một "lệnh ngừng bắn". Washington đình chỉ trong ba tháng kế hoạch
tăng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh đồng ý mua
một lượng sản phẩm "đáng kể" của Mỹ và đình chỉ việc áp thêm thuế với ôtô và phụ tùng ôtô Mỹ
trong ba tháng. Sau "lệnh ngừng bắn", phái đoàn hai bên tổ chức nhiều vòng đàm phán để đưa ra
một thỏa thuận thương mại.

8


Tình trạng đối đầu quay trở lại vào ngày 10/5, khi Mỹ nâng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ
USD hàng Trung Quốc do bế tắc trong đàm phán. Mỹ cho biết thỏa thuận giữa hai bên đã sắp
ngã ngũ nhưng vào phút chót, Trung Quốc đột ngột yêu cầu sửa đổi dự thảo, rút lại các cam kết
quan trọng trong đó có việc đồng ý sửa luật, vốn là mấu chốt để giải quyết các phàn nàn khiến
Mỹ châm ngòi chiến tranh thương mại.
Trong khi đó, Bắc Kinh nêu ba lý do khiến họ thay đổi điều kiện: Washington từ chối dỡ bỏ toàn
bộ thuế quan với Bắc Kinh; Mỹ yêu cầu Trung Quốc mua số lượng sản phẩm không hợp lý;
Trung Quốc coi ngôn từ trong dự thảo là "không cân bằng", ảnh hưởng đến chủ quyền của họ.
Ngày 13/5, Bắc Kinh đáp trả bằng cách tăng thuế đối với 60 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Mỹ, có
hiệu lực kể từ ngày 1/6.
Hai ngày sau, Trump mở ra một mặt trận mới về công nghệ trong cuộc chiến bằng cách cấm
Huawei, tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc, mua linh kiện Mỹ và ngăn chặn các công ty
Mỹ sử dụng thiết bị viễn thông nước ngoài được coi là có rủi ro an ninh cao. Chính quyền Trump
còn đe dọa sẽ "cấm cửa" 5 công ty Trung Quốc trong lĩnh vực camera giám sát và cảnh báo UAV
nước này có thể đánh cắp dữ liệu.
Washington nghi ngờ Huawei có thể lợi dụng các sản phẩm công nghệ để do thám cho chính
quyền Trung Quốc. Trong nhiều tháng qua, Mỹ đã liên tục thúc giục các đồng minh không sử
dụng thiết bị của Huawei trong mạng 5G. Ngoài ra, Huawei còn bị Mỹ cáo buộc bí mật làm ăn
với Iran và đánh cắp bí mật thương mại của doanh nghiệp Mỹ. Tập đoàn Trung Quốc nhiều lần
bác bỏ các cáo buộc.
Ngày 19/5, Google, bên cung cấp hệ điều hành Android cho điện thoại thông minh, tuyên bố cắt

đứt quan hệ với Huawei. Điện thoại của Huawei sẽ mất quyền truy cập đầy đủ vào các dịch vụ
của Google, điều có thể khiến họ mất đi lượng lớn khách hàng. Một số công ty sản xuất chip và
linh kiện di động cũng theo chân Google, đoạn tuyệt với Huawei.
Động thái của Mỹ đã đánh vào điểm yếu của Huawei là phụ thuộc vào công nghệ bên ngoài. Họ
mua khoảng 67 tỷ USD linh kiện một năm, trong đó có khoảng 11 tỷ USD từ các nhà cung cấp
Mỹ.

9


Ngày 20/5, chính quyền Trump nới lỏng một số hạn chế đối với Huawei trong 90 ngày, cho phép
tập đoàn này được tiếp tục mua hàng Mỹ để duy trì hoạt động cho các nhà mạng hiện tại, nhằm
hạn chế những tác động ngoài mong muốn đối với những bên thứ ba sử dụng thiết bị hoặc hệ
thống của Huawei, trong đó có các nhà mạng ở vùng nông thôn Mỹ.
Hy vọng căng thẳng hạ nhiệt đang dồn vào cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập dự kiến diễn ra
bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20 cuối tháng 6 tại Nhật Bản. Tuy nhiên, cuộc gặp này chưa chắc
sẽ diễn ra. Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải cuối tuần trước cho biết hai bên chưa có
cuộc thảo luận chính thức nào về buổi gặp.
Trên bề mặt, cuộc đối đầu của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới xoay quanh vấn đề công bằng
thương mại. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng thực chất nó là một phần của cạnh tranh địa
chính trị giữa hai nước.
Giới chức Trung Quốc ngờ vực rằng động thái đánh thuế nhập khẩu của Trump nằm trong kế
hoạch lớn hơn nhằm kìm hãm sự trỗi dậy của Trung Quốc, khi nước này đang mở rộng ảnh
hưởng trên toàn thế giới, thách thức vị thế siêu cường hàng đầu của Mỹ.
Một số người lập luận rằng Trung Quốc lẽ ra có thể tránh được tình thế đối đầu với Mỹ nếu Chủ
tịch Tập Cận Bình tiếp tục chính sách "náu mình chờ thời" mà cố lãnh đạo Đặng Tiểu Bình đã đề
ra. Thay vào đó, ông Tập lại công khai hai chương trình tham vọng: Sáng kiến Vành đai và Con
đường cùng Made in China 2025, nỗ lực nhằm giúp Trung Quốc chiếm thế áp đảo trong các
ngành công nghiệp tiên tiến. Cả hai đều bị chính quyền Trump chỉ trích và coi là mối đe dọa đối
với Mỹ.

Ngoài thương mại, Mỹ - Trung còn có nhiều căng thẳng khác chực chờ bùng nổ: vấn đề Đài
Loan, yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông hay sáng kiến Vành đai và Con đường
của Bắc Kinh. Những bất đồng này sẽ khiến cả hai bên không thể dễ dàng "buông kiếm" trong
cuộc đấu thương mại. Bên cạnh đó, Hạ viện Mỹ đã bỏ phiếu nhất trí thông qua Đạo luật Dân chủ
và Nhân quyền Hong Kong HR 3289 hôm 15/10. Điều này đã khiến cho Bắc Kinh tức giận.
Chính phủ Trung Quốc phản đối Đạo luật Nhân quyền và Dân chủ Hong Kong HR 3289, nói
rằng đây là sự "can thiệp thô bạo vào các vấn đề nội bộ" của Bắc Kinh. "Trung Quốc kiên quyết
yêu cầu một số người trong quốc hội Mỹ nắm bắt tình hình, ngay lập tức ngừng thúc đẩy dự luật
10


liên quan đến Hong Kong và can thiệp vào các vấn đề của Hong Kong để tránh làm tổn hại thêm
quan hệ Trung - Mỹ", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nói.
Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Larry Kudlow phát ngôn “Thực tế ngày 15.12 vẫn là ngày rất quan
trọng về phương diện không hoặc tiếp tục đánh thuế”, ông Kudlow nhấn mạnh và cho biết thêm
nếu không có sự đảm bảo tốt về việc ngăn chặn nạn đánh cắp sở hữu trí tuệ trong tương lai
và thủ tục thực thi không tốt, Mỹ sẽ dừng cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc. Tổng
thống Trump trước đó từng dọa sẽ áp thuế 15% lên thêm 156 tỉ USDhàng hóa Trung Quốc từ
ngày 15.12 nếu hai bên không đạt được một thỏa thuận thương mại tạm thời trước thời hạn này.
Washington và Bắc Kinh đang cố gắng đạt được thỏa thuận giai đoạn 1 nhằm hạ nhiệt cuộc chiến
tranh thương mại song phương kéo dài 17 tháng qua. Bắc Kinh yêu cầu Washington dỡ bỏ một
số trong những thuế Mỹ đã áp lên tổng cộng 375 tỉ USD hàng hóa Trung Quốc và hủy kế hoạch
đánh thuế mới vào ngày 15.12. Phát biểu tại cuộc họp báo ở Bắc Kinh hôm 5.12, phát ngôn viên
Bộ Thương mại Trung Quốc Cao Phong nhấn mạnh nếu hai bên nhất trí về một thỏa thuận
thương mại tạm thời, thì “các thuế nên được dỡ bỏ theo đó”. Về phần mình, Washington yêu cầu
Bắc Kinh mua thêm nông sản Mỹ, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và cho các công ty Mỹ tiếp cận
sâu thị trường tài chính Trung Quốc. Ngoài ra, chính quyền Tổng thống Trump còn yêu cầu một
quy trình thực thi nhằm đảm bảo Trung Quốc thực hiện những cam kết trong thỏa thuận.
Trước đó, Bộ Tài chính Trung Quốc hôm 6.12 thông báo nước này sẽ miễn thuế nhập khẩu cho
một số lượng đậu nành và thịt lợn nhất định có nguồn gốc từ Mỹ. Phát biểu với giới phóng viên

tại Nhà Trắng, ông Kudlow mô tả động thái mới của Bắc Kinh góp phần hạ nhiệt cho các cuộc
đàm phán “căng thẳng” giữa hai bên. Ông Kudlow cho biết thêm hai bên có các cuộc đối thoại
tích cực, gần như diễn ra mỗi ngày, và sắp tiến gần tới một thỏa thuận, nhưng hiện chưa có kế
hoạch cho cuộc gặp riêng hay lễ ký kết thỏa thuận giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận
Bình.
Trong khi đó, một số cố vấn chính phủ Trung Quốc kêu gọi Bắc Kinh có hành động cứng rắn
chống lại Washington như hoãn đàm phán thương mại và nhắm vào các công ty Mỹ. Lời kêu gọi
này được đưa ra sau khi Hạ viện Mỹ hôm 3.12 thông qua dự luật liên quan đến vấn đề ở khu tự
trị Tân Cương.

11


2.3. Ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ Trung lên nền kinh tế thế giới
2.3.1. Các nước trên thế giới
Không chỉ ảnh hưởng lên hai nền kinh tế hàng đầu thế giới, cuộc chiến tranh thương mại Mỹ
-Trung cũng khiến hàng loạt các quốc gia khác cũng như nền kinh tế toàn cầu rơi vào bất ổn với
những biến động tiêu cực. Bất chấp những dự báo về nguy cơ của chiến tranh thương mại, những
chính sách kinh tế thương mại khó dự đoán và bất ổn của tổng thống Donald Trump , trong Quý I
và II năm 2018 thương mại toàn cầu vẫn tiếp tục tăng trưởng với tốc độ 4,55%. Tuy nhiên, sự
tăng trưởng của thương mại toàn cầu đã có dấu hiệu chững lại khi tốc độ tăng trưởng Quý
II/2018 thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng của Quý II/2017 và thấp hơn tốc độ tăng trưởng
của Quý I/2018. Đặc biệt, khi Mỹ và Trung Quốc bắt đầu áp dụng các chính sách áp thuế vào đầu
Quý III/2018, ảnh hưởng tiêu cực của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đến thương mại toàn
cầu trở nên rõ ràng hơn mặc dù chưa có các số liệu chính xác thống kê thiệt hại cuộc chiến này
đem lại cho dòng chảy thương mại toàn cầu.
Cụ thể, báo cáo phân tích của DBS cho thấy Hàn Quốc, Malaysia, Đài Loan và Singapore sẽ là
các nền kinh tế gặp rủi ro cao nhất tại Châu Á vì chiến tranh thương Mại Mỹ - Trung. Tăng
trưởng GDP của Hàn Quốc giảm khoảng 0,4% trong năm 2018, Đài Loan và Singapore giảm
khoảng 0,5%, con số này được dự báo thậm chí gấp đôi trong năm 2019. Trong năm 2019,

Singapore chứng kiến xuất khẩu giảm trong tháng thứ hai liên tiếp khi giảm 17,3% trong tháng 6
so với cùng kỳ năm ngoái, mức tăng trưởng Quý II giảm 3,4% so với quý trước. Ấn Độ chứng
kiến xuất khẩu giảm 9,7% lần đầu tiên trong chín tháng, trong khi Indonesia, vốn coi Trung Quốc
là đối tác thương mại lớn nhất của mình, cũng chứng kiến xuất khẩu giảm 8,98% so với cùng kỳ
năm ngoái. Vào tháng 9, Nhật Bản cho biết chi tiêu vốn của các hãng chế tạo đã giảm 6,9% trong
Quý II, mức giảm đầu tiên trong 2 năm do các công ty này đang lao đao với xuất khẩu sang
Trung Quốc sụt giảm gần hai chữ số. Hàn Quốc cũng cho biết xuất khẩu sang Trung Quốc giảm
21,3% trong tháng 8 so với cùng kỳ năm trước, khiến tổng sản lượng xuất khẩu giảm 13,6%. Tác
động thuế quan đặc biệt rõ rệt ở các thiết bị và vật liệu công nghệ cao được các nhà máy Trung
Quốc mua về, như phụ tùng ô tô của Nhật Bản và chất bán dẫn của Hàn Quốc. Các nhà máy
Trung Quốc sử dụng những thành phẩm đó để sản xuất thành phẩm, một trong số đó xuất khẩu
sang Mỹ. Khảo sát các giám đốc mua hàng tại Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc và Indonesia cũng
12


cho thấy sự suy giảm trong hoạt động sản xuất chế tạo trong tháng 8. Còn ở châu Âu sụt giảm
trong hoạt động sản xuất được thấy rõ rệt nhất ở Đức, cường quốc xuất khẩu của châu lục và là
nhà cung cấp máy móc và thiết bị hàng đầu trên thế giới. Theo nhận định của đài CNN, Đức
đang đứng bên bờ vực suy thoái kinh tế. Cơ quan thống kê chính phủ báo cáo rằng nền kinh tế
Đức đã giảm 0,1% trong Quý II. Ngân hàng Trung ương Đức dự đoán quý thứ ba cũng sẽ sụt
giảm. Hai quý liên tiếp sụt giảm tăng trưởng cũng có nghĩa là kinh tế Đức chính thức bước vào
suy thoái. Nếu Đức làm ra ít xe hơn thì các nhà cung cấp của họ ở Hà Lan, Ý, Ba Lan và các nơi
khác sẽ thấy đơn đặt hàng giảm, sản xuất chậm và thất nghiệp tăng lên.
2.3.2. Việt Nam
Sự leo thang căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã vượt qua biên giới của hai
nước, tác động mạnh mẽ tới nhiều mặt của nền kinh tế Việt Nam. Trong thời gian tới, những tác
động này cũng ảnh hưởng trực tiếp và mang đến nhiều cơ hội và thách thức cho các doanh
nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI.
a. Tác động tới kinh tế, thương mại và những ảnh hưởng đến doanh nghiệp Việt Nam
Nhìn vào mặt tích cực, trong ngắn hạn, các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội đẩy mạnh xuất

khẩu sang thị trường Mỹ do hàng Trung Quốc bị hạn chế. Tuy nhiên, ảnh hưởng của chiến tranh
thương mại trong dài hạn sẽ làm suy giảm kinh tế thế giới, giảm cầu nước ngoài đối với hàng hóa
Việt Nam. Sự gián đoạn các chuỗi cung ứng toàn cầu cũng tác động tới các doanh nghiệp Việt
Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI. Các công ty Trung Quốc bị hạn chế xuất khẩu sang thị
trường Mỹ, có thể là nguyên nhân cho việc xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam sang
Trung Quốc giảm đi do Trung Quốc là thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam với các mặt
hàng như linh kiện điện tử, thiết bị máy tính và nông sản.
Hàng Trung Quốc vào Mỹ bị đánh thuế cao đã tạo ra những cơ hội thị trường lớn cho hàng hóa
xuất khẩu của những nước đối thủ cạnh tranh với Trung Quốc, trong đó có Việt Nam. Trong danh
sách những mặt hàng chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi đợt đánh thuế của Mỹ, nhiều hàng hóa là
thế mạnh của Việt Nam, đáng chú ý là nhóm hàng công nghệ cao như thiết bị viễn thông liên lạc,
bảng mạch điện tử vi tính, bộ chuyển đổi tĩnh điện, đồ gỗ. Đây là cơ hội rất lớn để các doanh
nghiệp Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu nhóm hàng công nghệ cao sang Mỹ.
13


Tuy nhiên, việc tăng xuất khẩu sang Mỹ cũng đồng nghĩa với việc làm gia tăng thâm hụt thương
mại của Mỹ với Việt Nam. Điều đó sẽ khiến hàng hóa Việt Nam rơi vào tầm ngắm của việc kiểm
tra của Mỹ, ảnh hưởng đến các doanh nghiệp xuất khẩu. Mỹ đã đưa Việt Nam vào danh sách cần
theo dõi đối với những quốc gia thao túng tiền tệ, việc bị coi là nước “thao túng tiền tệ” có thể
dẫn đến việc hàng hóa Việt Nam bị đánh thuế khi bán vào thị trường Mỹ, gây tổn hại cho nền
kinh tế Việt Nam.
Bên cạnh đó, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung cũng làm nguy cơ thâm hụt thương mại với
Trung Quốc gia tăng trong thời gian ngắn. Do vị trí địa lý nên lượng hàng Trung Quốc dư thừa sẽ
đổ về thị trường Việt Nam, gây sức ép cạnh tranh về giá đối với các doanh nghiệp Việt Nam
(đồng NDT mất giá mạnh khiến giá hàng hóa Trung Quốc rẻ hơn). Mặt khác, hàng hóa xuất khẩu
từ Việt Nam sang Trung Quốc sẽ khó khăn hơn vì Trung Quốc tăng cường thực thi biện pháp bảo
vệ thị trường nội địa.
b. Tác động tới dòng vốn đầu tư của các doanh nghiệp FDI
Việt Nam được đánh giá là một trong những điểm đến quan trọng của dòng FDI dịch chuyển

khỏi Trung Quốc nhờ vị trí chiến lược, chi phí nhân công thấp, nguồn nhân lực dồi dào, môi
trường vĩ mô và chính trị ổn định, độ mở kinh tế lớn và việc mới tham gia vào hai hiệp định
thương mại tự do (CPTPP và EVFTA) đã giúp các nhà sản xuất tiếp cận tốt hơn các thị trường
xuất khẩu chính. Chi phí sản xuất ở Trung Quốc ngày càng tăng cao cũng khiến cho các nhà đầu
tư chuyển hướng sang những địa điểm đầu tư tiết kiệm chi phí hơn, và Việt Nam được xem là
một lựa chọn thay thế. Hơn nữa, Việt Nam đang tiến dần lên nấc thang công nghệ mới, đó cũng
là lý do để kỳ vọng dòng vốn FDI trong lĩnh vực công nghệ cao có thể tìm đến Việt Nam.
Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng của dòng vốn FDI từ Trung Quốc cũng là vấn đề đáng lo
ngại, bởi vì nhiều dự án FDI từ Trung Quốc sang Việt Nam trước đây là các dự án có công nghệ
lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường. Ngoài ra, còn có những lo ngại về khả năng Trung Quốc tăng
cường đầu tư vào Việt Nam là nhằm đạt được xuất xứ “Made in Việt Nam”, tận dụng các FTA
mới của Việt Nam để hưởng lợi về thuế và lệnh áp thuế từ Mỹ. Nếu Việt Nam không kiểm soát

14


chặt chẽ vấn đề này, rất có thể Mỹ sẽ áp dụng những biện pháp trừng phạt lên các doanh nghiệp
ở Việt Nam tương tự như đối với Trung Quốc.
c. Tác động tới thị trường tài chính, tiền tệ, ngân hàng
Bên cạnh các tác động đối với nền kinh tế Việt Nam, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc
cũng tác động mạnh tới thị trường tài chính – tiền tệ Việt Nam. Chiến tranh thương mại tuy
không trực tiếp tác động lên lãi suất tại Việt Nam nhưng có thể tác động gián tiếp thông qua biến
động tỷ giá và áp lực lạm phát, cụ thể:
Đối với thị trường chứng khoán Việt Nam, sau khi đạt kỷ lục vào tháng 4/2018, đã xuất hiện xu
hướng giảm điểm mạnh với việc nhà đầu tư ngoại liên tục rút vốn ròng, bất chấp nền kinh tế
đang có những chuyển biến tích cực. Dự báo tình trạng này còn tiếp diễn, các nhà đầu tư có xu
hướng hoãn lại các các dự án đầu tư bởi do chiến tranh thương mại được dự báo sẽ còn tiếp diễn.
Đối với tỷ giá, đồng USD có xu hướng tăng giá trong khi đồng NDT giảm do một số nguyên
nhân
- Nền kinh tế Mỹ đón nhận nhiều thông tin kinh tế tích cực

- Cục Dự trữ Liên bang Mỹ thực hiện các đợt giảm lãi suất đầu tiên sau 10 năm
- Lo ngại của giới đầu tư đối với những diễn biến của căng thẳng thương mại Mỹ - Trung.
Chính vì vậy, tỷ giá USD/VND chịu áp lực tăng và đặc biệt áp lực lạm phát tăng lên trong ngắn
hạn có thể khiến mặt bằng lãi suất tăng nhẹ. Trong suốt 5 tháng đầu năm 2019, mặt bằng lãi suất
ở Việt Nam vẫn giữ được ổn định cần thiết nhờ những nỗ lực của Ngân hàng nhà nước. Tuy
nhiên, trước những diễn biến leo thang của cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, mặt bằng lãi
suất sẽ khó có cơ hội giảm trong thời gian tới. Lãi suất cao khiến chi phí tài chính tăng cao, là
nguyên nhân kéo giảm lợi nhuận nhiều doanh nghiệp là áp lực không hề nhỏ lên các doanh
nghiệp Việt Nam trong thời gian tới.

15


III. Phân tích quan hệ tác động giữa ba yếu tố
Cuộc chiến này là hậu quả của những diễn biến kinh tế, xuất phát từ nguyên nhân địa kinh tế, địa
chính trị thế giới và được khơi mào do những thay đổi chính sách, những tư tưởng dân túy và
hình thức bảo hộ mới dựa trên sức mạnh kinh tế.
Đây là cuộc chiến tranh thương mại xảy ra khi phe bên này áp đặt một số biện pháp chống lại
phe bên kia và phe bên kia đáp trả bằng những biện pháp tương xứng, rồi sự leo thang trong của
các biện pháp trừng phạt lẫn nhau lan qua các lĩnh vực khác.
Về phương diện chính trị, một cuộc chiến thương mại song phương, nhất là giữa những cường
quốc, trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, tất nhiên sẽ ảnh hưởng tới những nền kinh tế khác.
Mỗi bên sẽ cố gắng lôi kéo về phía mình những “đồng minh” hay những quốc gia dưới sự chi
phối của mình. Bằng chứng là mức thuế 25% đối với thép và 10% đối với nhôm, sẽ không áp
dụng với những đồng minh của Mỹ là EU, Canada, Australia, Hàn Quốc, Mexico...
Về phương diện kinh tế, đối đầu giữa 2 cường quốc kinh tế thế giới dĩ nhiên sẽ lan rộng ra toàn
cầu. Đơn cử, khi Tổng thống Mỹ Trump ký sắc lệnh áp thuế trên các mặt hàng Trung Quốc, chỉ
số chứng khoán trên toàn thế giới đã tụt giá rất mạnh. Kinh tế thế giới sẽ điêu đứng với cuộc
xung đột này và mọi quốc gia sẽ đặt quyền lợi của mình lên trên hết, đây cũng là nguyên nhân
của sự lây lan của cuộc chiến thương mại.

Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung diễn ra sẽ ảnh hưởng rất xấu đến nền kinh tế thế giới. Mức
tăng trưởng GDP toàn cầu sẽ chậm lại, trong bối cảnh kinh tế thế giới chưa thoát khỏi khủng
hoảng kinh tế 2008 và đang đối mặt với những thay đổi lớn từ Cách mạng công nghệ 4.0 và
“Cách mạng Xanh.”
Đối với các bên liên quan, trước hết là đối với Mỹ, tăng thuế nhập khẩu sẽ ảnh hưởng trực tiếp
đến giá cả trong nước, đưa đến nguy cơ lạm phát, nhất là khi Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ
(Fed) mới tăng lãi suất. Nguồn cầu sẽ giảm và có thể chặn đà tăng trưởng hiện nay của nước này.
Đổi lại, các mặt hàng sản xuất tại Mỹ sẽ giảm được áp lực cạnh tranh. Ngoài ra, trước các đòn trả
đũa của Trung Quốc đối với hàng hóa của Mỹ, nước này sẽ phải tìm kiếm thị trường xuất khẩu
thay thế.

16


Đối với Trung Quốc, vấn đề chính của nước này là phải tìm thị trường thay thế cho thị trường trị
giá 60 tỷ USD ở Mỹ và tìm kiếm đối tác khác để trao chuyển giao công nghệ. Xuất khẩu khó
khăn hơn sang thị trường Mỹ cũng khiến cho đầu tư nước ngoài vào thị trường Trung Quốc có
thể bị ảnh hưởng, đồng thời cũng ảnh hưởng tới đầu tư của bản thân doanh nghiệp Trung Quốc
tại thị trường nội địa. Việc đầu tư và sản xuất cho xuất khẩu bị ảnh hưởng có khả năng dẫn tới
thất nghiệp tăng, về lâu dài sẽ ảnh hưởng tới tốc độ tăng trưởng kinh tế của quốc gia này.
Cốt lõi của vấn đề là sự chuyển dịch của địa kinh tế từ Bắc Đại Tây Dương sang Thái Bình
Dương. Mỹ đã ý thức được tầm quan trọng của sự chuyển dịch này và nếu muốn giữ vị trí cường
quốc kinh tế hàng đầu thế giới, Mỹ trước tiên phải thể hiện vị trí của mình tại Thái Bình Dương.
Đó là đường hướng “xoay trục” của Tổng thống Obama, mà ông Trump trong thâm tâm hoàn
toàn nhất trí với đường hướng “xoay trục,” nhưng vì chiến thuật tranh cử, đã đả phá tất cả những
gì của người tiền nhiệm nên đã rút khỏi hiệp ước TPP, nhưng nay đưa ra một sách lược khác cho
đường hướng “xoay trục,” đối mặt trực tiếp với đối thủ cạnh tranh, Trung Quốc. Trung Quốc
chiếm lĩnh thị trường thế giới thông qua hai trục. Trục thứ nhất, đối với những nước phát triển,
trong đó quan trọng nhất là thị trường Mỹ bán giá rẻ, nhiều khi phá giá để thâu tóm thị trường,
Đối với những quốc gia lận cận thì Trung Quốc dùng kế hoạch “một vành đai, một con đường,”

những hiệp ước FTA với những quốc gia và khối trong vùng để thâu tóm thị trường.
Mỹ từ lâu đã coi Trung Quốc là trung tâm mọi rắc rối thương mại của Mỹ, là nguyên nhân thâm
hụt cán cân thương mại. Những quan ngại của Mỹ với Trung Quốc không chỉ nằm ở vấn đề
thương mại mà còn nằm ở chính sách tái cấu trúc nền kinh tế và chính sách công nghiệp của
Trung Quốc. Trung Quốc đã và đang là nước phát triển mạnh ngành công nghiệp chế tạo trong
thời gian gần đây, cạnh tranh rất lớn với hàng hóa Mỹ. Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh những
ngành công nghiệp mũi nhọn, có giá trị gia tăng cao. Điều này đe dọa đến Mỹ. Mỹ lo ngại về
chương trình “ Made in China 2025 ” của Trung Quốc, phản đối cách Trung Quốc lên kế hoạch
sử dụng chính sách công nghiệp để tạo ra những “ nhà vô địch quốc gia ” trong các ngành công
nghiệp tương lai, chẳng hạn như xe tự hành hay trí tuệ nhân tạo. Mỹ đang muốn làm giảm sự
cạnh tranh của Trung Quốc trong các ngành công nghệ tương lai và xa hơn là tiếp tục giữ vị trí
thống trị nền kinh tế toàn cầu.Vị thế cường quốc hàng đầu của Mỹ đang bị lung lay mạnh, do đó
Mỹ đã phải phản ứng quyết liệt để giành lại vị thế của mình.Thực chất, việc áp thuế, từng phạt

17


Trung Quốc trên khía cạnh thương mại... là các hoạt động bề nổi để Mỹ đạt được các mục tiêu
kinh tế và chính trị sâu xa của mình.
Trên đây mới là những đánh giá các tác động ban đầu của một cuộc chiến thương mại giữa Mỹ
và Trung Quốc. Nếu cuộc chiến lan ra các quốc gia khác và trên những lĩnh vực khác thì cuộc
tranh giành thị trường tiêu thụ trên toàn cầu sẽ rất khốc liệt. Các nước sẽ không từ bỏ một thủ
đoạn nào, từ “bẫy nợ,” “bẫy đầu tư trực tiếp,” chưa kể để phòng ngừa, các nước sẽ dùng chính
sách bảo hộ, sử dụng các áp lực chính trị và quân sự. Với những phân tích trên chúng ta có thể
thấy được, đây không phải là một cuộc chiến tranh thương mại đơn thuần mà sâu xa hơn, đây là
cuộc cạnh tranh giành vị thế chính trị và kinh tế.

IV. Dự báo và khuyến nghị
4.1. Dự báo về cuộc chiến thương mại Mỹ Trung
Mặc dù Mỹ và Trung Quốc đã có những đàm phán, thương lượng tại Washington để tìm ra

thỏa thuận phù hợp, có lợi cho hai bên, nhưng đến cuối näm 2018, cuộc chiến Mÿ - Trung
khó có khả năng chấm dứt mà sẽ tiếp tục leo thang, đặc biêt khi Mÿ vừa quyết định đánh thuế
bổ sung lên 200 tỷ USD hàng hoá cúa Trung Quốc và Trung Quốc cüng vừa đáp trả quyết
định này.
Cuộc chiến tranh thương mại khó chấm dứt sớm và sẽ tiếp tục leo thang vì có những nguyên
nhân sâu xa đằng sau việc Mỹ áp thuế lên hàng hoá của Trung Quôc. Vấn đề an ninh quốc
gia, vấn đề vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ người sản xuất, tạo ra môi trường cạnh tranh
bình đẳng... mà Mỹ đã tuyên bố có thể chỉ là lý do bề nổi. Nguyên nhân sâu xa nằm trong
những khía cạnh sau:
Thứ nhất, Tổng thống Donald Trump đang theo đuổi việc thực hiện các cam kết chính trị của
mình. Do đó, khả năng cao là Mÿ së có thêm nhiều hành động mạnh mẽ để đạt được mục tiêu
đề ra về giảm thâm hụt cán cân thương mại, đặc biệt trong bối cảnh khi những chính sách bảo
hộ thương mại năm 2017 của ông Trump không làm suy giảm thâm hụt của Mỹ với Trung
Quốc.

18


Thứ hai, Mỹ từ lâu đã coi Trung Quốc là "trung tâm mọi rắc rối thương mại của Mỹ". Những
quan ngại của Mÿ với Trung Quốc sẽ lớn hơn rất nhiều quan ngại đối với EU và Mexico. Do
đó, có nhiều lý do để nghi ngờ Tổng thống Donald Trump së chấp nhận các nhượng bộ cùa
Chủ tịch Tập Cận Bình, ví du như cam kết cúa Trung Quốc sẽ mua nhiều hàng hoá hơn. Khi
thương lượng không có kêt quả, cuộc chiến sẽ tiếp tục leo thang với các diễn biến mới.
Thứ ba, những quan ngai cùa Mỹ với Trung Quốc không chi nằm ở vấn đề thương mại mà còn
liên quan đến chính sách tái cấu trúc nền kinh tế và chính sách công nghiệp cúa Trung Quốc.
Trung Quốc là nước đã và đang phát triển mạnh ngành công nghiệp chế tạo trong thời gian gần
đây, cạnh tranh rất lớn với hàng hóa Mỹ. Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh sự phát triển của
những ngành công nghiệp mũi nhọn, có giá tri gia tăng cao. Ðiều này đe dọa đến Mỹ. Do dó,
Mỹ lo ngại về chương trình "Made in China 2025" của Trung Quốc, phản đối cách Trung Quốc
lên kế hoạch sử dụng chính sách công nghiệp để tạo ra những "nhà vô địch quốc gia" trong các

ngành công nghiệp cùa tương lai, chẳng hạn như xe tự hành hoặc trí tuệ nhân tạo. Như vậy, Mỹ
dường như đang cố gắng ngăn cản Trung Quốc tiến bước vào các ngành công nghiêp tương lai
nhằm đảm bảo việc Mỹ tiếp tục thống trị các lĩnh vực công nghệ cao, các ngành công nghệ
chiến lược đem lại lợi nhuận cao cho nền kinh tế. Mỹ đang muốn làm giảm sự cạnh tranh từ
Trung Quốc trong các ngành công nghệ tương lai và xa hơn là nhằm tiếp tục giữ vị trí "thống
trị" nền kinh tê toàn cầu. Do đó, áp thuế, trừng phạt Trung Quốc trên khía canh thương mại....
là các hoạt động bề nổi để Mÿ đạt được các mục tiêu kinh tế và chính trị sâu xa cúa mình.
Thú tư, nếu chỉ nhìn từ góc độ số liệu thương mại, thì Mỹ có thể là bên có cơ hội theo đuổi
cuộc chiến đến cùng vì kim ngạch nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc khoảng hơn 500 tỷ USD
vào näm 2017, trong khi Trung Quốc chỉ nhập khẩu từ Mỹ xấp xỉ 150 tỷ USD. Như vậy, Trung
Quốc không có đủ điều kiện để trả đũa Mỹ vượt quá 150 tỷ USD này. Tuy nhiên, Trung Quốc
có thể có những cách khác trả đũa lại Mỹ. Ví dụ có thể gây khó khăn cho các nhà đầu tư Mỹ tại
Trung Quốc và phụ thuộc rất lớn vào thị trường Trung Quốc, hoặc sử dụng công cụ kiểm soát
tỷ giá, duy trì giá đồng nhân dân tệ ở mức thấp để bù cho mức tăng giá khi thuế tăng.

4.2. Một số đề xuất, kiến nghị với Việt Nam
Thời gian tới, để hạn chế những tác động tiêu cực, tận dụng cơ hội từ chiến tranh thương mại
Mỹ - Trung, tác giả đề xuất một số giải pháp sau:
19


Đối với cơ quan quản lý
- Rà soát lại những quy định chính sách của Việt Nam, đảm bảo có công cụ và dư địa chính
sách phù hợp để định hướng hàng hóa nhập khẩu và ứng phó với những biến động bất lợi trên
thị trường thế giới; Theo dõi các biện pháp bảo hộ của các nước, để sớm đề ra các chính sách
ứng phó có hiệu quả.
- Chủ động đưa ra các biện pháp để bảo vệ hàng hóa trong nước cũng như ngăn chặn hàng hóa
nhập lậu từ nước ngoài. Áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, sử dụng các biện pháp
giải quyết và kiểm soát chất lượng hàng hóa, nhằm ngăn chặn ngay tại các cửa khẩu, hải quan;
Nghiên cứu kỹ các hàng hoá của Trung Quốc có thể nhập vào Việt Nam để đề phòng trường

hợp do xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ bị hạn chế, nước này sẽ chuyển hàng sang Việt
Nam, từ đó xuất khẩu sang thị trường Mỹ với nhãn mác là hàng từ Việt Nam…
- Thường xuyên theo dõi sát sao động thái của Ngân hàng Trung ương các nước; Chủ động
đưa ra các biện pháp đối phó với nguy cơ biến động tỷ giá giữa NDT và USD tác động tới
thương mại Việt Nam. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước cần sử dụng đồng bộ các biện pháp và
công cụ chính sách tiền tệ khác để bình ổn thị trường, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô; Theo
dõi chặt chẽ tình hình, đặc biệt là thông báo, cập nhật danh mục hàng hóa bị áp thuế của cả Mỹ
và Trung Quốc, cũng như động thái tỷ giá của đồng USD và nhân dân tệ để DN có phản ứng
kịp thời.
- Tiếp tục giữ vững được các thị trường truyền thống như EU, Đông Âu; khai thác những lĩnh
vực còn khả năng phát triển. Chủ động xúc tiến thương mại sang các thị trường mới nổi khác
cũng là các biện pháp nên được quan tâm nhằm đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu, hoặc
tạo nên thị trường thay thế cho các biến động thương mại lớn để có thể đảm bảo mục tiêu xuất
nhập khẩu ổn định, giảm thiểu tối đã ảnh hưởng tiêu cực của chiến tranh thương mại Mỹ Trung.
- Tiếp tục có những chính sách tốt tạo điều kiện thuận lợi cho môi trường kinh doanh và đầu tư
bởi với vị trí địa lý thuận lợi, Việt Nam đang là một nước có tiềm năng lớn có thể thay thế vai
trò sản xuất của Trung Quốc cho các tập đoàn đa quốc gia muốn hướng tới tiêu thụ sản phẩm ở
thị trường Mỹ; Tiếp cận nhanh với các nhà đầu tư lớn trên thế giới, tranh thủ thời cơ thị trường
Trung Quốc bị ảnh hưởng để xúc tiến đầu tư vào Việt Nam...

20


Đối với doanh nghiệp
Doanh nghiệp cần đồng hành cùng Nhà nước trong quá trình đối phó với những biến động xấu
đến từ cuộc chiến. Tăng cường cập nhật danh mục hàng hóa bị áp thuế của cả Mỹ và Trung
Quốc, cũng như động thái tỷ giá của đồng USD và NDT, để kịp thời có những phản ứng phù
hợp. DN cần tìm hiểu sâu hơn những quy định mới của Mỹ, nhất là với các loại hàng hoá
trong danh mục bị áp thuế, để đa dạng hóa xuất khẩu vào Mỹ.
- Tích cực khai thác những lợi ích từ các FTA đã ký kết, trong đó có nhiều thị trường quan

trọng, có thể bù đắp vào phần giảm sút, do chiến tranh thương mại gây nên...
- Tăng cường chất lượng hàng hóa, đa dạng về hình thức, mẫu mã, với giá cả phù hợp để tăng
sức cạnh tranh của các DN sản xuất trong nước và đối với các DN xuất khẩu; Định hướng
nâng cao chiến lược xuất nhập khẩu của mình theo hướng bền vững, trong đó tăng trưởng xuất
khẩu cả về chiều rộng và chiều sâu.

21


KẾT LUẬN
Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã có những tác động phức tạp và nhiều chiều đối với nền
kinh tế của hai quốc gia, thể hiện một số mục tiêu chính trị của hai chính quyền cũng như tầm
ảnh hưởng của cuộc chiến đến kinh tế thế giới và tự do thương mại toàn cầu. Ta thấy rõ các biến
động chiến tranh thương mại gây ra cho kinh tế Mỹ và Trung Quốc, kéo theo nhiều vấn đề xã hội
phức tạp, dự báo tăng trưởng cũng trở nên ảm đạm với các lệnh trừng phạt và tăng thuế trong
tình hình căng thẳng hiện tại. Hai nền kinh tế hàng đầu thế giới tổn thương vì chiến tranh thương
mại cũng làm một loạt các nước khác bị ảnh hưởng với những con số đáng báo động về sự giảm
tốc trong sản xuất và tiêu dùng. Có thể nói nếu cuộc chiến vẫn tiếp tục kéo dài, thế giới hoàn
toàn có thể rơi vào giai đoạn đầu của các chính sách bảo hộ và gây ra những cuộc chiến thương
mại mới.
Trong tình hình cuộc chiến vẫn đang tiếp diễn với nhiều biến động phức tạp và khó đoán, Việt
Nam cần nắm rõ tình hình, nhận định đúng đắn các cơ hội và thách thức phát sinh, từ đó có
những chính sách phát triển phù hợp để tránh các thiệt hại phát sinh, đặc biệt tận dụng các cơ hội
từ các FTA thế hệ mới để có những bước phát triển chắc chắn và ổn định trong tình hình kinh tế
thế giới đang biến động phức tạp.
Qua đây, nhóm xin gửi lời cảm ơn đến giảng viên bộ môn Kinh tế chính trị quốc tế cô Lê Kiều
Phương đã có những hướng dẫn tận tình để nhóm hoàn thiện bài tiểu luận này. Do thời gian có
hạn nên bài tiều luận không thể tránh khỏi những thiếu sót, nhóm rất mong sẽ nhận được góp ý
từ cô để có thể hoàn thiện bài tiểu luận hơn.

22


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Anh Thu và Vũ Thanh Hương, 2018, Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và một số
tác động dự đoán. />%20dong%20du%20doan.pdf?fbclid=IwAR2JBPY89HpOcZwlz7shti7sxPETUJw5ZW0kgNDKzSNVTS1W1qYDhu4O-s
2. Nguyễn Lê Đình Quý, 2018, Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến kinh tế
toàn cầu và Việt Nam, />%20chien%20tranh%20thuong%20mai%20My%20Trung%20den%20kinh%20te%20toan
%20cau%20va%20Viet%20Nam.pdf
3. Trần Thị Thanh Hương, 2019, tạp chí tài chính, Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và một số
tác động đến Việt Nam, truy cập ngày 9/12/2019, />4. Hoàng Thị Thúy, tạp chí tài chính, Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung và vấn đề đặt ra đối
với kinh tế Việt Nam, truy cập ngày 8/12/2019, />5. Phạm Văn Thiện, cổng thông tin quốc gia về đăng kí doanh nghiệp, Căng thẳng thương mại
Mỹ - Trung và những ảnh hưởng đến nền kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam, truy cập ngày
8/12/2019, />
23