Pháp luật lao động và các chương trình mục tiêu quốc gia nhìn dưới góc độ bình đẳng giới

Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010

PHP LUT LAO NG V CC CHNG TRèNH MC
TIấU QUC GIA NHèN DI GểC BèNH NG GII
Ths. Nguyn Th Bớch Thỳy
Bi vit ny da trờn kt qu nghiờn cu ca Trung tõm Nghiờn cu Lao ng n v
Gii, Vin Khoa hc Lao ng-Xó hi v R soỏt phỏp luõt lao ng v chng trỡnh
mc tiờu quc gia nhỡn di gúc bỡnh ng gii. Nghiờn cu do T chc Lao ng
quc t (ILO) v Chng trỡnh chung gia Chớnh ph Vit Nam v Liờn hip quc v Bỡnh
ng gii (JPG) h tr v ti chớnh v k thut.

M u
Cho n nay, hu ht cỏc quc gia trờn
th gii u ó tha nhn vic thỳc y
bỡnh ng gii s em li cuc sng vi
cht lng tt hn cho tt c mi ngi.
Cỏc quc gia thnh viờn ca T chc Lao
ng quc t ó t c s ng thun
cao cho rng, nu nhng phõn bit i x
trờn c s gii b xúa b s em li li ớch
khụng ch cho cỏc cỏ nhõn m cũn mang
li li ớch cho ton th cng ng, thỳc y
tng trng kinh t, gúp phn n nh
chớnh tr v cụng bng xó hi.
Chớnh ph Vit nam ó cam kt mnh
m trong vic m bo bỡnh ng gia ph
n v nam gii v mi mt, th hin vic
phờ chun hng lot cụng c quc t cú
liờn quan v phn ỏnh h thng lut

phỏp, chớnh sỏch ca quc gia, t Hin
phỏp ti cỏc B lut, Lut. ú l c s
phỏp lý vng chc cho vic thc hin
quyn bỡnh ng cho c nam gii v ph
n trong thc tin.
B Lut Lao ng nc Cng ho Xó
hi Ch ngha Vit Nam bt u cú hiu
lc t nm 1995 l B lut khỏ tin b, to
iu kin cho ngui lao ng núi chung v
lao ng n núi riờng phỏt trin, tin b v
bỡnh ng. B lut nghiờm cm s phõn

bit i x trong lnh vc vic lm. Tuy
nhiờn trong quỏ trỡnh trin khai t nm
1995 n nay cng bc l nhiu bt cp,
nhiu quy nh hu nh cha c ỏp dng
trong thc tin, c bit l Chng X v
Nhng quy nh riờng i vi Lao ng
n. Nguyờn nhõn ca nhng bt cp ny
cú th do iu kin kinh t-xó hi ó thay
i nhanh chúng trong 25 nm qua, khin
nhiu quy nh tr thnh lc hu. Mt khỏc
B Lut Lao ng c xõy dng t u
nhng nm 1990, khi khỏi nim lng ghộp
gii cha c ph bin (khỏi nim ny
c chớnh thc cụng nhn nm 1995 ti
Hi ngh th gii v Ph n ti Bc Kinh).
Trong cỏc ln sa i vo nm 2002, 2006
cng cha cú xut no v vic lng
ghộp gii vo B lut.

Nm 2006, Lut Bỡnh ng gii c
Quc hi nc Cng hũa Xó hi Ch
ngha Vit nam, khúa XI thụng qua ti k
hp ln th 10. Mt trong nhng nguyờn
tc c bn quy nh trong Lut bỡnh ng
gii l phi bo m lng ghộp vn bỡnh
ng gii trong xõy dng v thc thi phỏp
lut, trong ú cú phỏp lut v lao ng v
xó hi. Do vy, trong quỏ trỡnh chun b
sa i B lut Lao ng nm 2011, rt
cn thit phi r soỏt li ton b B lut
Lao ng v cỏc vn bn cú liờn quan, lm

9


Nghiên cứu, trao đổi
cn c xut cỏc khuyn ngh lng ghộp
gii vo B lut Lao ng v ton b quỏ
trỡnh xõy dng chớnh sỏch lao ng-xó hi.
h tr Chớnh ph Vit Nam trong cụng
vic ny, ILO/JPG mi t vn quc gia
tin hnh mt nghiờn r soỏt v ch ra
nhng khú khn da trờn c s gii trong
lut phỏp, chớnh sỏch hin hnh trong lnh
vc lao ng-xó hi. Nghiờn cu c
giao cho Trung tõm Nghiờn cu Lao ng
n v Gii thuc Vin Khoa hc Lao
ng-Xó hi (B Lao ng-TBXH) thc
hin, vi s cng tỏc cht ch ca V Bỡnh

ng gii (B Lao ng-TBXH) thc hin
trong thi gian t thỏng 9/2009 n thỏng
5/2010.
1. Túm tt mt s phỏt hin v chớnh
sỏch trong lnh vc vic lm v quan h
lao ng di gúc gii
1.1. Lnh vc vic lm
Quyn bỡnh ng trong vic lm c
nờu rừ trong B lut Lao ng vi quy
nh mi ngi u cú quyn lm vic, t
do la chn vic lm v ngh nghip,
khụng b phõn bit i x v gii tớnh, dõn
tc, thnh phn xó hi, tớn ngng, tụn
giỏo4. Nh nc m bo quyn lm vic
cho ph n bỡnh ng v mi mt vi nam
gii.
m bo bỡnh ng gii trong quy
nh v tuyn dng lao ng ca B lut
Lao ng5, trong ú nờu rừ ngi s dng
lao ng phi thc hin nguyờn tc bỡnh
ng nam n v tuyn dng, s dng lao
ng. Tuy nhiờn, quỏ trỡnh trin khai trong

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
thc tin cho thy, vn cú hin tng
doanh nghip vi phm phỏp lut lao ng
khi thụng bỏo tuyn dng cú ghi rừ u tiờn
tuyn dng cho mt gii (ch nam gii
hoc ph n). iu ny s cn tr hoc hn
ch kh nng tip cn c hi vic lm ca

gii kia. Mt s doanh nghip vi phm khi
a ra nhng iu khon rng buc hoc
hn ch lao ng n sinh con trong mt
khong thi gian nht nh (trong 1 n 3
nm u tiờn lm vic ti doanh nghip
khụng c sinh con).
Lao ng n c u tiờn trong tuyn
dng lao ng c quy nh rừ trong B
lut Lao ng. Ngi s dng lao ng
phi u tiờn nhn lao ng n vo lm vic
khi h cú tiờu chun tuyn chn vo
cụng vic phự hp vi c nam v n6. Quy
nh ny phự hp vi ni dung bỡnh ng
gii trong lnh vc lao ng ca Lut Bỡnh
ng gii. Tuy nhiờn, theo chỳng tụi, ch
nờn coi õy õy l bin phỏp c bit tm
thi7 nhm tng c hi vic lm tt cho lao
ng n, gim khong cỏch gii trong vic
tip cn vic lm tt. Nu u tiờn trong
tuyn dng i vi lao ng n c quy
nh cng trong B lut Lao ng cú th s
to thnh ro cn cho chớnh h khi tham
gia th trng lao ng. Bờn cnh ú, u
tiờn trong tuyn dng i vi lao ng n
khụng nờn v khụng th ỏp dng cho mi
ngnh, ngh v lnh vc. i vi nhng
ngnh, ngh v lnh vc m lao ng nam
ang chim a s, ỏp dng cỏc quy nh u
tiờn tuyn dng lao ng n l phự hp.
Trỏi li, trong cỏc ngnh, ngh v lnh vc

m lao ng n ang chim a s nh giỏo

4

B Lut Lao ng nc Cng hũa Xó hi ch
ngha Vit Nam, iu 55
5
B Lut Lao ng nc Cng hũa Xó hi ch
ngha Vit Nam, iu110

6

B Lut Lao ng nc Cng ha Xú hi ch
ngha Vit Nam, Khon 2 iu 111
7
Lut Bỡnh ng gii, Khon 3 iu 13

10


Nghiên cứu, trao đổi
dc, y t, cụng nghip ch bin, cú th li
cn ỏp dng chớnh sỏch u tiờn tuyn dng
nam gii thu hỳt h vo lm vic. Vỡ
vy nhng quy nh u tiờn i vi lao
ng n trong tuyn dng lao ng nờn
c quy nh cho c hai gii nh bin
phỏp c bit tm thi.
Nhng quy nh h tr ngi lao ng
trong quỏ trỡnh lm vic8 nờu rừ trỏch

nhim ca cỏc doanh nghip s dng nhiu
lao ng n l giỳp t chc nh tr, lp
mu giỏo hoc h tr mt phn chi phớ cho
lao ng n cú con la tui gi tr, mu
giỏo. Tuy nhiờn cn cõn nhc nhng vn
t ra khi trin khai thc hin cỏc quy
nh ny. ú l (i) kh nng v c s h
tng v nng lc ti chớnh ca doanh
nghip t chc nh tr, lp mu giỏo;
(ii) kh nng cnh tranh ca cỏc doanh
nghip s dng nhiu lao ng n; (iii) s
bin ng ca lao ng trong mt doanh
nghip cng nh nhu cu s dng dch v
(gi tr ti ni c trỳ hay em con n nh
tr, lp mu giỏo ca doang nghip gi;
v (iv) vụ hỡnh chung phỏp lut coi chm
súc con nh dng nh ch l trỏch nhim
ca lao ng n. Cú th núi quy nh ny
s khc sõu thờm nh kin gii v trỏch
nhim chm súc con nh, khụng khuyn
khớch chia s trỏch nhim gia ỡnh ca c
hai gii. Vỡ vy, trỏch nhim giỳp t
chc nh tr, lp mu giỏo nờn l trỏch
nhim ca tt c cỏc doanh nghip s dng
nhiu lao ng, khụng phõn bit gii tớnh
v c gn vi s h tr ca Nh nc
trong thc hin trỏch nhim xó hi, vớ d 1
ng u t ca doanh nghip s nhn
c giỏ tr tng ng t h tr ca Nh
nc. Mt khỏc, cn thy rừ trỏch nhim

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
ca a phng, cng ng v vn xó
hi ny, ú khụng ch l trỏch nhim riờng
ca doanh nghip.
Quy nh v h tr mt vic lm hoc
thụi vic i vi ngi lao ng trong
trng hp do thay i c cu hoc cụng
ngh9 hoc cht dt hp ng lao ng10
c quy nh chung cho c hai gii. B
lut Lao ng cng quy nh cỏc doanh
nghip phi lp qu d phũng v tr cp
mt vic lm kp thi chi tr cho ngi
lao ng khi b mt vic lm. Tuy nhiờn
thc t thc hin nhng quy nh ny cho
thy, do qu d phũng c hỡnh thnh ti
doanh nghip nờn ph thuc rt nhiu vo
kh nng kinh doanh sn xut v ti chớnh
ca chớnh doanh nghip ú. i vi nhng
doanh nghip mnh, cú kh nng thnh lp
qu d phũng thỡ li ớt cú tỡnh trng ngi
lao ng b mt vic lm. Trỏi li, nhng
doanh nghip yu, ớt cú kh nng to dng
c qu d phũng thỡ ri ro mt vic lm
i vi ngi lao ng li cao. iu ỏng
quan tõm l lao ng n cú nguy c mt
vic lm nhiu hn lao ng nam, h cng
gp khú khn hn trong t o to li v t
tỡm vic lm mi.
Nhng quy nh khuyn khớch doanh

nghip s dng nhiu lao ng n c
quy nh ti Chng X ca B lut Lao
ng. Cỏc doanh nghip s dng nhiu lao
ng n c hng cỏc u ói nh c
xột gim thu; vay vn vi lói sut thp; u
tiờn s dng mt phn trong tng s vn
u t hng nm ca doanh nghip chi
cho vic ci thin iu kin lm vic cho
lao ng n; c hch toỏn vo chi phớ

9
8

B lut Lao ng, iu 116, iu 117.

B lut Lao ng, iu 17
B lut Lao ng, iu 42

10

11


Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010

hot ng kinh doanh cỏc khon chi thờm
cho lao ng n.

nhiu lao ng n c coi l khon thu
hp l11.

Xỏc nhn doanh nghip s dng nhiu
lao ng n l iu kin c hng
cỏc u ói. iu 5 Ngh nh 23/CP ngy
18 thỏng 4 nm 1996 ca Chớnh ph hng
dn chi tit cỏc iu kin c cụng nhn
l doanh nghip s dng nhiu lao ng
n. Tuy nhiờn cỏc iu kin ny hu nh
khụng ỏp dng c trong thc t do nhiu
nguyờn nhõn, trong ú cú lý do v th tc
thc hin quỏ rm r, khú khn. i vi
cỏc doanh nghip thng xuyờn bin ng
lao ng (vo, ra) thỡ th tc xỏc nhn li
cng khú khn hn do khú chng minh s
lng v t l lao ng n.

Lut Thu thu nhp doanh nghip cú
hiu lc nm 1997 quy nh12 gim thu
thu nhp cho cỏc c s kinh doanh trong
nc v doanh nghip cú vn u t nc
ngoi hot ng sn xut, xõy dng v vn
ti s dng nhiu lao ng n. Quy nh
ny cng c gi nguyờn trong Lut
Thu thu nhp doanh nghip sa i nm
2003.

Chớnh sỏch u ói i vi doanh
nghip s dng nhiu lao ng n vi

mc tiờu to ngun lc cho doanh nghip
thc hin cỏc chớnh sỏch u ói i vi lao
ng n. Cỏc doanh nghip s dng nhiu
lao ng n cú th c hng u ói theo
cỏc hỡnh thc nh c min gim thu,
c vay vn u ói t Qu quc gia gii
quyt vic lm, uc u tiờn s dng mt
phn trong tng s vn u t hng nm
ca doanh nghip chi cho vic ci thin
iu kin lm vic cho lao ng n.
V chớnh sỏch u ói xột gim thu i
vi doanh nghip s dng nhiu lao ng
n. Cỏc doanh nghip ỏp ng iu
kin s c gim thu li tc vi mc
gim khụng thp hn cỏc khon chi phớ
thờm do s dng nhiu lao ng n m
doanh nghip tớnh c. Khon tin c
gim thu s do doanh nghip qun lý v
s dng chi thờm cho lao ng n. i
vi cỏc doanh nghip sn xut khụng cú lói
thỡ cỏc khon chi phớ tng thờm do s dng

Chớnh sỏch u ói i vi doanh nghip
s dng nhiu lao ng n, trong trng
hp doanh nghip gp khú khn c bit,
ch c thc hin nu cú Quyt nh ca
Th tng chớnh ph thỡ c vay vn vi
lói sut thp t Qu quc gia gii quyt
vic lm13. Tuy nhiờn, thc t cha cú
doanh nghip s dng nhiu lao ng n

no c hng u ói trờn vỡ doanh
nghip phi hon thnh nhiu th tc, qua
nhiu khõu thm nh mi cú c quyt
nh ca Th tng chớnh ph v tỡnh
trng khú khn ca doanh nghip. õy l
mt thỏch thc quỏ ln i vi doanh
nghip14.
Chớnh sỏch u ói doanh nghip s
dng nhiu lao ng n c u tiờn s
dng mt phn trong tng s vn u t
hng nm ca doanh nghip chi cho
vic ci thin iu kin lm vic cho lao
11

Ngh nh 23/CP ngy 18 thỏng 4 nm 1996 ca
Chớnh ph quy nh chi tit v hng dn thi hnh
mt s iu ca B Lut Lao ng v nhng quy
nh riờng i vi lao ng n.
12
Lut Thu thu nhp doanh nghip, iu 21.
13
Ngh nh 23/CP ngy 18 thỏng 4 nm 1996 ca
Chớnh ph, iu 6, Khon 2.
14
Kt qu tham vn tỡnh hỡnh thc hin cỏc chớnh
sỏch u ói i vi cỏc doanh nghip s dng nhiu
lao ng n, Trung tõm Lao ng n v Gii, Vin
Khoa hc Lao ng v Xó hi, thỏng 11 nm 2009.

12

Nghiên cứu, trao đổi
ng n15. Thc t quy nh ny ch phự
hp vi doanh nghip nh nc vỡ vn u
t l ca nh nc, cũn cỏc doanh nghip
t nhõn, u t nc ngũai,... thỡ quy nh
ny cha phi l u ói.
Hp 1. Nhiu doanh nghip s dng
nhiu lao ng n cha thc hin quyn
c u ói theo quy nh ca B Lut
Lao ng
Theo bỏo cỏo ca 48 tnh/thnh ph
trc thuc Trung ng, 4 c quan B,
ngnh v 3 Ban qun lý cỏc khu cụng
nghip v 1 Tng cụng ty v vic thc hin
chớnh sỏch i vi lao ng n theo quy
nh ca B Lut Lao ng, cho n ngy
31 thỏng 3 nm 2006, ch cú 2 tnh l Ngh
An v Bỡnh nh cú cỏc doanh nghip s
dng nhiu lao ng n c xem xột
min gim thu thu nhp doanh nghip
(Ngh An cú 6 doanh nghip). Cỏc
tnh/thnh ph trc thuc Trung ng cũn
li u bỏo cỏo cỏc doanh nghip cha
quan tõm n vic lp h s ngh cỏc c
quan cú thm quyn a phng xỏc
nhn l doanh nghip s dng nhiu lao
ng n. c bit, mc dự tnh Lng Sn
cú 2 doanh nghip ó c xỏc nhn l

doanh nghip s dng nhiu lao ng n
(Xớ nghip than Na Dng v Bu in
tnh) nhng li khụng lm th tc ngh
gim thu ti Cc Thu ca tnh.
Kt qu ta m, tham vn16 cng cho
thy, thc t cú rt ớt doanh nghip lm th
tc nhn u ói vỡ cỏc lý do: Vn bn
hng dn thc hin chớnh sỏch cha rừ
rng, cha ng b, nhiu th tc quỏ
rm r, khú thc hin, khon tin nhn
c li khụng ỏng k nờn nhiu doanh
nghip b qua.
15

Ngh nh 23/CP ngy 18 thỏng 4 nm 1996 ca
Chớnh ph, iu 6, Khon 3.
16
Kt qu tham vn tỡnh hỡnh thc hin cỏc chớnh
sỏch u ói i vi cỏc doanh nghip s dng nhiu
lao ng n, Trung tõm Lao ng n v Gii, Vin
Khoa hc Lao ng v Xó hi, thỏng 11 nm 2009.

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
Ngun: Bỏo cỏo s 79/BC-BLTBXH ngy 24
thỏng 09 nm 2008 ca B Lao ng-TBXH gi y
ban cỏc Vn Xó hi ca Quc hi v tỡnh hỡnh
trin khai thi hnh vic gim thu i vi cỏc
doanh nghip s dng nhiu lao ng n.

X lý doanh nghip vi phm nhng

quy nh riờng i vi lao ng n quy
nh ti iu15, Ngh nh 113/2004 ngy
16/4/2004. Thc t, vic thanh tra, phỏt
hin vi phm v x pht hnh vi vi phm
vic thc hin chớnh sỏch lao ng n rt
thiu v yu. Vic doanh nghip khụng
thc hin y cỏc chớnh sỏch i vi lao
ng n din ra ph bin, c bit l cỏc
doanh nghip khu vc ngoi nh nc. Cỏc
ngnh s dng nhiu lao ng n nh dtmay, da giy, ch bin LTTP, cỏc vi phm
cng xy ra nhiu. Mc x pht thp t vi
trm ngn ng n 10 triu ng, khụng
ngn chn cỏc doanh nghip vi
phm. Nhiu doanh nghip chp nhn np
pht ri tip tc vi phm vỡ thy np pht
vn r hn nu phi chi phớ y cho
lao ng n.
Chng trỡnh Mc tiờu Quc gia v
Vic lm n nm 2010.
Mc dự khụng cú s phõn bit i x
v gii trc tip trong ni dung Chng
trỡnh, tuy nhiờn trong quỏ trỡnh thc hin,
ph n vn ang b hn ch hn so vi
nam gii trong vic tip cn, tham gia v
th hng t Chng trỡnh, c th nh sau:
D ỏn cho vay vn to vic lm:
c vay vn t Chng trỡnh,
ngi dõn phi lp d ỏn sn xut kinh
doanh dch v (SX-KD-DV) theo mu
quy nh. Mc dự d ỏn ó t chc tp

hun phng phỏp lp d ỏn xin vay vn
cho tt c cỏc i tng cú nhu cu vay
vn, tuy nhiờn, do nhiu nguyờn nhõn, t l

13


Nghiªn cøu, trao ®æi
phụ nữ tham gia tập huấn thấp hơn nhiều
so với nam giới. Chỉ có một số khóa tập
huấn các nghề mà ít nam giới quan tâm
như đan lát, may, thêu,.. thì mới có tỷ lệ
hoc viên là phụ nữ cao hơn nam giới. Do
vậy, số phụ nữ có thể tự lập phương án
SX-KD-DV để xin vay vốn cũng ít hơn so
với nam giới, đặc biệt là nhóm phụ nữ
nghèo, phụ nữ có trình độ học vấn thấp,
phụ nữ dân tộc thiểu số (DTTS).
Thời gian tổ chức các khóa tập huấn
chưa nhạy cảm giới: Tổ chức học vào thời
gian phụ nữ phải làm các công việc nội trợ,
làm nông nghiệp (trồng trọt, chăn nuôi,...),
nên ít phụ nữ đăng ký tham gia. Địa điểm
tổ chức tập huấn: Những khóa tập huấn tổ
chức tập trung tại huyện, tỉnh có tỷ lệ phụ
nữ tham gia thấp hơn những khóa tổ chức
tại địa bàn (xã, thôn). Tuy nhiên, số lượng
khóa tập huấn tổ chức tại địa bàn (xã, thôn)
còn ít, đặc biệt là những xã vùng sâu, vùng
xa. Nguyên nhân do giao thông đi lại khó

khăn, mặt khác địa phương (xã, thôn)
không có đủ các điều kiện, thiết bị cần
thiết cho việc tổ chức tập huấn,... Khi thiết
kế Chương trình, chưa lồng ghép vấn đề
bình đẳng giới, nên quá trình triển khai
thực hiện, quá trình giám sát đánh giá chưa
thấy được tác động của Chương trình đến
khoảng cách giới đang tồn tại trong lĩnh
vực việc làm. Đây là một chương trình rất
quan trọng nhằm cải thiện việc làm cho cả
lao động nam và lao động nữ, tuy nhiên
nếu thiết kế chương trình không nhạy cảm
giới thì rất có thể sẽ thiệt thòi cho một bên.
Mục tiêu chương trình cần quan tâm đến
nhu cầu của phụ nữ/nam giới và có các giải
pháp để đảm bảo cả phụ nữ và nam giới
đều có cơ hội như nhau trong tiếp cận và
thụ hưởng từ chương trình. Cụ thể, đối với

Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 23/Quý II - 2010
dư án cho vay giải quyết việc làm, cần lựa
chọn phuơng pháp tập huấn riêng, phù hợp
với nhóm phụ nữ có trình độ học vấn thấp,
phụ nữ nghèo, dân tộc; thời gian, địa điểm
tập huấn cần phù hợp để phụ nữ và nam
giới đều có thể tham gia,...
1.2. Lĩnh vực quan hệ lao động
Hiến pháp Việt nam quy định quyền
bình đẳng của công dân trong mọi lĩnh
vực, mọi người lao động, không phân biệt

là lao động nam hay nữ đều có quyền bình
đẳng trong quan hệ lao động. Trong Bộ
luật Lao động, những quy định liên quan
đến quan hệ lao động thể hiện ở 2 chương:
Chương IV về Hợp đồng lao động (từ Điều
26-43) và chương V về Thỏa ước lao động
tập thể (từ Điều 44-54).
Quy định về hợp đồng lao động
Quy định về các loại hợp đồng lao đồng
tại Bộ luật Lao động: hợp đồng lao động
không xác định thời hạn; hợp đồng lao
động xác định thời hạn; hợp đồng lao động
theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất
định có thời hạn dưới 12 tháng17. Hình
thức giao kết hợp đồng lao động có thể
bằng văn bản hoặc giao kết miệng. Trong
quá trình sửa đổi bổ sung Luật Lao động
năm 2002 đã mở rộng quy định về đối
tượng phải ký hợp đồng lao động cho cả
lao động làm việc mùa vụ hoặc theo một
công việc nhất định có thời hạn dưới 12
tháng. Quy định này đã tác động tốt đối
với nhóm lao động “yếu thế”, thường phải
làm các công việc mùa vụ, tạm thời trong
thời hạn ngắn. Trong nhóm này, lao động
nữ chiếm tỷ trọng cao hơn và do vậy góp
17

Bộ Luật Lao động nước Cộng hòa Xã hội chủ
nghĩa Việt Nam, Điều 26-43.

14


Nghiên cứu, trao đổi
phn thu hp dn khang cỏch gii trong
vic lm.
Quy nh v giao kt hp ng lao ng
bng ming cho phộp ỏp dng i vi mt
s cụng vic cú tớnh cht tm thi m thi
hn di ba thỏng hoc i vi lao ng
giỳp vic gia ỡnh. Trong thc t, trong s
lao ng lm cỏc cụng vic cú tớnh tm
thi v lao ng giỳp vic gia ỡnh i a
s l ph n. Hn na phn ln lao ng
n lm cỏc cụng vic ny l nhng ngi
khụng cú trỡnh CMKT, khụng cú k
nng thng lng, tha thun cỏc ni
dung trong hp ng lao ng. Do ú, quy
nh ny cú th gõy thit thũi cho mt s
nhúm lao ng n.
Chm dt hp ng lao ng trc thi
hn. B lut Lao ng cho phộp ngi lao
ng lm vic theo hp ng lao ng xỏc
nh thi hn t 12 thỏng n 36 thỏng,
hp ng lao ng theo mựa v hoc theo
mt cụng vic nht nh cú thi hn di
12 thỏng cú quyn n phng chm dt
hp ng trc thi hn trong mt s
trng hp c bit, trong ú cú trng

hp ngi lao ng n cú thai phi ngh
vic theo ch nh ca thy thuc18. Ngi
lao ng n cú thai cú quyn n phng
chm dt hp ng lao ng m khụng
phi bi thng theo quy nh, nu cú giy
ca thy thuc chng nhn tip tc lm
vic s nh hng xu ti thai nhi. Trong
trng hp ny, thi hn m ngi lao
ng n phi bỏo trc cho ngi s dng
lao ng tựy thuc vo thi hn do thy
thuc ch nh19.
18

B Lut Lao ng nc Cng hũa Xó hi ch
ngha Vit Nam, iu 37.
19
B Lut Lao ng nc Cng hũa Xó hi ch
ngha Vit Nam, iu 112.

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
Lut cm ngi s dng lao ng
khụng c n phng chm dt hp
ng lao ng i vi ngi lao ng n
vỡ lý do kt hụn, cú thai, ngh thai sn, nuụi
con di 12 thỏng tui, tr trng hp
doanh nghip chm dt hot ng20. Trong
thi hn núi trờn, ngi lao ng n c
tm hoón vic n phng chm dt hp
ng lao ng, kộo di thi hiu xem xột
x lý k lut lao ng, tr trng hp

doanh nghip chm dt hot ng.
Nhng quy nh nờu trờn l cn thit,
tin b. Tuy nhiờn, mi ch ỏp dng c
i vi nhúm lao ng c ký kt hp
ng lao ng. Nhúm lao ng lm vic
khu vc phi chớnh thc, t lm (nhúm
khụng thuc phm vi iu chnh ca B
Lut Lao ng) s thit thũi hn vỡ khụng
c bo v. Mt khỏc, i vi lao ng
nam cng nuụi con di 12 thỏng tui
(con , con nuụi) li khụng c hng
quyn li tng t lao ng n, iu ny l
khụng cụng bng.
V phớa ngi s dng lao ng (doanh
nghip), cng gp nhng khú khn khi ỏp
dng quy nh trờn trong thc tin. Nhng
doanh nghip s dng nhiu lao ng n
trong tui sinh , s chu thit hi
nhiu v kinh t v khú khn trong t chc
lao ng khi nhiu ch em n phng
chm dt hp ng lao ng cựng thi k.
iu ny s lm doanh nghip ngi
tuyn dng lao ng n trong tui sinh
. H lu l lao ng n trong tui
sinh cng b hn ch c hi vic lm.
gii quyt mu thun ny, cn cú s
chia s gia nh nc, doanh nghip v
ngi lao ng v chi phớ ny. Cn lp ra
20

B Lut Lao ng nc Cng hũa Xó hi ch
ngha Vit Nam, iu 111 v 112.

15


Nghiên cứu, trao đổi
Qu bỡnh ng gii trờn c s úng gúp
ca nh nc, tt c cỏc doanh nghip
(cú/khụng s dng nhiu lao ng n) v
ngi lao ng. Khi doanh nghip s dng
lao ng n, h s c hon tr mt t l
chi phớ nht nh t Qu Binh ng gii
ny.
Quy nh v tranh chp lao ng v
gii quyt tranh chp lao ng
Cỏc trng hp tranh chp lao ng.
Lut Lao ng sa i nm 2002 ó m
rng thờm quy nh v cỏc trng hp gii
quyt tranh chp lao ng, trong ú cú
trng hp tranh chp gia ngi giỳp
vic gia ỡnh vi ch s dng lao ng.
Vic b sung nhng quy nh ny s cú li
hn cho lao ng n vỡ a phn nhng
ngi lm giỳp vic gia ỡnh l ph n.
Tuy nhiờn, k t khi ban hnh, cha cú
thụng tin/bỏo cỏo no v kt qu ỏp dng
iu khan ny vi i tng lao ng
giỳp vic gia ỡnh.
i din cỏc bờn trong quan h lao

ng. Theo quy nh ca Lut Lao ng,
cn cú s tham gia ca i din ngi lao
ng v i din ngi s dng lao ng
trong quỏ trỡnh gii quyt tranh chp21. Tuy
nhiờn, i vi cỏc tranh chp lao ng liờn
quan n quyn v li ớch ca nhúm lao
ng nam/n, tranh chp liờn quan n
vic thc hin cỏc chớnh sỏch cho lao ng
c thự, trong ú cú chớnh sỏch lao ng
n thỡ s cú mt, tham gia ý kin ca i
din y lao ng nam/n cú th thỳc
y quỏ trỡnh thng lng, hũa gii cú kt
qu hn. Trong thc t, khi gii quyt
tranh chp lao ng, c bit nhng tranh
21

B Lut Lao ng nc Cng hũa Xó hi ch
ngha Vit Nam, iu 158.

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
chp liờn quan n quyn li ca 1 nhúm
lao ng (nam/n) m thiu s i din
ca gii ú, s thiu i s hiu bit thc
tin, thiu ting núi v nhng nhu cu, hn
ch ca h (nam/n), t ú cú th nh
hng n quyn li ca gii ny.
V tha c lao ng tp th cp
doanh nghip
iu 45-46 B lut lao ng quy nh,
khi thng lng v ký kt tha c cp

doanh nghip cn cú i din thng lng
cho tp th lao ng l Ban chp hnh
cụng ũan c s hoc i din hp phỏp
khỏc. Tuy nhiờn phi quy nh cú i
din nam/n (c cu i din cú chỳ ý ti
t l nam/n) m bo i din quyn
li ca tp th lao ng nam v tp th lao
ng n trong doanh nghip. Trong quỏ
trỡnh sa i B Lut lao ng sp ti, nờn
b sung quy nh v vic ký kt tho c
tp th ch c tin hnh khi cú trờn 50%
s ngi ca tp th lao ng nam v trờn
50% s ngi ca tp th lao ng n
trong doanh nghip tỏn thnh ni dung
tho c ó thng lng. Quy nh nh
vy s trỏnh c vic lm dng s ụng
ỏp o a ra nhng ni dung thiờn
v hoc thit thũi cho mt bờn nam
gii/ph n.
Quy nh v qun lý nh nc, vai
trũ cụng on v thanh tra trong cỏc
vn liờn quan n quyn li ca lao
ng n trong quan h lao ng:
Lut Lao ng ó quy nh mt s yờu
cu riờng v qun lý trong doanh nghip cú
s dng nhiu lao ng n:
- Doanh nghip s dng nhiu lao ng
n phi phõn cụng ngi trong b mỏy

16

Nghiên cứu, trao đổi
qun lý iu hnh doanh nghip lm
nhim v theo dừi vn lao ng n.
- Doanh nghip s dng nhiu lao ng
n khi quyt nh nhng vn liờn
quan n quyn v li ớch ca ph n
v tr em, phi tham kho ý kin ca
nhng ngi lao ng n.
- Doanh nghip s dng lao ng n
phi thc hin ch bỏo cỏo v tỡnh
hỡnh thc hin ch , chớnh sỏch i
vi lao ng n theo quy nh ca B
Lao ng-Thng binh v Xó hi.
- Qun lý Nh nc: Trong s thanh tra
viờn lao ng phi cú t l thớch ỏng
n thanh tra viờn.
- Vai trũ cụng on: Doanh nghip ó cú
t chc cụng on hoc t chc cụng
on lõm thi thỡ ngi i din cho
lao ng n l Ban N cụng.
Cỏc quy nh trờn nhm m bo vic
trin khai thc hin cỏc chớnh sỏch i vi
lao ng n trong doanh nghip kp thi,
y , ỳng quyn li ca ph n. Tuy
nhiờn, khi Lut bỡnh ng gii ra i,
ngi i din ny khụng ch tham gia,
giỏm sỏt chớnh sỏch lao ng n m cũn
cn giỏm sỏt chớnh sỏch bỡnh ng gii

trong doanh nghip.
Nu ch phõn cụng ngi trong b mỏy
qun lý, iu hnh (i din cho gii ch
s dng lao ng) thỡ khú t kt qu.
õy, cn nhn mnh thờm vai trũ cú i
din trong t chc i din cho ngi lao
ng (cụng ũan, n cụng).
Vic thc hin cỏc quy nh trờn trong
thc t cũn mang tớnh hỡnh thc, nhiu ni
cha thc hin hoc ngi i din cha
nng lc i din, bo v quyn li

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
ca lao ng n. õy l mt trong nhng
nguyờn nhõn ca tỡnh trng trin khai thc
hin cỏc chớnh sỏch cho lao ng n theo
quy nh ca B lut lao ng cha m
bo trong thc t.
2. Nhn xột
2.1. Nhn xột chung
Cho n nay, Vit nam ó ký/phờ chun
nhiu cụng c quc t v quyn bỡnh
ng ca ph n v nam gii, trong ú
nhiu cụng c cú ni dung liờn quan n
lnh vc lao ng-xó hi. Quỏ trỡnh trin
khai thc hin cỏc cụng c trờn Vit
Nam c ỏnh giỏ l nghiờm tỳc v cú
nhiu kt qu ỏng ghi nhn trong vic ci
thin tỡnh hỡnh bỡnh ng gii v nõng cao
v th ca ph n trong xó hi v trờn th

trng lao ng.
Cỏc vn bn phỏp lut cao nht nh
Hin phỏp, cỏc b Lut c ban hnh, c
bit l Lut Lao ng, Lut dy ngh.... ó
th hin rừ rng quan im ca ng v
Nh nc Vit Nam l thc hin bỡnh ng
nam n trờn mi phng din.
Vi quan im cho rng, lao ng n
vn ang gp nhiu bt li hn, cn s h
tr ca Chớnh ph, ca xó hi v ca cng
ng. Vỡ vy, h thng lut phỏp, chớnh
sỏch cú mt s quy nh riờng, "u tiờn"
bự p thit thũi, giỳp lao ng n khc
phc khong cỏch v gii, khuyn khớch
h va hon thnh tt cụng vic, va m
nhn vai trũ lm m, lm v trong gia ỡnh.
khuyn khớch, chia s cỏc khú khn
v chi phớ phỏt sinh khi s dng lao ng
n vi doanh nghip, Lut Lao ng ó
quy nh mt s bin phỏp u ói i vi
doanh nghip s dng nhiu lao ng n

17


Nghiên cứu, trao đổi
nh c min gim thu, c vay vn
u ói t Qu quc gia gii quyt vic
lm,
H thng vn bn hng dn trin khai

B Lut Lao ng, cỏc Chng trỡnh mc
tiờu quc gia trong lnh vc lao ng vic
lm cng quỏn trit nghiờm tỳc cỏc quy
nh v bỡnh ng gii v vỡ s tin b ph
n ca B Lut Lao ng. Trong cỏc ln
sa i b sung cng ngy cng hon thin
hn cỏc quy nh m bo s bỡnh ng,
trong ú cú chỳ ý nhiu hn ti tip cn,
hng li t chớnh sỏch lao ng-xó hi
ca cỏc nhúm lao ng nam v lao ng
n, c bit l nhúm lao ng c thự.
Cỏc chớnh sỏch ca Nh nc v tr
giỳp xó hi i vi cỏc nhúm i tng
chớnh sỏch xó hi cng ó quan tõm u tiờn
mt s nhúm ph n v nam gii yu th,..
Mc dự c ỏnh giỏ l mt B lut
hng ti s bỡnh ng v tin b, tuy
nhiờn trong quỏ trỡnh trin khai t nm
1995 n nay B lut lao ng ó bc l
nhiu bt cp, c bit chng X (Nhng
quy nh riờng i vi lao ng n) hu
nh cha c ỏp dng trong thc tin.
Nhiu ý kin tranh lun v vic a ra
quỏ nhiu hỡnh thc bo v lao ng n
nh quy nh hin hnh cú th lm hn ch
kh nng tham gia th trng lao ng ca
lao ng n do ngi s dng lao ng
phi thc hin nhiu ngha v, phi chi
phớ thờm khi s dng lao ng n s ngn
ngi, hn ch s dng lao ng n.

Bờn cnh ú, cng cú nhiu ý kin cho
rng, mt s quy nh u tiờn lao ng
n cú th dn n phõn bit i x, cha
cụng bng i vi lao ng nam nh
quyn c ngh chm súc con m, ngh

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
thc hin cỏc bin phỏp k hoch húa gia
ỡnh, quyn c bo v sc khe sc
khe sinh sn khi lm vic trong cỏc iu
kin c hi, nguy him,...
Cng cú s khụng cụng bng gia cỏc
nhúm lao ng trong tip cn, hng li
chớnh sỏch lao ng xó hi. Nguyờn nhõn
l cũn mt t l ln lao ng lm vic
trong lnh vc nụng nghip, lm vic trong
khu vc phi chớnh thc, lm vic theo hp
ng lao ng ngn hn, mựa v, khụng
phi l i tng iu chnh ca mt s
chớnh sỏch lao ng-xó hi nờu trờn. Trong
nhúm i tng ny, lao ng n li chim
t trng cao hn ỏng k so vi lao ng
nam. H luụn phi i mt vi nguy c
mt vic lm, tin lng thp, khụng c
hng cỏc ch bo h lao ng, khụng
c hng tr cp hu v tr cp tht
nghip, H s tip tc yu th hn v a
v trong xó hi.
Túm li, mc dự B lut lao ng ó cú
nhiu quy nh liờn quan n lao ng n,

tuy nhiờn õy vn l cỏch tip cn vỡ s
tin b ph n, u tiờn ph n ch cha
phi quan im bỡnh ng gii, lng ghộp
gii vo chớnh sỏch lao ng-xó hi.
2.2. Mt s khuyn ngh c th trong
lnh vc vic lm v quan h lao ng
Lnh vc lao ng-vic lm
Quy nh m bo bỡnh ng gii
trong chớnh sỏch tuyn dng lao ng:
Giỏm sỏt cht ch, nõng cao mc x pht
i vi cỏc trng hp vi phm, phõn bit
i x v gii tớnh trong tuyn dng lao
ng.
Quy nh u tiờn i vi lao ng n
trong tuyn dng lao ng th hin

18


Nghiên cứu, trao đổi
Khon 2, iu 111. Nờn coi õy l bin
phỏp c bit tm thi nhm gim khang
cỏch gii trong ngh nghip. Nờn sa quy
nh ny theo hng u tiờn tuyn dng
mt gii trong cỏc ngnh/ngh/lnh vc
ang cú t l gii tớnh chờnh lch ln. Nh
vy, trong cỏc ngnh ngh, lnh vc m lao
ng nam ang chim a s thỡ u tiờn
tuyn lao ng n l phự hp. Trỏi li,
trong cỏc ngnh ngh/lnh vc lao ng n

ang chim a s nh giỏo dc, y t, cụng
nghip ch bin,... li cn quy nh u tiờn
tuyn dng lao ng nam.
Quy nh trỏch nhim ca cỏc doanh
nghip s dng nhiu lao ng n phi
h tr, xõy dng nh tr, mu giỏo ti B
Lut lao ng (iu 116, 117). õy l u
tiờn khụng trờn c s gn lin vi chc
nng sinh sn ca lao ng n, cn phi
loi b. thỳc y vic chia s trỏch
nhim chm súc gia ph n v nam gii,
cú th sa nh sau: Cỏc doanh nghip s
dng nhiu lao ng cú trỏch nhim h tr,
xõy dng nh tr, mu giỏo.
Cỏc quy nh bo v chc nng sinh
sn ca lao ng: Nờn b sung thờm cỏc
quy nh bo v sc khe sinh sn ca c
lao ng nam v n. Nu doanh nghip
khụng th b trớ, sp xp, di chuyn lao
ng theo quy nh cú th bi hũan cho
ngi lao ng bng tin mt hoc hin vt
h bi b sc khe, gim bt cỏc tỏc
ng xu. Cỏc chi phớ phỏt sinh do thc
hin chớnh sỏch ny c hch túan v chia
s mt phn t Nh nc hoc Qu h tr
bỡnh ng gii.
Cỏc quy nh h tr cho ngi ang
nuụi con nh: c nam gii v ph n ang
nuụi con nh u c quyn hng nh
nhau. Vớ d quy nh Trong thi gian

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
ngh thai sn, nuụi con nh di 12 thỏng
tui, c kộo di thi hiu xem xột x lý
k lut lao ngcn ỏp dng cho c ph
n v nam gii ang nuụi con nh di 12
thỏng tui
Chớnh sỏch khuyn khớch s dng
nhiu lao ng n:
Nờn nh mc úng gúp ca doanh
nghip cho bo v chc nng sinh sn v
nuụi con ca ngi lao ng/u lao ng.
ng thi xỏc nh nh mc chi phớ bo
v chc nng sinh sn v nuụi con/u lao
ng nam v nh mc chi phớ/u lao
ng n. S d cú nh mc chi phớ khỏc
nhau gia lao ng nam v lao ng n vỡ
thc t cỏc chi phớ cho bo v chc nng
sinh sn v cho con bỳ ca ph n nhiu
hn nam gii. nh mc chi phớ cho chm
súc con nh c tớnh nh nhau cho lao
ng nam v lao ng n ang nuụi con
nh. Cp v chng cú th la chn hoc
ngi cha/hoc ngi m c hng
chớnh sỏch ny.
Doanh nghip phi úng chi phớ ny
cho Qu h tr bỡnh ng gii. Trng
hp phỏt sinh chi phớ, doanh nghip c
hon tr t Qu trờn.
Luụn r soỏt loi b nhng ngnh

ngh/lnh vc ó t c mc tiờu bỡnh
ng gii (cú t l lao ng nam/n hp
lý) ngng cỏc bin phỏp khuyn khớch
(dng can thip bng bin phỏp c bit
tm thi).
Lnh vc quan h lao ng
V hp ng lao ng:
Giỏm sỏt cht ch v x pht nghiờm
minh i vi nhng trng hp doanh
nghip vi phm quy nh sa thi hoc n

19


Nghiên cứu, trao đổi
phng chm dt hp ng lao ng i
vi ngi lao ng n vỡ lý do kt hụn, cú
thai, ngh thai sn, nuụi con di 12 thỏng
tui.
Trng hp ngi lao ng n
phng chm dt hp ng vỡ lý do thai
sn theo ỳng quy nh ca lut, ngi s
dng lao ng cn c hch túan chi phớ
o to, chi phớ tuyn dng lao ng thay
th cho ngi lao ng n v hon tr (vớ
d t Qu h tr bỡnh ng gii).
Cn quy nh: Lao ng giỳp vic gia
ỡnh (v mt s nhúm lao ng n yu th
khỏc) phi giao kt hp ng lao ng
bng vn bn bo v quyn li c bn

cho h.
V phõn cụng ngi trong b mỏy
qun lý, iu hnh doanh nghip theo dừi
vn lao ng n trong doanh nghip
s dng nhiu lao ng n: (iu 118 B
lut lao ng).
Cn b sung/thay i ni dung theo dừi
l theo dừi vn bỡnh ng gii v chớnh
sỏch lao ng n trong doanh nghip. Cn
b sung cú i din trong t chc i din
cho ngi lao ng (t chc cụng ũan).
V tha c lao ng tp th cp
doanh nghip: m bo quyn li ca
lao ng, iu 45-46 B lut lao ng quy
nh, khi thng lng v ký kt tha c
cp doanh nghip cn:
i din thng lng cho tp th lao
ng cn cú t l nam/n phự hp m
bo cú ting núi cho quyn li ca c nam
gii v ph n trong doanh nghip.
Vic ký kt tho c tp th ch c
tin hnh khi cú trờn 50% s ngi ca tp
th lao ng nam v trờn 50% s ngi ca

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 23/Quý II - 2010
tp th lao ng n trong doanh nghip tỏn
thnh ni dung tho c ó thng lng.
Quy nh nh vy s trỏnh c vic lm
dng s ụng ỏp o a ra nhng
ni dung thiờn v hoc thit thũi cho mt

bờn nam gii/ph n.
Cỏc quy nh v gii quyt tranh chp
lao ng.
Theo quy nh ca Lut Lao ng,
(iu 158) cn cú s tham gia ca i din
ngi lao ng v i din ngi s dng
lao ng trong quỏ trỡnh gii quyt tranh
chp. Tuy nhiờn, i vi cỏc tranh chp lao
ng liờn quan n quyn v li ớch ca
nhúm lao ng nam/n, tranh chp liờn
quan n vic thc hin cỏc chớnh sỏch cho
lao ng c thự, trong ú cú chớnh sỏch
lao ng n thỡ s cú mt, tham gia ý kin
ca i din y ca lao ng nam/n
cú th thỳc y quỏ trỡnh thng lng,
hũa gii cú kt qu hn.
Ti liu tham kho:
1. Qu phỏt trin Ph N Liờn hp quc
(UNIFEM), Nghiờn cu r soỏt vn
bn phỏp lut Vit Nam trờn c s gii
v quyn qua lng kớnh CEDAW,
2009.
2. V Lao ng - Vic lm (B Lao ngTBXH), Tớnh nhy cm gii ca cỏc
chớnh sỏch lao ng vic lm, 2007.
3. ILSSA v ILO, Bỡnh ng gii trong
Lao ng v Bo tr xó hi cho ph n
v nam gii khu vc kinh t chớnh
thc v khụng chớnh thc: Nhng phỏt
hin phc v xõy dng chớnh sỏch, Nh
xut bn Lao ng-Xó hi, 2003.

4. ILSSA v WB, Bỡnh ng gii trong
lnh vc Lao ng-Xó hi qua phõn

20