SKKN tích hợp kiến thức biến đổi khí hậu vào giảng dạy bài 9 biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu và đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá công nghệ 10

MỤC LỤC
1. MỞ ĐẦU ………………………………………………………………….

Trang

1.1. Lý do chọn đề tài…………………………………………………………..
1.2. Mục đích của SKKN………………………………………………………
II 1.3. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………..
1. 4. Phương pháp nghiên cứu………………………………………………...
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM…………………………….

1
1
2
2
2
2

2.1. Cơ sở lí luận của đềề̀ tàề̀i…………………………………...........................
2.2. Thực trạng của vấn đềề̀…………………………………………………….
2.3. Các biện pháp giải quyết…………………………………………………
2.3.1 Xây dựng nội dung tích hợp BĐKH vàề̀o bàề̀i họọ̣c ……………………….
2.3.2. Tổ chức biên soạn giáo án tích hợp vàề̀o giảng dạy……………………..
A. Mục tiêu bàề̀i họọ̣c……………………………………………………………
1. Kiến thức ……………………………………………………………..........
2. Kỹ năng …………………………………………………………………….
3 Thái độ ………………………………………………………………………
4 Năng lực hướng tới…………………………………………………………
B. Phương tiện dạy họọ̣c……………………………………………………….
C. Phương pháp dạy họọ̣c chủ yếu …………………………………………….
D. Tiến trình dạy họọ̣c …………………………………………………………

2.3.3. Biên soạn câu hỏi vàề̀ đáp án đánh giá năng lực họọ̣c sinh…………… …
2.4. Kiểm nghiệm……………………………………………………………..
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ …...………………………………………

2
3
3
3
4
4
4
4
4
4
4
5
5
8
11
11

3.1. Kết luận ………………………………………………………………...
3.2. Kiến nghị ………………………………………………………………..

11
11

0

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài:
Biến đổi khí hậu làề̀ một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại
trong thế kỷ 21, đã vàề̀ đang gây ra những biến đổi mạnh mẽ thông qua các hiện
tượng thời tiết cực đoan, dị thường .
Nguyên nhân chính cuả BĐKH làề̀ sự gia tăng nồng các khí nhàề̀ kính (như
CO2, CH4 …) trong khí quyển. Theo các nhàề̀ khoa họọ̣c, sự biến đổi của khí hậu
trong vòng 150 năm trở lại đây xảy ra chủ yếu do các hoạt động khai thác vàề̀ sử
dụng tàề̀i nguyên không hợp lí của con người ,đặc biệt việc khai thác vàề̀ sử dụng
nhiên liệu hóa thạch cũng như tàề̀i nguyên đất, tàề̀i nguyên rừng [1].
Việt Nam làề̀ một trong những nước chịu nặng nềề̀ của BĐKH, với tốc độ
biến đổi khí hậu ngàề̀y càề̀ng tăng, mức độ ảnh hưởng nghiêm trọọ̣ng trên diện
rộng. Kịch bản xấu nhất cho Việt Nam làề̀ vàề̀o cuối thế kỉ 21 nhiệt độ có thể tăng
khoảng 40 C nước biển dâng cao 1m. Với kịch bản trên, theo các mô hình nghiên
cứu sẽ ngập khoảng 40% diện tích đồng bằng Sông Cưủ Long, 11% diện tích
đồng bằng Sông Hồng, 3% diện tích các tỉnh ven biển bị nghập, 20% diện tích
thàề̀nh phố Hồ Chí Minh vàề̀ khoảng 10 – 12% dân số nước ta bị ảnh hưởng trực
tiếp [2].
BĐKH không chỉ ảnh hưởng nặng nềề̀ đến các vùng ven biển màề̀ nó còn
tác động mạnh mẽ đến vùng miềề̀n núi ở nước ta. Đối vùng ven biển hiện tượng
nước biển dâng vàề̀ quá trình xâm nhập mặn biểu hiện rõ rệt, thì Ở miềề̀n núi
BĐKH biểu hiện ở hiện tượng khó dự đoán. Cơ chế tác động của biến đổi khí
hậu lên vùng miềề̀n núi cũng rất phúc tạp vàề̀ đa dạng, nhưng cơ chế nàề̀y thể hiện
rõ ràề̀ng nhất làề̀ thông qua chu trình nước vàề̀ biểu hiện thông qua những nhiễu
loạn vàề̀ bất thường của thời tiết. Như lũ lụt, sạt lở đất, hạn hán vàề̀ các hiện tượng
lốc xoáy, mưa đá….
Đối tượng chính chịu sự tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu làề̀ hệ tự
nhiên vàề̀ hệ xã hội. Trong đó hệ tự nhiên ảnh hưởng lên sản xuất nông nghiệp, từ
đó ảnh hưởng đến đời sống con người.
Vậy phải làề̀m gì để người dân miềề̀n núi đối phó với những khó khăn do thiên tai

gây ra, để gắn bó với quê hương với bản làề̀ng. Theo tôi có nhiềề̀u giải pháp như:
lồng ghép các chính sách phát triển nhàề̀ nước với ứng phó BĐKH,trang bị những
kiến thức cơ bản vềề̀ BĐKH cho người dân… đặc biệt làề̀ phải giáo dục cho các
chủ nhân tương lai làề̀ các em họọ̣c sinh, sinh sống ở miềề̀n núi vềề̀ BĐKH vàề̀ cách
đối phó với BĐKH trong tương lai.
Giáo dục ứng phó với BĐKH vàề̀ phòng, chống thiên tai ở trong trường
THPT làề̀ một quá trình tạo dựng cho họọ̣c sinh những nhận thức, thái độ, động cơ
rõ ràề̀ng nhằm tìm ra những giải pháp thích hợp nhất trong ứng phó với BĐKH.
Để giáo dục “ Ứng phó với BĐKH vàề̀ phòng, chống thiên tai” cho họọ̣c
sinh ở trường THPT có thể có nhiềề̀u cách vàề̀ kết hợp nhiềề̀u hình thức như: tuyên
truyềề̀n, cổ động, thông qua các cuộc thi… nhưng theo tôi một trong những cách
hữu hiệu nhất để gắn họọ̣c sinh vàề̀o các hoạt động nàề̀y một cách có hiệu quả đó làề̀
1


tích hợp, lồng ghép những nội dung vềề̀ “ Ứng phó với BĐKH’’ vàề̀o các môn họọ̣c
trong đó có môn công nghệ nông nghiệp có điềề̀u kiện để lồng ghép nội dung
nàề̀y.Trong quá trình giảng dạy môn công nghệ 10, tôi thấy có rất nhiềề̀u bàề̀i họọ̣c
có thể lồng ghép hoặc tích hợp nội dung BĐKH để giảng dạy cho họọ̣c sinh. Tuy
nhiên để giảng dạy có hiệu quả kiến thức BĐKH cần tìm địa chỉ tích hợp, lồng
ghép sao cho phù hợp với nội dung bàề̀i họọ̣c, phù hợp với từng đối tượng họọ̣c
sinh. Vì lí do trên tôi quyết định xây dựng nội dung vàề̀ giáo án tích hợp BĐKH
vàề̀o 1 bàề̀i họọ̣c cụ thể đó làề̀ ” Tích hợp kiến thức biến đổi khí hậu vào giảng dạy
bài 9 - biện pháp cải tạo đất xám bạc màu và đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.
1.2. Mục đích của SKKN
Sáng kiến góp phần giúp các giáo viên có được định hướng cụ thể vàề̀ một
số kinh nghiệm khi đưa Tích hợp BĐKH vàề̀o giảng dạy môn công nghệ sao cho
có hiệu quả, được họọ̣c sinh đón nhận vàề̀ có tác động tích cực đến nhận thức của
người dân vềề̀ BĐKH. Đồng thời hình thàề̀nh cho họọ̣c sinh kỹ năng giải quyết các
vấn đềề̀ trong cuộc sống, vượt qua những tình huống, thách thức bất ngờ để hình

hàề̀nh năng lực sống tự lập cho các em.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Sáng kiến chủ yếu đềề̀ cập đến vấn đềề̀ chuyên môn trong giảng dạy một bàề̀i
họọ̣c cụ thể của môn công nghệ 10, khi tích hơp nội dung BĐKH trong nội dung
bàề̀i họọ̣c.
Sáng kiến hướng tới đối tượng chủ yếu làề̀ các em họọ̣c sinh lớp 10 miềề̀n núi
, góp phần giúp các em có thêm hiểu biết vềề̀ BĐKH để các em có kỹ năng,
hướng giải quyết đúng đắn các vấn đềề̀ thực tiễn trong cuộc sống. Đồng thời, tăng
cường thêm khả năng, sự hiểu biết, nhận thức vềề̀ thực trạng cũng như hướng giải
quyết vấn đềề̀ BĐKH nơi các em sinh sống.
Từ nhận thức, hàề̀nh động, hiểu biết của các em họọ̣c sinh sẽ phần nàề̀o tác
động đến nhận thức của người dân địa phương vềề̀ vấn đềề̀ BĐKH.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu cơ sở lýý́ thuyết vàề̀ vận dụng cơ sở lýý́ thuyết vàề̀o dạy
họọ̣c thực tiễn.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của đề tài
Biến đổi khí hậu vàề̀ nước biển dâng làề̀ một thực tế đã, đang vàề̀ sẽ xảy ra
trêm phạm vi toàề̀n cầu. Việt Nam làề̀ một trong mười nước chịu hậu quả nặng nềề̀
nhất của biến đổi khí hậu. Khi BĐKH xảy ra, ảnh hưởng lớn đối với đời sống
người dân đặc biệt làề̀ đồng bàề̀o các dân tộc thiểu số sống ở miềề̀n núi. Nơi tập
trung phần lớn làề̀ các hộ nghèo ở nước ta.
Để nâng cao nhận thức cho người dân miềề̀n núi vềề̀ BĐKH, nhất làề̀ các em
họọ̣c sinh dân tộc làề̀ những chủ nhân tương lai ,cần phải trang bị cho các em
những kiến thức cơ bản nhất , những nguyên nhân vàề̀ hậu quả màề̀ BĐKH gây ra.
2


Từ đó các em biết vận dụng những kiến thức đã họọ̣c áp dụng trong sản xuất thực
tiễn của gia đình, góp phần xây dựng bản làề̀ng miềề̀n núi đi lên.

2.2. Thực trạng của vấn đề
Vềề̀ phía giáo viên: Việc đổi mới phương pháp dạy họọ̣c hiện nay trong các
nhàề̀ trường THPT đã được chú trọọ̣ng, tuy nhiên đa số phần giáo án chủ yếu làề̀
nội dung SGK chưa chú trọọ̣ng đến những kiến thức thời sự, thực tiễn . Đặc biệt
BĐKH làề̀ một thách thức lớn của nhân loại, có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến đời
sống của con người trên toàề̀n thế giới. Do đó khi soạn giáo án vàề̀ dạy họọ̣c giáo
viên cần đưa kiến thức nàề̀y vàề̀o bàề̀i họọ̣c, để giáo dục các em có cách nhìn tích
cực hơn vềề̀ BĐKH trong đó môn công nghệ nông nghiệp làề̀ môn phù hợp để tích
hợp nội dung nàề̀y.
Vềề̀ phía họọ̣c sinh: Trường THPT Như Xuân làề̀ một trường miềề̀n núi, đa số
các em họọ̣c sinh làề̀ con em dân tộc. Kinh tế gia đình các em phụ thuộc vàề̀o sản
xuất nông nghiệp nên còn gặp rất nhiềề̀u khó khăn trong quá trình họọ̣c tập. Phần
lớn các em sau khi tốt nghiệp THPT không tiếp tục họọ̣c các trường chuyên
nghiệp màề̀ trở vềề̀ gia đình tham gia vàề̀o sản xuất. Do đó môn công nghệ nông
nghiệp có một vai trò thiết thực với cuộc sống các em .Tuy nhiên việc sản xuất
nông nghiệp của người dân miềề̀n núi rất nhiềề̀u khó khăn chủ yếu phụ thuộc vàề̀o
thiên nhiên, đặc biệt gần đâyBĐKH gây ra thời tiết cực đoan thường xuyên càề̀ng
làề̀m cho cuộc sống người dân càề̀ng khó khăn hơn. Trong khi đó người dân rất
hạn chế trong việc hiểu biết vàề̀ các kiến thức BĐKH, từ đó rất khó khăn trong
ứng phó với BĐKH. Do đó việc tích hợp kiến thức BĐKH vàề̀o bàề̀i họọ̣c làề̀ một
giải pháp tốt nhằm nâng cao nhận thức cho các em, từ đó các em biết vận dụng
vàề̀o đời sống ngoàề̀i ra còn phổ biến kiến thức vềề̀ BĐKH cho người dân nơi các
em sinh sống.
2.3. Các biện pháp giải quyết
2.3.1. Xây dựng nội dung tích hợp BĐKH vào bài học
Trong nội dung bàề̀i 9 “ Biện pháp cải tạo vàề̀ sử dụng đất xám bạc màề̀u vàề̀
đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá” gồm 2 phần đềề̀u có thể tích hợp kiến thức BĐKH
vàề̀o giảng dạy, nội dung tích hợp cụ thể:
Bàề̀i
Địa chỉ Nội dung tích hợp

Mức
độ
tích hợp
tích hợp
Bàề̀i 9 Biện Toàề̀n
Nguyên nhân gia tăng đất xói mòn, đất
Tích hợp
pháp
cải bàề̀i bao bạc màề̀u một phần do BĐKH gây ra.Các toàề̀n phần
tạo vàề̀ sử gồm
loại đâí xói mòn mạnh trơ sỏi đá,đất xám
dụng
đất phần
bạc màề̀u ở điềề̀u địa hình dốc, do vậy càề̀ng
xám
bạc I,II
chịu tác động mạnh mẽ của thiên tai (bão,
màề̀u vàề̀ đất
lũ lụt, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán…). Tìm
xói
mòn
hiểu diễn biến xói mòn đất, bạc màề̀u đất
mạnh
trơ
vàề̀ diện tích đất xói mòn trên hệ thống
sỏi đá`
truyềề̀n thông. Tuyên truyềề̀n hướng dẫn
người dân thực
hiện các biện pháp cải tạo đất như xây
3

dựng hệ thống tưới tiêu, đắp bờ, làề̀m
ruộng bậc thang, thềề̀m cây ăn quả, trồng
xen cây nông nghiệp vàề̀ băng cây phân
xanh, bón vôi cải tạo đất, trồng cây họọ̣
đậu…chống sạt lở đất vàề̀ chống xói mòn.
Trồng vàề̀ bảo vệ rừng đầu nguồn, phủ
xanh đất trống đồi núi trọọ̣c. Ở nơi đất dốc,
hay trượt lở thường xuyên quan sát các
dấu hiệu sạt lở đất khu xung quanh nhàề̀,
đường đi… Hướng dẫn họọ̣c sinh tránh xa
đường đi ở các khu vực dễ bị xói mòn, sạt
lở đất khi có mưa dầm, lũ quét, giông
bão..`
2.3.2. Tổ chức biên soạn giáo án tích hợp và giảng dạy
Tiết PPCT: 10
Bài 9: Biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu và đất xói mòn mạnh
trơ sỏi đá
A. Mục tiêu bài học
Qua bàề̀i họọ̣c họọ̣c sinh có khả năng:
1. Kiến thức
- Giải thích được nguyên nhân hình thàề̀nh, đặc điểm, tính chất của đất
xám bạc màề̀u vàề̀ đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.
- Phân tích được tác dụng của các biện pháp cải tạo đất xám bạc màề̀u vàề̀
đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá làề̀ giải pháp giảm thiểu ảnh hưởng của BĐHK.
Trình bàề̀y được hướng sử dụng 2 loại đất nàề̀y theo hướng bảo vệ tàề̀i
nguyên đất bềề̀n vững ứng phó BĐKH.
2. Kỹ năng
Phát triển kỹ năng tư duy logic: Từ đặc điểm, tính chất, của đất xám bạc

màề̀u, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá suy ra các biện pháp cải tạo hợp lýý́.
3. Thái độ
Có ýý́ thức bảo vệ, cải tạo đất xám bạc màề̀u, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá
trước tác động của BĐKH, thiên tai, để phát triển sản xuất, tạo môi trường sinh
thái.
4. Năng lực hướng tới
Hình thàề̀nh vàề̀ phát triển cho họọ̣c sinh một số năng lực:
- Năng lực chung: Năng lực làề̀m việc theo nhóm, năng giao tiếp, năng lực
sử dụng ngôn ngữ, năng lực tính toán khi thực các biện pháp bón phân cải tạo
đất.
- Năng lực riêng: Sử dụng vàề̀ phân biệt tốt các thuật ngữ chuyên ngàề̀nh
nông nghiêp như : Hạt limmon, phẫu diện đất, hạt keo đất ….
B. Phương tiện dạy học
- Tranh ảnh hình 9.1, 9.2, 9.3, 9.4, 9.5 SGK môn công nghệ 10.
4


- Phiếu họọ̣c tập
- Các tranh ảnh vềề̀ các vùng đất xám bạc màề̀u, đất xói mòn mạnh trơ sỏi
đá, đất bị sạt lở, ảnh vềề̀ các biện pháp cải tạo …
C. Phương pháp dạy học chủ yếu
- Hỏi đáp – tìm tòi
- Trực quan – tìm tòi
- Thảo luận nhóm
D. Tiến trình dạy học
1. Ổn định tổ chức
2.Kiểm tra bài cũ
Không kiểm tra
3. Dạy học bài mới – 45’
Đất Việt Nam được hình thàề̀nh trong điềề̀u kiện nhiệt đới nóng ẩm nên

chất hữu cơ vàề̀ mùn trong đất rất dễ bị khoáng hóa, các chất dinh dưỡng dễ bị
nước mưa rửa trôi. Khoảng 70% diện tích đất tự nhiên phân bố ở vùng đồi núi
nên đất chịu ảnh hưởng của quá trình xói mòn. Đất bị thoái hóa mạnh. Diện tích
đất xấu nhiềề̀u hơn đất tốt. Trong các loại xấu ở miềề̀n núi cần phải cải tạo phải kể
đến đất xám bạc màề̀u vàề̀ đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: Tìm hiểu nguyên nhân, biện pháp cải tạo và hướng sử dụng
đất xám bạc màu – 20’
- Yêu cầu HS nghiên cứu SGK phần 1
I. Cải tạo và sử dụng đất xám
- Những điềề̀u kiện vàề̀ nguyên nhân dẫn tới bạc màu
tình trạng đất bị bạc màề̀u làề̀ gì?
1. Điều kiện và nguyên nhân hình
- GV: cho HS quan sát một số tranh ảnh vềề̀ thàn
h
đất xám bạc màề̀u
- Hình thàề̀nh ở vùng giáp ranh
- Tại sao địa hình dốc thoải lại gây nên bạc giữa đồng bằng vàề̀ miềề̀n núi
màề̀u đất?
- Địa hình dốc thoải quá trình rửa
- Canh tác lạc hậu tại sao lại làề̀m bạc màề̀u
trôi mạnh
đất?
- Tập quán canh tác lạc hậu
GV: giải thích như thế nàề̀o làề̀ tập quán canh
tác lạc hậu, vàề̀ sự cần thiết của việc thay
đổi tập quán canh tác trong đk bất lợi của
thời tiết hiện nay
- GV: việc gia tăng diện tích đất xám bạc

2. Tính chất của đất xám bạc màu
màề̀u một phần làề̀ do BĐKH , thiên tai gây
- Tầng đất mặt mỏng
ra .
- Thàề̀nh phần cơ giới nhẹ, thường
khô hạn
- Yêu cầu HS tóm tắt các đặc điểm của đất - Đất chua hoặc rất chua
xám bạc màề̀u theo trình tự: phẫu diện
- Nghèo chất dinh dưỡng, nghèo
thàề̀nh phần cơ giớiđộ chuadinh
mùn
dưỡng VSV
- Số lượng VSV đất ít, hoạt động
yếu
5


3. Biện pháp cải tạo và hướng sử
dụng
a. Biện pháp cải tạo
- Xây dựng bờ vùng, bờ thửa, tưới
-

tiêu hợp lýý́: Khắc phục hạn hán,
Với những đặc điểm
tính trường
chất trên,
cây lợi cho VSV
trồng sẽ sinh trưởng vàề̀
tạo môi

thuận
phát
triển
kém.
Vì
vậy,
muốn
canh
tác
nâng
cao năng suất cây
đất hoạt động thuận lợi -> Tăng độ

trồng -> tăng khả năng thích với BĐKH
phải có biện pháp cải tạo phù hợp.
- Yêu cầu HS nghiên cứu SGK, hoàề̀n thàề̀nh
bảng:
BIỆN PHÁP
TÁC DỤNG

- sau 5’ gọọ̣i đại diện 1 nhóm lên trình bàề̀y,
nhóm khác bổ sung.

- Gv: trong việc sản xuất nông nghiệp hiện
nay cần sử tàề̀i nguyên nước hợp lí, sử dụng
tiết kiệm vừa đủ, không dư thừa để ứng
phó BĐKH, thiên tai gây ra
Gv: do đặc điểm, tính chất của đất xám bạc
màề̀u vàề̀ BĐKH ngàề̀y càề̀ng gia tăng, biện
pháp thích ứng làề̀ thay đổi cách sử dụng

đất. Vậy đất xám bạc màề̀u sử dụng như thế
nàề̀o cho hiệu quả?

Hs trả lời

bềề̀n vững vàề̀ bảo vệ hệ sinh thái

nông nghiệp trước sự tác động của

BĐKH.
- Càề̀y sâu dần: Tăng độ dàề̀y tầng

đất mặt
- Bón vôi: Giảm độ chua, tạo kết
cấu đất
- Luân canh: Tăng cường VSV cố
định đạm
- Bón phân hóa hợp lýý́, cân đối,
tránh lạm dụng gây ô nhiễm môi
trường, ứng phó BĐKH
- Tăng cường bón phân hữu cơ:
Khắc phục tình trạng nghèo chất
dinh dưỡng, tăng lượng mùn, lượng
VSV...
b. Sử dụng đất xám bạc màu
Do hình thàề̀nh ở vùng đất thoải,
thàề̀nh phần cơ giới nhẹ, dễ thoát
nước, hay bị khô hạn -> Nên ưu
tiên các cây trồng cạn, tiết kiệm
nước, các cây họọ̣ đậu tăng cường

chất dinh dưỡng cho đất. Để ứng
phó tốt với BĐKH vàề̀ các thiên tai
gây ra

Hoạt động 2: Tìm hiểu nguyên nhân, biện pháp cải tạo và hướng sử
dụng đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá – 20’
Gv : cho hs xem các hình ảnh xói mòn vàề̀
II. Cải tạo và sử dụng đất xói
hiện tượng sạt lở đất ở miềề̀n núi.
mòn mạnh trơ sỏi đá
- Thế nàề̀o làề̀ xói mòn?
1. Điều kiện và nguyên nhân hình
- Nguyên nhân dẫn tới tình trạng xói mòn
thành
đất?
- Mưa lớn phá vỡ kết cấu
(Nguyên nhân xâu xa dẫn tới mưa lũ nhiềề̀u - Địa hình dốc tạo ra dòng chảy
làề̀ gì?)
rửa trôi
6


Gv : hiện nay một phần nguyên nhân gây - Chặt phá rừng giảm độ che phủ,
xói mòn đất còn có quá trình BĐKH gây ra. tăng tốc độ dòng chảy . Đây chính
làề̀ nguyên nhân gây BĐKH vàề̀ các
thiên tai tác động đến con người.
- Yêu cầu HS trả lời câu hỏi SGK: Đất Lâm 2. Tính chất của đất xói mòn mạnh
nghiệp vàề̀ đất Nông nghiệp, đất nàề̀o xảy ra - Hình thái phẫu diện đất không
xói mòn mạnh hơn? Tại sao? (đất Lâm hoàề̀n chỉnh, có trường hợp mất hẳn
nghiệp, vì thường là đất dốc có tốc độ rửa tầng mùn.

trôi lớn)
- Sét vàề̀ limmon bị cuốn trôi, trong
- Yêu cầu HS tóm tắt đặc điểm của đất xói đất,cát, sỏi chiếm ưu thế.
mòn theo trình tự: phẫu diện thàề̀nh phần cơ - Đất chua hoặc rất chua.
- Nghèo chất dinh dưỡng, nghèo
giới độ chua dinh dưỡng VSV
mùn
- Số lượng VSV đất ít, hoạt động
yếu
3. Biện pháp cải tạo và sử
dụng * Biện pháp công trình:
- Yêu cầu các nhóm HS nghiên cứu SGK,
- Làề̀m ruộng bậc thang: Hạn chế
hoàề̀n thàề̀nh bảng:
tốc độ dòng chảy, giữ ẩm, giữ
BIỆN PHÁP
TÁC DỤNG
nước thuận lợi cho canh tác ->
BP Công
Thích ứng BĐKH cho người dân
trình
vùng cao
- Thềề̀m cây ăn quả: Tăng độ che
phủ đất, hạn chế xói mòn -> Ứng
BP
Nông
phó với BĐK
học
* Biện pháp nông họọ̣c:
- Canh tác theo đường đồng mức:

Giữ nước, hạn chế tốc độ dòng
chảy
Sau 5’ yêu cầu 1 nhóm trình bàề̀y, các nhóm
- Bón phân hữu cơ kết hợp phân
khác bổ sung
khoáng: Tăng cường chất dinh
Gv: Các biện pháp cải tạo mục đích đềề̀u cải
dưỡng, nâng cao lượng mùn vàề̀
tạo các tính chất lí, hóa sinh họọ̣c của đất.
VSV đất
- Bón vôi tạo kết cấu đất vàề̀ giảm
độ chua
- Luân canh, xen canh gối vụ: Tận
dụng tầng dinh dưỡng, tăng lượng
VSV cố định đạm, không để đất
trống hạn chế hạt mưa rơi trực tiếp
vàề̀o đất.
Gv: trồng rừng, bảo vệ rừng có vai trò hết
- Trồng cây thàề̀nh băng, dải: Giữ
sức quan trọọ̣ng trong việc ứng phó với
nước, hạn chế tốc độ dòng chảy
7


BĐKH

- Nông lâm kết hợp: Tăng độ che
phủ, giữ nước, hạn chế tốc độ
dòng chảy, lấy ngắn nuôi dàề̀i ->
thích nghi với các đk bất lợi.

- Trồng rừng, bảo vệ rừng đầu
nguồn: Tăng độ che phủ, giữ nước,
hạn chế tốc độ dòng chảy-> Làề̀
biện pháp cơ bản để phát triển một
hệ sinh thái bềề̀n vững cho người
dân miềề̀n núi thích nghi với
BĐKH

4. Củng cố (5’)
GV : Đất không phải làề̀ nguồn tàề̀i nguyên vô tận khi canh tác phải có biện
pháp bảo vệ không nên gây cho đất xấu vàề̀ làề̀m nguy cơ đất càề̀ng ngàề̀y càề̀ng xấu
làề̀ do sự gia tăng dân số, tập quán canh tác lạc hậu không đúng kĩ thuật , đốt phá
rừng tràề̀n lan, lạm dụng thuốc hóa họọ̣c…từ đó có biện pháp sự dụng phù hợp.
-Trồng rừng, bảo vệ rừng có vai trò gì trong việc thích ứng với BĐKH vàề̀ thiên
tai?
2.3.3. Xây dựng hệ thống câu hỏi và đáp án kiểm tra đánh giá phát triển
năng lực học sinh thông qua phần Tích hợp “ Giáo dục ứng phó với BĐKH
vào giảng dạy bài 9 công nghệ 10”
Câu 1: Lũ lụt, sạt lở, mưa lớn có ảnh hưởng như thế nào tới đất trồng, đời
sống con người? Nguyên nhân chủ yếu nào dẫn đến hiện tượng bão lũ bất
thường và hạn hán kéo dài hiện nay?
Đáp án:
* Lũ lụt, sạt sở, mưa lớn ảnh hưởng đến đất trồng:
- Làề̀m giảm diện tích đất canh tác do sạt lở ở vùng núi, bờ sông -> đá lùi
lấp đất canh tác hoặc bị nước sông suối cuối trôi.
- Làề̀m thay đổi tính chất của đất trồng, các chất dinh dưỡng bị cuốn
trôi, lớp đất mặt mỏng dần -> độ phì nhiêu của đất giảm.
- Làề̀m cho đất xuất hiện nhiềề̀u độc tố do nơi khác chảy đến.
* Ảnh hưởng đến con người:
- Mất đất canh tác, sản lượng lương thực giảm.

- Đi lại khó khăn do sạt lở đất.
- Đời sống thay đổi theo hướng tiêu cực do thiên tai .
* Nguyên nhân bão, lũ bất thường vàề̀ hạn hán kéo dàề̀i:
- Do con người chặt phá rừng làề̀m giảm bềề̀ mặt che phủ, giảm quá trình
điềề̀u tiết nước.
- Do hoạt động sản xuất công nghiệp thải ra nhiềề̀u các chất độc hại làề̀m
BĐKH.
- Do thay đổi chu trình của khí hậu.
Câu 2 : Vì sao tập quán canh tác lạc hậu của người dân lại làm đất bị thoái
hóa mạnh?

8


Đáp án:
- Phá rừng bừa bãi, làề̀m cho quá trình xói mòn, rửa trôi mạnh -> đất bị
thoái hóa
- Luân canh cây trồng không có thời gian bỏ hóa thích hợp, thời gian nghỉ
của đất ngắn -> suy kiệt các chất dinh dưỡng của đất.
- Lạm dụng phân hóa họọ̣c, thuốc BVTV quá mức làề̀m ô nhiễm đất.
- Bố trí các loại cây trồng chưa phù hợp.
- Tươi tiêu chưa hợp lí làề̀m cho đất bị rửa trôi.
- Du canh, du cư ở các đồng bàề̀o dân tộc thiểu số làề̀m cho đất suy kiện
trầm trọọ̣ng.
Câu 3 : Để cải tạo và hạn chế sự hình thành đất xám bạc màu, người ta sủ
dụng những biện pháp nào?
Đáp án :
Các biện pháp cải tạo:
- Xây dựng bờ vùng, bờ thửa, tưới tiêu hợp lýý́: Khắc phục hạn hán, tạo
môi trường thuận lợi cho VSV đất hoạt động thuận lợi -> Tăng độ bềề̀n vững vàề̀

bảo vệ hệ sinh thái nông nghiệp trước sự tác động của BĐKH.
- Càề̀y sâu dần: Tăng độ dàề̀y tầng đất mặt
- Bón vôi: Giảm độ chua, tạo kết cấu đất
- Luân canh: Tăng cường VSV cố định đạm
- Bón phân hóa hợp lýý́, cân đối, tránh lạm dụng gây ô nhiễm môi
trường, ứng phó BĐKH
- Tăng cường bón phân hữu cơ: Khắc phục tình trạng nghèo chất dinh
dưỡng, tăng lượng mùn, lượng VSV...
Câu 4 : Nêu những nguyên nhân hình thành đất xám bạc màu và đất xói
mòn mạnh trơ sỏi đá?
Đáp án:
Nguyên nhân chính:
- Do mưa lớn làề̀m phá vỡ kết cấu đất. Mưa càề̀ng lớn lượng đất bị bàề̀o mòn,
rửa trôi càề̀ng nhiềề̀u.
- Do địa hình dốc: Độ dốc càề̀ng lớn, dốc càề̀ng dàề̀i tốc độ dòng chảy
càề̀ng mạnh, tốc độ xói mòn càề̀ng lớn.
- Do con người chặt phá rừng, làề̀m giảm bềề̀ mặt che phủ.
- Do tập quán canh tác lạc hậu.
Câu 5 : Sử dụng biện pháp công trình có tác dụng cải tạo đất xói mòn mạnh
trơ sỏi đá và hạn chế những ảnh hưởng do BĐKH như thế nào?
Đáp án :
Biện pháp công trình bao gồm:
Làề̀m ruộng bậc thang, làề̀ những dải đất nằm ngang sườn dốc có tác dụng:
+ Dùng để canh tác, giữ nước, giữ ẩm chống hạn, giúp người dân thích
nghi với các điềề̀u kiện bất lợi của thời tiết.
+ Hạn chế dòng chảy, giảm quá trình xói mòn, sạt lở giảm nhẹ thiện hại
do BĐKH gây ra.
9

+ Giảm thiểu tốt nhất những tác động của nước mưa. Giữ lại nhiềề̀u nhất
chất dinh dưỡng trong đất.
Thềề̀m cây ăn quả, làề̀ một dạng không lien tục của ruộng bậc thang
+ Tăng độ che phủ, hạn chế nước mưa rơi vàề̀o đất phá vỡ kết cấu .
+ Làề̀m giảm vận tốc dòng chảy khi mưa lớn.
+ Rễ cây ăn quả có tác dụng giữ đất, điềề̀u tiết nước hạn chế tác động
BĐKH.
Câu 6 : Trồng rừng và bảo vệ rừng có vai trò gì trong việc ứng phó với BĐKH?
Đáp án:
- Rừng có tác dụng điềề̀u hòa khí hậu thông qua làề̀m giảm đáng kể lượng
nhiệt mặt trời chiếu xuống mặt đất.
- Rừng có vai trò giữ vàề̀ điềề̀u tiết nước, chống hạn hán, lũ lụt, sạt lở đất. Rừng có vai trò lọọ̣c các chất độc hại do hoạt động của con người, làề̀m
giảm khí nhàề̀ kính, tạo môi trường sống trong làề̀nh.
- Rừng có tác dụng chống xói mòn rửa trôi, đặc biệt làề̀ ở vùng đất
dốc, giúp con người có đất canh tác.
Câu 7 : Trong các biện pháp nông học cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá,
biện pháp nào có tác dụng cải tạo tính chất xấu của đất? Biện pháp nào hạn
chế nguyên nhân hình thành đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá?
Đáp án:
*Các biện pháp cải tạo tính chất xấu của đất xói mòn trơ sỏi đá:
- Bón phân hữu cơ kết hợp với phân khoáng (N, P, K).
- Bón vôi cải tạo đất.
- Luân canh xen canh gối vụ cây trồng.
*Các biện pháp hạn chế nguyên nhân hình thàề̀nh đất xói mòn trơ sỏi đá:
- Canh tác theo đường đồng mức.
- Trồng cây thàề̀nh băng.
- Canh tác nông, lâm kết hợp.
- Trồng cây bảo vệ đất, đặc biệt làề̀ trồng vàề̀ bảo vệ rừng đầu nguồn.
Câu 8 : Các hiện tượng bất thường của khí hậu nước ta hiện nay có ảnh
hưởng như thế nào đến đất sản xuất nông nghiệp ở khu vực miền núi?

Đáp án:
Các hiện tượng bất thường do khí hậu gây ra ảnh hưởng sản xuất nông
nghiệp khu vực miềề̀n núi:
- Hạn hán ->làề̀m thiếu nước sản xuất, cây trồng sinh trưởng kém, năng
xuất chất lượng giảm.
- Lũ lụt, sạt lở đất -> mất đất canh tác, thay đổi lịch thời vụ, dịch bệnh
trên cây trồng vật, nuôi phát triển.
- Giá rét, sương muối -> Làề̀m cho cây trồng , vật nuôi chết hang loạt.
- Mưa đá, lốc xoáy -> thiện hại cho hoa màề̀u, gây gẫy đổ cho cây lâm
nghiệp.
Câu 9 : Em hãy cho biết nguyên nhân gây xói mòn đất? Xói mòn đất thường sảy
ra ở đâu? Đất nông nghiệp và đất lâm nghiệp, đất nào chịu tác động của quá
10


trình xói mòn mạnh hơn? Tại sao?
Đáp án :
- Nguyên nhân gây xói mòn đất làề̀ do mưa lớn, địa hình dốc vàề̀ do chặt
phá rừng làề̀m giảm độ che phủ.
- Xói mòn đất thường sảy ra ở vùng đồi, núi, vùng cao do có địa hình dốc.
- Đất nông nghiệp vàề̀ đất lâm nghiệp, thì đất lâm nghiệp chịu tác động
của quá trình xói mòn mạnh hơn do đất lâm nghiệp đa số ở vùng đồi, núi có địa
hình dốc, tốc độ dòng chảy mạnh.
2.4. Kiểm nghiệm
Qua việc áp dụng sáng kiến của mình vàề̀o dạy 4 lớp đềề̀u làề̀ lớp đại tràề̀ đa
số làề̀ các em dân tộc thiểu số,ở các lớp 10A8, 11A9 trong năm họọ̣c vừa qua, tôi
đã thu được kết quả khả quan hơn so với các lớp đối chứng (10A10, 10A11) .
Các em đã có thái độ tích cực hơn đối với môn họọ̣c, vận dụng những kiến thức
đã họọ̣c vàề̀o thực tiễn nhiềề̀u hơn. kết quả họọ̣c tập có sự tiến bộ rõ rệt. Đặc biệt,
thấy được tác hại của một số hiện tượng thời tiết cực đoan do BĐKH gây nên từ

đó tuyên truyềề̀n để những người xung quanh hiểu rõ, ýý́ thức bảo vệ đất canh tác
bềề̀n vững hơn . Kết quả họọ̣c tập các em như sau:
Bảng 1: Kết quả kiểm tra khảo sát các lớp:
Khá
Trung bình
Yếu
Lớp
Sĩ số Giỏi
Số
%
Số
%
Số
%
Số
%
lượn
lượn
lượn
lượn
g
g
g
g
10A8 43
12
27,9 27
62,7 4
9,4
00

00
10A9 42
15
35,7 25
59,5 2
4,8
00
00
10A1 42
00
00
16
38,0 21
50,0 5
12,0
0
10A1 42
02
4,7
18
42,8 20
47,6 2
4,9
1
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Những nội dung phân chia lồng ghép tích hợp giáo dục ứng phó với biến
đổi khí hậu chỉ mang tính chất tương đối. Một giáo viên cần có đầu tư kĩ lưỡng
vềề̀ nội dung lồng ghép thì chắc chắn có thể thực hiện tốt mục tiêu giáo dục kỹ
năng sống cho họọ̣c sinh.

BĐKH không phải làề̀ câu chuyện trong tương lai màề̀ làề̀ vấn đềề̀ cần phải
giải quyết cấp bách của mỗi quốc gia.Việt Nam làề̀ một quốc gia chịu tác động
mạnh mẽ của quá trình BĐKH, do vậy chúng ta cần có bước đi cụ thể, đặc biệt
làề̀ giáo dục tốt cho họọ̣c sinh vềề̀ kiến thức, kỹ năng để các em biết vận dụng kiến
thức đã họọ̣c vàề̀o trong cuộc sống. Giúp các em biết cách phòng, chống thiên tai,
giảm nhẹ những gì thiên tai gây ra cho con người.
3.2. Kiến nghị
11


BĐKH vàề̀ một đềề̀ tàề̀i mới trong giáo dục cho họọ̣c sinh ở trường THPT, do
vậy để việc giáo dục có hiệu quả cho họọ̣c sinh, cần xây dựng một nội dung
chương trình cụ thể, khoa họọ̣c theo hướng lồng ghép, tích hợp, có tàề̀i liệu hứớng
dẫn cho giáo viên vàề̀ họọ̣c sinh.
Trong các nhàề̀ trường cần tổ chức các chuyên đềề̀ vềề̀ ứng phó với BĐKH
vàề̀ phòng, chống thiên tai, để nâng cao kiến thức cho giáo viên. Từ kiến thức nàề̀y
giáo viên có thể truyềề̀n đạt những kiến thức, kỹ năng tốt nhất cho họọ̣c sinh trong
phòng, chống thiên tai vàề̀ ứng phó với BĐKH.
Trong quá trình thực hiện đềề̀ tàề̀i chắc chắn còn rất nhiềề̀u thiếu sót vậy rất
mong sự quan tâm đóng góp ýý́ kiến của các đồng nghiệp để đềề̀ tàề̀i hoàề̀n thiện
hơn.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG Như Xuân, Ngày 25 tháng 4 năm 2017
ĐƠN VỊ
Sáng kiến nàề̀y do tôi tạo lập không có
sự sao chép

Nguyễn Văn Hải

12

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- [1]Viện khoa họọ̣c kỹ thuật nông nghiệp Miềề̀n Nam. iasvn.org/
- [2] Kịch bản BĐKH và nước biển dâng cho Việt Nam, Gs.Ts Trần Thục,
Ts Hoàề̀ng Đức Cường, viện khoa họọ̣c khí tượng thủy văn vàề̀ môi trường.
- Tàề̀i liệu: Giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên
tai ở cấp trường trung học phổ thông môn công nghệ, Đặng Văn Nghĩa-Nguyễn
Tất Thắng, NXB Giáo dục, năm 2014
- Tàề̀i liệu: Xây dựng các chuyên đề dạy học và kiểm tra, đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực học sinh môn công nghệ.

13