Bài giảng Sinh học 12 - Bài 44: Chu trình sinh địa hóa và sinh quyển (Phạm Văn An)

Giáo viên giảng dạy: Phạm Văn An
Trường THPT Hoà Phú – Chiêm Hoá – Tuyên Quang


KIỂM TRA BÀI CŨ
Cho lưới thức ăn sau:
Hổ

Dê
Cỏ

Thỏ
Gà

Cáo

VSV

Mèo rừng

1. Lưới thức ăn trên có bao nhiêu chuỗi thức 
ăn?
Số chuỗi thức ăn: 7
2.  Đóng  vai  trò  là  mắt  xích  chung  của  lưới  thức  ăn  là  những 
Cỏ,  thỏ,  gà,  cáo,  mèo  rừng,  hổ, 
loài sinh vật nào?
vsv ật nào là sinh vật tiêu thụ bậc 1, 2, 3?
3. Những loài sinh v
Bậc 1: Dê, thỏ, gà          
Bậc 2: Hổ, mèo rừng, 
cáo              Bậc 3: Hổ

I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
Chất dinh dưỡng trong 
môi trường tự nhiên
Phần vật chất 
trao đổi giữa 
quần xã và môi 
trường

CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA

Sinh vật 
sản xuất

Sinh vật 
tiêu thụ

TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ

Sinh vật 
phân giải
Phần vật chất 
lắng đọng

Quan sát H44.1 SGK và cho biết khái niệm chu trình 
sinh địa hóa các chất? Bao gồm các thành phần nào? 


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA

­ Chu trình sinh địa hoá là chu trình trao đổi các chất 
trong tự nhiên.
­ Một chu trình sinh địa hoá gồm có các thành phần: 
tổng  hợp  các  chất,  tuần  hoàn  vật  chất  trong  tự 
nhiên,  phân  giải  và  lắng  đọng  một  phần  vật  chất 
(trong đất, nước). 


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
Chất dinh dưỡng trong 
môi trường tự nhiên
Phần vật chất 
trao đổi giữa 
quần xã và môi 
trường

CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA

Sinh vật 
sản xuất

Sinh vật 
tiêu thụ

TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ

Sinh vật 
phân giải
Phần vật chất 

lắng đọng

Theo chiều mũi tên trong sơ đồ, hãy giải thích một 
cách khái quát sự trao đổi vật chất và chu trình sinh 


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ

1. Chu trình cacbon

­  Cacbon  đi  vào 
chu  trình  dưới 
dạng  cabon  điôxit 
(CO2).
­  Thực  vật  lấy 
CO2  để  tạo  ra 
chất  hữu  cơ  đầu 
tiên  thông  qua 
quang hợp.
Bằng  những  con  đường  nào  Cacbon  đã  đi  từ  môi 
trường  ngoài  vào  cơ  thể  sinh  vật,  trao  đổi  vật  chất 
trong quần xã và trở lại môi trường  không khí và môi 


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ

1. Chu trình cacbon

­  Khi  sử  dụng  và 
phân  hủy  các  hợp 
chất  chứa  cacbon, 
sinh  vật  trả  lại 
CO2  và  nước  cho 
môi trường.
­  Nồng  độ  CO2 
trong  bầu  khí 
quyển  đang  tăng 
gây  thêm  nhiều 
thiên  tai  trên  trái 
đất.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ

1. Chu trình cacbon
2. Chu trình nitơ 

Thực  vật  hấp  thụ 
nitơ  dưới  dạng 
nào?  Mô  tả  ngắn 
gọn  sự  trao  đổi 
nitơ 
trong 
tự 
nhiên? 
­ Th
ực vật hấp thụ 

nitơ  dưới  dạng 
muối  amôn  (NH4+) 
và nitrat (NO3­) .
­ Các muối được hình thành trong tự nhiên bằng con 
đường vật lí, hóa học và sinh học.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ

1. Chu trình cacbon
2. Chu trình nitơ 

­  Nitơ  từ  xác  sinh 
vật  trở  lại  môi 
trường  đất,  nước 
thông  qua  hoạt 
động  phân  giải 
chất  hữu  cơ  của 
vi khuẩn, nấm,…
­  Hoạt  động  phản  nitrat  của  vi  khuẩn  trả  lại  một 
lượng nitơ phân tử cho đất, nước và bầu khí quyển.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ

1. Chu trình cacbon
2. Chu trình nitơ 

Hãy nêu một số biện pháp sinh học làm tăng lượng 
đạm trong đất để nâng cao năng suất cây trồng và cải 
tạc làm tăng l
o đất? ượng đạm trong 
* Một số biện pháp sinh họ

đấ
t:ồng cây họ đậu, thả bèo dâu vào ruộng lúa, cung cấp cho 
Tr
đất các chế phẩm sinh học, các vsv cố định đạm 


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ

1. Chu trình cacbon
2. Chu trình nitơ 
3. Chu trình nước
Hãy mô tả ngắn gọn 
sự trao sự tuần hoàn 
của nước trong tự 
nhiên. Để bảo vệ 
nguồn nước cần phải 
làm gì?
­ Nước mưa rơi xuống đất, một phần thấm xuống các mạch 
nước ngầm, một phần tích lũy trong sông, suối, ao, hồ,…
­ Nước mưa trở lại bầu khí quyển thông qua hoạt động thoát 
hơi nước của lá cây và bốc hơi nước trên mặt đất.

I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm

Sinh quyển là gì? 
Sinh  quyển  gồm  toàn  bộ  sinh 
vật và môi trường vô sinh trên 
trái  đất  hoạt  động  như  một 
hệ  sinh  thái  lớn  nhất.  Sinh 
quyển  gồm  nhiều  khu  sinh 
học.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm
2. Các khu sinh học trong sinh quyển

Nêu khái niệm khu 
sinh học? Kể tên 
các khu sinh học 
trên trái đất? 
­  Khu  sinh  học 

(biôm):  là  các  hệ 
sinh  thái  cực  lớn 
đặc  trưng  cho  đặc 
điểm địa lý, khí hậu 
và sinh vật của vùng 
đó.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm
2. Các khu sinh học trong sinh quyển
Đồng rêu đới lạnh

Rừng lá kim (Taiga)

­  Khu  sinh  học  trên  cạn:  đồng  rêu  đới  lạnh,  rừng  lá  kim 
phương Bắc, rừng rụng lá ôn đới, rừng mưa nhiệt đới.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm
2. Các khu sinh học trong sinh quyển

­  Khu  sinh  học  trên  cạn:  đồng  rêu  đới  lạnh,  rừng  lá  kim 

phương Bắc, rừng rụng lá ôn đới, rừng mưa nhiệt đới.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm
2. Các khu sinh học trong sinh quyển

­  Khu  sinh  học  trên  cạn:  đồng  rêu  đới  lạnh,  rừng  lá  kim 
phương Bắc, rừng rụng lá ôn đới, rừng mưa nhiệt đới.


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm
2. Các khu sinh học trong sinh quyển

­  Khu  sinh  học  nước  ngọt:  khu  nước  đứng  (đầm,  hồ,  ao)  và 
khu nước chảy (sông suối).


I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA
II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA HOÁ
III. SINH QUYỂN

1. Khái niệm

2. Các khu sinh học trong sinh quyển
­ Khu sinh học biển:
+ Theo chiều thẳng đứng: SV nổi, ĐV đáy.
+ Theo chiều ngang: vùng ven bờ, vùng khơi. 


­ Nêu khái niệm về chu trình sinh địa hoá, chu trình 
cacbon,  chu  trình  nitơ,  chu  trình  nước  trong  tự 
nhiên.
­  Những  nguyên  nhân  làm  cho  nồng  độ  khí  CO2 
trong bầu khí quyển tăng? Nêu hậu quả và cách hạn 
chế?


­ Học thuộc bài.
­ Trả lời câu hỏi và bài tập cuối 
bài.
­ Đọc bài mới trước khi tới lớp.