Rèn luyện kỹ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu đa năng ở trường THPT yên định 3

1
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

I.MỞ ĐẦU:
1.1. Lý do chọn đề tài:
Hiện nay, cả nhân loại đang bước vào thời đại công nghệ 4.0 nên rất thuận lợi
cho giáo viên và học sinh khai thác tư liệu học tập một cách thuận lợi trên mạng
Internet . Tuy nhiên, qua các kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia cho thấy tình trạng
học sinh lựa chọn tổ hợp khoa học xã hội rất ít, trong đó có môn Lịch sử. Vậy tại
sao các em lại không thích học sử, môn học quá nặng về kiến thức hay sao? Câu hỏi
đó luôn trăn trở trong lòng những người yêu sử và dạy sử chúng tôi . Làm thế nào
để học sinh thích học sử, kiến thức lịch sử luôn là nguồn cội hứng thú cho học sinh.
Khi trao đổi chuyên môn những người dạy nhận thấy rằng hiện này chương trình
lịch sử đã có sự thay đổi rất nhiều, đưa nhiều kênh hình, lược đồ vào trong các bài
học, Hơn nữa, thời đại công nghệ 4.0, nhiều nhà trường cũng đã đầu tư máy chiếu
đa năng cho các phòng học nhằm hỗ trợ hoạt động dạy và học, tuy nhiên việc sử
dụng kiến thức và khai thác tranh ảnh, lược đồ trên máy chiếu không phải thầy cô
giáo nào cũng thực hiện thành công.
Trước hết chúng ta cần phải hiểu rõ kênh hình là gì và tác dụng của nó như
thế nào, cách khai thác trên máy chiếu sao cho có hiệu quả :Kênh hình bao gồm bản
đồ, lược đồ, tranh ảnh lịch sử, là những phương tiện dạy học rất đặc trưng của bộ
môn lịch sử, nó giúp cho học sinh tái hiện những sự kiện, nhân vật trong quá khứ.
Máy chiếu đa năng giúp chúng ta có thể đưa những hình ảnh mà thiết bị dạy học mô
hình không thể đưa lên được một cách sinh động, rõ ràng, sắc nét..
Thực hiện chương trình đổi mới phương pháp dạy học lấy học trò làm trung
tâm, giảm bớt thuyết trình của giáo viên, tạo điều kiện để học sinh học tập tích cực,
chủ động nên kênh hình được sử dụng như là một nguồn cung cấp kiến thức giúp
học sinh tự tìm tòi, phát hiện những kiến thức và rèn luyện kĩ năng bộ môn chứ
không chỉ để minh họa cho lời giảng của giáo viên. Hiện nay, sử dụng kênh hình
trên máy chiếu đa năng có nhiều thuận lợi,nhưng để học sinh chủ động, tự lực khai

2
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

thác kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên là điều cực kỳ khó khăn, để không
để học sinh quá sa đà vào việc xem hình ảnh mà quên đi nhiệm vụ học tập chính.
Do đó việc rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ
môn lịch sử là một yêu cầu cấp thiết và mang tính quyết định đến sự thành công
trong dạy - học của thầy và trò.
Từ quan điểm chỉ đạo trên nên việc biên soạn sách giáo khoa lịch sử hiện nay
đã tăng cường đưa nhiều kênh hình vào trong sách, trên mạng Internet , giáo viên
cũng có thể dễ dàng tìm được những kênh hình, hình ảnh, tư liệu phù hợp với bài
dạy của mình. Thực tế trên đã mở ra một cơ hội thành công rất lớn cho cả người dạy
và học lịch sử. Từ đó dẫn đến yêu cầu phát triển kĩ năng tự học, tự chiếm lĩnh kiến
thức của người học là rất lớn, đòi hỏi người thầy giáo phải có phương pháp phát
triển kĩ năng tự khai thác kênh hình trong học tập lịch sử cho hoc sinh.
Từ tầm quan trọng của việc khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử , với nổ
lực nghiên cứu và với kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy bộ môn lịch sử, bản thân
đã tìm ra những kinh nghiệm rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác tốt kênh hình
trong học tập bộ môn lịch sử. Qua kiểm nghiệm thực tế, đề tài đã thu được kết quả
tốt, được đồng nghiệp, BGH đánh giá cao. Từ cơ sở đó, bản thân xin được trình bày
đề tài: “Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp
11trên máy chiếu đa năng ở trường THPT Yên Định 3” . Nhằm góp phần kinh
nghiệm nhỏ bé của mình vào việc đổi mới phương pháp giáo dục hiện nay.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
- Nhằm hỗ trợ cho học sinh trong việc tiếp thu kiến thức mới , khai thác hiệu quả tối
đa kênh hình tạo hứng thú , tích cực , chủ động , tìm tòi , khám phá Lịch sử của học
sinh , để nâng cao hiệu quả , chất lượng của việc dạy và học môn Lịch sử.

1.3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh khối 11, trường THPT Yên Định 3, huyện Yên Định
1.4. Phương pháp nghiên cứu


3
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Phương pháp lý luận: Dựa vào chương trình, Chuẩn kiến thức, kĩ năng để xây
dựng nội dung bài học.
Phương pháp nghiên cứu thực tế: Thu thập thông tin từ các nguồn khác nhau
(sách, báo, truy cập Internet…).
Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp: Từ các tài liệu thu thập được kết hợp
với kiến thức trong chương trình sách giáo khoa tiến hành phân tích, xử lý để hoàn
thành bài dạy.
1.5. Điểm mới của SKKN
Khai thác kênh hình trên máy chiếu đa năng ở trường THPT Yên Định 3
II. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lý luận
Thực hiện quy chế thiết bị giáo dục, ban hành theo quyết định số
41/2000/QĐ -BGD&ĐT ngày 24/3/2000 của Bộ giáo dục và Đào tạo “ Thiết bị giáo
dục phải được sử dụng có hiệu quả cao nhất, đáp ứng các yêu cầu nội dung và
phương pháp được qui định trong chương trình giáo dục” (Điều 102)[2]. Theo quy
định trên, việc sử dụng thiết bị giáo dục trong dạy học là điều hết sức cần thiết,
phải tổ chức khai thác đúng phương pháp, đem lại hiệu quả cao nhất. Đối với bộ
môn lịch sử, học tập lịch sử là quá trình nhận thức những điều đã diễn ra trong quá
khứ của xã hội để hiểu về hiện tại và chuẩn bị cho tương lai. Khác với bộ môn khác,
lịch sử không thể trực tiếp quan sát và cũng không thể khôi phục lại diễn biến của
nó đã diễn ra. Nhưng lịch sử là tồn tại khách quan không thể phán đoán “ Suy luận

để biết lịch sử” . Vì vậy nhiệm vụ đầu tiên của người giảng dạy lịch sử là cho học
sinh tiếp xúc những chứng cứ vật chất, những dấu vết của quá khứ, đó là đồ dùng
trực quan gồm những hình ảnh cụ thể sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện
tượng lịch sử nhằm tạo ra ở học sinh những biểu tượng về con người và hoạt động
của họ trong bối cảnh thời gian, không gian nhất định về các sự kiện, hiện tượng cụ
thể, qua đó hình thành các biểu tượng lịch sử.


4
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

2.2. Thực trạng vấn đề
Kênh hình được sử dụng trong dạy học lịch sử ở bậc THPT hiện nay là rất đa
dạng và phong phú. Tập tranh ảnh lịch sử thế giới và lịch sử Việt Nam đã được
phân bổ đầy đủ cho các trường. Qua hệ thống Internet, GV có thể lấy đuợc nhiều
kênh hình phục vụ cho việc giảng dạy. Riêng SGK lịch sử 11 trong toàn bộ chuơng
trình có 24 bài thì đã có 76 kênh hình đuợc đưa vào, bình quân mỗi bài 3 kênh
hình. Có 44 kênh hình về nhân vật lịc sử; 18 kênh hình về lược đồ , diễn biến của
các trận chiến trong lịch sử; ngoài ra còn tranh ảnh, bảng biểu khác. Thực tiễn trên
đã đóng góp rất lớn đến việc thành công trong dạy học lịch sử hiện nay. Cha ông ta
từng dạy: “Trăm nghe không bằng một thấy”. Nếu chúng ta giúp cho HS có được kĩ
năng khai thác tốt kênh hình thì hiệu quả học tập lịch sử của em sẽ đạt kết quả cao.
Trong thực tế giảng dạy hiện nay, bên cạnh những thành công trong việc tổ
chức cho HS khai thác kênh hình, bản thân thấy việc thực hiện ở thầy và trò còn có
những tồn tại cần khắc phục như sau:
- Trong giảng dạy, đa số GV mới dừng lại ở việc sử dụng kênh hình để minh
họa về con người, công việc, nơi chốn. Còn việc tổ chức các hoạt động nhận thức,
rèn luyện các kĩ năng khai thác cho HS thì giáo viên chưa quan tâm nhiều. Đôi khi
do thời gian học hạn chế, nhiều giáo viên còn bỏ qua ngay cả các tranh ảnh trong

SGK. Vì vậy chưa phát huy được vai trò tích cực của kênh hình vào dạy học bộ
môn.
- Kĩ năng tự khai thác kênh hình trong học tập lịch sử ở học sinh còn rất
yếu, bước vào lớp 11 mà nhiều em chưa xác định được vị trí khu vực trên lược đồ,
bản đồ , không biết dựa vào đâu để xác định chủ đề của kênh hình, không biết cách
đứng thuyết trình kênh hình trên bảng, kĩ năng quan sát, nhận xét .... đều rất yếu.
- Thái độ làm việc của học sinh với kênh hình còn hết sức tiêu cực, quan sát
qua loa đại khái, không rèn luyện kĩ năng, nhiều em chỉ thích xem trong kênh hình


5
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

có gì đẹp, lạ hay không mà không chú ý đến chủ đề, nội dung, ý nghĩa của kênh
hình.
Qua nghiên cứu ,bản thân đã thực hiện các biện pháp sau để rèn luyện kĩ
năng khai thác kênh hình cho HS.
2.3. Các giải pháp thực hiện
2.3.1. Trao đổi với đồng nghiệp cùng phối hợp thực hiện đúng quy trình
tổ chức khai thác kênh hình trong giảng dạy lịch sử.
Việc rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình cho học sinh là một quá trình, nó
phải được tiến hành một cách thường xuyên trong suốt các tiết học, các lớp học ở
bậc THPT theo một một hệ thống từ thấp đến cao. Do đó, nó phải đuợc tiến hành
đồng bộ ở tất cả các thầy cô giáo cùng bộ môn trong trường, trong các buổi sinh
hoạt chuyên môn tổ, bản thân đã mạnh dạnh trao đổi với đồng nghiệp và đi đến
thống nhất cùng thực hiện thường xuyên, đúng quy định các bước tổ chức khai thác
kênh hình trên máy chiếu đa năng, GV cần chú ý rèn luyện cho học sinh những kĩ
năng:
- Kĩ năng quan sát, nhận xét

- Kĩ năng mô tả, tường thuật
- Kĩ năng phân tích, nhận định đánh giá
Để rèn luyện được các kĩ năng đó, trong việc tổ chức khai thác kênh hình,
giáo viên tiến hành các bước sau:
Bước 1: Hướng dẫn học sinh tham gia một “chuyến du lịch” bằng cách giới
thiệu sơ lược và hấp dẫn những hình ảnh trong hệ thống kênh hình trên máy chiếu.
Bước 2: Nêu mục đích làm việc với kênh hình
Bước 3: Đưa ra những câu hỏi gợi ý để học sinh có cơ sở khai thác kiến thức
từ kênh hình.
Bước 4: Tổ chức cho học sinh trả lời câu, hỏi trên cơ sở các em tự phát hiện
kiến thức mới.


6
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Bước 5: Cho HS nhận xét, bổ sung và GV đi đến kết luận.
Nhờ cách trao đổi đi đến thống nhất trên nên hy vọng trong thời gian đến đối
với học sinh lớp 11 GV có thể bỏ qua được việc rèn luyện cho học sinh những kĩ
năng cơ bản bậc thấp để phát triển những kĩ năng cơ bản ở bậc cao.
2.3.2. Củng cố cho học sinh những kĩ năng cơ bản, thiết yếu trong khai
thác kênh hình:
* Kĩ năng đọc bản đồ, lược đồ trên máy chiếu :
Muốn HS khai thác được bản đồ, lược đồ trên máy chiếu thì việc đầu tiên là GV
phải rèn luyện cho HS kĩ năng chỉ và đọc bản đồ, lược đồ trên máy chiếu có đầy đủ
màu sắc, hình khối. Nguyên tắc chung của việc đọc bản đồ, lược đồ lịch sử là:
+ Đọc tên bản đồ hoặc lược đồ.
+ Đọc tỉ lệ bản đồ.
+ Đọc bản chú giải và xác định những kí hiệu tương ứng trên lược đồ, bản đồ.

* Kĩ năng chỉ bản đồ, lược đồ:
- Cách đứng: đứng thuyết trình bên trái bản đồ, lược đồ, dùng tay phải để chỉ xác
định vị trí các khu vực địa lý hành chính: như Đông, Tây, Nam, Bắc, Đông Nam,
Tây Bắc......
- Cách chỉ: Đối với đối tượng phân bố theo điểm thì chỉ đúng trung tâm kí hiệu,
đối với kí hiệu dạng đường như đường sông thì chỉ từ thượng nguồn về hạ lưu,
đường tiến quân thì chỉ từ điểm xuất phát chỉ tới ( chỉ từ gốc tới ngọn )
Để HS hình thành được những kĩ năng trên , bản thân đã tiến hành các công việc
sau:
- Bước 1: Hướng dẫn HS nắm được những yêu cầu trên .
- Bước 2: GV thực hiện mẫu trên lớp và luôn luôn tuân thủ đúng những nguyên tắc
trên khi thực hiện khai thác kênh hình trên lớp.
- Bước 3: Tổ chức cho HS thực hiện trên lớp. Công việc này được GV tiến hành
kiểm tra nhắc nhở thường xuyên trên lớp để hình thành, phát triển kĩ năng cho HS.


7
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Kết quả , qua một thời gian hướng dẫn, nhắc nhở, kiểm tra , đa số HS đã thực
hiện được kĩ năng cơ bản, thiết yếu trong khai thác kênh hình.
2.3.3. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác bản đồ, lược đồ trên máy
chiếu:
Muốn khai thác bản đồ, lược đồ, HS cần thực hiện tốt các công việc sau:
1. Quan sát tổng quát, tìm chủ đề của bản đồ, lược đồ.
2. Đọc phần chú giải để xác định những ký hiệu nào phản ánh trọng tâm của
chủ đề.
3. Xác định mối quan hệ giữa các ký hiệu trọng tâm .
4. Thực hiện tốt mô tả, tường thuật .

Để học sinh thực hiện tốt các bước trên, trong quá trình giảng dạy, giáo viên
thường xuyên hướng dẫn và hình thành cho học sinh các kĩ năng trên bằng các câu
hỏi gợi ý. Để thúc đẩy sự quan sát sâu của học sinh, bản thân đưa ra các câu hỏi:
Lược đồ (bản đồ) này mang chủ đề gì? Đọc phần chú giải hãy cho biết những ký
hiệu nào phản ánh trọng tâm chủ đề ? Xác định mối quan hệ giữa các ký hiệu trọng
tâm.? Qua tìm hiểu trên, em hãy mô tả (hoặc tường thuật) diễn biến trên lược đồ?
Ví dụ: Khi dạy bài 19. NHÂN DÂN VIỆT NAM KHÁNG CHIẾN
CHỐNG PHÁP XÂM LƯỢC (Từ 1858-TRƯỚC NĂM 1873)
Mục II. CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP Ở GIA ĐỊNH VÀ
CÁC TỈNH MIỀN ĐÔNG NAM KÌ TỪ 1859 ĐẾN NĂM 1862
* Mục tiêu: Khi quân pháp kéo vào Gia định, cuộc chiến đấu của quân và
dân ta như thế nào?
* Phương thức:
- Chuyển giao nhiệm vụ: GV yêu cầu HS theo dõi SGK trang 110 – 113 và
quan sát lược đồ trên máy chiếu để trả lời câu hỏi?


8
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

* Gợi ý sản phẩm: Khai thác bản đồ trên máy chiếu.
Bản đồ trong SGK mô tả chiến trường Gia Định năm 1960-1961, với hệ thống
chiến lũy, đồn bốt phòng thủ kiên cố của Nguyễn Tri Phương ( đại bản doanh) được
ký hiệu bằng ô vuông đen.  mũi tên xanh chỉ hướng tấn công của quân địch ;
Mũi tên đỏ là hướng tân công của quân ta. Mũi tên đỏ trắng là quân ta rút lui, đường
răng cưa là tuyến phòng thủ của quân ta.
Giáo viên mưu tả và tường thuật diễn biến chiến sự : sau khi gặc chiếm được thành
Gia Định, tháng 3/1960, Nguyễn Tri Phương được điều động từ Đà Nẵng vào mặt
trận Gia Định để chỉ huy . Ông gấp rút huy động lực lượng xây dựng Đại đồn Chí

Hòa làm đại bản doanh, tập trung quân, vũ khí , lương thực.
Đại đồn Chí hòa rộng mênh mông, xung quanh có hầm hào, rào chông bao bọc. Từ
Đại đồn Chí Hòa , một chiến lũy dài chạy dọc về phía Sài Gòn, một chiến lũy chạy
dài về phía Chợ lớn như 2 cánh tay ôm lấy các vị trí của giặc. Đồn trại , thành lũy,
hào hố kết thành một phòng tuyến khá chặt chẽ, nhưng chỉ vây được Gia Định ở
mặt Tây và mặt Tây Bắc mà không vây được các mặt khác, nhất là đường ra biển là
đường tiếp viện của chúng , cho nên giá trị chiến lược của nó rất kém. Hơn nữa
Nguyễn Tri Phương chỉ lo cố thủ, ngăn chặn địch chứ không chủ động tiến công
tiêu diệt địch nên không có trận đánh lớn nào diễn ra.


9
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Về phía quân địch lúc đầu lực lượng còn rất mỏng ( khoảng 1000 tên) biết
không thể đánh mau, thắng mau nên chúng không mở những cuộc tấn công lớn mà
lo xây dựng đồn bốt, lập phòng tuyến, đẩy mạnh hoạt động do thám, tuần tiễu,
tuyển chọn tay sai, tổ chức việc cai trị, thu vét thuế má. Cuối năm 1860, vừa giải
quyết xong việc can thiệp vũ trang vào Trung Quốc, thực dân pháp ra sức dồn quân
vào mặt trận Gia Định
Về cuộc tấn công của địch, giáo viên tường thuật trên bản đồ những tình tiết
sau:
Sáng ngày 24.02.1861, chúng bắt đầu nổ súng công phá Chí Hòa. Trong khi đại bác
của chúng từ các chùa bắn sang ( nơi những ký hiệu vòng cung) thì một đội quân
khác đánh vòng ra sau chiến tuyến của ta. Trận đánh diễn ra ác liệt trong 2 ngày
(24, 25.02. 1861). Quân triều đình chống đỡ quyết liệt nhưng không đối phó nổi với
sức mạnh hỏa lực của địch. Cuối cùng đại đồn Chí Hòa bị giặc chiếm, chiến lũy bị
vỡ, Nguyễn Tri Phương bị thương, quan quân phải rút chạy về Biên Hòa. Tin thất
thủ Đại đồn chí Hòa làm chấn động cả triều đình và làm cho quân sĩ ở mặt trận hết

sức hoang mang. Thừa thắng quân pháp đánh rộng ra nhiều nơi, lần lượt đánh chiến
các tỉnh Định Tường, Biên Hòa và Vĩnh Long. Đầu năm 1862, toàn bộ bộ 3 tỉnh
miền Đông Nam kì và một tỉnh miền Tây là Vĩnh Long đã bị giặc chiếm. Ngày
05.06 .1862, triều đình Huế ký điều ước cắt 3 tỉnh miền Đông và đảo Côn Lôn dân
cho Pháp, kèm theo nhiều nhượng bộ nặng nề khác về chính trị, kinh tế, quân sự.
Đây là một văn kiện bán nước của vua quan triều Nguyễn cho giặc pháp.
Việc miêu tả kết hợp với tường thuật nêu trên không những đem lại những
hình ảnh rõ nét về chiến trường Gia Định mà còn gây được hứng thú đối với học
sinh
2.3.4. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh nhân vật lịch sử:
Để giúp HS khai thác tốt tranh ảnh nhân vật lịch sử, từ đó tạo được biểu
tượng về nhân vật lịch sử, góp phần thực hiện tốt việc giáo dục nhân cách , đạo đức


10
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

cách mạng cho HS , bản thân thường xuyên hướng dẫn và hình thành cho HS kĩ
năng khai thác tranh ảnh lịch sử. Để thúc đẩy sự quan sát sâu của HS , bản thân đã
ra một số câu hỏi gợi ý: Nhân vật này là ai? Ở đâu? Sống ở thời đại nào? Những nét
đặc trưng về lịch sử nhân vật? Những đóng góp của nhân vật cho lịch sử dân tộc,
lịch sử thế giới? Qua nhân vật này em rút ra được điều gì cho bản thân?
Ví dụ: Khi dạy bài 21: Phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân
Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX thì học sinh cần phải khai thác hình 59
trang 125 và để khai thác hình ảnh này học sinh cần phải:
- Xác định chủ đề của hình ảnh 59: Chân dung Vua Hàm Nghi- vị vua yêu nước ra
ra chiếu Cần Vương để kêu gọi toàn dân đứng lên giúp vua đánh giặc.
- Thu nhận các thông tin từ hình 59: Vua Hàm Nghi tên thật là Ưng Lịch ( em
ruột vua Kiến Phúc) , lên ngôi lúc 14 tuổi, được bá quan văn võ đồng tình, toàn dân

công nhận. Ông là vị vua trẻ tuổi quả cảm, có ý chí chống Pháp, tiêu biểu cho tinh
thần tự cường của dân tộc ta..


11
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Vua Hàm nghi trong trang phục rất giản dị, gọn gàng, đầu quấn khăn đen,
mặc áo the như thường dân nhưng sự kiên định, tính tình khảng khái và lòng quả
cảm thì không thẻ che dấu nổi.
-Đóng góp của Vua Hàm Nghi : Sau khi kinh thành Huế bị lọt vào tay pháp,
ông đã cùng Tôn Thất Thuyết vượt đường ra Tân Sở ở miền Tây Quảng Trị để tính
chuyện kháng chiến lâu dài. Ngày 13.7.1885, vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Vương
( lời kêu gọi do Tôn Thất Thuyết Thảo). Hưởng ứng chiếu Cần Vương khắp nơi từ
Trung tới Bắc, đâu cũng dấy lên phong trào khởi nghĩa chống Pháp. Phong trào Cần
Vương bùng nổ


12
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Do địa thế Tân Sở chật hẹp nên tháng 10.1885, Tôn Thất thuyết đưa vua Hàm
Nghi rời khỏi Tân Sở, chạy ra sơn phòng Phú Gia ( Hương Khê- Hà Tĩnh), dựa vào
rừng núi 2 tỉnh Quảng Bình- Hà Tĩnh xây dựng căn cứ kháng chiến lâu dài
Đầu thánh 11-1888, thự dân Pháp mua chuộc được Trương Quan Ngọc ( một
người hầu cận của Hàm Nghi), y dẫn đường cho Pháp đột nhập căn cứ, bắt sống nhà
vua. Trước lúc bị bắt, Hàm Nghi đưa gươm cho tên Ngọc bảo “Mày cứ giết ta đi
còn hơn bắt ta giao cho bọn Pháp”

Bọn Pháp ra sức dụ dỗ mua chuộc những nhà vua hiên ngang cự tuyệt...... dự
đoán trong tương lai chúng sẽ giết ông để dập tắt phong trào. Bọn pháp không
mua chuộc được lòng yêu nước của Ông đã đầy ông sang Angieri lúc này ông mới
17 tuổi.
-Bày tỏ thái độ: Khâm phục sự cương trực, tinh thần yêu nước của vị vua nhỏ
tuổi yêu nước Việt Nam.
Như vậy, khai thác hình 59 trang 125 SGKLS11 đồng thời trình chiếu hình
ảnh trên máy chiếu ,giúp HS tiếp nhận được phần cơ bản của nội dung bài học từ đó
tạo được biểu tượng về nhân vật lịch sử, góp phần thực hiện tốt việc giáo dục nhân
cách , đạo đức cách mạng cho HS .
2.3.5. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh:
Việc rèn luyện kĩ năng khai thác tranh ảnh cho học sinh cần phải được giáo
viên thường xuyên hướng dẫn.
Cần phải gợi ý và đưa ra những câu hỏi giúp học sinh tập trung suy nghĩ về
hình ảnh đó theo những cách khác nhau. Để thúc đẩy sự quan sát sâu của học sinh,
bản thân đưa ra một một số gợi ý: hình ảnh này mang chủ đề gì? Thu nhận, phân
tích, đánh giá được những thông tin gì từ hình ảnh đó? Em có so sánh và liên hệ gì
với quá khứ? Thông qua hình ảnh đó dự đoán gì trong tương lai? Bày tỏ thái độ gì
trước mỗi hình ảnh ? Miêu tả và nhận xét bằng ngôn ngữ riêng của mình?
Cụ thể:


13
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Hình ảnh này có
chủ đề là gì?

Tranh ảnh

Em thu nhận được
những thông tin gì
qua hình ảnh đó?

Em có cảm nhận và
bày tỏ gì?

Em có liên hệ so
sánh gì với quá
khứ? Dự đoán gì
trong tương lai?

Chủ đề bức tranh: Chiến sự ở Đà Nẵng năm 1858 trong bài 19: Nhân dân Việt
Nam kháng chiến chống pháp xâm lược ( từ năm 1858 đến trước năm 1873).
Hình ảnh được trình bày trên máy chiếu đa năng


14
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Thu nhận thông tin từ hình ảnh: vì sao Pháp chọn Đà Nẵng làm nơi nổ súng
đầu tiên vì: Đà Nẵng là cảng nước sâu, tàu chiến của Pháp có thể đi lại dễ dàng. Đà
Nẵng gần kinh thành Huế có thể làm bàn đạp tấn công Huế để nhanh chóng kết thúc
chiến tranh. Ở Đà Nẵng có nhiều giáo dân là cơ sở nội ứng cho Pháp.
-Em có cảm nhận gì: Đây là hải cảng đẹp của Việt Nam , rất thuận lợi cho
phát triển kinh tế
- So sánh với quá khứ và dự đoán tương lai: Trong quá khứ, cha ông ta
không phát huy được tiềm năng của hải cảng này để phát triển kinh tế ngoại thương

nhằm tạo điều kiện cho đất nước hùng cường. Nhưng ngày nay, chính phủ đã thấy
được tiềm năng của cảng biển đà nẵng không chỉ phát triển về kinh tế ngoại thương,
là nơi ra vào của tàu lớn trên thế giới để thông thương buôn bán mà còn phát triển
về du lịch... đó chính là tiềm năng của khu vực Đà Nẵng mà trước đây thực dân
pháp đã dự đoán được.
2.4.Hiệu quả của SKKN:
Trong thời gian qua, khi đưa đề tài này vào áp dụng trong thực tiển giảng dạy,
chúng tôi rất vui mừng khi nhận thấy học sinh hào hứng hơn, tích cực hơn trong
học tập bộ môn lịch sử. Nhiều học sinh trước đây còn rụt rè e ngại lúng túng không
biết được những kiến thức cơ bản trong khai thác kênh hình thì giờ đây các em
biết tự quan sát nhận xét đánh giá được, chất lượng học tập bộ môn lịch sử của học
sinh ngày càng tăng lên.
Chúng tôi xin trích một bảng thống kê để chúng ta tiện theo dõi:
TT

SL

Nội dung khảo sát

HS

được
Chưa áp
Đã áp dụng

KS
1
2
3

Số lượng HS thực hiện

45
44

Đọc và chỉ Lược đồ
Khai thác một Lược đồ để tường

dụng
29
17

45

thuật lại diễn biến lịch sử.
Khai thác một tranh ảnh lịch sử

19

45
44
45


15
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

4
5

42

để mô tả lại diễn biến lịch sử.
Khai thác một tranh ảnh về nhân

16

42

45

vật lịch sử.
Chất lượng HS trên trung bình

34

45

Áp dụng đề tài này, để giúp học sinh khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ
môn lịch sử 11, bản thân rút ra được những kinh nghiệm sau:
1. Phải phối hợp với đồng nghiệp để tạo ra sự thống nhất cao trong việc tổ
chức cho học sinh khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử về lý luận,
phương pháp tiến hành, rèn luyện kĩ năng từ thấp đến cao.
2. Việc rèn luyện kĩ năng này phải được giáo viên tiến hành thường xuyên
trên lớp và phải có sự chuẩn bị tốt ở nhà của cả giáo viên và học sinh. Cần chú
trọng tăng cường hơn nữa trong việc rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình cho HS
thông qua các bài tập về nhà và phần dặn dò chuẩn bị cho bài mới.
3. Câu hỏi để phát triển kĩ năng cho học sinh phải đi theo trình tự: Phát hiện,
nhận biết nhận xét, so sánh, đánh giá rút ra bài học, theo đúng phương châm: “Từ

trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến nhận thức cuộc
sống”.
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
“ Rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ
môn lịch sử 11trên máy chiếu đa năng ” là một đề tài nhằm giúp HS lớp 11 khắc
phục được những tồn tại trong việc khai thác kênh hình phát huy của máy chiếu đa
năng trong dạy học, từ đó giúp các em phát triển kĩ năng tự khai thác tốt kênh hình
trong học tập lịch sử, góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ môn lịch sử nói
chung và môn lịch sử 11 nói riêng. Trong đề tài, bản thân đã sử dụng các biện pháp
sau:


16
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

Trao đổi với đồng nghiệp cùng phối hợp thực hiện đúng qui trình tổ chức
khai thác kênh hình trong giảng dạy lịch sử.
Củng cố cho học sinh những kĩ năng cơ bản thiết yếu trong khai thác kênh
hình.
Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác bản đồ, lược đồ.
Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh.
Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh nhân vật lịch sử.
Những biện pháp trên đã củng cố được kĩ năng trước đây mà HS đã được cung cấp
ở các lớp 10 đồng thời phát triển được nhiều kĩ năng trong khai thác kênh hình lịch
sử cho HS lớp 11, góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ môn lịch sử 11.
3.2. Kiến nghị
Việc rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình cho học sinh trên máy chiếu là
một quá trình, nó phải được tiến hành một cách thường xuyên trong suốt các tiết

học, các lớp học ở bậc THPT theo một một hệ thống từ thấp đến cao. Do đó, nó
phải đuợc tiến hành đồng bộ ở tất cả các thầy cô giáo cùng bộ môn trong trường. Để
có sự thống nhất theo một qui trình, trong các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ cần có
sự bàn bạc đi đến thống nhất cùng thực hiện thường xuyên, đúng quy định các bước
tổ chức khai thác kênh hình . Giáo viên cần tìm hiểu và đưa các kênh hình trên
Internet vào trong quá trình giảng dạy , tổ chức nhiều đợt giao lưu chuyên môn về
chủ đề này để tạo ra sự thống nhất chung trong việc phát triển kĩ năng khai thác
kênh hình lịch sử cho HS. Sự phối hợp đồng bộ trên sẽ giúp việc tổ chức cho HS
khai thác kênh hình lịch sử đạt kết quả cao.
Trên đây là những kinh nghiệm của bản thân đã cố công đúc rút trong quá
trình giảng dạy. Để tạo ra được một chuyển biến lớn trong công việc đổi mới
phương pháp giáo dục: chuyển học sinh từ đối tượng thụ động tiếp nhận sang đối
tượng chủ động, chủ thể tự nghiên cứu, đánh giá, rút ra bài học, thực hiện phương
châm: “Thầy chủ đạo - trò chủ động” quả là một việc làm hết sức đúng đắn nhưng


17
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

cũng hết sức khó khăn . Đối với bộ môn lịch sử, với quan điểm hiện nay là sử dụng
kênh hình như một nguồn cung cấp kiến thức giúp học sinh tự tìm tòi, phát hiện
những kiến thức và rèn luyện kĩ năng bộ môn cũng là việc không đơn giản mà ai
cũng có thể làm được. Nhưng chúng tôi tin tưởng rằng với lòng yêu nghề mến trẻ,
bằng nổ lực tự học của mỗi người chúng ta sẽ thu được những thành công to lớn.
Còn gì vui sướng hơn cho cha mẹ, , thầy cô khi thấy con em mình ngày càng tiến
bộ hơn, càng vững vàng hơn tiến bước vào cuộc sống bằng chính sức lực của mình.
Tôi xin cảm ơn.
Yên Định, ngày 30 tháng 6 năm 2020
Xác nhận của Hiệu trưởng

Trịnh Ngọc Vĩ

Người thực hiện

Nhữ Thị Thanh

TÀI LIỆU THAM KHẢO


18
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng

[1]. Bản đồ giáo khoa (Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà nội)
[2]. Quyết định số 41/2000/QĐ -BGD&ĐT ngày 24/3/2000 của Bộ giáo dục
và Đào tạo
[3]. Sách giáo khoa lịch sử 11(Nhà xuất bản giáo dục)
[4]. Sách GV lịch sử 11 ( Nhà xuất bản giáo dục)
[5]. Tạp chí giáo dục số 183 (kì 1 - 2/ 2008)
[6].Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THPT môn lịch sử (Nhà
xuất bản giáo dục)


19
Rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử ở lớp 11 trên máy chiếu
đa năng