SKKN phương pháp sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp phương pháp trực quan trong dạy học môn mỹ thuật

A.

ĐĂṬ VẤN ĐÊ

PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG BIỂU ĐỒ TƯ DUY VÀ KẾT HỢP PHƯƠNG
PHÁP TRỰC QUAN TRONG DẠY - HỌC MÔN MĨ THUẬT
1. Lý do chọn đề tài :
Mỹ thuâṭlà môṭtrong những môn học đăcc̣thù, giữ vai trò quan trọng trong giáo
dục thẫm mỹ ở trường phổ thông hiêṇnay. Đó là môn học về cái đẹp, khơi dâỵtư
duy sáng tạo tâm hồn trong sáng, thơ ngây và đáng yêu của lứa tuổi thiếu nhi. Dạy
nghê c̣thuâṭnói chung và dạy mỹ thuâṭnói riêng, không phải là đưa ra môṭ công thức
cứng nhắc để làm, để vẽ mà điều cốt lõi quan trọng là lối tư duy, tạo điều kiêṇcho
sự phát triển trí tưởng tượng, khả năng quan sát, sáng tạo của các em. Chính những
điều này? làm thế nào để các em chủ động trong học tập là điều mà giáo viên như
tôi luôn trăn trở.
2. Mục đích nghiên cứu :
- Là một giáo viên mĩ thuật, việc tìm hiểu đề tài này nhằm củng cố kiến thức
đầy đủ, phong phú về các phân môn trong bộ môn mỹ thuật THCS, phong phú về
kiến thức về thường thức mỹ thuật cũng như kĩ năng thực hành, cảm quan mỹ
thuật để tạo một tâm thế vững vàng khi đứng trên bục giảng. Bên cạnh đó, giáo
viên còn thông qua thực tế đối tượng giảng dạy nhằm nghiên cứu, tìm tòi sáng tạo
ra phương pháp dạy học tích cực, có khoa học nhằm truyền đạt kiến thức và rèn
luyện kĩ năng sư phạm. Đồng thời tạo được chất lượng tốt cho học sinh. Từ đó,
giáo viên có biện pháp cụ thể để động viên, khuyến khích các học sinh có tư duy
mỹ thuật và kiến thức bổ trợ tốt đồng thời khắc phục những hạn chế kiến thức ở
một số học sinh.
- Học sinh có vốn kiến thức cơ bản về thường thức mĩ thuât,c̣có kiến thức kĩ
năng cảm nhâṇ thẩm mĩ, có kiến thức kĩ năng mĩ thuâṭvà phương pháp học có hiệu
quả.
- Giúp học sinh thấy được tầm quan trọng của một số kiến thức mĩ thuật
trong trong cuộc sống và trong việc học tập.

- Kích thích và làm cơ sở cho sự “sáng tạo”,“sự hứng khởi, sôi nổi” và “tích
cực” của học sinh qua từng tiết học. Từ đó, tạo không khí “học mà chơi, chơi mà
học” gạt bỏ được áp lực học tập, tạo cảm giác cho học sinh thích thú trong giờ học.
Hình thành ý thức học tâpc̣chủ đôngc̣ và nghiên cứu vấn đề có hiêụquả.

1


- Giáo dục học sinh có ý thức trong việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ
thuật nói chung và mỹ thuật nói riêng của Việt Nam và thế giới. Thông qua đó, học
sinh hình thành cảm quan cái đẹp trong nghệ thuật cũng như trong cuộc sống.
- Đặc biệt, qua phương pháp này, giúp học sinh tiếp cận một phương pháp
học tập mới, tích cực, năng động và sáng tạo, kích thích tính tự học, tự nghiên cứu
của học sinh. Học sinh cũng có thể áp dụng phương pháp “Biểu đồ tư duy” cho
một số môn học khác có hiệu quả hơn.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu :
a) Đối tượng nghiên cứu :
Học sinh từ khối 6 đến khối 9 của THCS.
b) Phạm vi nghiên cứu :
Học sinh Trường THCS - Minh Khai - TP.Thanh Hóa
- Phân loại học lực của tất cả học sinh.
- Tìm hiểu thái độ học tập của học sinh.
4. Phương pháp nghiên cứu :
a) Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
- Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết (Nghiên cứu qua các văn bản,
chương trình, giáo trình, tài liệu sách báo về phương pháp dạy học môn Mĩ thuật.)
b) Phương pháp nghiên cứu thực tiễn :
Để tìm hiểu thành công đề tài với kết quả áp dụng được hiệu quả thì phương
pháp nghiên cứu góp một phần chủ yếu quan trọng. Đồng thời cần có sự kết hợp
hài hòa giữa các phương pháp sau:

- Phương pháp “biểu đồ tư duy”.
- Phương pháp trực quan, quan sát sư phạm, minh họa.
- Phương pháp điều tra, có phiếu điều tra.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
- Phương pháp gợi trí tò mò cho học sinh.
- Phương pháp đặt vấn đề và giao nhiệm vụ.
- Phương pháp hoạt đôngc̣ nhóm.
- Dự học các chuyên đề trao đổi, dự giờ, rút kinh nghiệm về phương pháp
giảng dạy môn Mĩ thuật.
- Tìm giải pháp rút kinh nghiệm.
- Cho HS hoạt động tham quan ngoài trời, tổ chức ngoại khóa.
2


Tùy theo nôịdung từng bài học mà có sự kết hợp phương pháp dạy học phù
hợp để mang lại hiêụquả tốt cho quá trình dạy và học.
5. Dự kiến đóng góp của đề tài :
- Đóng góp cho bản thân.
- Đóng góp cho đồng nghiệp khác.
Với đề tài tôi chọn nghiên cứu hy vọng được đóng góp một phần nhỏ bé của
mình vào việc dạy và học môn Mĩ thuật ở Trường THCS đạt kết quả cao.
B. PHẦN NÔỊDUNG
Chương I. Cơ sở khoa học liên quan đến đề tài :
1.1. Cơ sở pháp lý :
Nghị quyết TW II khoá VIII tiếp tục khẳng định đổi mới phương pháp
giáo dục, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo
của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phát triển hiện đại
vào quá trình dạy học đảm bảo.
1.2. Cơ sở lý luận :
Mĩ thuật là một trong những môn học đặc trưng của chương trình phát triển

con người toàn diện, học mĩ thuật trong trường THCS nhằm trang bị cho học sinh
những kiến thức cơ bản về thẩm mĩ của cái đẹp để các em tiếp xúc và làm quen với
cái đẹp, cảm thụ cái đẹp, biết vận dụng vào trong cuộc sống hàng ngày. Hỗ trợ các
em ở các môn học khác giúp các em phát triển toàn hiện, lâu dài về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản góp phần hình thành con người Việt
Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong xã hội phát triển nhu cầu thẩm mĩ ngày càng cao, do vậy việc đào tạo
con người biết nhận thức, cảm thụ cái đẹp ngày càng quan trọng. Những năm qua
giáo dục thẩm mĩ đã trở thành môn học trong chương trình giáo dục phổ thông, là
một môn học độc lập, môn Mĩ thuật có mục tiêu chương trình sách giáo khoa, sách
hướng dẫn, thiết bị riêng cho dạy và học, giáo viên được đào tạo, kết quả học tập
của học sinh được theo dõi và kiểm tra, đánh giá một cách nghiêm túc. Việc giảng
dạy môn Mĩ thuật dân tộc đảm bảo cho các em có thể giải quyết được các bài tập

3


hàng ngày và hiểu về vẻ đẹp, về nền mĩ thuật truyền thống, ngoài ra nó còn tạo
điều kiện cho học sinh học có hiệu quả cao hơn các môn học khác.
1.3. Cơ sở thực tiễn :
Từ thực tế giảng dạy môn Mĩ thuật tôi thấy: Các em rất yêu thích Mĩ thuật,
vì qua đó các em được tiếp xúc, làm quen với một số tác phẩm hội hoạ nổi tiếng
của thiếu nhi không những ở trong nước mà cả của quốc tế. Các em được vẽ tranh,
vẽ những gì mình mơ ước, mình yêu thích, tập trung trang trí góc học tập của
mình, ... Song, bên cạnh việc giảng dạy cho học sinh tiếp thu tốt những kiến thức
cơ bản đó thì tôi thấy còn gặp nhiều hạn chế như: nhận thức của phụ huynh học
sinh, chưa thật coi trọng môn học, còn cho rằng đó là môn phụ, cho nên đồ dùng
học sinh còn thiếu thốn, ít đầu tư. Mặt khác một số giáo viên chưa có phương pháp
dạy thích hợp để giúp học sinh thấy hết cái hay, cái đẹp của môn học. Cơ sở vật
chất của nhà trường còn thiếu thốn, chưa có phòng chức năng. Phòng học chưa có

đủ đồ dùng cần thiết để phục vụ môn học, bàn ghế còn thô sơ, tư liệu có liên quan
còn hạn chế. Vì thế trong quá trình giảng dạy, tôi luôn phải cố gắng chuẩn bị tốt
các khâu để kích thích động viên học sinh thường xuyên, kịp thời. Và tôi cũng gặt
hái được một số thành quả đáng kể, phần lớn học sinh say xưa với môn học và hiểu
được cái hay, cái đẹp trong môn học, góp phần hình thành ở các em khả năng cảm
thụ thẩm mĩ. Chính vì những lý do trên mà tôi đã chọn đề tài: “Phương pháp sử
dụng biểu đồ tư duy và kết hợp phương pháp trực quan.”
* Như: - Qua phân môn vẽ trang trí, vẽ theo mẫu, vẽ tranh đề tài:
- Áp dụng trong hoạt đông:c̣ tích hợp lí thuyết trong các phần hướng dẫn cách vẽ.
Chúng ta cần giúp các em căn bản lại những màu gốc (màu cơ bản), màu nhị

hợp hay các màu bổ túc. Qua đó hướng dẫn các em hiểu rõ sự phong phú, hài hoà
của màu sắc khi sử dụng vào bài vẽ đồng thời giúp các em hiểu rõ sự hài hoà của
màu sắc trong trang trí nói chung và trong trang trí ứng dụng nói riêng. Bên cạnh
đó, chúng ta cần đi sâu vào các bài trang trí ứng dụng, qua các bài trang trí ứng
dụng trong chương trình, các em sẽ hiểu rõ hơn về cách trang trí ứng dụng phải
như thế nào, màu sắc trong các bài trang trí ứng dụng phải phù hợp với thời gian.,
4


không gian và thích hợp với đối tượng cần trang trí. Ví dụ như trong trang trí đĩa
tròn, màu sắc trong trang trí đĩa đựng thức ăn cần nhẹ nhàng, hài hoà. Còn màu sắc
trong trang trí đĩa treo tường cần sử dụng màu phong phú phóng khoáng hơn. Hay
màu sắc khi “kẻ chữ trang trí” cần rõ ràng, sử dụng một đến hai màu chứ không
nhất thiết phải sử dụng nhiều màu, tránh loè loẹt trong bài kẻ chữ dẫn đến chưa
phù hợp với yêu cầu bài trang trí.
Để các em cảm thụ được màu sắc theo nội dung cần đạt, giáo viên phải lồng
ghép các kiến thức màu sắc của ở lớp 6 vào chương trình bài giảng. Đồng thời, sưu
tầm và giới thiệu cho các em các bài vẽ trang trí ứng dụng, những đồ vật trang trí ứng
dụng thực tế đẹp mắt. Qua đó, giúp các em biết phân tích kết hợp các màu sắc đặt

cạnh nhau, kết hợp giữa các mảng chính, mảng phụ của bài vẽ... nhằm tạo tiền đề về
khả năng hoà sắc, khả năng sử dụng gam màu chủ đạo trong một bài trang trí sau này.

1

2

5


4
- Đối với phân môn thường thức mỹ thuât::
Biểu đồ tư duy là công cụ hổ trợ, bổ trợ kiến thức quan trọng trong viêcc̣tiếp
nhâṇnhững thông tin về tác giả, tác phẩm hay giá trị nghê c̣thuâṭ.Biểu đồ tư duy hê c̣
thống hóa kiến thức môṭcách khoa học giúp cho học sinh nắm kiến thức môṭcách
ngắn gọn và logic.
Hình thành tư tưởng, thái đô c̣yêu quí trân trọng giá thù trị nghê c̣thuâṭcủa nhân
loại ngay bây giờ là vấn đề cần thiết. Nói cách khác theo tôi: dạy cho HS THCS
hình thành được thái đô c̣ biết trân trọng giá trị nghê c̣ thuât,c̣ hình thành kĩ năng tẫm
mỹ là nhiêṃ vụ cần thiết và yêu cầu quan trọng hơn giáo dục để các em hình thành
những kĩ năng thực hành cao siêu về mỹ thuâṭ.
Biểu đồ tư duy còn hình thành cho học sinh kĩ năng vâṇdụng màu sắc hình vẽ,
bố cục...Sự hứng thú của học sinh sẻ được kích thích thông qua viêcc̣thực hành đó.
Bên cạnh đó, phương pháp tực quan bằng hình ảnh miêu tả, bổ trợ nôịdung sẻ
giúp cho học sinh nắm kĩ hơn nôịdung bìa học, từ đó mang lại hiêụquả hơn cho tiết
học.
Ví dụ: Khi nói đến giá trị nghê c̣thuâṭcủa tác phẩm Ấn tượng măṭtrời mọc: Tác
phẩm Ấn tượng măṭtròi mọc là đăcc̣trưng và đại diêṇcho phong cách nghê c̣thuâṭ

6

của trường phái hôịhọa Ấn tượng. Nét vẽ phóng khoáng, bằng những nét cọ mạnh
mẽ không trau chuốt. Sự lấp lánh của buổi bình minh mờ ẩn qua từng nét vẽ chấm
phá xa gần tạo nên sự lung linh muôn sắc của buổi bình minh thơ môngc̣. Nếu chi
nghe như vây,c̣ học sinh không thể hình dung hết được giá trị nghê c̣ thuâṭcủa tác
phẩm được. Đến đây, phương pháp trực quan làm được điều đó bằng viêcc̣cho học
sinh xem trực tiếp bức tranh.

Học sinh sẽ quan sát một bức tranh với nội dung, đường nét và màu sắc rõ
ràng kết với hoạt động tư duy và tổng hợp theo nhóm sẽ giúp cho các em hiểu vấn
đề nhanh và hiêụquả hơn.
Chương II. Thực trạng của việc dạy và học môn Mĩ thuật ở Trường THCS.
Người ta cho rằng, thế ki XXI là thế ki của bô c̣nảo. Con người đứng trước ki
nguyên của trí tuê,c̣của sự sáng tạo với sức mạnh tiềm tàng của bô c̣nảo gần như vô
tâṇ.
Hai bán cầu đại nảo của con người có chức năng đặc trưng rất khác nhau. Bán
cầu nảo trái thiên về khả năng lôgíc khoa học như từ vựng, tư duy lôgíc, xử lí dữ
liệu, thứ tự, tuyến tính, khả năng phân tích, giải quyết tuần tự. Trong khi đó, bán
cầu nảo phải thiên về tiết tấu, tri giác không gian, tư duy tưởng tượng, mơ mộng,
màu sắc, ý thức chinh thể, do vậy nảo phải thiên về các hoạt động nghệ thuật, sáng
tạo, tình cảm. Mặt khác, khi chất xám ở vỏ nảo phải hoạt động thì chất xám ở vỏ
nảo trái ở trạng thái tĩnh và suy tưởng. Cũng như vậy, khi chất xám ở vỏ nảo trái
hoạt động thì chất xám ở vỏ nảo phải lại thư giản và tĩnh lặng.
- Con người luôn yêu cái đẹp, luôn muốn làm đẹp cho cuộc sống. Từ trong gia
đình đến ngoài xã hội, ở đâu cũng có sự sắp xếp, tô điểm của con người nhằm làm
cho mọi vật thêm đẹp, cuộc sống thêm vui tươi.
7

- Trong nhu cầu cao về thẩm mĩ đó, mỹ thuật đóng vai trò quan trọng với chức
năng thu hút và điều tiết cái gọi là “cảm thụ thẩm mĩ” ở mỗi con người.
- Con người tạo ra cái đẹp nhưng đôi lúc không hiểu hết nó. Vậy, câu hỏi là:
Tại sao con người lại không hiểu được hết nó? Phải chăng kiến thức về cái đẹp
chưa thực sự đủ? Vậy thì phương pháp dạy và học này sẻ giúp ích rất nhiều cho
viêc bổ trợ kiến thức nhanh và hiệu quả nhằm bù lấp vào chổ thiếu ấy.
2.1: Thuận lợi
Môn Mĩ thuật giúp cho học sinh thư giãn sau những giờ học căng thẳng hơn
nữa học tốt môn mĩ thuật còn giúp học sinh học tốt những môn học khác. Cho đến
nay các trường đã có giáo viên dạy mĩ thuật, phong trào học Mĩ thuật ngày càng
một sôi nổi, hầu hết các em học sinh hào hứng với môn học và môn học đã được
chú ý. Tất cả mọi người đã hiểu được đây là một môn học nghệ thuật. Vì vậy
không ít giáo viên và học sinh, các bậc phụ huynh luôn coi trọng và đầu tư cho
môn học. Qua đó các em thấy rằng Mĩ thuật là môn học bổ ích, lý thú và tươi vui,
có tính giáo dục đạo đức, thẩm mĩ cao và là môn học bổ trợ tích cực cho các môn
học khác. Vì thế các em đón nhận tiết học một cách nhiệt tình và hào hứng.
- Dạy học bằng biểu đồ tư duy và kết hợp trực quan hình ảnh là phương pháp
dạy học tích cực, kích thích được sự chủ đông,c̣ tích cực làm viêcc̣theo cá nhân đôcc̣
lâpc̣suy nghĩ rồi tổng kết theo nhóm. Phát huy được khả năng sáng tạo tư duy và tinh
thần tâpc̣thể. Đây là cách àm viêcc̣khoa học, năng đông,c̣ sáng tạo, phù hợp với nhu
cầu hiêṇđại hóa hiêṇnay.
- Sư dụng được nguồn tư liêụmôṭcác phong phú và hiêụquả.
- Qua đó, giúp học sinh tiếp câṇtri thức, kiến thức nhanh và hiêụquả.
- Học sinh khắc sâu lượng kiến thức của bài học.
- Dạy học bằng cách sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp trực quan hình ảnh có
thể tích hợp nhiều phương pháp dạy học khác nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
Măṭ khác có thể khai thác CNTT tối đa và nguồn tư liêụphong phú, dể trình bày.
- Dạy học bằng cách sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp trực quan hình ảnh có
thể áp dụng cho tất cả các môn học khác. Cũng có thể sử dụng trong công tác quản
lí, công tác chuyên môn...

8


- Minh hoạ đẹp, phong phú, phương pháp trực quan sinh động sẽ làm tăng
thêm tính hấp dẫn của tiết học và thuyết phục học sinh, nó có tác động quan trọng
đến việc cảm nhận tác phẩm, hình thành nên nhận thức thẩm mỹ của các em, rèn
- Nhà trường quan tâm đầu tư công nghệ thông tin cho dạy học. Vì thế góp
phần thuận tiện cho việc dạy và học của giáo viên, học sinh. Học sinh lúc nào cũng
có đủ đồ dùng, không bị quên ở nhà.
2.2 . Khó khăn
Bên cạnh những thuận lợi trên còn có những khó khăn sau:
- Nhà trường chưa có phòng học chức năng dành riêng cho bộ môn nên giáo
viên còn gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức, thu hút, tạo hứng thú cho học sinh
học tập. Bên cạnh đó trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học còn thiếu thốn quá
nhiều, chủ yếu là các tranh đã có ở SGK, các tranh minh họa chưa thực sự tốt về bố
cục, hình mảng, màu sắc...
- Từ khi bộ môn được đưa vào giảng dạy, nhà trường chưa tạo điều kiện cho
học sinh tham quan thực tế để các em có thêm kiến thức, thêm vốn hiểu biết đẻ
làm bài tốt hơn.
- Những bức tranh đẹp của học sinh chưa có phòng trưng bày để khuyến
khích khả năng sáng tác tranh của học sinh, đồng thời còn để tạo điều kiện cho học
sinh học tập kinh nghiệm lẫn nhau, cùng nhau học tốt hơn.
- Bên cạnh đó còn một số học sinh tỏ thái độ thờ ơ với môn học vì thực tế đời
sống dân trí còn nghèo, hầu hết là con em thuần nông nên điều kiện để phụ huynh
tập trung đầu tư cho học tập của các em còn hạn chế, điều đó ảnh hưởng không nhỏ
đến tinh thần học tập của các em. Vì vậy, là một giáo viên tâm huyết với nghề tôi
luôn trăn trở làm thế nào để các em có thể tư duy, sáng tạo trong bài vẽ của mình,
đó chính là lý do tôi chọn đề tài nghiên cứu là “Phương pháp sử dụng biểu đồ tư
duy và kết hợp phương pháp trực quan.”
Chương III. “Phương pháp sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp phương pháp

trực quan.”
3.1: Biểu đồ tư duy là gì?
Trước tiên, chúng ta hiểu biểu đồ tư duy là môṭhình thức ghi chép sử dụng
màu sắc và hình ảnh để mỡ rôngc̣ và đào sâu ý tưởng. Ở giữa biểu đồ là ý tưởng
trung tâm, từ ý tưởng này phát triển ra các nhánh tượng trưng cho các ý chính
9


(nhánh chính). Các nhánh chính lại được phân thành những nhánh nhỏ để nghiên
cứu ở mức đô c̣sâu hơn. Những nhánh nhỏ này lại tiếp tục được phân thành những
nhánh nhỏ hơn. Cứ như thế tạo nên biểu đồ tư duy.
Có thể nói biểu đồ tư duy là phương pháp được đưa ra để tận dụng khả năng
ghi nhận hình ảnh của bộ não. Đây là cách để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để
phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ phân nhánh. Khác với máy
tính, ngoài khả năng ghi nhớ theo 1 trình tự nhất định chẳng hạn như trình tự biến
cố xuất hiện của 1 câu truyện thì não bộ còn có khả năng tạo sự liên kết giữa các
dữ kiện với nhau. Phương pháp này khai thác cả hai khả năng của bộ não.
Đây là một kĩ thuật để nâng cao cách ghi chép. Bằng cách dùng biểu đồ tư
duy, tổng thể của vấn đề được chi ra dưới dạng một hình vẽ, trong đó các đối
tượng liên hệ với nhau bằng các đường nối. Với cách biểu diễn như vậy, các dữ
liệu được ghi nhớ và hấp thụ dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Thay vì dùng chữ viết để miêu tả một chiều, Biểu đồ tư duy biểu thị toàn bộ
cấu trúc chi tiết của một đối tượng bằng hình ảnh hai chiều. Nó chi ra dạng thức
của đối tượng, sự quan hệ hỗ trợ giữa các khái niệm có liên quan và cách liên hệ
giữa chúng với nhau bên trong của một vấn đề lớn.
3.2: Phương pháp Trực quan là gì?
Phương pháp Trực quan hay nói môṭcách khác là hình thức sử dụng trong quá
trình dạy học, có vai trò là công cụ để Giáo viên và học sinh tác đôngc̣ vào đối
tượng; có chức năng khơi dây,c̣ dẫn truyền, tăng cường khả năng hoạt đôngc̣ của các
giác quan, góp phần tạo nên cảm giác cảm tính của đối tượng nhâṇthức nhằm đạt

được các mục đích dạy học cụ thể hay nói cách khác: Phương pháp Trực quan là
hình thức hay phương pháp dạy học đống vai trò công cụ, được giáo viên hay học
sinh làm khâu trung gian tác đôngc̣ tới đối tượng dạy học.
Phương pháp Trực quan chính là phương tiêṇ để nhâṇ thức, chúng có chức
năng làm cho đối tượng nhâṇthức được bôcc̣lô c̣môṭcách trực quan.
Phương pháp trực quan là nhóm phương pháp tổ chức dạy học sao cho học
sinh có thể sử dụng nhiều giác quan vào quá trình học tập. Phương pháp này sẽ
giúp học sinh hiểu sâu hơn, nhớ chính xác hơn và vận dụng kiến thức linh hoạt
10


hơn. Trong nhóm phương pháp trực quan đối với dạy học môn Mỹ thuâṭcó thể sử
dụng một số phương pháp sau:
* Phương pháp minh họa:
- Phương pháp minh họa là phương pháp đưa ra những tư liêụtrực quan bao
gồm như: tranh, ảnh, băng đĩa, máy chiếu...để minh họa cho nôịdung mà giáo viên
cần trình bày. Ví dụ: Muốn học sinh hiểu được giá trị tác phẩm nghệ thuật, đặc
điểm của một trào lưu, trường phái nghệ thuật thì phải cho học sinh thấy được tác
phẩm dù chi là phiên bản. Muốn thực hiện được mục tiêu bài dạy cần phải có
phương tiện trực quan để minh hoạ cho nội dung bài giảng sau khi giáo viên đó
thuyết trình. Phương tiện trực quan bao gồm: Tranh, ảnh, băng, đĩa hình, máy
chiếu… Để minh hoạ đạt được kết quả tốt phương tiện trực quan để minh hoạ cần
đảm bảo một số yêu cầu sau:
+ Tư liêụminh họa phải sát với nôịdung giáo viên truyền đạt.
+ Tư liêụminh hoạ cần đưa ra đúng lúc, hợp lý, vừa đủ và gắn bó với nội
dung bài giảng. Minh hoạ phải chọn lọc. Không nên đưa ra quá nhiều dẫn đến học
sinh không tập trung vào vấn đề trọng tâm của bài học. Những tác phẩm được chọn
lọc phải có đặc trưng tiêu biểu làm sáng tỏ nội dung cần truyền thụ. Minh họa đẹp,
phong phú, phương pháp trực quan hiện đại sẽ làm tăng thêm tính hấp dẫn của tiết
học và thuyết phục học sinh.

* Phương pháp tổ chức tham quan triển lãm, bảo tàng, các khu di tích
văn hóa.
- Là phương pháp tổ chức các buổi tham quan, ngoại khóa...Các bảo tàng,
triển lãm, khu di tích văn hóa là nguồn trực quan phong phú và đa dạng. Hoạt động
này sẽ giúp cho học sinh có thể hiểu sơu hơn những kiến thức được nghiên cứu
trên lớp. Đây là phương tiện trực quan sinh động nhất. Bởi vì học sinh được trực
tiếp nhìn, nghe, thưởng thức và cảm thụ thực sự trước những tác phẩm nghệ thuật
nguyên bản. Các hoạt động này gây hứng thú cho học sinh trong học tập, nghiên
cứu và sáng tạo thẩm mỹ. Hoạt động này có thể tổ chức thường xuyên, hoặc định
kỳ tuỳ theo tình hình thực tế của nhà trường. Hoạt động này có thể được tổ chức
dưới nhiều hình thức: nói chuyện ngoại khóa, xem băng đĩa, tham quan hội hè
truyền thống ở một số địa phương…
11


- Phương pháp trực quan là phương pháp có hiệu quả đối với việc dạy học
môn Mỹ thuật. Để đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học, biến quá trình
đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Có thể nói theo cách khác là tích cực hóa quá
trình học tập của học sinh trong dạy và học môn Mỹ thuâṭcần sử dụng trực quan để
nêu và giải quyết vấn đề, đưa học sinh vào tình huống có vấn đề để giúp học sinh
tư duy, tìm ra kiến thức mới tiềm ẩn trong các tác phẩm nghệ thuật.
- Dụng cụ sử dụng cho Phương pháp trực quan có thể hiểu là bao gồm: Giấy,
bút, màu, bảng, tranh ảnh,...; nó không chi bó hẹp ở hình, mẫu vẽ, tranh mẫu...mà
bao gồm cả âm điêu,c̣ giọng nói của người giáo viên, là cử chi và điêụbô c̣của người
giáo viên, là trình bày bảng, là vẽ minh họa của giáo viên...
- Đối với đánh giá bài vẽ của học sinh, giúp học sinh củng cố và khắc sâu kiến
thức, chúng ta cần phải đánh giá ở ba cấp độ: tốt, trung bình, yếu, chi ra được cái
ưu cái nhược của từng bài, ở khâu này giáo viên thường để cho học sinh tự đánh
giá, nhưng theo tôi thì nó không hiệu quả lắm, bởi các em chưa đủ kiến thức cũng
như kinh nghiệm thẩm mỹ, việc đánh giá theo cảm tính cũng hay nhưng mất thời

gian và “a mơ tơ” trong nhận thức của các em, mà thời gian thì chúng ta lại không
có nhiều,vì vậy đây vẫn là một hoạt động cần nhiều thuyết trình của giáo viên.
3.3: Sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp phương pháp trực quan trong dạy
học mĩ thuật:
- Trực quan được coi như nội dung bài học cần tìm hiểu. Giáo viên không
thuyết trình như cách dạy truyền thống, học sinh chủ động làm việc, tiếp cận tìm
hiểu nội dung, kiến thức mới với biểu đồ tư duy dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Trên cơ sở đó, dạy Mỹ thuâṭsẽ được tích cực hóa. Khi tự mình tìm ra kiến thức
mới, học sinh sẽ hứng thú, say mê, nắm bài chắc hơn vì đó là sự ghi nhớ chủ động.
- Cách tổ chức giờ dạy Mỹ thuâṭlà ứng dụng của phương pháp nêu và giải
quyết vấn đề. Trong đó trực quan là một phần nội dung bài giảng. Tuy nhiên không
có phương pháp nào là tuyệt đối, cần được kết hợp với nhiều phương pháp như
thuyết trình, vấn đáp để đạt được mục đích đưa học sinh cùng tham gia vào hoạt
động dạy- học, bộc lộ năng lực cá nhân. Như vậy quá trình dạy học mới được tích
cực hóa. Giáo viên có thể nhận thức được trình độ của học sinh ngay trong giờ học,
từ đó có kế hoạch và phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng.

12


- Một trong những phương pháp hay sử dụng nhất trong giảng dạy mỹ thuật đó
là phương pháp trực quan, có thể nói bước đầu tiên để người giáo viên giúp học
sinh tiếp cận với mỹ thuật đó là các hình ảnh trực quan, thông qua nó chúng ta tổ
chức tiết học một cách hợp lý nhất để học sinh tiến hành các thao tác tư duy bao
gồm : Với các hoạt động thiết kế, sử dụng phương pháp minh hoạ, phương pháp tổ
chức tham quan và phương pháp hướng dẫn học sinh làm giáo cụ trực quan được áp
dụng trong quá trình dạy học môn Mỹ thuât,c̣tôi nhận thấy học sinh nắm bài tốt hơn,
say mê hơn. Giờ Thường thức mỹ thuâṭkhông còn khô khan và trừu tượng nữa. Từ
đó học sinh có cái nhìn đúng đắn hơn về các môn lý thuyết.
* Tôi nhận thấy đề tài này có những ưu điểm

sau :
- Về phía giáo viên vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, lời nói
cử chỉ có phần mềm dẻo hơn, hoạt động của giáo viên trên lớp ít (chủ yếu là
giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động) mà đem lại hiệu quả cao.
- Về phía học sinh các em biết tự khám phá, tư duy những điều mới lạ
trong bài học, theo cách nghĩ và cách hiểu của mình một cách độc lập tích cực,
biết cảm nhận được những cái hay, cái đẹp từ những bài học cụ thể mà các em
được học, được làm quen.
Trên đây là quá trình nghiên cứu về “Phương pháp sử dụng biểu đồ tư duy
và kết hợp phương pháp trực quan.” và tôi áp dụng vào tiết dạy như sau:
Bài 7 - Tiết 6 - lớp 8: phân môn vẽ theo mẫu.

TIẾT 6: VẼ TĨNH VẬT (LỌ HOA VÀ QUẢ)
(TIẾT 1 – VẼ
HÌNH)

I. MỤC TIÊU BÀI
HỌC:
1. Kiến thức: - Học sinh nắm được đặc điểm của tranh tĩnh vật và phương pháp
vẽ tranh tĩnh vật.

2. Kĩ năng: - Học sinh nhanh nhen trong việc sắp xếp vật mẫu, nhận xét tinh tế,
thể hiện bài vẽ có tình cảm, có phong cách riêng.
3. Thái độ: - Học sinh yêu thích môn học, yêu thích vẻ đẹp của tự nhiên và vẻ
đẹp của tranh tĩnh vật. Hình thành lối làm việc khoa học, phát huy khả năng sáng
tạo.II. CHUẨN
BỊ:
1. Đồ dùng dạy
học:
a, Giáo viên: - Một số tranh tĩnh vật của họa sĩ và bài vẽ của học sinh lớp trước.

- Vật mẫu vẽ theo nhóm.


13


b, Học sinh: - Đọc trước bài, sưu tầm tranh tĩnh vật.
- Vở ghi, SGK, chì, tẩy, vở thực hành.
2. Phương pháp dạy học: - Phương pháp trực quan.
- Phương pháp quan quan sát.
- Phương pháp gợi mở.
- Phương pháp thuyết trình.
- Phương pháp vấn đáp.
- Phương pháp làm việc theo nhóm.
- Phương pháp luyện tập thực hành….
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1, Ổn định tổ chức lớp: (1 phút) - GV kiểm tra sĩ số và sự chuẩn bị của học sinh.
2, Kiểm tra bài cũ: (2 phút) - GV kiểm tra bài tập trình bày khẩu hiệu của HS tiết
trước (1 – 2 HS)
3, Bài mới:
+ Giới thiệu bài: Trong cuộc sống của chúng ta rất nhiều đồ vật có
hình dáng đẹp và rất thiết thực trong đời sống hàng ngày. Vậy vẻ
đẹp của những đồ vật ấy như thế nào hôm nay cô giới thiệu với các
em bài 7 tiết 6 - vẽ theo mẫu: Lọ hoa và quả (tiết 1 - vẽ hình)
HĐ của giáo viên
Hoạt Động 1: Hướng dẫn HS
quan sát nhận xét. ( 10 phút)

HĐ của học
sinh

Nội dung ghi bảng
I. Quan sát nhận xét :

- HS lắng nghe.

- GV giới thiệu mẫu vẽ theo yêu cầu
của bài.
- HS quan sát
- GV cho HS quan sát một số cách trên màn hình.
bày mẫu trên màn hình.
- HS chia nhóm
- GV chia lớp thành 2 nhóm sau
đó phát mẫu cho các nhóm và
hướng dẫn các nhóm bày mẫu sao
cho có bố cục đẹp, cân đối, hài hòa,
có vật trước, vật sau để tạo không

và cử
trưởng.

gian có phần che khuất hay hở như
thế nào cho hợp lý.

nhận mẫu
hành thảo

nhóm

- Nhóm trưởng

tiến
luận
14


nhóm để tìm ra
- GV cho HS nêu nhận xét về mẫu cách bày mẫu
hợp lý cho nhóm
vẽ ở các nhóm.
mình.
- HS quan sát
- Sau khi các nhóm nhận xét GV và nhận xét theo
đặt câu hỏi.
cảm nhận riêng
? Mẫu vẽ gồm có mấy đồ vật? đó là
những đồ vật nào?

của mình.
- Mẫu vẽ gồm có 2 đồ
vật ( lọ và quả)

? Vật nào đứng trước, vật nào đứng
sau?
? Hai vật mẫu nằm trong khung
hình gì?

- HS trả lời.

- Hai vật mẫu nằm
trong khung hình chữ

nhật đứng.

? Lọ nằm trong khung hình gì? Quả
nằm trong khung hình gì?

? Lọ có khối hình gì? Quả có khối
hình hình gì?
? Lọ có mấy bộ phận đó là những
bộ phận nào?

- Quả đứng trước lọ
đứng sau.

- Lọ nằm trong khung
hình chữ nhật đứng,
quả nằm trong khung
hình vuông.
- HS trả lời theo
mẫu.
- HS trả lời

- Lọ khối hình trụ, quả
khối hình cầu.
- 5 bộ phận (miệng lọ,
cổ lọ, vai lọ, thân lọ,
đáy lọ).

? Lọ có đặc điểm gì?
? Quả bằng mấy phần của lọ?
- HS trả lời

- Quả bằng 1/3 của lọ.

? Vật nào có màu sắc đậm nhất?
- GV chốt lại chuyển sang phần II.

- Quả có màu đậm hơn
lọ.

1
5


Hoạt Động 2: Hướng dẫn HS cách
vẽ. ( 5 phút)

II. Cách vẽ hình:

- Ở lớp 6, các em đã được học bài
vẽ theo mẫu rồi.
? Vậy bạn nào cho cô biết những - HS trả lời.
bước vẽ theo mẫu cơ bản mà chúng ta đã được
học?
- GV cho HS sắp xếp lại các bước
vẽ trên màn hình sau đó minh họa
các bước lên bảng.

- Ước lượng chiều cao
và chiều ngang của
toàn bộ mẫu dựng

khung hình chung, sau
đó dựng khung hình
riêng từng vật mẫu.
- Tìm ti lệ và đánh dấu
vị trí các bộ phận của
mẫu.

Ước lượng tỉ lệ dựng

Tìm tỉ lệ và đánh dấu
vị trí các bộ phận của

khung hình chung và
riêng

mẫu.

- Phác hình bằng các
nét thẳng mờ.

- HS trả lời.

- Quan sát mẫu, điều
chinh ti lệ, vẽ chi tiết
hoàn thiện hình.

Các bước tiến hành
vẽ lọ hoa và quả

16

3 hình
các
nét
bằng
Phác1

Cách vẽ

Quan

4 2
sát

mẫu, điều

chỉnh tỉ lệ và vẽ chi

tiết hoàn thiện hình.
thẳng Lọmờ. hoa và quả

- GV chốt
sang phần

lại phần II chuyển
thực hành.

Hoạt Động 3:
Hướng dẫn HS

thực hành. (20
phút)
- GV nhắc nhở
HS làm bài
tập theo đúng phương pháp và

III. Thực hành:
- Vẽ tĩnh vật: Lọ hoa
và quả (tiết 1- vẽ hình)

hướng dẫn thêm về cách sắp xếp bố
cục, xác định ti lệ, vẽ nét, vẽ hình.
- Nhắc nhở HS luôn luôn quan sát
mẫu để vẽ hình cho chính xác.
- Trước khi thực hành GV cho HS
xem một số bài vẽ của HS khóa
trước để các em tham khảo, nhận
xét.
? Bố cục, hình vẽ, màu sắc như thế
nào?
Hoạt Động 4: Hướng dẫn
HS

- Bài vẽ của HS

Xác định đúng vị trí

nhận xét đánh giá kết quả học tập.

TL chiều ngang và

chiều cao của lọ hoa

và quả

TL tương quan giữa
Lọ hoa và quả

Vẽ đúng góc quan
sát vật mẫu

trước và sau của 2 vật
mẫu

(3 phút)
- GV chọn một số bài vẽ dán
lên
bảng và gợi ý cho HS nhận xét về

hoặc dọc

Sắp xếp phù hợp
với khổ giấy ngang

lệch

Hình vẽ không to hoặc
nhỏ quá, không vẽ

bố cục, nét vẽ, hình vẽ.
- Sau khi HS nhận xét GV bổ sung

và củng cố về cách vẽ hình, bố cục,
nét vẽ.
4. Củng cố, luyện tập: (2 phút)
- Qua bài học các em phải nắm được cách chọn lọc và sắp xếp bố cục sao cho đẹp,
cân đối, hài hòa.
- Nêu các bước vẽ theo mẫu nói chung.
5. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà: (2 phút)
- Quan sát độ đậm nhạt ở các đồ vật có dạng tương tự để tiết sau vẽ màu.
- Chuẩn bị màu cho tiết sau.
* Sau tiết dạy của hai lớp 8A, 8B ở trường tôi kết quả thu được như sau:
17


Kết quả học kì I năm học 2015 - 2016
Lớp Tổng số Khả năng nhâṇbiết
Khả năng thông hiểu
8A
45
45
22
%
100%
49%
8B
45
45
20
%
100%
44,5%

* Bài học rút kinh nghiệm:

Khả năng tư duy
23
51%
25
55,5%

Qua tiết dạy “Phương pháp sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp phương
pháp trực quan.” của GV, HS tôi thấy HS nắm vững bài và đạt kết quả cao trong
tiết học.
C. KẾT LUÂN::
Nói đến phương pháp dạy học là nói đến cách dạy của giáo viên và cách
học của học sinh. Giáo viên không chỉ chú ý đến phương pháp truyền đạt
mà còn phải tạo dựng cho học sinh phương pháp tiếp nhận, để cuối cùng
là kiến thức đến với học sinh một cách dễ dàng, nhanh và sâu sắc hơn.
Như định hướng đổi mới phương pháp dạy học: Phương pháp giáo dục phổ thông
phải phát huy tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc
điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh.
Qua quá trình giảng dạy tôi đã áp dụng các phương pháp dạy học nêu
trên vào giảng dạy ở phân môn thường thức mỹ thuật và các tiết nội dung
tích hợp vào thực hành, và đã phát huy được tính tích cực học tập của học
sinh, đem lại hiểu quả cao.
Bên cạnh đó, đây là phương pháp dạy học mới, việc tiếp cận với phương pháp
này học sinh cũng như giáo viên phải có thời gian làm quen. Mặt khác, vấn đề điều
kiện khó khăn vất vả cũng như thiếu thốn về kinh tế và thông tin của HS trường
THCS Minh Khai đã phần nào ảnh hưởng đến kết quả khi áp dụng đề tài này.
I. Ý nghĩa của SKKN đối với công viêc:giảng dạy, giáo dục và những nhâṇ

định chung về viêc:áp dụng và khả năng phát triễn SKKN
1. Tính tối ưu của BĐTD:
BĐTD giúp HS học được phương pháp học hiêụ quả: Việc rèn luyện

18


phương pháp học tập cho HS không chi là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy
học mà còn là mục tiêu dạy học. Thực tế cho thấy một số HS học rất chăm chi
nhưng vẫn học kém, nhất là môn toán, các em này thường học bài nào biết bài đấy,
học phần sau đó quên phần trước và không biết liên kết các kiến thức với nhau,
không biết vận dụng kiến thức đó học trước đó vào những phần sau. Phần lớn số
HS này khi đọc sách hoặc nghe giảng trên lớp không biết cách tự ghi chép để lưu
thông tin, lưu kiến thức trọng tâm vào trớ nhớ của mình. Sử dụng thành thạo
BĐTD trong dạy học HS sẽ học được phương pháp học, tăng tính đôcc̣lâpc̣tư duy và
phát triễn tư duy.
BĐTD - giúp HS học tập một cách tích cực. Một số kết quả nghiên cứu cho
thấy bộ não của con người sẽ hiểu sâu, nhớ lâu và in đậm cái mà do chính mình tự
suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngôn ngữ của mình vì vậy việc sử dụng BĐTD giúp
HS học tập một cách tích cực, huy động tối đa tiềm năng của bộ nảo. Việc HS tự vẽ
BĐTD có ưu điểm là phát huy tối đa tính sáng tạo của HS, phát triển năng khiếu
hội họa, sở thích của HS, các em tự do chọn màu sắc (xanh, đỏ, vàng, tím,…),
đường nét (đậm, nhạt, thẳng, cong…), các em tự “sáng tác” nên trên mỗi BĐTD
thể hiện rừ cách hiểu, cách trình bày kiến thức của từng HS và BĐTD do các em tự
thiết kế nên các em yêu quí, trân trọng “tác phẩm” của mình.
Trong dạy học, Biểu đồ tư duy góp phần đổi mới phương pháp dạy học. Giáo
viên có thể sử dụng Bản đồ tư duy trong quá trình soạn giảng, bố cục nội dung bài
dạy; vẽ sơ hoá kiến thức thông qua việc liên kết các mắt xích kiến thức cho từng
bài, từng chương, từng phần kiến thức; hệ thống nội dung ôn tập để học sinh có cái
nhìn tổng quát về kiến thức đã học, từ đó dễ dàng ôn tập và khắc sâu kiến thức

hơn; cấu trúc trong ra đề kiểm tra bằng cách đưa ra các ma trận kiến kiến nhằm
phân bố lượng kiến thức, mức độ kiến thức cần kiểm tra cho hợp lí; phân tích cách
giải các bài tập định tính cũng như định lượng, đưa ra những kiến thức chính cần
giải bài tập cũng như các kiến thức liên quan, từ đó đưa ra các bước giải trình tự và
cách trình bày rừ ràng, lập luận chặt chẽ. Học sinh có thể sử dụng Biểu đồ tư duy
để học tập tích cực, chủ động và sáng tạo hơn; có thời khoá biểu và thời gian biểu
học tập cụ thể, rỏ ràng; từ đó tìm ra phương pháp học phù hợp cho bản thân để việc
học trở nên đơn giản, nhớ lâu, ngày càng yêu thích môn học và kết quả học tập tốt
hơn.
19


2. Dạy học bằng phương pháp sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp phương
pháp trực quan là phương pháp dạy học tích cực và mang lại hiêụquả:
Trong quá trình dạy - học bản thân tôi nhận thấy sự cần thiết của phương pháp
dạy học tích cực là tối ưu cho sự tiếp thu của Học sinh. Bên cạnh đó, trực quan hình
ảnh sẻ góp phần rất lớn cho “dung lượng nhớ” và “ tính tích cực” của Học sinh. Bởi
vây,c̣ dạy học theo phương pháp sử dụng biểu đồ tư duy và kết hợp trực quan hình
ảnh sẽ kích thích cho bô c̣ nảo và giúp cho Học sinh dễ ghi nhớ và viêcc̣ học đạt
hiêụquả tích cực hơn.
Phương pháp dạy học có sử dụng biểu đồ tư duy là phương pháp tương tác sư
phạm, hay nói cách khác là: Sử dụng biểu đồ tư duy sẽ kích thích tính tự học và tìm
tòi, nghiên cứu của Học sinh trước khi đến lớp. Trong tiết học giáo viên đúc kết kiến
thức và nâng cao kiến thức liên quan bài học. Muốn tiết học có hiêụquả thì cả hai bao
gồm giáo viên và học sinh nghiên cứu trước bài học. Điều này sẽ thúc đẩy ý thức học
tâpc̣của HS. Biểu đồ tư duy sẽ là công cụ hê c̣thống kiến thức và biểu diễn kiến thức,
nôịdung hiêụ quả tối ưu. Giúp người dạy và người học hê c̣ thống hóa kiến thức kĩ
năng và khoa học.
3. Phương pháp Trực quan là công cụ minh chứng và là công cụ diễn giải
vấn đề rỏ hơn, giúp người học và người dạy dể dàng tiếp câṇthông tin. Hay nói

môṭcách khác: Phương pháp Trực quan là yếu tố biêṇluân,: giải thích, làm rỏ
vấn đề mà nôịdung của biểu đồ tư duy đưa ra:
Thông qua trực quan hình ảnh, người dạy dễ giải thích vấn đề hơn, nhờ vâỵvấn
đề sẽ được truyền đạt nhanh và có hiêụquả.
Thông qua trực quan hình ảnh người học dễ dàng tiếp thu, dễ hiểu vấn đề hơn:
Ví dụ: Môṭvấn đề nếu chi thuyết trình bằng ngôn ngữ thì người nghe tiếp thu ít
hiêụ quả hơn so với người nghe khi vấn đề đó được thuyết trình môṭcách sinh đôngc̣
bằng viêcc̣đi kèm hình ảnh minh họa.
Ví dụ khác: Môṭđứa trẻ khi nghe từ: Cá sấu. Để hiểu được ngay thì hoi khó.
Nhưng nếu chúng ta cho đứa trẻ đó xem hình ảnh môṭcon cá sấu thì nó sẽ hiểu
được ngay và nó sẽ hiểu rõ về hình dáng, màu sắc, chân, mõm...
4. Cái đẹp trong mĩ thuâṭvà giá trị thẩm mĩ về cái đẹp là yếu tố trong bài học
thường thức mĩ thuâṭlà hình thành thái đô t: hẩm mĩ, kĩ năng cảm nhâṇthẩm mĩ.
Nói đến cái đẹp đây là một phạm trù cơ bản , trung tâm của mỹ học, phản ánh
giá trị thẩm mỹ tích cực của các sự vật, hiện tượng thuộc hiện thực và tác phẩm
20


nghệ thuật được xem là hài hoà thẩm mỹ, hoàn thiện thẩm mỹ, đem lại cho con
người sự yêu thích thẩm mỹ trong sáng, tươi vui, kích thích khả năng tự nhận thức
và sáng tạo của con người vì những mục tiêu nhân văn.
Cái đẹp phản ánh bản chất, mối liên hệ có tính quy luật của các thuộc tính, các
yếu tố cấu trúc bên trong, phản ánh các biểu hiện, biểu cảm cụ thể - cảm tính, bề
ngoài của các sự vật, hiện tượng thuộc hiện thực. Trong phạm trù cái đẹp cũng thể
hiện mặt chủ quan của con người nhận thức cơ sở khách quan nói trên. Cái đẹp
phản ánh mối quan hệ của chủ thể thẩm mỹ đối với khách thể thẩm mỹ, đối tượng
thẩm mỹ nằm trong hiện thực.
Một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo cũng được xem là cái đẹp - tác phẩm nghệ
thuật đẹp là tác phẩm có vẻ đẹp hoàn thiện.
Nghiên cứu những bài tập ở lớp, ở nhà. Từ đó so sánh đối chiếu với lí luận

thực tiển để rút ra kết luận và đề ra hướng khắc phục khoa học, hiệu quả.
Ở chương trình mỹ thuâṭTHCS thì viêcc̣rèn luyêṇý thức thẩm mĩ là vấn đề cốt
yếu hơn là rèn luyêṇki năng vẽ hay tô màu...Cái quan trọng là hình thành ở học
sinh lượng kiến thức mĩ thuâṭvà ki năng cảm nhâṇmĩ thuât,c̣thái đô c̣thẩm mĩ về cái
đẹp. “ Cái đẹp” ở lứa tuổi học sinh trung học không phải là cái gì cao siêu, uyên
bác như các tác phẩm hôịhọa, nghê c̣thuâṭcủa các họa sĩ hay các nhà điêu khắc bởi
hình vẽ, màu sắc hay trừu tượng mà “ Cái đẹp” ở học sinh trung học là cái đẹp đơn
giản bởi cái đẹp ở sự gần gủi, thân thiên,c̣ trong sáng và tâm hồn cảm nhâṇcủa các
em. Bởi vây,c̣ Giáo dục các em là giáo dục ý thức về cái đẹp, hình thành kĩ năng
thẩm mĩ, giáo dục về thái đô c̣tôn trọng những thành quả lao đôngc̣ của mình.
Cái đẹp nghệ thuật là một hình thức cao của cái đẹp thuộc sáng tạo thực tiễn tinh thần của con người, trong đó tác phẩm nghệ thuật và hình tượng nghệ thuật đạt
tới sự hài hoà thẩm mỹ và hoàn thiện thẩm mỹ. Một tác phẩm nghệ thuật đẹp gồm
ba yếu tố cơ bản tạo thành: Phản ánh chân thực, sáng tạo cuộc sống con người, xã
hội trong tính toàn vẹn, đa diện, cụ thể sinh động của chúng.
Có sự hài hoà và hoàn thiện thẩm mỹ về nội dung, về hình thức. Sự chân
thành, nồng nhiệt của tình cảm nhân đạo, sự tinh táo, triệt để của ý thức xã hội tiên
tiến được nghệ sĩ gửi gắm vào tác phẩm nghệ thuật và hình tượng nghệ thuật. Một
tác phẩm nghệ thuật đẹp là một người bạn, người thầy nâng đỡ và hướng dẫn công
chúng đi tới chất người, có tính nhân văn, nhân đao đích thực.
21


Giáo dục mĩ thuâṭcho học sinh THCS là giáo dục ý thức, cảm nhâṇhay kĩ năng
thẩm mĩ, kiến thức mĩ thuâṭlà trọng tâm bên cạnh hình thành kĩ năng thực hành.
II. Ý kiến đề xuất:
Mỹ thuâṭlà bô c̣môn rất quan trọng: Mỹ thuâṭhình thành kĩ năng thẩm mỹ, hình
thành thái đô c̣ về cái đẹp, yêu cái đẹp, trân trọng giá trị của cái đẹp và sáng tạo cái
đẹp cho cuôcc̣sống. Dạy học mỹ thuâṭlà dạy cho học sinh về những điều ấy, đó chính
là vấn đề cơ bản của viêcc̣hình thành “ý thức cơ bản” của con người. Măṭ khác, Mỹ
thuâṭlà môṭbô c̣môn khá xa lạ và được rất ít người quan tâm trên môṭsố địa bàn miền

núi như huyêṇNgọc Lặc, Quan Hóa, Bá Thước, ... Bên cạnh đó, cơ sở vâṭchất thiếu
thốn, đồ dùng dạy học trực quan quá ít, các em HS ở đây rất thiệt thòi về việc tiếp
cận các kênh hình ảnh cũng như thông tin nhằm phát triển về cảm nhận mỹ thuật.
Đó là lí do mà trình đô c̣mĩ thuâṭcủa học sinh còn hạn chế. Tôi xin mạnh dạn đưa ra
môṭvài ý kiến như sau:
- BGH nhà trường, Phòng, Sở GD tổ chức các buổi tâpc̣huấn về chuyên môn,
sinh hoạt trao đổi chuyên môn, “sân chơi”…dành cho giáo viên mỹ thuâṭ.
- BGH nhà trường, Phòng, Sở cần quan tâm và đầu tư hơn nữa về cơ sở vâṭ chất,
thiết bị dạy học trực quan đối với môn học mĩ thuâṭnhư: Phòng học bô m
c̣ ôn, giá vẽ
cho HS, mẫu vât,c̣tranh ảnh cho phân môn thường thức mĩ thuâṭ…
- Bố trí học sinh sử dụng phòng tin học buổi/tuần/lớp nhằm giúp các em tra cứu
tài liêụhọc tâpc̣.
- Tổ chức định kì các cuôcc̣thi mĩ thuâṭtheo chủ đề do nhà trường, Phòng, Sở
đăṭra.
- Đây là phương pháp dạy học còn mới lạ và tình trạng học sinh thực tại vẫn có
lối học thụ đông,c̣ chưa sáng tạo, tự tìm tòi, nghiên cứu nên khó thực hiêṇ. Trong
quá trình thực hiêṇthì rất mong các đồng nghiêpc̣góp ý.
III. TÀI LIỆU THAM KHẢO.
1. Hồ Văn Thuỳ. Bài giảng mĩ thuật- Phương pháp giảng dạy mĩ thuật. . Nhà
xuất bản Giáo dục- 2006.
2. Nguyễn Quân- Phan cẩm Thượng, Mĩ thuật của người Việt, 1989.
3. Trần Đình Châu, Sử dụng Bản đồ tư duy-một biện pháp hiệu quả hỗ trợ HS
22


học tập môn toán, Tạp chí Giáo dục, kì 2, tháng 9-2009.
4. Trần Đình Châu, Đặng Thị Thu Thủy; Bản đồ tư duy-công cụ hiệu quả hỗ
trợ dạy học và công tác quản lý nhà trường, Báo Giáo dục&Thời đại, số 147.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày

tháng năm 2016

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, không sao chép nội dung của
người khác.
(Ký và ghi rõ họ tên)

Hoạt động 1: Giáo viên đăṭvấn đề vào bài mới
- Cho học sinh xem một số tư liêu,c̣ hình ảnh liên quan đến nôịdung bài học
mới. Đồng thời viết đề bài lên bảng.
- Trước khi cho xem các tư liêu,c̣ hình ảnh, Giáo viên nêu rõ yêu cầu để hướng
sự quan sát của học sinh vào trọng tâm bài. Đây chính là cách nêu vấn đề có tình
huống xây dựng bài toán nhận thức, cung cấp cho học sinh các hình ảnh về bài
học. Trong đó hàm chứa mâu thuẫn giữa kinh nghiệm, sự hiểu biết của học sinh về
tác phẩm đó với khả năng tìm hiểu để giải quyết vấn đề đã nêu ra.
Hoạt động 2: Tiến trình nôịdung bài học
- Giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành BĐTD theo nhóm trong vòng 5 phút
hoạt đôngc̣ trên cơ sở các yêu cầu của Giáo viên đăṭra trong phần dăṇdò của bài học
trước, khuyến khích học sinh biểu diễn BĐTD logic, phong phú về màu sắc và
hình dáng, tạo sự hứng khởi cho học sinh.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát, tìm hiểu về đăcc̣điểm nôịdung với hê c̣
thống yêu cầu của giáo viên theo cá nhân học sinh.
- Học sinh quan sát, cảm nhâṇhiểu biết thông qua những vấn đề gợi mở của
giáo viên như: tranh, ảnh, mẫu vâṭ...
Hoạt động 3: Tiến trình nôịdung bài học
- Giáo viên tổ chức học sinh thảo luâṇtheo nhóm.

23


- Giáo viên gợi ý học sinh trình bày và tìm hiểu nôịdung bài học bằng viêcc̣trả
lời các câu hỏi gợi mở mà giáo viên đã hê c̣thống từ trước.
- Sau mỗi nôịdung, giáo viên sử dụng PPTQ để diễn giải vấn đề rõ hơn. Đồng
thời trình tự từng nôịdung để hoàn thành BĐTD cơ bản trên bảng.
- Tổ chức cho các tự đăṭcâu hỏi tranh luân,c̣ học sinh nhận xét của nhóm mình
và phản hồi ý kiến của nhóm bạn, tìm ra đáp án cho vấn đề cần giải quyết.
- Giáo viên nhâṇxét, tuyên dương những BĐTD tốt và những nhóm trình bày
tốt nôịdung bài học.
Hoạt động 4: Củng cố – Dăṇdo
- Giáo viên đánh giá giờ học, nhận xét ưu điểm, hạn chế của từng học sinh
trong các hoạt động để rút kinh nghiệm cho các giờ học sau.
- Giáo viên tổng kết ý kiến của học sinh đưa ra nhận định và kiến thức đúng
của vấn đề.
- Giáo viên giải quyết các câu hỏi tranh luâṇcủa học sinh nếu chưa giải quyết
tranh quá trình tranh luâṇcủa học sinh.
- Dăṇdò học sinh học bài cũ. Tìm hiểu nôịdung bài mới. Hướng dẫn làm và
chuẩn bị giáo cụ cho tiết học sau.
CÔNG: HÒA XÃ HÔỊCHỦ NGHĨA VIÊṬ NAM
Đôc:lâp:– Tự do – Hạnh phúc
..................................................
PHIẾU ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI ĐÊ TÀI
I. Đánh giá, xếp lợi của HĐGK trường THCS Ba Lòng
1. Tên đề tài: Phương pháp sử dụng Bản đồ tư duy kết hợp phương pháp
trực quan trong dạy và học môn mĩ thuâṭ.
2. Họ và tên tác giả: Nguyễn Đức Hải
3. Chức vụ:
Giáo viên

Tổ: Xã hôị
4. Nhâṇxét của chủ tich HĐGK về đề tài:
a. Ưu điểm:............................................................................................................

...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
b. Hạn chế:.............................................................................................................
...............................................................................................................................
24