Tổ chức các hoạt động tạo tình huống học tập trong dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường THPT chu văn an tp sầm sơn

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT CHU VĂN AN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TẠO TÌNH HUỐNG HỌC TẬP
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT CHU VĂN AN – TP SẦM SƠN

Người thực hiện: Hoàng Đức Dũng
Chức vụ: TTCM
SKKN thuộc lĩnh mực (môn): Lịch sử

THANH HOÁ, NĂM 2020
0


MỤC LỤC
1. Mở đầu
Mục lục.....................................................................................................
1.1. Lí do chọn đề tài................................................................................
1.2. Mục đích nghiên cứu.........................................................................
1.3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài........................................................
1.4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................
1.5. Những điểm mới của SKKN……………………………………….
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm...........................................
2.2. Thức trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm...........
2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải
quyết vấn đề

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.

1
2
4
5
5
5
6
8
10
24

3. Kết luận, kiến nghị
- Kết luận..................................................................................................

24

- Kết luận..................................................................................................

25

TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
XẾP LOẠI

26
27

1


1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài:
Đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường THPT theo định hướng
phát triển năng lực học sinh là muốn nhấn mạnh đến vai trò của người học với tư
cách là chủ thể của quá trình nhận thức. Chương trình giáo dục phát triển theo
năng lực, phẩm chất học sinh đã trở thành xu hướng phát triển mang tính quốc tế
trong cải cách phương pháp dạy học ở trường phổ thông từ những năm 90 của
thế kỉ XX.
Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo
Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13 – 6 – 2012 của Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ:
“Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện
theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự học
của người học.”
Nắm bắt được xu hướng này, Nghị quyết số 29 - NQ/TW của Hội nghị lần
thứ VIII, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, năm 2013 về đổi mới căn bản,
toàn diện nền giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa trong điều kiện kinh tế thị trường XHCN và hội nhập quốc tế đã nêu rõ:
"Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người
học, khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy
cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và
đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp
sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú trọng các hoạt động xã hội, ngoại
khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin và truyền
thông trong dạy học".
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện

giáo dục và đào tạo xác định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố
cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng
lực của người học”; “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất,
năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp
cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý
tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng
thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự
học, khuyến khích học tập suốt đời.”
Như vậy, giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ
chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học,
nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm
học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định
phải chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy
cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và
phẩm chất cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học.
Hiện nay đông đảo giáo viên có nhận thức đúng đắn về đổi mới phương
pháp dạy học. Nhiều giáo viên đã xác định rõ sự cần thiết và có mong muốn
thực hiện đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học cũng như trong kiểm tra, đánh
2


giá. Một số giáo viên đã vận dụng được các phương pháp dạy học, kiểm tra,
đánh giá tích cực trong dạy học, kỹ năng sử dụng và khai thác thiết bị dạy học,
ứng dụng công nghệ thông tin – truyền thông trong tổ chức hoạt động dạy học
được nâng cao, vận dụng được quy trình kiểm tra, đánh giá mới. Nhưng nhìn
chung, hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở các môn thuộc trường trung
học phổ thông nói chung, môn Lịch sử nói riêng chưa thực sự mang lại hiểu quả
cao. Truyền thụ tri thức một chiều, nặng về truyền thụ kiến thức lý thuyết vẫn là
phương pháp dạy học chủ đạo của nhiều giáo viên. Số giáo viên thường xuyên
chủ động, sáng tạo trong việc phối hợp các phương pháp dạy học cũng như sử

dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo của học
sinh còn chưa nhiều. Việc rèn luyện kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết các tình
huống thực tiễn cho học sinh thông qua khả năng vận dụng tri thức tổng hợp
chưa thực sự được quan tâm.
Thực tế trong những năm học qua, phần lớn giáo viên đã được tiếp cận
với các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực như dạy học nêu vấn đề, dạy
học theo dự án… Phương pháp “bàn tay nặn bột” với các kỹ thuật dạy học tích
cực: kỹ thuật “khăn trải bàn”, kỹ thuật “các mảnh ghép”, kỹ thuật động não, kỹ
thuật tia chớp, kỹ thuật “3 lần 3”… Tuy nhiên, qua việc dự giờ thăm lớp, qua
buổi thao giảng liên môn ở trường, qua việc dạy thể nghiệm theo nghiên cứu bài
học minh họa ở các môn học, qua việc trao đổi với giáo viên (cùng môn) của
trường bạn, bản thân thấy việc nắm vững và vận dụng chúng còn hết sức hạn
chế, có khi máy móc và lạm dụng, có lúc “làm cho có” và rất lúng túng, kém
hiệu quả. Điều này rất dễ hiểu bởi một tình trạng là giáo viên không trải nghiệm
thường xuyên, lo sợ “cháy giáo án” do học sinh không hoàn thành các hoạt động
được giao trong giờ học. Chính vì vậy, mặc dù có cố gắng nhưng việc sử dụng
các phương pháp dạy học tích cực hiện nay chưa thực sự tổ chức được hoạt động
nhận thức tích cực, sáng tạo và bồi dưỡng phương pháp tự học cho học sinh,
chưa kết hợp được sự đánh giá của giáo viên và sự tự đánh giá của học sinh
trong quá trình dạy học. Như vậy, sự hiểu biết của giáo viên về các phương pháp
dạy học, kỹ thuật dạy học tích cực còn hạn chế, chủ yếu mới dừng lại ở mức độ
“biết” một cách rời rạc, thiếu tính hệ thống, chưa làm chủ được phương pháp
mới nên giáo viên “vất vả” hơn khi sử dụng so với phương pháp truyền thống.
Vì vậy dẫn tới tâm lý ngại sử dụng. Mặt khác chưa kể đến hiệu quả khai thác sử
dụng các phương tiện dạy học và tài liệu bổ trợ theo phương pháp dạy học tích
cực còn hạn chế.
Chính những hạn chế đó mà dẫn tới các hình thức kiểm tra kết quả học tập
của học sinh còn lạc hậu, chủ yếu là đánh giá sự ghi nhớ của học sinh mà chưa
đánh giá được khả năng vận dụng sáng tạo, kỹ năng thực hành và năng lực giải
quyết vấn đề của học sinh. Đó cũng là lí do chưa tạo được động lực cho đổi mới

phương pháp và hình thức tổ chức dạy học.
Với mong muốn hướng tới phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh,
giúp đỡ học sinh về phương pháp học tập, động viên sự cố gắng, hứng thú học
3


tập của các em trong quá trình dạy học. Thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện
các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình
huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho học sinh năng lực giải quyết các tình huống
của cuộc sống và nghề nghiệp. Mặt khác, nhằm khắc phục những hạn chế trên
và đặc biệt gây được hứng thú học tập, phát huy tính tích cực , chủ động của học
sinh, giáo viên phải thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học và các hình
thức tổ chức hoạt động dạy học. Chính vì vậy mà việc khơi dậy niềm đam mê
yêu thích môn học cho học sinh là điều hết sức cần thiết, trong đó hoạt động
khởi động bài học trên lớp có tác dụng kích thích tính tò mò và định hướng hoạt
động của học sinh vào bài học mới. Tôi tiến hành thực thực hiện đề tài: “ Tổ
chức các hoạt động tạo tình huống học tập trong dạy học Lịch sử nhằm
phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Chu Văn An – Tp Sầm Sơn ”,
góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn lịch sử hiện nay nói riêng và
các bộ môn khác nói chung.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu nhằm đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ
chức dạy học để tìm ra biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và
giáo dục học sinh: hình thành và phát triển một số phẩm chất và năng lực nói
chung cho học sinh trong quá trình dạy học như phẩm chất nhân ái và khoan
dung, làm chủ bản thân, thực hiện nghĩa vụ học sinh. Cũng như năng lực tự học,
năng lực sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp và
hợp tác, năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông. Riêng đối với bộ
môn lịch sử ở trường trung học phổ thông, trong quá trình dạy học giáo viên cần
chú trọng hình thành và phát triển năng lực chung – cơ bản, chú ý phát triển

năng lực chuyên biệt cho học sinh đó là: tái hiện sự kiện, hiện tượng, nhân vật
lịch sử. Năng lực thực hành bộ môn; Năng lực xác định và giải quyết mối liên
hệ, ảnh hưởng, tác động giữa các sự kiện, hiện tượng lịch sử với nhau; Năng lực
so sánh, phân tích, phản biện, khái quát hóa; Năng lực nhận xét, đánh giá rút ra
bài học lịch sử từ những sự kiện, hiện tượng, vấn đề lịch sử, nhân vật; Năng lực
vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sử đã học để giải quyết những vấn đề thực tiễn
đặt ra; Năng lực thông qua sử dụng ngôn ngữ lịch sử thể hiện chính kiến của
mình về các vấn đề lịch sử.
Vì vậy, có nhiều năng lực hình thành và phát
triển cho học sinh trong dạy học trong số đó phát triển năng lực sáng tạo, năng
lực phát hiện và giải quyết vấn đề của học sinh là mục tiêu quan trọng. Qua đó
góp phần thúc đẩy sự hình thành và phát triển của các năng lực khác.
Để có thể đạt được mục tiêu đó, phương pháp dạy học cần phải đổi mới
sao cho phù hợp với tiến trình nhận thức khoa học để học sinh có thể tham gia
vào hoạt động tìm tòi sáng tạo, giải quyết vấn đề, góp phần quan trọng hình
thành năng lực hành động, phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh
để từ đó bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, hình thành khả năng học
tập suốt đời – bởi trong một xã hội đang phát triển nhanh, hội nhập và cạnh
tranh thì việc phát hiện sớm và giải quyết hợp lý những vấn đề nảy sinh trong
4


thực tiễn là một năng lực đảm bảo sự thành công trong cuộc sống, nhằm tập
dượt cho học sinh biết phát hiện, đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải
trong học tập, trong cuộc sống của cá nhân, gia đình và cộng đồng.
Như vậy, tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học không những
phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh các môn học nói chung, môn Lịch
sử trung học phổ thông nói riêng mà còn nhằm mục đích chú ý tích cực hóa học
sinh về hoạt động trí tuệ , thông qua đó học sinh sẽ tiếp cận bài học bằng sự
hứng thú và chủ động ngay từ đầu. Mặt khác còn kích thích tính tò mò và định

hướng hoạt động của học sinh vào bài học mới’.gắn hoạt động trí tuệ với hoạt
động thực hành, thực tiễn, góp phần quan trọng làm cho tiết học đạt hiệu quả
cao.
1.3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài.
Các hình thức tổ chức tạo tình huống học tập phù hợp với từng nội dung
bài học trong chương trình môn lịch sử ở trường trung học phổ thông.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
- Nghiên cứu lý thuyết:
Tài liệu về lý luận như phương pháp dạy học lịch sử, những vấn đề chung
về đổi mới giáo dục trung học phổ thông, chương trình sách giáo khoa lịch sử
lớp 10, lớp 11 và lớp 12, sách giáo viên, tài liệu chuẩn kiến thức kỹ năng và các
tài liệu có liên quan.
- Nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp điều tra sư phạm:
Tiến hành thực nghiệm kiểm tra và so sánh kết quả đánh giá học sinh qua
từng giai đoạn để kiểm chứng các hình thức khởi động đã nghiên cứu có phù
hợp và mang lại kết quả tốt như thế nào.
+Phương pháp đàm thoại.
Trao đổi với thầy cô giáo, đồng nghiệp và học sinh trường trung học phổ
thông (chủ yếu là giáo viên bộ môn và học sinh từ khối - lớp 10 đến khối lớp12). Xử lý thông tin và rút ra kết luận khoa học, điều tra thực tế qua dự giờ
thăm lớp, thao giảng liên môn, liên tổ. Qua việc dạy thể nghiệm nghiên cứu bài
học minh họa, chủ đề dạy học.
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm:
Trải nghiệm việc biên soạn và tiến hành tổ chức hoạt động khởi động bài
học từ các chủ đề như :Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam, kinh tế,
văn hóa, Duy Tân- cải cách… một cách cụ thể, chi tiết ở các lớp 10, lớp 11, lớp
12 để kiểm chứng, rút ra biện pháp đúng, loại trừ biện pháp không hợp lý qua
một số hình thức tổ chức hoạt động khởi động dạy học cho học sinh. Đối chiếu
kết quả thực nghiệm với lý luận để rút ra những kết luận khái quát, khoa học,
mang tính phổ biến.

1.5. Những điểm mới của SKKN: SKKN này do tôi làm lần đầu nên
hoàn toàn mới.

5


2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông là chuyển từ chương
trình định hướng nội dung dạy học sang chương trình định hướng năng lực.
Theo định hướng đổi mới giáo dục phát triển năng lực học sinh thì giáo dục
không chỉ đạt được mục tiêu về kiến thức mà còn phát huy được các năng lực
cho học sinh. Một trong những năng lực cần phải hình thành và phát triển cho
học sinh đó là năng lực giải quyết vấn đề.
Đổi mới phương pháp dạy học nói chung, phương pháp lên lớp nói riêng là
việc làm quan trọng nhằm đáp ứng nhu cầu của đổi mới chương trình và sách
giáo khoa hiện hành, đồng thời từng bước nâng cao chất lượng dạy và học để
làm được điều đó mỗi người giáo viên cần phải tìm tòi, sáng tạo trong từng hoạt
động dạy học. Trong đó, hoạt động tạo tình huống học tập cho bài học mặc dù
chỉ chiếm từ 5 đến 7 phút nhưng là hoạt động rất quan trọng trong sự thành công
của một tiết dạy. Các hình thức tạo tình huống học tập cho bài học cần phù hợp
với từng đối tượng, trình độ nhận thức của học sinh giúp các em có hứng thú học
tập, có đam mê với môn học.
Lý luận dạy học hiện đại xem hứng thú học tậplà yếu tố có ý nghĩa to lớn
không chỉ trong quá trình dạy học mà cả đối với sự phát triển toàn diện sự hình
thành nhân cách của học sinh. Hứng thú học tập là yếu tố dẫn tới tự giác, hứng
thú và tự giác là hai yếu tố tâm lý đảm bảo tính tích cực độc lập sáng tạo trong
học tập. Ngược lại phong cách học tập tích cực độc lập, sáng tạo có ảnh hưởng
đến sự phát triển hứng thú và tự giác. F.bruno cho rằng “hứng thú được hình
thành qua việc tổ chức học tập như những hành động khám phá”. Theo

E.P.Brounovt, “Một niềm hứng thú thực sự biểu hiện ở sự bền bỉ, kiên trì và
sáng tạo trong việc hoàn thành các công tác độc lập dài hơn”. Nếu học sinh được
độc lập quan sát, so sánh, phân tích, khái quát hóa các sự kiện, hiện tượng thì
các em sẽ hiểu sâu sắc và hứng thú bộc lộ rõ mối quan hệ giữa tích cực học tập
và hứng thú nhận thức (Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở trường
trung học cơ sở - Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Tạo tình huống học tập cho bài học là một hoạt động học tập nhằm tạo ra
tình huống vấn đề học tập để huy động kiến thức kinh nghiệm hiện có của học
sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống vấn đề học tập.
Hoạt động này nhằm phát triển năng lực cho học sinh, phát triển năng lực tư duy
nêu và giải quyết vấn đề. Khi thiết kế, người dạy cần tạo ra những tình huống,
những vấn đề mà ở đó người học cần được huy động tất cả các kiến thức hiện
có, những kinh nghiệm, vốn sống của mình để cố gắng ghi nhận và giải quyết
theo cách riêng của mình và cảm thấy thiếu hụt kiến thức thông tin để giải quyết.
Trước kia, người ta thuần túy quan niệm phần khởi động (mở bài) chỉ để
vào bài mới. Ngày nay, ngoài chức năng đó, hoạt động này có tác dụng chính là
nêu được vấn đề chính của bài học. Khai thác triệt để hoạt động này sẽ tạo điều
6


kiện để giáo viên thực hiện tốt việc cải tiến phương pháp soạn giảng, học sinh có
điều kiện chủ động tích cực tham gia vào quá trình học và tự học một cách tốt
nhất thông qua cái đã biết - chưa biết, giữa lý thuyết - thực tiễn đời sống hàng
ngày.
Đây là một hoạt động sáng tạo, thầy(cô) giáo với những kiến thức về khoa
học cơ bản và khoa học sư phạm cùng với những kinh nghiệm tích lũy được
trong quãng đời dạy học của mình mà vận dụng những phương pháp dạy học
phù hợp với từng đối tượng học sinh, hoàn cảnh cụ thể, lựa chọn những con
đường và biện pháp cụ thể để thu được hiệu quả cao nhất trong dạy học. Có
nhiều con đường và biện pháp khác nhưng để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử

ở trường trung học phổ thông, tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học
nhằm phát triển năng lực và phẩm chất , phát huy được tính tích cực, tự giác,
chủ động của người học, hình thành và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách
giáo khoa, nghe, ghi chép, quan sát, tìm kiếm thông tin…), trên cơ sở đó trau dồi
các ẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo , tư duy của học sinh.
Phương pháp tổ chức các hình thức tạo tình huống học tập trong dạy học
lịch sử nhằm phát triển năng lực cho học sinh ở trường trung học phổ thông còn
đóng một vai trò tích cực đó là tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập
hợp tác theo phương châm “tạo điều kiện cho học sinh nghĩ nhiều hơn, làm việc
nhiều hơn và thảo luận nhiều hơn. Điều đó có nghĩa, mỗi học sinh vừa cố gắng
tự lực một cách độc lập, vừa hợp tác chặt chẽ với nhau trong quá trình tiếp cận,
phát hiện và tìm tòi kiến thức mới. Lớp học trở thành môi trường giao tiếp thầy
– trò và trò – trò nhằm vận dụng sự hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân,
của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập chung. Chú trọng phát triển kỹ
năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh với nhiều hình thức tổ chức
hoạt động dạy học của giáo viên.
Thực nghiệm hình thức tổ chức dạy học này giúp học sinh không dừng lại
ở việc biết lịch sử mà còn nâng cao trình độ nhận thức lịch sử, lý giải, xâu chuỗi
tìm ra các mối quan hệ, tác động, ảnh hưởng của các nội dung, sự kiện lịch sử và
khả năng vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề khác trong
học tập và thực tiễn. Như vậy, sẽ hình thành năng lực trong học tập của học sinh,
do đó trong học tập không phải là cung cấp nhiều sự kiện, những sự kiện chi tiết,
chủ yếu là phát triển tư duy nói chung, tư duy lịch sử nói riêng. Bước đầu hình
thành cho học sinh năng lực nghiên cứu một số vấn đề, phù hợp với trình độ,
yêu cầu cần đạt ở các nội dung của chương trình, sách giáo khoa trung học phổ
thông (theo chương trình hiện hành). Không những thế, hình thức tổ chức dạy
học này còn rất chú trọng đến việc giáo dục thái độ, tình cảm, tư tưởng, quán
triệt nguyên lý học đi đôi với hành, nâng cao tính thực hành. Ở trong các bài
thực nghiệm của các khổi lớp 10, khối lớp 11 và khối lớp 12. Bản thân đã hướng
tới giáo dục nhân sinh quan, thế giới quan khoa học, lòng yêu nước, yêu chủ

nghĩa xã hội, niềm tin vào cách mạng, vào Đảng, vào Bác Hồ, tinh thần quốc tế
vô sản, phẩm chất, đạo đức cách mạng...
7


2.2. Thức trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Thực trạng nghiên cứu
2.2.1.1.Về giáo viên
Chương trình giáo dục phổ thông ở nước ta đang thực hiện bước chuyển
từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người
học. Từ quan tâm việc học sinh học được cái gì đến quan tâm học sinh vận dụng
được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó nhất thiết giáo viên phải
thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học. Trên thực tế tiến hành bằng biện
pháp điều tra, khảo sát ở các trường THPT trên địa bàn cho thấy nhiều giáo viên
đã xác định rõ việc cần thiết và mong muốn thực hiện đổi mới đồng bộ phương
pháp dạy học cũng như trong kiểm tra, dánh giá. Một số giáo viên đã vận dụng
được các phương pháp – kỹ thuật dạy học tích cực nhưng nhìn chung hoạt động
đổi mới phương pháp dạy học ở các môn trong nhà trường phổ thông nói chung
và môn lịch sử nói riêng chưa thực sự mang lại hiệu quả cao.
Các khóa trình lịch sử ở trường Trung học phổ thông trình bày và cung
cấp cho học sinh tiến trình ra đời và phát triển của xã hội loài người trên mọi
mặt đời sống xã hội bằng các loại bài về chính trị, chiến tranh cách mạng, kinh
tế, văn hóa... người giáo viên trước khi chuẩn bị bài cho một tiết lên lớp không
thể không lưu ý tới các dạng bài với những đặc trưng của nó để xác định nội
dung và phương pháp cho phù hợp, trong đó sự hiểu biết và vận dụng các kiến
thức liên ngành là yếu tố quan trọng đảm bảo thành công cho bài giảng
Về mặt phương pháp trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói
riêng, việc sử dụng phương pháp truyền miệng truyền thống là cần thiết nhưng
sẽ hấp dẫn hơn nếu giáo viên kết hợp với đồ dùng trực quan, tài liệu tham khảo
của các khoa học khác. Việc vận dụng kiến thức liên môn vào dạy học lịch sử

nhằm phát triển năng lực cho học sinh ở trường trung học phổ thông bằng cách
sử dụng nội dung và phương pháp các bộ môn khác như văn học, địa lí , âm
nhạc...
Số giáo viên thường xuyên chủ động sáng tạo trong việc vận dụng kiến
thức liên môn: Lịch sử với văn học, địa lí, âm nhạc... nhằm phát huy được năng
lực tự học, năng lực giải quyết ác tình huống thực tiễn cho học sinh khả năng
vận dụng tri thức nhiều môn học chưa thực sự được quan tâm, chưa phổ biến. Vì
vậy trong các tiết dạy – học lịch sử thường không thu hút và gây hứng thú đối
với học sinh, nặng về cung cấp kiến thức, liệt kê sự kiện lịch sử
Từ việc giảng dạy và dự giờ đồng nghiệp tôi thấy được thực trạng như
sau:
- Giáo viên chỉ vào bài trực tiếp: giới thiệu tên bài mới
- Tổ chức hoạt động trò chơi chưa có mối quan hệ với bài học
- Lựa chọn các tình huống chưa sâu sắc dẫn đến các em có thể trả lời được một
cách dễ dàng với các câu hỏi đặt vấn đề còn quá đơn giản
- Thời gian cho hoạt động này quá ít vì chưa xem đó là một hoạt động học tập,
chưa cho các em suy nghĩ, bày tỏ ý kiến của mình.
8


- Cố gắng giảng giải chốt kiến thức ngay ở hoạt động này.
2.2.1.2. Về học sinh
Năng lực của học sinh là khác nhau. Số học sinh khá, giỏi rất năng động,
sáng tạo, tích cực học tập, tiếp thu bài tốt, tham gia nhiệt tình vào các hình thức
khởi động bài học. Ngược lại học sinh yếu, kém lại rất lười học, tiếp thu bài học
một cách thụ động, chưa có khả năng tham gia vào các hoạt động khởi động bài
học tốt. Có những hình thức khởi động bài học tạo được nhiều hứng thú cho học
sinh khá, giỏi, nhưng số học sinh yếu, kém lại không đủ khả năng tham gia tích
cực, ngược lại có nhiều hình thức được sự hưởng ứng nhiệt tình của những học
sinh yếu, kém, nhưng lại gây nhàm chán cho số học sinh khá, giỏi.

2.2.2. Yêu cầu của việc tổ chức các hình thức tạo tình huống trong dạy
học lịch sử nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học phổ thông
2.2.2.1 Đối với giáo viên
Phân tích nội dung chương trình môn lịch sử ở các bậc học và tìm ra
những mạch nội dung để vận dụng tổ chức các hình thức khởi động trong dạy
học cho phù hợp.
Luôn chú ý mối quan hệ chặt chẽ giữa các phần, chương, bài, mục trong
chương trình môn lịch sử. Mối quan hệ giữa môn lịch sử với các môn học khác.
Chuẩn bị cho mình vốn kiến thức rộng trên các lĩnh vực khác nhau, thực
hiện học tập suốt đời.
Hướng dẫn các em chuẩn bị bài bằng những câu hỏi cụ thể. Lựa chọn nội
dung phù hợp với trình độ của học sinh.
Lựa chọn phương pháp, phương tiện phù hợp để phối hợp trong quá trình
tổ chức các hình thức khởi động dạy học. Hướng dẫn học sinh biết cách vận
dụng những kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới. Luôn chú ý kiểm tra,
đánh giá công việc chuẩn bị của học sinh.
Như vậy việc tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử đòi
hỏi người giáo viên không chỉ có những kiến thức vững chắc về bộ môn lịch sử
mà còn phải nắm vững những nội dung, kiến thức cơ bản về môn được tích hợp.
Vận dụng linh hoat nhẹ nhàng, đúng nội dung bài giảng, không làm nặng nề
hoặc rối tiết học, tránh biến môn lịch sử thành môn học khác.
2.2.2.2 Đối với học sinh
Chuẩn bị bài theo sự hướng dẫn của giáo viên, khâu chuẩn bị bài của học
sinh là một yếu tố rất quan trọng, quyết định sự thành công của phương pháp
này
Tích cực tham gia quá trình học trên lớp theo yêu cầu của giáo viên: Phát
biểu ý kiến, trình bày kết quả chuẩn bị của mình
Ngoài ra, học sinh phải thường xuyên sưu tầm các tác phẩm văn học,
tranh ảnh, lược đồ, sơ đồ có liên quan đến bài giảng, tự đọc và tìm kiếm cho
mình những kiến thức quan trọng khác. Ôn tập, củng cố, tổng hợp ở mức cao

hơn và được vận dung thông minh hơn trong học tập.

9


2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải
quyết vấn đề.
2.3.1 Những yêu cầu chung:
Tự lĩnh hội kiến thức trên lớp là một trong những bước quan trọng nhất
trong quá trình học tập của học sinh vì dưới sự hướng dẫn có phương pháp và
kiểm tra chặt chẽ của giáo viên, học sinh có thể tiếp thu được những tri thức lịch
sử cơ bản quan trọng nhất. Ngoài ra, với những nội dung phong phú và vận dụng
phương pháp giảng dạy tốt của giáo viên trên lớp thì khả năng tư duy, năng lực
diễn đạt, kỹ năng thực hành… của học sinh mới được bộc lộ và có điều kiện để
phát triển.
Tiếp thu kiến thức kết hợp phát biểu ý kiến để nhận thức bài học Lịch sử.
Đây là một trong những hoạt động quan trọng để tiến hành khởi động bài học
lịch sử nhằm phát triển tư duy và phát huy tính tích cực của học sinh. Để đạt
được những yêu cầu – mục tiêu của bài giảng, giáo viên cần tổ chức các hình
thức khởi động và sử dụng sáng tạo hệ thống các câu hỏi trong sách giáo khoa,
ngoài sách giáo khoa sao cho đúng nguyên tắc, phù hợp với yêu cầu từng bài,
từng chương, phù hợp với đối tượng học sinh… Song song với việc đó, giáo
viên cần xây dựng tình huống có vấn đề để học sinh luôn tự suy nghĩ, tự rút ra
những kết luận trước các vấn đề giáo viên đưa ra.
Học sinh chú ý đi sâu tìm hiểu những điểm quan trọng, cơ bản theo sự hướng
dẫn của giáo viên kết hợp với trả lời các câu hỏi liên quan đến bài Lịch sử đó
mà giáo viên và sách giáo khoa đã đặt ra.
2.3.2. Một số nguyên tắc khi tổ chức các hình thức tạo tình huống
trong dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường Trung
học phổ thông.

* Nhiệm vụ học tập trong hoạt động khởi động cần đảm bảo rằng học sinh
không thể giải quyết trọn vẹn với kiến thức, kĩ năng cũ.
* Tình huống, câu hỏi mở đầu chỉ có thể giải quyết một phần hoặc phỏng đoán
kết quả nhưng chưa lý giải được đầy đủ bằng kiến thức, kỹ năng cũ mà cần học
thêm kiến thức, kỹ năng mới trong các hoạt động hình thành kiến thức và luyện
tập để hoàn thiện; đặt ra được tình huống có vấn đề trong câu hỏi đưa ra. Vì vậy
không cần học sinh trả lời hết và đúng các câu hỏi trong hoạt động khởi động.
- Giáo viên không chốt kiến thức.
- Học sinh không phải ghi kết quả trả lời các câu hỏi của hoạt động khởi
động.
* Giáo viên cần:
- Xem hoạt động này là một hoạt động học tập, có mục đích, thời gian hoạt
động và sản phẩm hoạt động.
- Chuyển giao nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể phù hợp với đối tượng học sinh, lựa
chọn các tình huống có vấn đề để giúp học sinh động não (vấn đề với câu hỏi
lệnh: Tại sao?)

10


- Bố trí thời gian thích hợp cho các em học tập, bày tỏ quan điểm, cũng như sản
phẩm của hoạt động
Xuất phát từ những vấn đề trên tôi đã nghiên cứu và trải nghiệm qua quá trình
giảng dạy để đúc rút ra kinh nghiệm này .
2.3.3. Một số giải pháp tổ chức các hình thức tạo tình huống trong
dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học phổ
thông
Tạo tình huống cho bài dạy là một trong những hoạt động thể hiện năng
lực cốt lõi của một giáo viên trong thế kỷ XXI, đồng thời đây cũng là một trong
những hoạt động quan trọng góp phần quyết định sự thất bại hay thành công của

một tiết dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Qua quá trình trải
nghiệm trực tiếp giảng dạy trên các lớp, tôi đưa ra một số giải pháp tổ chức các
hình thức khởi động trong dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực cho học sinh
ở trường trung học phổ thông như sau:
2.3.3.1. Giải pháp tổ chức hoạt động khởi động bài học lịch sử từ việc
xây dựng tình huống có vấn đề.
*Ý nghĩa
“Tình huống có vấn đề” là thời điểm thể hiện mâu thuẫn trong nhận thức
của học sinh để nhận ra điều mình chưa biết, mà chưa giải quyết được. Tình
huống này buộc học sinh phải quyết tâm tìm hiểu, chứ không khoanh tay khuất
phục. Song không phải điều không biết nào được đặt ra cũng tạo được tình
huống có vấn đề, mà chỉ khi nào những điều học sinh nhận thấy không thể
không biết, không thể không tìm hiểu để nhận thức đúng, sâu sắc vấn đề đặt ra,
nhằm vào việc học tập. Việc giải quyết vấn đề là tiến hành tìm hiểu, làm sáng tỏ
những điều chưa biết để biết.
Để tổ chức các hình thức tình huống khởi động trong dạy học nhằm phát
triển năng lực cho học sinh , giáo viên luôn chú trọng khêu gợi học sinh đặt vấn
đề để tìm hiểu, không dừng lại ở việc tiếp thu thụ động. Đặt câu hỏi nêu ra điều
mình chưa biết là một yếu tố quan trọng để học tập thông minh, chủ động. Vấn đề
đặt ra là phải nhằm vào bản chất, những điều quan trọng để hiểu sự kiện, chứ
không phải những chi tiết vụn vặt, hình thức bên ngoài. Giáo viên hướng dẫn học
sinh giải quyết vấn đề thông qua việc khai thác sách giáo khoa, sử dụng đồ dùng
trực quan, tư liệu thành văn…
Học sinh tự mình nắm kiến thức, tự mình rút ra kết luận sau khi đã suy
nghĩ kỹ. Những kết luận này là phản ánh những quan điểm riêng, có căn cứ khoa
học, do các em nhận thức được. Học sinh chỉ học tập tốt, có kết quả khi các em
phát hiện ra vấn đề và tìm cách giải quyết vấn đề. Câu hỏi đưa ra phải là vấn đề
mới mà học sinh chưa biết. Câu trả lời của học sinh phải là sản phẩm của hoạt
động tư duy.
*Cách thức tiến hành:

- Cách 1.
+ Bước 1. Giáo viên đưa ra quan điểm trái chiều về một vấn đề của bài học.
11


+ Bước 2. Yêu cầu học sinh đưa ra chính kiến về vấn đề tìm hiểu của bài học.
+ Bước 3.Giáo viên nhận xét và dẫn dắt vào bài học.
Ví dụ 1
Khi học về Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 giáo viên đưa ra vấn đề:
Bàn về thắng lợi của cách mạng tháng Tám 1945 ở Việt Nam, một số sử gia tư
sản cho rằng: đó là một sự “ăn may” vì nó diễn ra trong điều kiện “trống vắng
quyền lực”. Các nhà sử học của chúng ta lại khẳng định: Thành công của cách
mạng tháng Tám không phải là sự “ăn may”. Các em đồng ý với ý kiến nào , vì
sao?
Ví dụ 2.
Khi nghiên cứu về phong trào Đồng khởi (1959-1960), có ý kiến cho
rằng Nghị quyết Trung ương lần thứ 15 của Ban chấp hành Trung ương Đảng ra
đời quá muộn nên để lại những tổn thất to lớn cho cách mạng. Còn các nhà sử
học Mác-xít thì khẳng định Nghị quyết Trung ương lần thứ 15 của Ban chấp
hành Trung ương Đảng ra đời kịp thời, đáp ứng yêu cầu cơ bản của cách mạng
miền Nam. Vậy quan điểm của các em như thế nào? Tại sao?
* Cách 2.
- Bước 1. Giáo viên tạo mâu thuẫn xung đột về mặt nhận thức để học sinh tự tìm
ra con đường giải quyết.
- Bước 2. Yêu cầu học sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi
- Bước 3. Giáo viên nhận xét, kết luận và dẫn vào bài học.
Ví dụ1
Khi học về Luận cương chính trị tháng 10/1930, giáo viên yêu cầu học
sinh nhắc lại những nét cơ bản về nội dung Cương lĩnh chính trị đầu tiên của
Đảng và kết luận: Đây là một cương lĩnh cách mạng giải phóng dân tộc sáng tạo,

kết hợp đúng đắn vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp. Tại Hội nghị lần thứ nhất
Ban Chấp hành Trung ương lâm thời tháng 10/1930 đã thông qua Luận cương
chính trị của Đảng. Luận cương chính trị này có gì khác hơn so với Cương lĩnh
chính trị đầu tiên mà người ta đánh giá đây là văn kiện còn có những mặt hạn
chế?
Ví dụ 2
Sau khi học xong về các phong trào cách mạng ở Việt Nam giai đoạn
1930-1945, trong phần ôn tập giáo viên có thể đưa ra tình huống có vấn đề là: Vì
sao phong trào cách mạng 1930-1931 là phong trào cách mạng vừa có tính chất
rộng lớn, vừa có tính chất quyết liệt và triệt để? Với câu hỏi này buộc học sinh
phải tái hiện lại những nét cơ bản nhất của các phong trào cách mạng đã học để
nắm được những nét đặc trưng của mỗi phong trào, đồng thời phải giải quyết
về “vấn đề”: rộng lớn, quyết liệt và triệt để của phong trào cách mạng 19301931. Đương nhiên giáo viên cũng phải đưa ra các gợi ý để học sinh từng bước
giải quyết về tính rộng lớn thể hiện như thế nào về phạm vi nổ ra, lực lượng
tham gia, quy mô như thế nào? Tính quyết liệt thể hiện ở hình thức đấu tranh gì,
sự kiện nào tiêu biểu, thực dân Pháp đàn áp như thế nào? Tính triệt để thể hiện ở
12


kết quả ra sao?... Sau khi giải quyết được các vấn đề này, giáo viên khắc sâu cho
học sinh về vị trí của phong trào này so với các phong trào trước đây và sau này
kể từ khi Đảng ra đời.
Với sự phát triển không ngừng và nhanh chóng của khoa học công nghệ
đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học hướng đến người học.
Người học cần phải có những năng lực kiến tạo tri thức, kỹ năng đa dạng, có tư
duy tốt. Để phát huy ưu thế của phương pháp dạy học nêu vấn đề đòi hỏi người
giáo viên cần quan tâm đến kĩ thuật xây dựng và sử dụng tình huống có vấn đề.
Tuy nhiên, để đưa lại hiệu quả cao đòi hỏi người dạy phải căn cứ vào đặc trưng
từng loại bài, kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học để xây dựng các
tình huống có vấn đề có tỉ lệ hợp lý giữa cái chưa biết và cái đã biết phù hợp với

khả năng của học sinh.
2.3.3.2. Giải pháp tổ chức hoạt động tạo tình huống bài học lịch sử từ
việc tổ chức trò chơi
* Ý nghĩa
Trò chơi học tập đem lại hiệu quả cao trong dạy học, gây sự hứng thú
trong giờ học. Thông qua trò chơi lịch sử nội dung của bài học được truyền tải
đến học sinh một cách tự nhiên, nhẹ nhàng, sâu sắc và dễ hiểu. Mặt khác, còn có
ý nghĩa làm thay đổi hình thức học tập, làm cho hình thức học tập trở nên đa
dạng, phong phú hơn và biến quá trình học tập của học sinh trở thành hình thức
học tập vui chơi hấp dẫn. Ngoài tác dụng truyền thụ kiến thức cho học sinh nó
còn giúp các em hình thành nhân cách khiến cho các em vui vẻ, nhanh nhẹn, cởi
mở hơn, tiếp thu bài học một cách tự nhiên, tự giác, tích cực.
Trò chơi học tập là một hoạt động của con người nhằm mục đích chủ yếu
là tiếp thu kiến thức một cách có hiệu quả nhất, ngoài ra còn giúp các em vui
chơi, giải trí và thư giãn. Giúp các em yêu thích môn học hơn.Thông qua trò
chơi học tập, giúp học sinh có thể rèn luyện được thể lực, rèn luyện về giác
quan, tạo cơ hội giao lưu với mọi người, cùng hợp tác với bạn bè, đồng đội trong
nhóm tổ… đây là một hoạt động được tổ chức có tính chất vui chơi, giải trí, thư
giản. Nhưng thông qua hoạt động này học sinh có điều kiện học mà chơi, chơi
mà học. Khi tham gia các trò chơi học tập học sinh sẽ có điều kiện thể hiện khả
năng của mình, giúp các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn, giao tiếp cũng tốt hơn,
sống hòa nhã với bạn bè hơn, được suy ngẫm, thử nghiệm các tình huống, các
lập luận để đạt kết quả cao.
Trò chơi học tập còn tạo không khí vui tươi, hồn nhiên, nhẹ nhàng, sinh
động trong giờ học. Giúp cho đặc thù bộ môn lịch sử bớt đi sự khô khan, giúp
các em ghi nhớ sự kiện, nhân vật lịch sử, thấu hiểu bài học một cách nhanh nhất,
giúp các em tiếp thu tri thức một cách tích cực và tự giác.Từ đó bồi dưỡng cho
các em lòng say mê, yêu thích môn lịch sử. Sử dụng trò chơi học tập ở các môn
học nói chung, trong môn lịch sử nói riêng là một trong những phương pháp mới
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Việc sử dụng trò

chơi học tập mang lại hiệu quả to lớn trong giáo dục.
13


* Cách thức tiến hành.
- Bước 1. Giáo viên đặt tên trò chơi cho phù hợp, liên quan đến bài học.
- Bước 2. Giáo viên thông qua luật chơi.
- Bước 3.Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi
- Bước 4.Giáo viên nhận xét và chuyển tiếp vào bài học.
- Ví dụ.
+ Khi dạy bài 6 “Các quốc gia Ấn và văn hoá truyền thống Ấn Độ” ở
chương trình lịch sử lớp 10, tôi thiết kế hoạt động khởi động bằng cách tổ chức
cho học sinh trò chơi với tên gọi: “Đi tìm mảnh ghép”.
+ Cho học sinh quan sát màn hình máy chiếu và thông qua luật chơi như
sau: Trên màn máy chiếu là 4 mảnh ghép, mỗi mảnh ghép là một câu hỏi, em
nào trả lời nhanh và chính xác các câu hỏi trong vòng 15 giây thì sẽ được 10
điểm. Sau khi các em trả lời chính xác thì mảnh ghép được mở ra.
Như vậy thông qua hoạt động khởi động nói trên, tôi đã tạo ra một tình
huống bằng một trò chơi độc đáo tạo sự hấp dẫn thu hút sự chú ý, khơi dậy sự tò
mò của học sinh ngay từ đầu. Bằng những câu hỏi thông qua trò chơi nói trên,
học sinh đã sử dụng kiến thức liên môn lịch sử - địa lí và vận dung liên hệ
những kiến thức lịch sử của thời cổ đại các em đã học để giải quyết vấn đề tôi
đưa ra để khởi động cho bài học này . Điều đó, giúp học sinh hình thành nhiều kĩ
năng để hình thành mối liên hệ giữa các kiến thức trong bộ môn lịch sử và giữa
lịch sử với địa lí.
Đồng thời giúp học sinh hình thành các năng lực như năng lực thực hành
bộ môn, năng lực xác đinh mối liên hệ, ảnh hưởng, tác động các sự kiện, hiện
tượng lịch sử với nhau; năng lực vận dụng liên hệ kiến thức đã học để giải
quyết vấn đề lịch sử đặt ra…. Từ thực tế hoạt động khởi động nói trên tôi thấy
học sinh sẽ tiếp cận bài học bằng sự hứng thú, chủ động ngay từ đầu. Điều này

góp phần phát triển các năng lực cần thiết cho các em, góp phần quan trọng làm
cho tiết học đạt hiệu quả cao.
2.3.3.3. Giải pháp tổ chức hoạt động tạo tình huống bài học lịch sử từ
việc vận dụng kiến thức liên môn với Âm nhạc nhằm phát triển năng lực học
sinh
* Ý nghĩa
Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật dùng âm thanh (chất giọng) để diễn
đạt tình cảm, xúc cảm của con người. Âm nhạc gồm thanh nhạc và khí nhạc.
Cuộc sống của chúng ta với bao khoảnh khắc vui buồn, âm nhạc đã thể hiện rõ
điều đó. Khi vui người ta ca hát, khi buồn, tuyệt vọng, cô đơn âm nhạc đã giúp
chúng ta trải lòng. Trong chiến tranh khói lửa với bao hiểm nguy rình rập, âm
nhạc có vai trò thúc dục con người mạnh mẽ, vững tin hơn, quyết chiến đứng lên
chống lại mọi kẻ thù, khơi dậy lòng yêu nước cũng như sức mạnh tiềm tàng
trong con người để vươn tới tương lại tốt đẹp. Ở các trường trung học phổ thông
các môn học đều được xây dựng và tác động đến việc hình thành nhân cách cho
học sinh theo hướng chủ yếu: Từ trí tuệ đến tình cảm ngược lại âm nhạc có tác
14


dụng đi từ con tim đến khối óc của con người. Âm nhạc giúp cho con người có
thêm sự phấn chấn và sức mạnh trong lao động, trong chiến đấu, để giáo dục
cho con cháu truyền thống của cha ông, đạo lí làm người. Sự oanh liệt hào hùng
của lịch sử Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ một thời
máu lửa đã được các nhạc sĩ thể hiện thành công, sinh động trong nhiều ca khúc
cách mạng. Việc kết hợp những ca khúc cách mạng trong dạy học lịch sử là điều
rất cần thiết và giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong dạy học lịch sử
hiện nay:
Giảm bớt sự khô khan trong việc dạy và học lịch sử, giảm bớt những
thông số, con số, tạo cho giờ dạy học lịch sử trở nên nhẹ nhàng có sức thu hút,
giúp học sinh tiếp thu bài học lịch sử một cách có hiệu quả.Cải thiện thực trạng

học sinh còn xa rời với bộ môn lịch sử, giúp các em nhìn nhận lại về cách học
môn lịch sử
Giúp học sinh tiếp thu các kiến thức lịch sử nhẹ nhàng cô đọng thông qua
những ca khúc cách mạng. Đặc biệt thông qua ca từ và âm nhạc sẽ có sức lay
động đến tâm tư, tình cảm và nhận thức của người học. Giúp học sinh hình dung
một cách cụ thể, sinh động các giai đoạn lịch sử.
* Cách thức tiến hành.
- Bước 1. Tuỳ thuộc vào đặc diểm của từng lớp và đối tượng của học sinh,
Giáo viên tiến hành tổ chức khởi động bài học bằng nhiều cách sau:
. Cho học sinh hoặc nghe một đoạn nhạc không lời,
. hoặc xem bài hát ở videokết hợp với quan sát kênh hình,
. hoặc cho học sinh hát,
. hoặc giáo viên hát về những vấn đề liên quan đến bài học .
- Bước 2. Giáo viên yêu cầu học sinh rút ra nội dung vấn đề tìm hiểu.
- Bước 3. Giáo viên nhận xét và dẫn dắt vào tìm hiểu nội dung bài học.
- Ví dụ1.
Khi dạy bài 20 ( tiết 2) Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân pháp
kết thúc 1953 – 1954 ở chương trình lịch sử lớp 12 tôi tiến hành khởi động bài
học ở 4 cách trên.
Lớp 12 A14 cho học sinh nghe nhạc không lời: “ Giải phóng Điện Biên”
của nhạc sĩ Đỗ Nhuận.
Lớp 12 A13 , học sinh xem bài hát này ở video với những hình ảnh về
chiến thắng Điện biên Phủ 1954 hoặc đoạn phim về chiến thắng Điện biên Phủ.
2.3.3.4. Giải pháp tổ chức hoạt động khởi động bài học lịch sử từ việc
vận dụng kiến thức liên môn với văn học nhằm phát triển năng lực học sinh
*Ý nghĩa
Nói đến lịch sử là nói đến sự kiện, không gian, thời gian. Vì vậy, trong
quá trình giảng dạy lịch sử, nhiệm vụ cơ bản của giáo viên là cung cấp cho học
sinh kiến thức cơ bản đủ để khôi phục lại quá khứ và hiểu biết quá khứ. Các tác
phẩm văn học góp phần quan trọng làm cho bài giảng sinh động, hấp dẫn, nâng

cao hứng thú học tập cho học sinh. Bởi vì, các tác phẩm thực sự có giá trị đều
15


phản ánh cuộc sống một cách chân thực. Vì vậy, trong quá trình dạy học ngoài
việc sử dụng các phương pháp khác nhau như: phương pháp sử dụng đồ dùng
trực quan, sử dụng bài tập nhận thức, sử dụng dạy học nêu vấn đề... thì việc sử
dụng tài liệu văn học để bổ sung vào bài học là rất quan trọng. Qua việc sử dụng
tài liệu văn học để minh họa cho bài học lịch sử, giáo viên sẽ giúp học sinh hiểu
sâu sắc kiến thức lịch sử, góp phần nhất định vào việc khôi phục, tái hiện hình
ảnh quá khứ. Việc sử dụng tài liệu văn học còn có thêm cơ sở cho học sinh nắm
vững bản chất các sự kiện, hình thành khái niệm, hiểu rõ quy luật, bài học của
lịch sử.
Các tác phẩm văn học bằng những hình tượng cụ thể, có tác động mạnh
mẽ đến tư tưởng, tình cảm của người học, từ đó làm nảy sinh những hành động
đúng đắn. Ngoài ra, sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch học lịch sử còn
góp phần giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh. Đặc biệt trong giai đoạn hiện
nay, vấn đề giáo dục tư tưởng, đạo đức càng đặt ra một cách cấp thiết. Nền kinh
tế thị trường với những mặt tích cực ngày càng được khẳng định trong quá trình
đổi mới toàn diện của đất nước, song nó cũng có mặt tiêu cực cần phải hạn chế
và khắc phục. Trong bối cảnh chung ấy, giáo dục lịch sử cần phải khai thác
những giá trị tiến bộ, đích thực để làm phong phú đời sống vật chất, tinh thần
của nhân dân ta, cần phải tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của nhân loại, giữ gìn bản
sắc văn hóa của dân tộc mình.
Tài liệu văn học trong dạy học lịch sử góp phần nâng cao năng lực tư duy
và phát triển năng lực của học sinh thể hiện ở các mặt sau:
Rèn luyện kỹ năng tưởng tượng để tái hiện lại không khí, không gian xảy
ra các sự kiện, hiện tượng lịch sử.
Rèn luyện kỹ năng so sánh, phân tích, đối chiếu các nguồn tài liệu trên cơ
sở đó có kết luận khách quan chính xác.

Mặt khác, sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử góp phần phát
triển cho học sinh thói quen và kỹ năng tự làm việc với tài liệu phục vụ cho bài
học, phát huy năng lực tự học cho học sinh
* Cách thức tiến hành.
- Bước 1. Giáo viên cung cấp một đoạn thơ hoặc văn liên quan đến bài học
- Bước 2. Yêu cầu học sinh rút ra nội dung hoặc cảm nghĩ về vấn đề tìm hiểu
- Bước 3.Giáo viên nhận xét và dẫn dắt vào bài học
Ví dụ1.
Khi dạy bài 22 “ Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mĩ
xâm lược. Nhân dân miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất( 1965 – 1973) ở lớp
12 phần III : Chiến đấu chống chiến lược “ Việt Nam hoá chiến tranh” và “
Đông Dương hoá chiến tranh” của Mĩ , tôi tiến hành khởi động bài học bằng
cách thức mượn lời bài thơ của nhà thơ Tế Hanh cho học sinh điền vào chỗ
trống tên nhân vật được nhắc đến và tên chiến lược chiến tranh mà Mĩ áp dụng ở
Miền Nam Việt Nam.
Ví dụ 2.
16


Khi dạy bài 14 “ Phong trào cách mạng 1930 – 1935 ở lớp 12, tôi cho học
sinh quan sát màn hình máy chiếu và đọc bài thơ “ Bài thơ cách mạng”
của tác giả Đặng chính Ký xem nội dung bài thơ tái hiện điều gì mà em cần
biết? Hoặc cho học sinh phát biểu cảm nghĩ sau khi đọc bài thơ này.
2.3.3.5. Giải pháp tổ chức hoạt động tạo tình huống bài học lịch sử từ
việc khai thác kênh hình.
*Ý nghĩa.
Kênh hình góp phần quan trọng tạo biểu tượng cho học sinh, cụ thể hoá
các sự kiện, là phương tiện rất có hiệu lực để hình thành các khái niệm lịch sử
quan trọng nhất, giúp cho học sinh nắm vững các quy luật của sự phát triển xã
hội. Đặc biệt, kênh hình còn có ý nghĩa trong việc giúp học sinh nhớ kỹ , hiểu

sâu những hình ảnh, những kiến thức ịch sử. Hình ảnh được giữ lại đặc biệt
vững chắc trong trí nhớ chúng ta là hình ảnh chúng thu nhận được bằng trực
quan.
Mặt khác kênh hình còn phát triển khả năng quan sát, trí tưởng tượng, tư
dy và ngôn ngữ của học sinh. Nhìn vào bất cứ loại đồ đùng trực quan nào, học
sinh cũng thích nhận xét, hình dung quá khứ lịch sử được phản ánh, minh hoạ
như thế nào. Học sinh suy nghĩ và tìm cách diễn đạt bằng lời chính xác, có hình
ảnh rõ ràng, cụ thể về bức tranh xã hội đã qua. Với tất cả ý nghĩa giáo dưỡng,
giáo dục và phát triển đó. Kênh hình góp phần to lớn nâng cao chất lượng dạy
học lịch, gây hứng thú học tập nó là “cầu nối” giữa quá khứ với hiện tại. Sử
dụng kênh hình trong việc khởi động bài học lịch sử không những làm cho quá
trình học tập thêm sinh động mà còn góp phần rèn luyện tư duy phân tích, tập
cho các em học sinh nhìn thấy bản chất của sự kiện, kích thích tính ham hiểu
biết của các em. Kênh hình cũng chính là phương tiện trực quan được sử dụng
như là nguồn chủ yếu dẫn đến kiến thức mới.
*Cách thức tiến hành.
- Bước 1. Giáo viên cho học sinh quan sát kênh hình phù hợp và liên quan đến
bài học
- Bước 2.Yêu cầu học sinh tìm hiểu mối quan hệ của kênh hình( là tranh, ảnh,
chân dung) và xác định những địa danh dành thắng lợi tiêu biểu trong các cuộc
cách mạng, cuộc khởi nghĩa( kênh hình bằng lược đồ câm) mà giáo viên đưa ra
có liên quan đến bài học
- Bước 3. Giáo viên nhận xét và dẫn dắt vào bài học.
Ví dụ.
Khi dạy bài 20” Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân pháp kết
thúc ( tiết 2) – Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954 ở chương trình lịch sử 12,
tuỳ vào đặc điểm và đối tượng học sinh ở các lớp là khác nhau do đó tôi tiến
hành khởi động bài học bằng nhiều cách thức
+ Hoặc yêu cầu học sinh quan sát tranh , ảnh và chỉ ra mối quan hệ.
- Lá cờ chiến thắng trên nóc hầm Đơcatxtơ ri.

- Đoàn quân chiến thắng trở về
17


- Phó thủ tướng Phạm văn Đồng đến Thuỵ Sĩ tham dự hội nghị Giownevo
về Đông Dương, 1954
- Quang cảnh phiên họp hội nghị Giownevo, 1954
+ Hoặc yêu cầu học sinh đánh dấu, điền địa danh chiến thắng vào lược đồ
câm.
2.3.3.6. Giải pháp tổ chức hoạt động tạo tình huống bài học lịch sử từ
việc xem phim tư liệu.
* Ý nghĩa.
Sử dụng phim tài liệu trong dạy học lịch có ý nghĩa rất sâu sắc trong việc
kích thích hứng thú học tập, thu hút được sự quan sát tập trung ở học sinh. Đây
chính là phương tiện thuận lợi cung cấp tư liệu, sự kiện trực quan có hệ thống,
logic chặt chẽ, có khả năng làm sống lại sự kiện, hiện tượng, góp phần bổ sung
và cụ thể hoá kiến thức, giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức, phát triển toàn
diện học sinh.
*Cách thức tiến hành.
- Bước 1. Giáo viên cung cấp một đoạn phim tư liệu liên quan đến bài học.
- Bước 2. Yêu cầu học sinh rút ra nội dung vấn đề tìm hiểu
- Bước 3.Giáo viên nhận xét, kết luận và dẫn dắt vào bài học.
*Ví dụ.
Khi dạy bài 23 (tiết 2 )“ Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất
nước, bảo vệ Tổ quốc cuối thế kỉ XVIII” ở lớp 10, tôi tiến hành khởi động bài
học bằng hình thức cho học sinh xem phim về trận Ngọc Hồi – Đống Đa.
Bài 9. Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 ( Lớp 10) cho học sinh xem
phim: Cuộc tấn công cung điện Mùa Đông.
Bài 20( tiết 2) “ Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết
thúc 1953 – 1954 ở chương trình lịch sử lớp 12, học sinh xem một đoạn phim về

chiến thắng Điện Biên Phủ 1954.
Sau khi xem phim xong giúp học sinh tự rút ra nội dung vấn đề tìm hiểu
và những suy nghĩ của bản thân.
2.3.4. Thực nghiệm sư phạm về tổ chức các hình thức khởi động trong
dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực học sinh ở trường THPT Chu Văn
An.
2.3.4.1. Mục đích thực nghiệm
Xuất phát từ tình hình thực tiễn của chương trình giáo dục nói chung và
dạy học môn lịch sử nói riêng ở trường trung học phổ thông hiện nay, cùng với
việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh,
trong đó chú ý đến rèn luyện năng lực tự học. Đề tài nghiên cứu và trải nghiệm
này nhằm đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học để tìm ra
biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh, góp
phần đáp ứng nội dung dạy học hiện nay ở trường trung học phổ thông và cũng
như xu thế của thế giới. Để khẳng định tính khả thi của đề tài, tôi đã tiến hành
18


thực nghiệm sư phạm. Kết quả thực nghiệm là bằng chứng cho phép khẳng định
sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển
năng lực và phẩm chất môn Lịch sử trường trung học phổ thông, nhằm góp phần
nâng cao hiệu quả dạy - học, bồi dưỡng học sinh phương pháp tự học, hình
thành khả năng học tập suốt đời, tập dượt cho học sinh biết phát hiện, đặt ra và
giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống cá nhân, gia
đình và cộng đồng.
2.3.4.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm: Tại trường Trung học phổ
thông Chu Văn An
Đề tài này tôi tiến hành thực nghiệm tại trường Trung học phổ thông Chu
Văn An – ngôi trường nơi công tác. Tổ chức hoạt động tạo tình huống bài học
với các kỹ thuật dạy học tích cực ở nhiều khối , lớp chú ý nhiều tới phát triển

năng lực và phẩm chất cho học sinh.
Từ năm học 2018– 2019 và 2019 - 2020, tôi tiến hành thực nghiệm tổ
chức hoạt động tạo tình huống bài học nhằm phát triển năng lực và phẩm chất
cho học sinh, trải nghiệm ở tất cả các lớp trực tiếp giảng dạy:
2.3.4.3. Nội dung thực nghiệm:
+ Yêu cầu chung:
Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực và
phẩm chất môn lịch sử trong nhà trường trung học phổ thông nhằm hình thành,
phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác; năng lực tự học, sáng tạo, phát hiện và
giải quyết vấn đề; năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông…và
phẩm chất cho học sinh trong quá trình tổ chức hoạt động khởi động bài học
như: Phẩm chất nhân ái và khoan dung, làm chủ bản thân, thực hiện nghĩa vụ
học sinh.
Tiến hành thực hiện trải nghiệm phương pháp này cũng góp phần tìm ra
biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh ở nhà
trường nói chung, trường trung học phổ thông nói riêng.
+ Thời gian:
Căn cứ vào phân phối chương trình bộ môn, đặc điểm của từng bài mà
giáo viên có thể linh động vận dụng để thực hiện. Đề tài này tôi tiến hành tổ
chức hoạt động khởi động bài học cho học sinh ở mỗi tiết dạy từ 5 đến 7 phút .
+ Thực nghiệm: Đề tài tiến hành thực nghiệm ở bốn chủ đề kiến thức khác nhau:
Chủ đề 1: Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam
Chủ đề 2: kinh tế.
Chủ đề 3: văn hóa.
Chủ đề 4: Duy tân – cải cách.
2.3.4.4. Phương pháp.
19


Ở các lớp thực nghiệm tổ chức hoạt động khởi động bài học tuỳ thuộc

vào đối tượng và năng lực của học sinh ở các lớp, tôi vận dụng ở các mức độ
nhận thức khác nhau để hình thành năng lực và phẩm chất cho các em.
- Mức độ nhận biết: Dùng phương pháp thuyết trình kết hợp với khai thác
lược đồ, tranh ảnh, thông tin khác, sử dụng công nghệ thông tin...
- Mức độ thông hiểu: Dùng phương pháp thuyết trình kết hợp với nêu vấn
đề, trao đổi đàm thoại, giải thích về các sự kiện hiện tượng lịch sử.
- Mức độ vận dụng: Sử dụng phương pháp phân tích, so sánh, trao đổi
đàm thoại, liên hệ thực tiễn, rút ra bài học lịch sử, khái quát hóa...
Ở lớp đối chứng chủ yếu tiến hành hoạt động khởi động bài học theo
phương pháp truyền thống , ít đổi mới.
2.3.5. Thiết kế và tổ chức hoạt động khởi động bài học nhằm phát
triển năng lực học sinh.
Thực nghiệm tổ chức hoạt động tạo tình huống bài học lịch sử về chủ
đề truyền thống yêu nước dân tộc Việt Nam.
* Giáo án thực nghiệm - Khối 12
Bài 20 (tiết 2)
CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP
KẾT THÚC 1953-1954
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức: Giúp học sinh,
- Thấy được âm mưu của Pháp-Mĩ tại Điện Biên Phủ 1954
- Nắm được những nét chính về diễn biến, kết quả và ý nghĩa nhiều mặt
của chiến dịch Điện Biên Phủ 1954
- Trình bày được nội dung của Hiệp định Giơnevơ 1954
- Hiểu được ý nghĩa lịch sử, nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến
chống Pháp (1945-1954)
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện kỹ năng phân tích, đánh giá rút ra nguyên nhân, ý nghĩa của
các sự kiện lịch sử
- Củng cố kỹ năng khái quát, đánh giá, nhận định về những nội dung lớn

của lịch sử
- Tiếp tục rèn luyện kỹ năng khai thác tranh ảnh, tư liệu lịch sử, sử dụng
lược đồ, sơ đồ để nhận thức lịch sử.
- Rèn luyện kỹ năng sử dụng tư liệu tham khảo liên môn để nhận thức sâu
sắc thêm kiến thức lịch sử
3. Thái độ:
- Thấy được bản chất phản động của thực dân Pháp, bọn can thiệp Mĩ và
bè lũ tay sai
- Khắc ghi niềm tin tưởng sâu sắc vào sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ
trong sự nghiệp kháng chiến, xây dựng tổ quốc.
20


- Bồi dưởng lòng quý trọng và tự hào với những chiến thắng to lớn của
các vị Anh hùng dân tộc về mọi mặt của cuộc kháng chiến chống Pháp
4. Định hướng các năng lực hình thành:
- Năng lực chung: Năng lực tự học; năng lực phát hiện và giải quyết vấn
đề, năng lực hợp tác, năng lực ngôn ngữ.
- Năng lực chuyên biệt:
+ Năng lực thực hành bộ môn: Khai thác kênh hình, khai thác lược đồ,
khai thác thông tin để trình bày diễn biến chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954
+ Năng lực tái hiện các sự kiện lịch sử.
+ Năng lực giải quyết mối quan hệ ảnh hưởng, tác động, vận dụng kiến
thức liên môn có liên quan để nhận thức sâu sắc hơn nội dung bài học lịch sử.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY VÀ HỌC
1. Giáo viên:
- Tranh ảnh,
- Các tư liệu tham khảo, hình ảnh và phim tư liệu
- Máy tính, máy chiếu
2. Học sinh:

- Đọc và nghiên cứu nội dung bài học
- Sưu tầm những gương anh hùng trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ.
(nhất là ở quê hương em), những bài thơ, bài hát có liên quan đến chiến dịch lịch
sử Điện Biên Phủ).
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
A. HOẠT ĐỘNG TẠO TÌNH HUỐNG HỌC TẬP/KHỞI ĐỘNG/GIỚI
THIỆU/DẪN DẮT/NÊU VẤN ĐỀ.
* Cách 1. Tổ chức hoạt động khởi động bài học vận dụng kiến thức Âm
nhạc.
- Nhiệm vụ 1. Giáo viên cho học sinh nghe nhạc không lời bài hát “ giải
phóng Điện Biên” của Đỗ Nhuận.

21


Nhiệm vụ 2. Học sinh lắng nghe và suy nghĩ thảo luận câu hỏi .
Bản nhạc trên đã gợi cho em nhớ đến chiến thắng nào của nước ta trong
cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp( 1945-1954)
-Nhiệm vụ 3.Học sinh báo cáo kết quả làm việc với thầy, cô giáo.
- Nhiệm vụ 4. Giáo viên nhận xét , đánh giá và chuyển tiếp vào bài học.
*Cách 2. Tổ chức hoạt động khởi động bài học bằng cách thức khai
thác và sử dụng kênh hình.
- Nhiệm vụ 1. Giáo viên cho học sinh quan sát kênh hình:

Lá cờ chiến thắng bay trên nóc hầm tướng Đơcatxtơri

Đoàn quân chiến thắng Điện Biên Phủ trở về
22

Phó thủ tướng Phạm Văn Đồng đến Thụy Sĩ tham dự Hội nghị
Giơnevơ về Đông Dương, 1954

Quang cảnh phiên họp Hội nghị Giơnevơ về Đông Dương, 1954
- Nhiệm vụ 2. Học sinh thảo luận các câu hỏi:
+ Các hình ảnh đó gợi cho em nhớ lại sự kiện lịch sử nào?
+ Kênh hình trên có mối quan hệ gì với nhau?
- Nhiệm vụ 3.Học sinh báo cáo kết quả với giáo viên
- Nhiệm vụ 4. Giáo viên nhận xét , đánh giá và chuyển tiếp vào bài học.
*Cách 3. Tổ chức hoạt động khởi động bài học từ việc xem phim tư liệu.
- Nhiệm vụ 1. Giáo viên cho học sinh xem 1 đoạn phim khoảng 3 đến 4 phút về
chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954.( Phim đen trắng hoặc phim 3D ).
- Nhiệm vụ 2. Học sinh suy nghĩ thảo luận câu hỏi
+ Đoạn phim trên nói về chiến thắng nào của quân và dân ta trong cuộc kháng
chiến chống thực dân pháp( 1945 – 1954)?
+ Cảm nghĩ của em sau khi xem đoạn phim đó.
-Nhiệm vụ 3.Học sinh báo cáo kết quả làm việc với thầy cô giáo
-Nhiệm vụ 4.Giáo viên nhận xét, đánh giá và chuyển tiếp vào bài học.
23


2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với
bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Hào hứng
Thích
Không thích
Lớp
Sĩ số
SL
%

SL
%
SL
%
Lớp thực nghiệm 12A14
46
21
45.7 24
52.2
1
2.1
Lớp đối chứng 12A4
45
13
28.9 16
35.6 17
37.4
Lớp thực nghiệm 11A1
42
25
59.5 17
40.5
0
0.0
Lớp đối chứng 11A11
45
15
33.3
16
35.5 14

31.2
Qua bảng tổng hợp kết quả ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng cho thấy:
Số học sinh hào hứng và thích các hình thức khởi động nhằm phát triển năng
lực, phẩm chất ở lớp thực nghiệm cao hơn hẳn so với lớp đối chứng. Điều đó
cho thấy việc tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử nhằm phát
triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông đạt hiệu quả cao. Đánh giá
đúng năng lực của học sinh, phát huy tính tích cực, sáng tạo, khả năng tự học ,
giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề có
mối quan hệ với bài học.
Kết quả thực nghiệm đã đánh giá đúng khả năng của học sinh, khuyến
khích học sinh thể hiện cá tính và năng lực bản thân.Vì vậy, việc tổ chức các
hình thức khởi động trong dạy học lịch sử nhằm phát triển năng lực học sinh ở
trường trung học phổ thông đã đảm bảo độ tin cậy và có giá trị cao.
3. Kết luận, kiến nghị
- Kết luận.
“ Tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử nhằm phát triển
năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông” đã được triển khai áp dụng
rộng rãi ở các lớp học trong nhà trường góp phần khơi dậy và kích thích sự tò
mò, hào hứng cho học sinh trong học quá trình học tập.
Rèn luyện cho học sinh phương pháp học tập các môn nói chung và học
tập môn lịch sử nói riêng, góp phần quan trọng hình thành năng lực hành động,
phát huy tính tích cực độc lập, sáng tạo của học sinh để từ đó bồi dưỡng cho học
sinh năng lực, phương pháp tự học, tự nghiên cứu, hình thành phẩm chất tự lập,
tự tin, tự chủ, có trách nhiệm với bản thân. Tập dượt cho học sinh biết phát hiện,
đặt ra và giải quyết những vấn đề gặp phải trong học tập, trong cuộc sống của cá
nhân, gia đình và cộng đồng. Bởi việc phát hiện sớm và giải quyết hợp lí những
vấn đề nảy sinh trong thực tiễn là một năng lực đảm bảo sự thành công trong
cuộc sống cũng như nghề nghiệp của các em sau này. Kết quả nghiên cứu của đề
tài đã góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học , góp phần
nâng cao hiệu quả dạy học đối với hoạt động giáo dục, thúc đẩy sự hình thành và

phát triển các năng lực khác cũng như kỹ năng sống cho học sinh.
Tổ chức các hình thức khởi động trong dạy học lịch sử nhằm phát triển
năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông mang lại nhiều kết quả tốt trong
phương thức học tập của học sinh và phương pháp dạy học của giáo viên.

24