Nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn lịch sử ở trường THPT qua việc tổ chức các cuộc tìm hiểu về lịch sử

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐH SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
KHOA LỊCH SỬ




KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:


GVHD: Ths Đào Thị Mộng Ngọc
SVTH: Lò Đức Quốc Trƣờng
Lớp: Sử 4B – Khóa học: 2005 - 2009



THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2009
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 1

LỜI CẢM ƠN
Lê-nin đã nói: “Học! Học nữa! Học mãi!”. Quả đúng là nhƣ
vậy! Học tập là một quá trình lâu dài của mỗi cá nhân kể từ thuở ấu
thơ cho đến hết cuộc đời. Nhƣng với tôi, quãng đời đẹp nhất thời đi
học là quãng đời sinh viên với biết bao kỷ niệm. Bốn năm học sắp
sửa trôi qua, chúng tôi_những sinh viên Lịch sử khóa học 31 đã
trƣởng thành hơn rất nhiều. Cùng chung sống trong đại gia đình
khoa Lịch Sử, chúng tôi đã đƣợc các thầy cô dạy bảo thật tận tình
không chỉ về những kiến thức chuyên môn mà cả những bài học làm
ngƣời thật sâu đậm và đằm thắm. Những bài học để trở thành những
thầy cô giáo có ích cho xã hội… Tôi tin rằng, không chỉ tôi mà tất cả

các bạn sinh viên cùng khóa học và tất cả sinh viên đã và đang học
tập tại khoa Lịch sử dù có ở bất cứ nơi đâu cũng sẽ đều nhớ về đại
gia đình này. Ở đó có những ngƣời thầy, ngƣời cô thật gần gũi và
thắm tình yêu thƣơng!
Qua khóa luận tốt nghiệp này, cho tôi đƣợc gửi lời tri ân tới
toàn thể các thầy cô giáo trong khoa Lịch sử trƣờng Đại học sƣ
phạm thành phố Hồ Chí Minh_những ngƣời thầy, ngƣời cô đã tận
tình dạy giỗ chúng tôi trong 4 năm học vừa qua. Và qua đây tôi cũng
xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành tới Thạc sĩ Đào Thị Mộng
Ngọc_ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn tôi thực hiện khóa luận tốt
nghiệp! Đồng thời, tôi cũng xin đƣợc gửi lời cảm ơn chân thành nhất
tới PGS-TS Ngô Minh Oanh và các thầy cô trong tổ Lý luận và
phƣơng pháp dạy học Lịch sử, cùng các bạn đồng môn đã giúp đỡ
tôi trong quá trình học tập và thực hiện khóa luận tốt nghiệp này!
Kính chúc quý thầy cô cùng toàn thể các bạn sức khỏe, niềm
hạnh phúc và sự thành công! Xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
Lò Đức Quốc Trƣờng

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 2
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 3
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 4
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG GIÁM KHẢO

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 5
MỤC LỤC
MỤC LỤC ................................................................................................................... 5
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 6
I. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 6
II.Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................... 9
III. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 11

IV. Phương pháp nghiên cứu................................................................................... 12
V. Bố cục .............................................................................................................. 12
CHƢƠNG I: TÌNH HÌNH DẠY-HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT VIỆT
NAM HIỆN NAY. NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ - MỘT
YÊU CẦU CẤP THIẾT............................................................................................. 14
I. Tình hình dạy – học môn Lịch sử ở trường THPT Việt Nam hiện nay ................ 14
II.Nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trường THPT – Một yêu cầu cấp
thiết ........................................................................................................................ 20
CHƢƠNG II: NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG
THPT QUA VIỆC TỔ CHỨC CÁC CUỘC THI TÌM HIỂU VỀ LỊCH SỬ ............... 27
I. Quan niệm về các cuộc thi tìm hiểu nói chung .................................................... 27
I.1. Quan niệm về các cuộc thi tìm hiểu ............................................................. 27
I.2. Giới thiệu một số cuộc thi tìm hiểu đã được tổ chức .................................... 27
II.Nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử ở trường THPT qua việc tổ chức các cuộc thi
tìm hiểu về lịch sử .................................................................................................. 33
II.1. Ý nghĩa của việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử trong dạy học môn
Lịch sử ở trường THPT ...................................................................................... 33
II.2. Cách thức tổ chức một cuộc thi tìm hiểu về lịch sử ở trường THPT ............. 38
III. Một số cuộc thi tìm hiểu về lịch sử đã được tổ chức .......................................... 52
CHƢƠNG III : VẬN DỤNG TỔ CHỨC “CUỘC THI TÌM HIỂU VỀ ĐẢNG VÀ
BÁC HỒ” Ở TRƯỜNG THPT .................................................................................. 61
I. Lý do chọn tổ chức “Cuộc thi tìm hiểu về Đảng và Bác Hồ” .............................. 61
II.Cách thức tổ chức cuộc thi tìm hiểu về Đảng và Bác Hồ tại trường THPT .......... 69
II.1. Công tác chuẩn bị ........................................................................................ 69
II.2. Phổ biến cuộc thi ......................................................................................... 71
II.3. Tổ chức cuộc thi .......................................................................................... 72
III. Tổ chức cuộc thi tìm hiểu về Đảng và Bác Hồ ở một số trường THPT trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................... 72
IV. Kết quả thu được từ cuộc thi ............................................................................. 73
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 81
PHỤ LỤC .................................................................................................................. 83


Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 6
MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài

Trong đời sống xã hội, lịch sử đóng một vai trò vô cùng quan trọng, nó vừa là
một công cụ của công tác sư phạm, lại có tác dụng giáo dục trí tuệ và tình cảm. Tri
thức lịch sử là một trong những bộ phận quan trọng nhất của nền văn hóa chung của
nhân loại và không có bộ phận quan trọng này thì không thể coi việc giáo dục con
người đã hoàn thành đầy đủ. Bác Hồ, lúc sinh thời đã rất quan tâm đến việc học và
truyền bá kiến thức lịch sử nước nhà. Câu thơ mở đầu trong quyển “Lịch sử nƣớc ta”
của Bác được xem là “Tuyên ngôn”, “Lời chỉ dẫn sƣ phạm” trong giáo dục lịch sử nói
chung, trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông nói riêng:
"Dân ta phải biết sử ta,
Cho tƣờng gốc tích nƣớc nhà Việt Nam"
Trước hết phải “biết” và trên cơ sở ấy để “tƣờng” (“hiểu sâu sắc”) lịch sử, từ
nguồn gốc dân tộc, từ thuở ban đầu dựng nước và rút ra những bài học, kinh nghiệm
quý báu cho cuộc sống hiện tại và tương lai… Lịch sử không chỉ góp phần phát triển
trí tuệ mà trong một chừng mực không nhỏ, còn là công cụ giáo dục tình cảm , đạo đức,
phẩm chất. Đó là giáo dục lòng yêu nước, trung thành với dân tộc, với cách mạng, với
Đảng…; là việc noi gương người xưa để hành động trong ngày nay. Vì vậy, từ xưa,
lịch sử được xem là “triết lí của việc noi gƣơng” (lịch sử treo “một tấm gƣơng sáng”
để người đời sau noi theo, qua những bài học kinh nghiệm rút ra từ quá khứ).
Lịch sử có vai trò to lớn như vậy, nhưng hiện nay trong xã hội và nhà trường,
môn Lịch sử vẫn còn bị xem là môn phụ. Học sinh thì học chiếu lệ, dạy học Lịch sử thì
chưa được quan tâm đúng mức. Giới trẻ hầu như chỉ tiếp cận với lịch sử đất nước qua

các bài giảng của thầy cô trong nhà trường và sách giáo khoa Lịch sử. Trong khi đó,
học sinh lại biết nhiều về lịch sử Trung Hoa qua các con đường đa dạng và dễ tiếp
nhận. Làm sao không bị hấp dẫn bởi những trang lịch sử Trung Hoa được trình bày
sinh động qua những bộ phim dã sử đầy kịch tính cùng những diễn viên nổi tiếng, xinh
đẹp?... Thật ngạc nhiên khi lịch sử nước ta không thiếu những vị anh hùng, những tích
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 7
trạng nguyên nhưng không được khai thác thành những bộ phim hay, những tác phẩm
dễ xem, dễ hiểu. Vậy thực trạng đó bắt nguồn từ đâu? Đã có rất nhiều ý kiến thể hiện
sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề dạy sử và học sử từ trước đến nay. Đặc biệt trong
những năm gần đây, khi nhìn vào kết quả học tập nói chung ở các khối trường phổ
thông và nhìn vào kết quả của các kỳ thi đại học nói riêng, toàn xã hội đã không thể
không chú ý đến bộ môn Lịch sử. Một thực trạng đó là: Kết quả học tập môn lịch sử
của học sinh rất yếu kém và đáng báo động. Vậy nguyên nhân là do đâu? Phải chăng
dạy sử và học sử hiện nay chưa tìm ra một “kim chỉ nam” chuẩn xác để định một
hướng đi chung? Như vậy, chúng ta thấy rằng: Dạy sử và học sử hiện nay đang thu hút
sự chú ý của toàn xã hội.
Xuất phát từ thực trạng đó, Bộ Giáo dục - Đào tạo và các ban ngành liên quan
đã có những biện pháp để nâng cao hiệu quả dạy sử và học sử ở trường phổ thông. Đã
và đang có rất nhiều cá nhân và tổ chức chú ý đến vấn đề này. Đặc biệt, đội ngũ những
nhà giáo, mà trực tiếp nhất là các thầy cô giáo dạy sử hiện nay cũng đang nỗ lực để tìm
ra con đường và biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Lịch sử. Và trên
thực tế đã xuất hiện nhiều quan niệm, phương pháp dạy và học Lịch sử mới đáp ứng
phần nào những đòi hỏi đó. Tuy vậy, khoa học luôn đòi hỏi phải tìm ra nhiều con
đường, biện pháp mới để áp dụng vào thực tiễn cho kết quả cao. Vì thế, việc tìm ra
những con đường, biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả học tập và giảng dạy bộ môn
lịch sử là hết sức quan trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay và trong thời gian
sắp tới.
“Với tinh thần không chờ đợi và cầu toàn chúng ta có thể làm ngay đƣợc những
gì để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử thì các thầy cô dạy sử cũng không nề hà”

1
. Đó
cũng là những trăn trở, suy tư của PGS.TS Ngô Minh Oanh (Trưởng khoa Lịch Sử) và
các thầy cô giáo trong khoa Lịch sử trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.
Mỗi thầy cô giáo hay nhiều nhà giáo dục, nhà khoa học, những người quan tâm đến
nền giáo dục đều có những suy nghĩ và hành động thực tế để góp phần chung tay đưa
môn Lịch Sử được đạt đúng với vị trí và vai trò của nó.

1
PGS.TS Ngô Minh Oanh (Chủ biên)_“Con đường và biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử ở trường
phổ thông”, NXB ĐHSP tp HCM, trang 2
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 8
Là một sinh viên đang học tập, nghiên cứu về bộ môn Lịch sử và trong năm tới
đây sẽ bắt đầu là một giáo viên trực tiếp tham gia vào quá trình giảng dạy bộ môn Lịch
sử ở trường THPT, tôi cũng đang có những suy nghĩ về việc dạy sử và học sử hiện nay.
Tôi cũng mong muốn tìm sẽ tìm ra con đường, biện pháp tích cực, hiệu quả áp dụng
cho công việc của mình sau này và tìm ra được nhiều hướng đi hơn cho tư duy của bản
thân trong quá trình giảng dạy bộ môn Lịch Sử ở trường phổ thông.
Ở các trường phổ thông hiện nay, nhiều quan niệm, phương pháp dạy học,
nhiều phương tiện kỹ thuật mới đã được áp dụng và bước đầu đã mang lại những hiệu
quả thiết thực cho quá trình giảng dạy và học tập bộ môn. Quá trình sử dụng công
nghệ thông tin trong dạy học bộ môn là một xu thế tất yếu hiện nay và trong tương lai
đã mang lại những hiệu quả to lớn. Hay áp dụng nguyên tắc dạy học liên môn, dạy học
nêu vấn đề, dạy học theo nhóm…cũng đã góp phần tích cực vào quá trình tìm ra con
đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học môn Lịch Sử. Trong những năm gần đây,
đặc biệt là ở các thành phố lớn, một hướng góp phần nâng cao hiệu quả dạy học bộ
môn ở trường THPT là việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử. Đó có thể coi là
một biện pháp góp phần “tích cực hóa” các hoạt động của học sinh. Việc tổ chức các
cuộc thi phù hợp với học sinh các khối lớp hoặc học sinh toàn trường sẽ gây được

hứng thú cho học sinh đối việc việc đọc tài liệu tham khảo, tạo cho mỗi học sinh, mỗi
tập thể lớp, khối lớp tinh thần thi đua với nhau để đạt thành tích cao… Như vậy, nâng
cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trường THPT qua việc tổ chức các cuộc thi tìm
hiểu về Lịch sử cũng là một hướng đi nhằm nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn và góp
phần thu hút đông đảo sự quan tâm của học sinh, phụ huynh, gia đình và xã hội.
Với những lý do trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài: “Nâng cao hiệu quả dạy
học bộ môn Lịch sử ở trƣờng THPT qua việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về lịch
sử” để thực hiện bài khóa luận tốt nghiệp của mình. Từ việc tìm hiểu về thực trạng của
việc dạy và học môn Lịch sử hiện nay, tôi nêu ra một “hƣớng đi mới” góp phần vào
quá trình tìm ra những con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn ở
trường THPT hiện nay.

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 9
II. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Mong muốn tìm ra những con đường, biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy
học bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông là vấn đề chung của những nhà giáo dục - đào
tạo và nhiều tổ chức, ban ngành có liên quan. Đã có nhiều bài viết, nhiều công trình
nghiên cứu về vấn đề này. Tất cả những bài viết, những công trình nghiên cứu ấy đều
hướng tới việc tìm hiểu thực trạng của việc dạy và học Lịch sử hiện nay, từ đó đi tìm
nguyên nhân và cuối cùng nêu ra những đề xuất, giải pháp nhằm khắc phục thực trạng
của việc dạy và học bộ môn Lịch sử. Những công trình nghiên cứu ấy là tâm huyết của
nhiều nhà giáo dục có trách nhiệm với nghề nghiệp của bản thân và tương lai của đất
nước.
Giáo trình “Phƣơng pháp dạy học Lịch sử”_GS Phan Ngọc Liên (Chủ biên)
cũng đã trình bày nhiều vấn đề về lý luận, quan niệm tư tưởng, tri thức về nghiệp
vụ…Ở đó cũng trình bày một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn.
Cuốn sách phản ánh tình hình thực tế của công tác giảng dạy Lịch sử ở trường phổ
thông và việc rèn luyện nghiệp vụ. Đây là nguồn tư liệu hết sức quý báu cho những

giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử, giúp người tiếp cận nó đúc rút được về mặt lý
luận và kinh nghiệm dạy học để tác nghiệp…
Với mong muốn góp phần nhỏ giúp giáo viên lịch sử ở các trường PT có thể
thực hiện công việc dạy học của mình đạt kết quả tốt và giúp sinh viên, học sinh…có
nguồn tài liệu tham khảo, GS Nguyễn Thị Côi cùng các đồng nghiệp đã viết cuốn sách
“Các con đƣờng, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trƣờng PT”. Nội
dung gồm 2 phần: Phần I (4 chương): Trên cơ sở những vấn đề lý luận cần thiết, tác
giả đi sâu gợi mở các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở phổ
thông; Phần II: Bài học lịch sử trong thực tiễn dạy học ở trường phổ thông. Tác giả đi
sâu giới thiệu, phân tích những bài học lịch sử trong thực tiễn dạy học ở trường phổ
thông đã được đánh giá đạt hiệu quả.
Cuốn sách “Con đƣờng và biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông” - PGS.TS Ngô Minh Oanh (Chủ biên) và các tác giả thuộc tổ Lí
luận và Phương pháp dạy học Lịch sử, khoa Lịch sử trường Đại học sư phạm thành
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 10
phố Hồ Chí Minh xuất bản tháng 1/2006 đã trình bày một số con đường và biện pháp
nâng cao hiệu quả dạy và học lịch sử ở trường THPT như:dạy học lịch sử theo hướng
tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh; vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn
để nâng cao hiệu quả học tập dạy học lịch sử; sử dụng kiến thức lịch sử thế giới để dạy
tốt lịch sử Việt Nam ở trường THPT, sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học Lịch
sử…
Những công trình nghiên cứu trên đây đã góp phần phục vụ rất hữu ích cho
công việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập của nhiều giáo viên bộ môn, sinh viên các
trường Đại học – Cao đẳng (những người có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập
bộ môn Lịch sử ở trường THPT)... Trong những năm gần đây, với sự phát triển của
khoa học công nghệ và truyền thông, thì việc nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn đã
gặp được những thuận lợi nhất định. Đó là việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quá
trình dạy và học bộ môn Lịch sử. Những ứng dụng ấy đã phần nào mang lại những kết
quả tích cực. Giáo viên phổ thông sử dụng phần mềm Powerpoint để đưa nội dung bài

giảng và những minh họa sinh động như hình ảnh, các thước phim tư liệu trong quá
trình giảng dạy… từ đó đã thu hút sự chú ý học tập của học sinh nhiều hơn. Với xu
hướng đó, nhiều công trình nghiên cứu về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong
dạy học Lịch sử, xây dựng thư viện điện tử trực tuyến trên các trang web… đã được
thực hiện. Khoa Lịch Sử, trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh có những
bài tiểu luận, khóa luận tốt nghiệp trình bày về các vấn đề liên quan đến việc ứng dụng
công nghệ thông tin trong dạy học Lịch sử như: Sinh viên Lưu Văn Hóa với đề tài
“Ứng dụng công nghệ thông để nâng cao hiệu quả dạy - học bộ môn Lịch Sử ở
trƣờng THPT hiện nay” (Tiểu luận năm học 2007 – 2008); Sinh viên Lê Thị Hà và
Lê Thị Anh Thư với đề tài: “Ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng thƣ viện
điện tử hỗ trợ việc dạy và học Lịch sử ở trƣờng THPT hiện nay” (Khóa luận tốt
nghiệp năm học 2007 - 2008)… Những đề tài như vậy đã góp phần tìm hiểu và nghiên
cứu các vấn đề liên quan đến việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ
môn Lịch sử ở trường THPT.
Ngoài ra, các quan niệm như: Dạy học nêu vấn đề; Dạy học liên môn; Dạy học
lấy học sinh làm trung tâm… cũng được nghiên cứu và trình bày trong nhiều công
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 11
trình khoa học. Những công trình ấy cũng đã góp phần tích cực vào việc tìm ra con
đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trường trung học phổ
thông.
Với mong muốn tiếp tục tìm ra con đường, biện pháp, những hướng đi mới
nhằm nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trường THPT, đề tài: “Nâng cao
hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trƣờng THPT qua việc tổ chức các cuộc thi tìm
hiểu về lịch sử” cũng nhằm vào múc đích đó. Việc tổ chức các cuộc thi không còn xa
lạ với nhiều người. “Hội thi nghiệp vụ sƣ phạm” được tổ chức hàng năm ở khoa Lịch
Sử trường Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, cuộc thi “Sinh viên học sử biết
điều hay” do Nhà văn hóa sinh viên tổ chức, cuộc thi “Hát sử ca” trên báo Tuổi trẻ…
và rải rác ở một số trường THPT cũng có tổ chức các cuộc thi kiến thức cho học sinh
các khối lớp với những chủ đề khác nhau… Những cuộc thi này thực sự thu hút được

đông đảo sự quan tâm chú ý và tham gia của sinh viên, học sinh ở các trường Đại học
– Cao đẳng, trường Trung học phổ thông… Tuy vậy, những cuộc thi như vậy vẫn còn
rất ít, quy mô và hình thức tổ chức chưa phong phú, đa dạng.
“Nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trƣờng THPT qua việc tổ
chức các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử” là một vấn đề mới mẻ, ít có tài liệu đề cập tới.
Đề tài hướng vào việc tìm hiểu thực trạng của việc dạy học Lịch sử hiện nay, nêu ra
nguyên nhân và từ đó hướng tới một biện pháp mới là tổ chức các cuộc thi trong dạy
học bộ môn Lịch sử ở trường THPT, với việc đi sâu vào nghiên cứu các bước tiến
hành tổ chức một cuộc thi tìm hiểu về Lịch sử ở trường THPT và có những thực
nghiệm minh họa cụ thể…

III. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài hướng tới việc tìm ra một biện pháp mới nhằm nâng cao hiệu quả học tập
bộ môn lịch sử ở trường THPT hiện nay. Chƣơng I của đề tài góp phần tìm hiểu thực
trạng của việc dạy và học bộ môn Lịch sử ở trường THPT hiện nay, từ thực trạng ấy
đặt ra vấn đề: Nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trường THPT – Một yêu
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 12
cầu cấp thiết. Chƣơng II của đề tài hướng vào việc đưa ra khái niệm về các cuộc thi,
tìm hiểu về mục đích, nội dung một số cuộc thi đã được tổ chức, nêu lên ý nghĩa, tầm
quan trọng của việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về Lịch sử ở trường THPT và cách
thức tiến hành tổ chức một cuộc thi tìm hiểu về Lịch sử ở trường THPT. Chƣơng III
của đề tài hướng vào việc vận dụng tổ chức cuộc thi tìm hiểu về Lịch sử ở một số
trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.

IV. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này, phương pháp được sử dụng chủ yếu là phương pháp
giáo dục học, phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp logic, tổng hợp, phân tích,

để trình bày các vấn đề. Ngoài ra phương pháp liệt kê, sưu tầm tài liệu cũng được sử
dụng khi tiến hành bài khóa luận này.

V. Bố cục

Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của Khoá luận được chia làm 3
chương, cụ thể như sau:

CHƢƠNG I – TÌNH HÌNH DẠY-HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT VIỆT
NAM HIỆN NAY. NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ - MỘT
YÊU CẦU CẤP THIẾT
I – Tình hình dạy học môn Lịch Sử ở trường THPT Việt Nam hiện nay
II – Nâng cao hiệu quả dạy học môn Lịch Sử - Một yêu cầu cấp thiết

CHƢƠNG II - NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG
THPT QUA VIỆC TỔ CHỨC CÁC CUỘC THI TÌM HIỂU VỀ LỊCH SỬ
I – Quan niệm về các cuộc thi tìm hiểu nói chung
I.1 – Quan niệm về các cuộc thi tìm hiểu
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 13
I.2 – Giới thiệu một số cuộc thi tìm hiểu đã được tổ chức
II – Nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử ở trường THPT qua việc tổ chức các cuộc thi
tìm hiểu về lịch sử
II.1 – Ý nghĩa của việc tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử trong dạy học môn
Lịch sử ở trường THPT
II.2 - Cách thức tổ chức một cuộc thi tìm hiểu về lịch sử ở trường THPT
II.2.1 - Cách thức tổ chức một cuộc thi tìm hiểu về lịch sử nói chung
II.2.2 - Cách thức tổ chức một số cuộc thi tìm hiểu về lịch sử cụ thể
III - Một số cuộc thi tìm hiểu về lịch sử đã được tổ chức

CHƢƠNG III – VẬN DỤNG TỔ CHỨC “CUỘC THI TÌM HIỂU VỀ ĐẢNG VÀ
BÁC HỒ” Ở TRƯỜNG THPT
I – Lý do chọn tổ chức “Cuộc thi tìm hiểu về Đảng và Bác Hồ”
II – Cách thức tiến tổ chức cuộc thi
III – Tổ chức “Cuộc thi tìm hiểu về Đảng, Bác Hồ” ở một số trường THPT trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh
IV – Kết quả thu được từ cuộc thi



















Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 14
CHƢƠNG I: TÌNH HÌNH DẠY-HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở
TRƢỜNG THPT VIỆT NAM HIỆN NAY. NÂNG CAO HIỆU

QUẢ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ - MỘT YÊU CẦU CẤP THIẾT

I. Tình hình dạy – học môn Lịch sử ở trƣờng THPT Việt Nam
hiện nay

Đoàn kết và nâng cao tinh thần tự hào dân tộc nhằm tập hợp sức mạnh của lực
lượng toàn dân để tiến hành cách mạng đã được Đảng ta và đứng đầu là Chủ tịch Hồ
Chí Minh đề ra và vận dụng tốt trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất
đất nước.
Để khơi gợi lòng tự hào dân tộc, ngay từ năm 1942 Bác Hồ kính yêu đã viết bài
kêu gọi “Nên biết sử ta" và bài diễn ca “Lịch sử nƣớc ta”. Bài diễn ca gồm 104 câu
thơ lục bát, dễ thuộc, dễ hiểu, phù hợp với dân ta lúc đó với trên 90% dân số mù chữ,
đã góp phần tạo nên sức mạnh thần kỳ: Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã
phát huy tinh thần tự hào dân tộc, đoàn kết đấu tranh giành độc lập tự do cho Tổ quốc;
thực hiện thắng lợi 2 cuộc kháng chiến trường kỳ và giành thắng lợi vĩ đại sau hơn 20
năm đổi mới. “Dân ta phải biết sử ta. Cho tƣờng gốc tích nƣớc nhà Việt Nam” - Câu
thơ đầu trong bài diễn ca của Bác Hồ là lời kêu gọi, lời răn dạy cho muôn thế hệ con
cháu nước nhà. Thế nhưng như nhận định của Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong một
Diễn đàn về Sử học:“...Lớp trẻ của chúng ta đã không còn quan tâm tới lịch sử dân
tộc...”. Và kết quả thi tuyển sinh đại học môn Lịch sử trong những năm gần đây đã
minh chứng nhận định của Đại tướng và thực sự gây “sốc” đối với xã hội.
GS-NGND Phan Huy Lê - Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam đã nhận
định: “Vấn đề đánh giá thực trạng dạy, học môn Lịch sử hiện nay không phải bây giờ
mới đặt ra nhƣng giờ đây đã đƣợc dƣ luận quan tâm nhiều trên các phƣơng tiện
truyền thông, đặc biệt là sau kỳ thi vào đại học vừa qua. Kết quả thi tuyển sinh môn
Lịch sử đã thực sự gây “sốc” đối với toàn thể xã hội: Tỷ lệ thí sinh có điểm thi dƣới
trung bình chiếm hơn 80%, trong đó, hơn 60% có điểm thi dƣới 1 (1/10). Qua đó cho
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 15
thấy, kiến thức bộ môn Lịch sử của học sinh bậc phổ thông, đặc biệt là bậc trung học

phổ thông quá yếu”
2
. Đó là một vấn đề mà cả xã hội đang quan tâm.
Nhìn vào kết quả của việc học tập bộ môn Lịch sử, đặc biệt là qua các kỳ thi
tuyển, chúng ta có thể thấy rõ về thực trạng đó. Ở trường THPT, trong các môn thi tốt
nghiệp, có lẽ môn Lịch sử gây nên sự chú ý nhiều nhất của dư luận và lập được nhiều
“kỷ lục” trong thi cử của nước ta: là môn thi có điểm bình quân thấp nhất trong các
môn thi tốt nghiệp THPT nhiều năm gần đây.
Liên tiếp trong các năm vừa qua, từ năm 2004 - 2008, môn Lịch sử được chọn
là một trong sáu môn thi tốt nghiệp THPT. Dù rằng môn Lịch sử luôn là môn thi có kết
quả xếp hạng thấp theo điểm bình quân các môn thi tốt nghiệp THPT, nhưng kết quả
này hoàn toàn không có dấu hiệu bi quan nào cả. Điểm bình quân cả nước của môn sử
thi tốt nghiệp THPT năm 2006 là 6,37, năm 2007 là 6,19. Các địa phương có điểm
bình quân môn sử thấp nhất vẫn còn trên trung bình, năm 2006 là Cà Mau (5,45 điểm),
năm 2007 là Tuyên Quang (5,06 điểm).
Trong các môn thi tuyển ở Đại học năm 2006 thì môn Sử có điểm số thấp nhất.
Trường ĐH Sư phạm Hà Nội có gần 700 bài thi môn Sử bị điểm 0; chỉ có 9% bài thi
đạt từ điểm 6 trở lên. Kết quả thi tuyển sinh môn Lịch sử của trường ĐH sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh qua bảng phân loại dưới đây theo tỷ lệ điểm số chúng ta có thể
thấy các bài thi không đạt yêu cầu (điểm dưới 5), đa số thuộc về loại kém.
Loại
điểm
Kỳ
thi
(năm)
Kém
(0 – 0,25)
Yếu
(3 – 3,4)
Trung bình

(6 – 6)
Khá
(6,5 – 8)
Giỏi
(8,5 – 10)
Tỷ lệ
(%)
Xếp
hạng
Tỷ lệ
(%)
Xếp
hạng
Tỷ lệ
(%)
Xếp
hạng
Tỷ lệ
(%)
Xếp
hạng
Tỷ lệ
(%)
Xếp
hạng
1995 50,83 1 22,06 2 13,62 3 11,60 4 1,89 5
1998 57,38 1 26,93 2 9,79 3 5,49 4 0,4 5
1999 48,25 1 24,46 2 14,72 3 10,78 4 1,79 5
2000 37,52 1 24,08 2 16,85 3 18,06 4 3,50 5

2

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 16
2005 86,00 1 10,58 2 2,72 3 0,70 4 0,01 5
2006 73,24 1 20,11 2 5,70 3 0,94 4 0 5

Bảng phân loại theo tỷ lệ điểm số các bài thi môn Lịch sử
qua các kỳ thi tuyển sinh Đại học vào trƣờng ĐHSP TP. Hồ Chí Minh
3


Tuy vậy, thống kê điểm thi môn Sử trong kỳ thi tuyển sinh Đại học thật sự làm
các nhà giáo dục giật mình, lo lắng lẫn thất vọng. Điểm thi môn Sử đạt kết quả thấp
nhất trong các môn thi tuyển sinh Đại học. Điểm bình quân môn sử trong kỳ thi Đại
học 2006 là 1,90, năm 2007 là 2,09, năm 2008 có khá hơn nhưng cũng chỉ 2,39. Trong
số 107.000 bài thi khối C trong kỳ thi tuyển sinh ĐH-CĐ 2007 được thống kê, chỉ có
9,23% bài thi có điểm trên 5, trong khi có đến 21,3% bài thi bị 0 điểm hoặc 0,5 điểm
4
.
Kết quả này chênh lệch rất lớn so với kỳ thi tốt nghiệp THPT mới diễn ra một tháng
trước đó.
Hay như trong một phóng sự do Đài truyền hình Việt Nam thực hiện vào đầu
tháng 10.2006, khi phóng viên phỏng vấn 5 học sinh trung học phổ thông về bức tượng
Lý Thái Tổ (cạnh hồ Hoàn Kiếm), thì kết quả chỉ có 1 em trả lời đúng, 2 em không
biết và 2 em trả lời sai. Lần khác, khi được hỏi Quốc hiệu “Việt Nam” bắt đầu từ khi
nào thì phần lớn các em không biết. Trong khi khách du lịch quốc tế đến tham quan
đất nước ta có nhiều hiểu biết về lịch sử Việt Nam thì chính con em chúng ta, những
chủ nhân đất nước Việt Nam thế kỷ XXI lại không biết và cũng chẳng mấy quan tâm.
Một thực trạng đáng buồn và cần báo động là ở trường học phổ thông, phần lớn học

sinh coi môn Lịch sử là môn học khô khan, không sáng tạo, là thuần tuý học thuộc các
sự kiện.
Trong các kỳ đại hội của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam (vào các năm 2000,
2005), Hội đã dành hẳn một phần báo cáo để trình bày về kết quả học tập và đưa ra
những cảnh báo về tình trạng học môn Lịch sử của học sinh phổ thông. Năm 2003, tại
một Diễn đàn Sử học với sự tham dự của các nhà sử học của Trung ương, địa phương,

3
TS. Lê Vinh Quốc_“Các yếu tố cơ bản trong quá trình giáo dục hiện đại và vấn đề đổi mới dạy học ở Việt
Nam”, NXB ĐHSP tp HCM 2008, trang 146
4

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 17
các nhà biên soạn sách giáo khoa và cả một số giáo viên dạy môn Lịch sử, đã dành
riêng một ngày bàn về thực trạng, nguyên nhân dạy và học môn Sử ở cấp phổ thông,
đánh giá về chương trình, sách giáo khoa, phương pháp giảng dạy bộ môn này, đồng
thời đưa ra một số kiến nghị với các cấp có thẩm quyền. Tham dự Diễn đàn, Đại tướng
Võ Nguyên Giáp đã phát biểu: "Tôi có đứa cháu “sợ” học môn Lịch sử nhƣng rất
thích xem các bộ phim lịch sử Trung Quốc; thuộc vanh vách tên tuổi các nhân vật
thuộc về lịch sử Trung Quốc nhƣng khi nói về Trần Hƣng Đạo, vị tƣớng đời Trần của
ta thì không biết. Lớp trẻ của chúng ta đã không còn quan tâm tới lịch sử dân tộc"
5
.
"Bức xúc" là tâm trạng chung của các nhà giáo, nhà nghiên cứu khi tham dự hội
thảo "Thực trạng - giải pháp nâng cao chất lƣợng dạy và học môn lịch sử trong
trƣờng PT theo hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học"
6
. GV Nguyễn Kim Tường
Vy, tổ trưởng môn sử, trường THPT Nguyễn Hiền nêu lên những nỗi bức xúc đầu tiên:

"Từ gia đình - nhà trƣờng đến xã hội đều có thái độ coi thƣờng các môn khoa học xã
hội, xem đây là môn phụ, không thể giúp HS có tƣơng lai tƣơi sáng, học nhiều chỉ phí
thời gian. Ở nhiều quốc gia phát triển, lịch sử là môn thi bắt buộc trong các kì thi tú
tài thì ở VN, nhiều trƣờng, ngay cả ban giám hiệu cũng cho rằng lịch sử là môn học
bài, không cần đào sâu suy nghĩ. Nếu môn Sử đƣợc chỉ định thi tốt nghiệp mới đƣợc
tăng tiết để dò bài cho HS, nếu không thì thƣờng xuyên bị cắt giảm tiết nhƣờng thời
gian cho môn khác"
7
.
Cũng đồng tình với ý kiến trên, Giảng viên Nguyễn Thị Kim Dung và Cao Thị
Lan Chi, khoa Lịch sử, trường ĐH Sư phạm TP.HCM phân tích: “Lịch sử là môn ít
tiết nhất trong các môn học lớp 12, chứng tỏ sự quan tâm đầu tƣ cho môn này ở
trƣờng trung học còn hạn chế và yêu cầu đối với giáo viên cũng không cao. Thêm nữa,
chỉ có một số ít học sinh thực sự thích và có khả năng theo ngành khoa học xã hội. Đa
số thí sinh còn lại chỉ chọn khối C nhƣ một giải pháp tình thế khi không có khả năng
thi khối A, B, D”
8
.

5

6
Hội thảo do Viện Nghiên cứu GD, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM tổ chức sáng ngày 8-11-2005
7

8

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 18
Giảng viên Nguyễn Thuận Quý, trường ĐH Sư phạm Đồng Tháp góp thêm ý

kiến: "HS chƣa có thái độ đúng đắn, tích cực trong quá trình học sử. Kết quả là sau
khi tốt nghiệp PT các em hiểu biết về lịch sử rất mờ nhạt, chƣa tích lũy đƣợc những
kiến thức cơ bản. Mà có biết chăng chỉ là sự hiểu biết không theo thứ tự không gian,
thời gian. Có em lấy sự kiện này ghép vào thời gian nọ, sự kiện ở địa điểm này gắn
vào địa điểm khác"
9
.
Đó thực sự là những ý kiến, những nhận định khách quan về thực trạng dạy và
học môn Lịch sử. Nó như một hồi chuông báo động về tình hình dạy và học bộ môn
Lịch sử trong giai đoạn hiện nay.
Ngoài ra cũng có một thực tế khác mà chúng ta cần ghi nhận. Chương trình và
bộ sách giáo khoa môn Lịch sử mới rõ ràng là tốt hơn hẳn so với chương trình và bộ
sách giáo khoa cũ. Đội ngũ giáo viên luôn luôn tận tâm và có năng lực. Thiết bị dạy
học ngày càng hiện đại. Ngày càng có nhiều giáo viên ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học theo tinh thần đổi mới. Ở Hà Nội, nhiều học sinh lớp 6, lớp 7, lớp 10 và
lớp 11 rất thích học Sử. Tại trường THCS Trưng Vương - quận Hoàn Kiếm - Hà Nội,
có năm học, khi được hỏi: Lớn lên em sẽ làm nghề gì?, thì quá nửa học sinh trả lời là
thích làm nhà khảo cổ học! Có được điều đó là do cô giáo Nguyễn Thu Hà đã truyền
cho các em sự đam mê môn Sử
10
.
Việc dạy học Lịch sử địa phương đã được triển khai và thu được một số kinh
nghiệm. Ở Hà Nội, nhiều học sinh cấp THCS và đầu cấp THPT đã say sưa sưu tầm tư
liệu về các di tích lịch sử văn hóa. Học sinh lớp 11 nghiên cứu về Văn hóa ẩm thực Hà
Nội, trang phục của người Hà Nội xưa và nay. Học sinh lớp 12 tìm hiểu về Công nghệ
và Khoa học trong lịch sử Thăng Long - Hà Nội, nền giáo dục của Thăng Long - Hà
Nội qua các thời kì lịch sử. Rất nhiều tiết học lịch sử địa phương được tiến hành một
cách sinh động nhờ HS sưu tầm tư liệu và chuẩn bị chu đáo. Khó khăn và hạn chế là
đa số học sinh lớp 9 và lớp 12 không thích học Sử, nhất là phần Lịch sử Việt Nam từ
năm 1919 đến nay. Giáo viên gặp không ít khó khăn khi dạy Lịch sử Việt Nam cận

hiện đại. Một nguyên nhân quan trọng của tình trạng trên là các sách lịch sử của chúng

9

10
Hoàng Hương, “Dạy và học lịch sử: Bức xúc!”, Báo Tuổi trẻ số ra ngày ngày 9-11-2005
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 19
ta viết về thời kì này còn thiếu toàn diện, nặng về chính trị và quân sự. Giai đoạn về
kháng chiến chống Pháp 1946-1954 và kháng chiến chống Mĩ 1954-1975 vẫn còn một
chiều và đơn điệu. Tư liệu về kinh tế văn hóa Việt Nam thời cận hiện đại còn thiếu. Có
lẽ phải một thời gian dài nữa, chúng ta mới có những bộ sử về Việt Nam cận hiện đại
được viết một cách toàn diện và khoa học hơn.
Bài học kinh nghiệm rút ra từ những thất bại, từ những trận đánh ta bị thua chưa
được làm rõ. Phần lịch sử Việt Nam từ năm 1930 đến nay có quá nhiều nội dung trùng
lặp với Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. Đó là khó khăn rất lớn cho GV và HS khi
dạy và học Lịch sử ở lớp 9 và lớp 12. Việc dạy học theo chương trình đồng tâm ở cấp
THCS và cấp THPT đã bộc lộ nhiều hạn chế. Đó là một trong những nguyên nhân gây
nhàm chán cho thầy và trò khi học một số bài ở cấp THPT. Với cùng một nội dung bài
học, nhiều tiết học ở cấp THCS sâu sắc và hấp dẫn hơn ở cấp THPT. Có hiện tượng
đáng buồn trên, một phần còn do trình độ của từng giáo viên khi dạy những vấn đề cụ
thể.
Trong chương trình và sách giáo khoa hiện hành, nhìn chung, phần Lịch sử thế
giới có nhiều ưu điểm hơn phần Lịch sử Việt Nam. Tuy vậy, sách giáo khoa của chúng
ta hiện nay còn thiếu những nhận định xác đáng về Chủ nghĩa tư bản hiện đại, thiếu
cập nhật về Cách mạng Khoa học và Công nghệ trong những thập kỉ gần đây
11
. Đó là
những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu để nâng cao chất lượng những bài viết về văn
hóa, khoa học kĩ thuật.

Cách đây 10 năm, khi giới giảng dạy sử học ở nước ta tổ chức Đại hội thành lập
Hội nghề nghiệp của mình vào năm 1996 thì trong số những đồng nghiệp nước ngoài
gửi lời chào mừng có một bức thư của tiến sĩ Rainer Riemenschneider từ Viện Georg -
Echert của CHLB Đức đưa ra một thông điệp rất đáng lưu ý. Ông viết: "Chúng ta
đang sống ở một thời đại mà mọi việc đều chuyển động nhanh chóng và đi vào chiều
sâu. Điều này tạo nên một thách thức đối với các nhà sử học, nhà nghiên cứu cũng
nhƣ những nhà giáo dục của chúng ta trên toàn thế giới. Chắc hẳn chúng ta không
thay đổi đƣợc quá khứ, những gì đang diễn ra buộc chúng ta phải có một cái nhìn mới
về quá khứ. Bƣớc tiến của môn học đòi hỏi chúng ta luôn luôn phải tìm hiểu những

11

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 20
vấn đề lịch sử dƣới ánh sáng nhìn từ quá khứ đến hiện tại để chuẩn bị tƣơng lai cho
thế hệ trẻ của chúng ta, những ngƣời mà một ngày gần đây sẽ nhận trách nhiệm đối
với vận mệnh của Trái Đất và thế giới...
Nhiệm vụ nặng nề chính là chỗ ấy. Dĩ nhiên mục đích đầy ƣớc vọng này của
nghề nghiệp chúng ta phải có nhiều điều kiện thuận lợi để có thể hoàn thành tốt. Một
trong những điều kiện quan trọng nhất là những nhà cầm quyền ở tất cả các nƣớc
phải thừa nhận giá trị của nghề nghiệp chúng ta, phải làm cho việc giảng dạy lịch sử
trở thành một trong những ƣu tiên, trong những nỗ lực của cả dân tộc. Tƣơng lai của
nhân loại không thể tách khỏi sự hiểu biết và ý thức về bản thân mình, tức là về lịch sử
của mình"
12
.
Từ ấy chúng ta thấy rằng tình hình này khó có thể cải thiện nếu chúng ta không
thay đổi nhận thức và hành động, mà chính thông điệp của tiến sĩ Rainer
Riemenschneider là một lời giải đáp sâu sắc.
Như vậy, thực trạng của việc dạy học bộ môn lịch sử ở trường THPT hiện nay

rất cần sự quan tâm, chú ý của cả xã hội. Trong đó, việc tìm ra những con đường, biện
pháp nâng cao hiệu quả dạy – học bộ môn là một điều “cốt yếu”. Và đã có rất nhiều
cuộc hội thảo khoa học, nhiều diễn đàn…được tổ chức để nhìn vào thực trạng, đi tìm
nguyên nhân, nêu ra giải pháp cho công việc dạy – học bộ môn Lịch sử hiện nay.

II. Nâng cao hiệu quả dạy học bộ môn Lịch sử ở trƣờng THPT –
Một yêu cầu cấp thiết

Như đã nói ở trên, nhiều cuộc hội thảo khoa học, nhiều diễn đàn…được tổ chức
để nhìn vào thực trạng, đi tìm nguyên nhân, nêu ra giải pháp cho công việc dạy – học
bộ môn Lịch sử hiện nay.
Vậy nguyên nhân dẫn đến thực trạng của việc dạy và học Lịch sử như hiện nay
bắt nguồn từ đâu?


12
Dương Trung Quốc, “Thách thức đối với việc dạy và học sử”, Báo Lao Động , Thứ ba, ngày 22/08/2006
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 21
Cũng còn những nguyên nhân khác, GS, NGND Vũ Dương Ninh, ĐH Quốc gia
Hà Nội đã đau đớn nhận xét: “Dƣ luận xã hội xôn xao, có cả bất bình, khi đƣợc biết
điểm môn Sử trong những kỳ thi tuyển sinh đại học gần đây quá thấp, thấp đến mức
không thể hiểu nổi. Song những ngƣời trong ngành thì không ngạc nhiên lắm, coi đó
nhƣ một sự bộc lộ đau đớn của căn bệnh “ung thƣ” đã tiềm ẩn từ lâu!”
13
. Về căn bệnh
“ung thƣ Sử” này, GS Vũ Dương Ninh đã nêu ra nhiều điểm khá bi, hài. Chẳng hạn
như việc tổ chức viết sách giáo khoa. Việc viết sách giáo khoa hiện nay là "công việc
tay trái", các tác giả vừa phải đảm nhiệm công việc chính ở trường của mình, vừa phải
tranh thủ thời gian làm nhiệm vụ viết sách giáo khoa. Một cuốn sách giáo khoa lịch sử

hiện nay dày chừng 300 trang mà có đến hơn 10 tác giả, phân nhiều cấp bậc: Tổng chủ
biên, chủ biên, đồng chủ biên… Nếu chia đều thì mỗi tác giả viết chưa đầy 30 trang.
Đó là chưa kể các khâu viết sách, thẩm định sách … đều tiến hành vội vàng cho đúng
kế hoạch đón đầu năm học, đúng kế hoạch của nhà xuất bản.
Còn PGS.TS Ngô Minh Oanh, Trưởng khoa Lịch sử trường ĐH Sư phạm
TPHCM nêu ý kiến: “Môn học bị coi nhẹ, những ngƣời dạy sử cũng không đƣợc tôn
trọng. Nhiều thầy cô bức xúc về việc đánh giá thiếu công bằng giữa giáo viên dạy sử
với giáo viên các môn khác trong việc cân nhắc, đề bạt hay trong bình xét các danh
hiệu thi đua. Một số trƣờng còn bố trí giáo viên không đƣợc đào tạo chuyên ngành để
dạy môn lịch sử. Việc bố trí giảng dạy trái ngành càng làm cho chất lƣợng dạy học
môn sử thêm tồi tệ và ngƣời ta càng có cớ để coi thƣờng môn Sử và ngƣời dạy sử”
14
.
Có thể chỉ ra một số nguyên nhân cơ bản sau đây
15
:
Một là, chúng ta chưa đặt đúng vị trí, chức năng của môn Lịch sử trong hệ
thống các môn học ở phổ thông, hầu như chỉ tập trung vào các môn Toán, Lý, Hoá,
Văn - Tiếng Việt... khiến học sinh có xu hướng coi nhẹ môn Lịch sử. Điều này thể
hiện rõ ràng nhất khi biết năm học nào không thi môn sử thì nhiều trường cho học
nhanh môn sử để dành thời gian cho các môn học khác. Trên lý thuyết và thực tế, môn
Lịch sử, đặc biệt là Lịch sử dân tộc tức môn Quốc sử, không chỉ trang bị vốn kiến thức

13

14

15
Theo ý kiến của GS Phan Huy Lê trên trang web: _ “Tạp chí hoạt động
khoa học”

Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 22
cơ bản rất cần thiết cho thế hệ trẻ mà còn góp phần hoàn thiện nhân cách, bản lĩnh con
người Việt Nam. Nếu không chú ý, mỗi công dân của chúng ta khi học hết cấp phổ
thông, trong đầu óc sẽ mang những khoảng trống vắng hay mờ nhạt về lịch sử, nghĩa
là không hiểu biết về quá khứ dân tộc, về các giá trị mà ông cha đã đổ máu để giành
giữ được thì thật vô cùng nguy hiểm. Đặc biệt, nền giáo dục của chúng ta phấn đấu hết
năm 2010 sẽ phổ cập toàn bộ bậc học trung học cơ sở, sau đó, các em sẽ có sự phân
hoá, số đông đi học nghề hay vào học phân ban để lên đại học, cao đẳng, số theo nghề
Sử không bao nhiêu. Điều đó có nghĩa là môn Lịch sử cấp trung học cơ sở có trách
nhiệm trang bị tri thức và truyền thống lịch sử cho công dân của đất nước, nếu chúng
ta không coi trọng việc dạy, học môn học này ở cấp phổ thông nói chung, nhất là cấp
trung học cơ sở, sẽ phải trả giá cho kết quả đào tạo trong nhiệm vụ chuẩn bị cho lớp trẻ
vào đời.
Hai là, trong ngành giáo dục, còn tồn tại quan niệm quy kết trách nhiệm chán
ghét môn Sử tại học sinh, do vậy mà tìm cách áp đặt, bắt buộc các em học Lịch sử mà
không biết rằng làm như thế là duy ý chí. Việc tăng thời lượng hoặc tăng dung lượng
môn học cũng đều gây tác dụng ngược lại. Kết quả học sử kém ở phổ thông không
phải do học sinh, càng không phải do nội dung lịch sử, mà do người lớn chúng ta, do
những nguyên nhân nằm trong chương trình, sách giáo khoa và trong phương pháp dạy
sử.
Ba là, do sự kết hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn chưa tốt. Do ảnh
hưởng của nền kinh tế thị trường, phần lớn nhiều gia đình đều hướng cho con em mình
chú ý đầu tư vào các môn học tự nhiên để chọn một ngành nghề mang lại nguồn thu
nhập cao… Đó cũng là một nguyên nhân dẫn đến các môn học thuộc khối ngành xã
hội bị đánh giá thấp, trong đó có bộ môn Lịch sử. Vai trò của xã hội rất quan trọng.
Xét về phương diện nào đó, học Lịch sử nên hiểu theo nghĩa rộng, bao gồm cả trường
học và trên các kênh thông tin, môi trường văn hoá, giáo dục của xã hội. Ngày xưa, khi
tuyệt đại bộ phận nhân dân không được đi học thì môi trường xã hội giữ vai trò rất
quan trọng, qua vốn văn hoá dân gian, qua các sinh hoạt văn hoá cộng đồng, các lễ

hội... thấm đượm tính lịch sử đã chuẩn bị cho lớp trẻ bước vào đời. Ngày nay, trong xã
hội hiện đại yêu cầu tạo lập môi trường giáo dục cho thế hệ trẻ càng giữ vai trò quan
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 23
trọng với rất nhiều kênh thông tin, nhưng tiếc rằng những kênh truyền thông về lịch sử
mang tính hấp dẫn đối với lớp trẻ còn ít quá, tuy gần đây có những cố gắng cần cổ vũ.
Nói chung cho đến nay, chúng ta cũng chưa có nhiều kịch bản, những bộ phim hay về
đề tài lịch sử Việt Nam, chưa có nhiều truyện tranh, tiểu thuyết lịch sử góp phần giáo
dục lịch sử cho thế hệ trẻ.
Bốn là, việc dạy và học môn Lịch sử ở nước ta chưa tận dụng được hệ thống
bảo tàng là những bộ sử bằng hiện vật rất phong phú và mang tính cảm thụ trực tiếp rất
phù hợp với tuổi trẻ. Theo tôi biết chỉ có Bảo tàng Dân tộc học đã thu hút được tuổi trẻ
với những hình thức trưng bày và trình diễn lý thú, còn hệ thống bảo tàng khá phong
phú của chúng ta từ cấp trung ương đến địa phương chưa phát huy được tác dụng giáo
dục đối với học sinh và các trường học, các thầy, cô giáo cũng không quan tâm tổ chức
cho học sinh tham quan bảo tàng. Ngay cả môn lịch sử địa phương đã quy định trong
chương trình cũng không mấy trường thực hiện được.
Năm là, còn nhiều vấn đề về chương trình, sách giáo khoa, đội ngũ giáo viên và
phương pháp giảng dạy. Nền giáo dục của chúng ta đã trải qua nhiều lần cải cách, sách
giáo khoa có khá hơn sau mỗi lần cải cách nhưng vẫn chưa tương xứng với vai trò, vị
trí, chức năng của môn Lịch sử trong trường phổ thông. Về nội dung, thực chất sách
giáo khoa lịch sử bậc phổ thông là tóm tắt lịch sử viết cho người lớn, nhất là giáo trình
bậc đại học, cho học sinh phổ thông. Lấy sách viết cho người lớn tóm lược lại cho trẻ
con học thì dĩ nhiên không phù hợp với lứa tuổi, không thể gây hứng thú học tập ở các
em. Cách trình bày trong sách giáo khoa cũng cứng nhắc, thiếu sinh động, thậm chí
bản đồ, ảnh minh hoạ chưa được tuyển chọn chuẩn xác, cũng là nguyên nhân góp phần
làm cho học sinh chán ghét học lịch sử. Chương trình và sách giáo khoa do Bộ Giáo
dục và Đào tạo chủ trì, về phương diện khoa học, cũng chưa cập nhật được những
thành tựu mới của khoa học lịch sử trong nước và trên thế giới. Ví dụ lịch sử miền
Nam Trung Bộ và Nam Bộ vẫn bỏ trống, vương triều Mạc không có bài riêng như các

vương triều khác, nội dung văn hoá và quan hệ giao lưu văn hoá vẫn chưa làm nổi bật...
Cách viết sách giáo khoa vẫn nặng về tư liệu, sự kiện hay có lúc lại sa đà vào phân tích
nguyên nhân thắng lợi các cuộc kháng chiến gần na ná như nhau và lặp đi lặp lại... Nội
dung sống động nhất của lịch sử là phải gắn với cuộc sống, cuộc sống qua các thời kỳ
Khóa luận tốt nghiệp Bộ môn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học Lịch sử
Trang 24
lịch sử và cuộc sống hôm nay, lại chưa được quan tâm và phát huy. Tóm lại là cách
trình bày lịch sử khô khan, nặng nề và như vậy, học sinh không thích học là hệ quả tất
yếu.
Việc đổi mới phương pháp dạy học tuy gần đây có nêu lên và một số thầy, cô
giáo cố gắng thực hiện, nhưng vẫn chưa thay đổi được bao nhiêu lối truyền thụ một
chiều, vẫn nặng về đọc - chép.
Bộ môn lịch sử luôn giữ một vai trò quan trọng trong chương trình đào tạo học
sinh THPT và bộ môn lịch sử rất có ưu thế trong việc giáo dục thế hệ trẻ. Do nhạn thức
chưa đầy đủ hoặc phiến diện về vai trò, ý nghĩa, chức năng của bộ môn lịch sử, nhiều
người và thậm chí cả những nhà quản lý giáo dục đã tỏ thái độ coi thường , không đối
xử với môn lịch sử bình đẳng như với các môn học khác. Đó là một nguyên nhân dân
đến thực trạng học tập bộ môn lịch sử như hiện nay.
Ở nước ta, với truyền thống dân tộc hàng ngàn năm nên khoa học lịch sử đã thu
hút sự quan tâm tìm hiểu và nghiên cứu của nhiều người. Bộ môn lịch sử đã được đưa
vào giảng dạy trong nhà trường Việt Nam từ lâu. Bộ môn lịch sử ngày càng giữ một vị
trí quan trọng trong nền giáo dục nước ta. Vì vậy, việc xây dựng chương trình, biên
soạn sách giáo khoa và tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh, việc đào tạo đội
ngũ giáo viên ngày càng được coi trọng. Nhờ thế mà chất lượng và số lượng đội nhũ
giáo viên lịch sử ngáy càng tăng đã dáp ứng được phần nào yêu cầu đào tạo của hiện
nay.
Với sự phát triển ngày càng cao của nền kinh tế thị trường thì trong xã hội hiện
nay môn học Lịch sử nói riêng và các môn học thuộc ngành khoa học xã hội không
được đánh giá cao. Đó là một thực tế. Đa phần học sinh khi đăng ký dự thi đại học đều
lựa chọn các ngành nghề thuộc khối ngành khoa học tự nhiên. Việc xác định vai trò

của bộ môn lịch sử đã ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển chung của bộ môn lịch
sử.
Việc đào tạo đội ngũ giáo viên dạy học lịch sử hiện nay ở khoa sử các trường
Đại học – Cao đẳng sư phạm còn chưa sát với thực tế giảng dạy ở trường PT. Nhìn
chung còn nghiêng về phần lý thuyết mà ít về phần thực hành…. Ở trường PT thì môn
lịch sử được coi là môn phụ, không được các nhà quản lý ở trường phổ thông quan tâm