Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn huyện quế võ, tỉnh bắc ninh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ CƯỜNG DŨNG

CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

HÀ NỘI, 2020


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ CƯỜNG DŨNG

CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄN HUYỆN QUẾ VÕ, TỈNH BẮC NINH

Ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS HỒ SỸ SƠN

HÀ NỘI, 2020

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và
kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là hoàn toàn trung thực từ thực tiễn học
tập và công tác tại Tòa án nhân dân huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Đề tài
nghiên cứu này chưa từng được công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu
nào khác.
Tác giả luận văn

Đỗ Cường Dũng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT TỐ TỤNG
HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN
HÌNH SỰ .......................................................................................................... 7
1.1. Những vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ........ 7
1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự. ......................................................................... 16
Chương 2: THỰC TIỄN THI HÀNH CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP
LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ
THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN HUYỆN QUẾ
VÕ, TỈNH BẮC NINH .................................................................................. 38
2.1. Khái quát kết quả thi hành các quy định của pháp luật tố tụng hình
sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại Tòa án nhân dân huyện
Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh .............................................................................. 38
2.2. Thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt
Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại Tòa án nhân dân
huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. .................................................................. 42
Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHUẨN

BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ................................................. 65
3.1. Nâng cao nhận thức về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ........ 66
3.2. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn
nghiệp vụ về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ................................ 67
3.3. Tiếp tục hoàn thiện quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ................................................. 68
3.4. Nâng cao trình độ và năng lực, phẩm chất cho đội ngũ Thẩm phán . 71
3.5. Các giải pháp khác. ............................................................................ 74
KẾT LUẬN .................................................................................................... 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 81


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BCA

: Bộ Công an

BLHS

: Bộ luật hình sự

BLTTHS

: Bộ luật tố tụng hình sự

CHXHCN : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
HĐXX

: Hội đồng xét xử

HTND

: Hội thẩm nhân dân

TAND

: Tòa án nhân dân

TANDTC

: Tòa án nhân dân tối cao

TTHS

: Tố tụng hình sự

VKS

: Viện kiểm sát

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1: Thống kê các loại thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm của một vụ
án hình sự thông thường............................................................................ 24

Bảng 1.2: Thống kê các loại thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm của một vụ
án hình sự phức tạp ................................................................................... 25
Bảng 1.3: Thống kê các loại thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm của một vụ
án hình sự được Tòa án nhận lại sau khi trả lại cho Viện kiểm sát để
điều tra bổ sung ......................................................................................... 26
Bảng 2.1: Thống kê kết quả xét xử sơ thẩm từ năm 2015 đến năm 2019 tại
Tòa án nhân dân huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh ....................................... 41
Bảng 2.2: Số vụ án hình sự sơ thẩm đã thụ lý, trả hồ sơ để điều tra bổ sung
và kết quả trả hồ sơ của Tòa án nhân dân huyện Quế Võ, tỉnh Bắc
Ninh từ năm 2015 đến năm 2019 .............................................................. 45
Bảng 2.3: Số vụ án hình sự sơ thẩm đã thụ lý sau đó Đình chỉ; Tạm đình
chỉ của Tòa án nhân dân huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh từ năm 2015
đến năm 2019 ............................................................................................ 54


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thực hiện Nghị quyết của Đảng và Nhà nước về xây dựng và hoàn
thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do dân và vì nhân
dân, đảm bảo công lý, quyền con người và quyền công dân được quy định
trong Hiến pháp năm 2013, hoạt động xét xử hình sự nói chung và xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự nói riêng của Tòa án nhân dân đang được vận hành theo
tinh thần cải cách tư pháp được quy định tại Nghị quyết số 49 - NQ/BCT năm
2005 của Bộ Chính trị. Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động áp dụng
pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự diễn ra theo một quá trình gồm
các giai đoạn khác nhau, trong đó có giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự. Đây là giai đoạn quan trọng bởi kết quả chuẩn bị xét xử tốt, nhất là
nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án là yếu tố quan trọng để Thẩm phán chủ tọa phiên
tòa và Hội thẩm nhân dân tham gia Hội đồng xét xử nắm vững được nội dung
vụ án, chủ động tiến hành các hoạt động cần thiết, xét xử đúng người, đúng

tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, ra
được bản án, quyết định đạt lý, thấu tình, nâng cao chất lượng tranh tụng tại
phiên tòa. Như vậy, mặc dù phán quyết của Tòa án dựa trên cơ sở kết quả
tranh tụng tại phiên tòa, nhưng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, rõ ràng
giữ vai trò quan trọng trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, trong bảo vệ công
lý, bảo vệ quyền con người của người bị buộc tội trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự.
Mặc dù chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự giữ vai trò quan trọng
trong quá trình xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, nhưng nhiều khía cạnh lý luận
của nó vẫn chưa được nhận thức một cách đầy đủ và thống nhất đã ảnh hưởng
không nhỏ đến việc ghi nhận và thực hiện chế định pháp luật tố tụng hình sự
quan trọng này. Kết quả là, các mặt hạn chế, khó khăn của BLTTHS năm

1


2003 đã được khắc phục, sửa đổi nhiều tuy nhiên Bộ luật tố tụng hình sự năm
2015 quy định về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự vẫn còn những điểm
bất cập, hạn chế làm ảnh hưởng đến chất lượng công tác chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự. Trong thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật tố
tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự vẫn còn khá nhiều
trường hợp không nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, còn lúng túng trong đánh giá tài
liệu, chứng cứ, chưa dự báo được hệ quả của các quyết định được đưa ra khi
chuẩn bị xét xử…Thực trạng đó không thể không ảnh hưởng đến việc thực
hiện nhiệm vụ của tố tụng hình sự là bảo vệ công lý, quyền con người, quyền
công dân trong tố tụng hình sự; đến việc thực hiện đầy đủ chính sách hình sự
nói chung và chính sách xét xử hình sự nói riêng. Thực trạng đó đặt ra yêu
cầu phải nghiên cứu một cách thấu đáo các khía cạnh lý luận và thực tiễn của
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Kết quả nghiên cứu sẽ sâu sắc hơn nếu
được gắn với những địa bàn nhất định và ở những cấp độ nhất định.

Bởi lý do đó, học viên lựa chọn đề tài: “Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự từ thực tiễn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh” để làm luận văn Thạc sĩ
luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Để có thể nhận thức, học tập kinh nghiệm nghiên cứu, nhất là tránh
trùng lặp trong nghiên cứu, học viên tiến hành tham khảo một số công trình
khoa học đã được công bố trực tiếp liên quan hay gián tiếp liên quan đến đề
tài, trong đó có thể kể đến như: Sách “Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng
hình sự” do GS.TS Võ Khánh Vinh (Chủ biên) Nxb Công an nhân dân 2004;
Giáo trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam” do tác giải Nguyễn Ngọc Chí chủ
biên, Giáo trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam” của Học viện Tư pháp
(2011), Giáo trình “Luật tố tụng hình sự Việt Nam” của Trường Đại học Luật
Hà Nội (2015); Các công trình nghiên cứu chuyên sâu như Đề tài nghiên cứu

2


cấp Bộ của tác giả Vũ Đức Khiển (1996) về “Những vấn đề lý luận và thực
tiễn cấp bách của tố tụng hình sự Việt Nam”, “Một số vấn đề về quyết định
tạm giam và thời hạn tạm giam trong trường hợp Hội đồng xét xử yêu cầu
điều tra bổ sung tại phiên tòa” của tác giả Hoàng Đạt Nam (2017). Tác giả
Nguyễn Cảnh Hợp (2001) nghiên cứu về: “Các nguyên tắc của tố tụng hình
sự trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền”; “Xét xử sơ thẩm trong tố
tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Võ Thị Kim Oanh (2011)…
Trong số những luận văn luật học có thể kể đến: “Chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện
Tân Phú, tỉnh Đồng Nai của tác giả Nguyễn Văn Nam (2019)”, “Chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn
quận 12, thành phố Hồ Chí Minh của tác giả Trần Thùy Liên (2017)…
Từ những công trình khoa học đã được công bố trên đây, tác giải luận

văn này hệ thống hóa cho mình lượng kiến thức cơ bản, nhất là các cách tiếp
cận nghiên cứu về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự để có thể thực hiện
thành công đề tài được giao. Đồng thời, việc khái quát tình hình nghiên cứu
trên đây cho phép khẳng định cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự gắn với địa bàn huyện Quế Võ, tỉnh
Bắc Ninh. Bỏi vậy, việc đi sâu nghiên cứu lý luận, phân tích thực tiễn thi hành
pháp luật tố tụng hình sự về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự gắn với địa
bàn huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh góp phần tìm kiếm các biện pháp nâng cao
chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở nước ta trong thời gian tới.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc phân tích những vấn đề lý luận, các quy định của pháp luật
và thực tiễn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại huyện Quế Võ, tỉnh
Bắc Ninh, luận văn đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng chuẩn bị xét

3


xử sơ thẩm vụ án hình sự ở nước ta nói chung và huyện Quế Võ, tỉnh Bắc
Ninh nói riêng.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên, Luận văn phải thực hiện
các nhiệm vụ nghiên cứu sau:
- Phân tích những vấn đề lý luận và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
- Phân tích, đánh giá thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật tố
tụng hình sự Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại huyện
Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.
- Đề xuất các giải pháp để chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự được nâng cao ở nước ta nói chung và huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh

nói riêng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu, qua đó đạt được mục đích đã
đặt ra, Luận văn lấy các quan điểm khoa học, các quy định của pháp luật tố
tụng hình sự Việt Nam và thực tiễn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại
huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh để nghiên cứu các vấn đề thuộc nội dung
nghiên cứu của đề tài.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài Luận văn được nghiên cứu dưới góc độ luật chuyên ngành hình
sự và tố tụng hình sự.
- Đề tài Luận văn chỉ nghiên cứu chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
trong phạm vi địa bàn cấp huyện và theo thủ tục thông thường, không nghiên
cứu chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo thủ tục đặc biệt.

4


- Luận văn tập trung đánh giá, khảo sát thực tiễn thi hành các quy định
của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự tại huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh trong khoảng thời gian 05 năm từ năm
2015 đến năm 2019.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận là chủ
nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng;
chính sách pháp luật của Nhà nước về Nhà nước và pháp luật, tội phạm và
hình phạt, bảo vệ quyền con người, cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Để thực hiện đề tài, Luận văn còn sử dụng các cách tiếp cận đa ngành,

liên ngành khoa học xã hội nói chung và đa ngành, liên ngành luật học nói
riêng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình nghiên cứu đề tài, luận văn đã sử dụng các phương pháp
nghiên cứu cụ thể như: Nghiên cứu tài liệu, văn bản; phân tích và tổng hợp;
so sánh, đối chiếu; diễn dịch, quy nạp…
Trong một tổng thể phương pháp luận, các cách tiếp cận và các phương
pháp nghiên cứu cụ thể nêu trên, Luận văn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và
thực tiễn của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, kiến nghị được các giải
pháp nâng cao chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở nước ta.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận của luận văn

5


Kết quả nghiên cứu của Luận văn góp phần nhận thức thống nhất, toàn
diện và sâu sắc hơn những vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn
Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể được tham khảo trong quá
trình chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự; tuyên truyền phổ biến pháp luật;
giảng dạy, học tập, nghiên cứu pháp luật tại các Viện nghiên cứu và các
trường Đại học, Học viện đào tạo luật.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo,
Luận văn được kết cấu thành 03 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Chương 2: Thực tiễn thi hành các quy định của pháp luật tố tụng hình

sự Việt Nam về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại Tòa án nhân dân
huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.
Chương 3: Các giải pháp nâng cao chất lượng chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự.

6


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
VIỆT NAM VỀ CHUẨN BỊ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1. Những vấn đề lý luận về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự
1.1.1.1. Khái niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Toà án là một trong những cơ quan thuộc hệ thống bộ máy nhà nước có
chức năng xét xử các loại vụ án theo quy định của pháp luật. Trong tư pháp hình
sự, xét xử là giai đoạn trung tâm, quyết định của quá trình tố tụng, là hoạt động
của Tòa án nhân danh Nhà nước xem xét, đánh giá và ra phán quyết về tính hợp
pháp, tính đúng đắn của hành vi pháp luật hay quyết định pháp luật khi có tranh
chấp và mâu thuẫn giữa các bên có lợi ích khác nhau.
“Tòa án là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con
người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, bảo vệ lợi ích chung của Nhà nước và xã
hội”, quy định tại Điều 102 Hiến pháp Việt Nam năm 2013. Và tại Luật tổ
chức Tòa án cũng quy định: “ Tòa án xét xử những vụ án hình sự, dân sự, hôn
nhân và gia đình, lao động, kinh doanh thương mại, hành chính và giải quyết
những việc khác theo quy định của pháp luật”.
Quyền tư pháp gồm nhiều thẩm quyền, trong đó thẩm quyền xét xử các

tranh chấp xã hội là quan trọng nhất. Quyền tư pháp bao hàm trong nó quyền
tư pháp hình sự, quyền tư pháp dân sự, quyền tư pháp kinh tế, quyền tư pháp
hôn nhân và gia đình...gắn với các tranh chấp xã hội trong các lĩnh vực khác
nhau của đời sống xã hội. Quyền tư pháp hình sự được tổ chức thực hiện bằng
thủ tục tố tụng hình sự gắn với các hoạt động tố tụng hình sự trong các giai

7


đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự. Tư pháp hình sự
được thể chế hóa thành pháp luật tố tụng trong đó có các nguyên tắc tố tụng
hình sự có hiệu lực của nó đối với các chủ thể tố tụng mà trước hết là các cơ
quan, người tiến hành tố tụng. Do vậy, các chủ thể đó có nghĩa vụ nghiêm
chỉnh chấp hành các quy định của pháp luật TTHS, thực hiện thẩm quyền,
quyền hạn; tuân thủ các nguyên tắc đã được pháp luật quy định nhằm đảm
bảo tối đa quyền và lợi ích cho các đối tượng trong vụ án hình sự; bảo đảm
phát hiện chính xác và xử lý công minh, công bằng, kịp thời mọi hành vi
phạm tội; đồng thời là phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, không để lọt tội
phạm và không làm oan người vô tội; góp phần bảo vệ công lý, bảo đảm
quyền con người, quyền công dân. Một trong những nguyên tắc đặc trưng của
tố tụng hình sự là nguyên tắc hai cấp xét xử: Xét xử sơ thẩm và xét xử phúc
thẩm hình sự, trong đó xét xử sơ thẩm là trọng tâm và có vai trò quan trọng
trong hoạt động xét xử của Tòa án.
Theo quan điểm của GS.TS Võ Khánh Vinh thì xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự được hiểu là: “Việc Tòa án xem xét, đánh giá toàn diện các chứng cứ,
tài liệu của vụ án hình sự, trên cơ sở đó ra quyết định khẳng định có hành vi
phạm tội hay không, người thực hiện hình vi phạm tội đó, hình phạt được áp
dụng đối với người đã thực hiện hành vi phạm tội và giải quyết các vấn đề
khác có liên quan trong vụ án hình sự” [17, trang 335].
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là giai đoạn của tố tụng hình sự trong đó

Tòa án có thẩm quyền tiến hành xem xét, giải quyết vụ án, ra bản án, quyết
định tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật. Quá trình giải quyết vụ án
hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác nhau, trên cơ sở những chứng cứ đã
được kiểm tra, đánh giá công khai tại phiên tòa, Tòa án ra bản án xác định có
tội hay không có tội. Ngoài ra Tòa án còn có quyền ra các quyết định khác
nhằm giải quyết triệt để vụ án.

8


Để có thể ra bản án và các quyết định hình sự khác tại phiên tòa sơ
thẩm vụ án hình sự cần được chuẩn bị kỹ càng, chu đáo, toàn diện. Bởi vậy,
giai đoạn xét xử sơ thẩm bao gồm chuẩn bị xét xử và thực hiện các thủ tục xét
xử tại phiên tòa, trong đó chuẩn bị xét xử vụ án hình sự là khâu đầu tiên khi
hồ sơ được chuyển từ Viện kiểm sát sang Tòa án. Chuẩn bị xét xử vụ án hình
sự không chỉ là một hay một vài hành vi, hoạt động tố tụng đơn giản mà là
một hệ thống các hoạt động tố tụng phức tạp, phối hợp liên hoàn với nhau
cùng nhằm mục đích là đảm bảo cho việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được
đảm bảo, đúng đắn và có hiệu quả như: hoạt động nhận hồ sơ vụ án, bản cáo
trạng và thụ lý vụ án; nghiên cứu hồ sơ vụ án và ra các quyết định tố tụng cần
thiết theo quy định của pháp luật. Theo Từ điển Tiếng Việt, Nhà xuất bản
Giáo dục thì “Chuẩn bị là làm cho có sẵn cái cần thiết để làm việc gì”. Còn
xét xử là từ Hán Việt, theo Từ điển thuật ngữ pháp lý, “xét xử” là “hoạt động
do Tòa án tiến hành theo pháp luật tố tụng, trong đó Tòa án nghiên cứu một
cách khách quan, toàn diện và đầy đủ các tình tiết của vụ án, tiến hành giải
quyết và xử lý vụ án bằng việc ra bản án và các quyết định cần thiết có liên
quan” còn “Sơ thẩm”, Từ điển Luật học định nghĩa “ lần đầu tiên đưa ra xét
xử vụ án tại một tòa án có thẩm quyền”. Theo tác giả Đinh Văn Quế thì:
“Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là chuẩn bị những điều kiện cần thiết
để đưa vụ án ra xét xử theo đúng quy định của pháp luật” [25,tr. 15]. Trong

khi đó PGS.TS Trần Văn Độ cho rằng “ Chuẩn bị xét xử là phần đầu tiên của
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự kể từ khi nhận hồ sơ vụ án, trong đó
Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có nhiệm vụ nghiên cứu hồ sơ vụ án, giải quyết
các khiếu nại và yêu cầu của những người tham gia tố tụng và tiến hành
những việc cần thiết cho việc mở phiên tòa…” [39, tr.212].
Như vậy, trong khoa học Luật hình sự và TTHS chưa có khái niệm
thống nhất về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Các khái niệm này mới

9


chỉ được phân tích ở các cách tiếp cận của từng tác giả và chỉ dừng lại ở khái
niệm về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự hay xét xử vụ án hình sự. BLTTHS
năm 2015 cũng không có quy định cụ thể về khái niệm chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự do tính chất đặc thù của việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
là hoạt động mang tính khép kín nên các quy định về chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự được lồng ghép trong các quy định tại mục II chương XXI của
BLTTHS năm 2015 bao gồm 12 Điều từ Điều 276 đến Điều 287.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự thực chất là việc chủ thể có
thẩm quyền theo quy định của pháp luật mà cụ thể là Thẩm phán được phân
công làm chủ tọa phiên tòa tiến hành những hoạt động cụ thể cần thiết và bắt
buộc trước khi mở phiên tòa để nắm vững được nội dung vụ án, từ đó có
hướng giải quyết vụ án đúng đắn, chính xác nhất. Nếu chuẩn bị xét xử tốt sẽ
giúp cho Thẩm phán chủ tọa phiên tòa xác định được vụ án đó có đủ điều kiện
để đưa ra xét xử hay chưa? Có thuộc thẩm quyền giải quyết hay không? Có
cần phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung hay không?…Đây là khoảng thời gian
để Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có thể lên kế hoạch xét hỏi, chủ động đặt ra
các phương án cụ thể đối với các tình huống có thể phát sinh tại phiên tòa và
chuẩn bị các công việc cần thiết khác cho việc mở phiên tòa. Thời gian để tiến
hành chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được quy định trong luật.

Rõ ràng, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một chế định trong
TTHS được BLTTHS năm 2015 quy định, là việc Tòa án (Thẩm phán, Hội
thẩm nhân dân) thực hiện những nhiệm vụ cần thiết để có thể ra quyết định
đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm. Mà cụ thể hơn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự là một hoạt động mang tính bắt buộc của quy trình tố tụng hình sự
được thực hiện bởi những chủ thể có thẩm quyền theo quy định của pháp luật
và dựa trên các quy định của pháp luật hiện hành nhằm đảm bảo cho việc xét

10


xử sơ thẩm một cách nhanh chóng, kịp thời, bảo đảm xét xử đúng người, đúng
tội và đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm.
Từ những phân tích khái quát trên, tác giả đưa ra quan điểm về khái
niệm chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự như sau: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự là một khâu trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, là
hoạt động tố tụng hình sự do những người có thẩm quyền (Thẩm phán, Hội
thẩm nhân dân được phân công) tiến hành các hoạt động tố tụng và các công
việc khác cần thiết theo đúng quy định của BLTTHS nhằm bảo đảm tính
khách quan, đúng người, đúng tội và đúng pháp luật; bảo đảm lợi ích của
Nhà nước, xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân của phiên tòa xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự.
1.1.1.2. Đặc điểm của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Trên cơ sở khái niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, có thể
thấy các đặc điểm của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cụ thể là:
Thứ nhất: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một khâu trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một giai
đoạn độc lập của quá trình TTHS được quy định tại Chương XXI của BLTTHS
năm 2015 tương ứng với chức năng nhất định trong hoạt động tư pháp hình sự
với từng loại chủ thể tiến hành tố tụng có thẩm quyền cũng như chủ thể tham

gia nhất định, bao gồm các khâu bắt buộc của giai đoạn xét xử sơ thẩm theo
pháp luật TTHS, trong đó có chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Chủ thể tiến hành chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là Thẩm phán
được phân công chủ tọa phiên tòa và Hội thẩm nhân dân tham gia Hội đồng
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cụ thể. Những chủ thể này phải thực hiện nhiệm
vụ theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự là một khâu có vị trí và vai trò quan trọng, không thể thiếu của giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.

11


Thứ hai: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng
hình sự mang tính quyền lực Nhà nước và phải tuân thủ chặt chẽ các quy
định của pháp luật tố tụng hình sự. Pháp luật hình sự và TTHS điều chỉnh
mối quan hệ giữa người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội được BLHS
quy định là tội phạm với Nhà nước để bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền
và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khác. Xuất phát từ đặc điểm của
quan hệ pháp luật hình sự nên các quy định về tố tụng cũng được xây dựng
dựa trên những nguyên tắc nghiêm khắc thể hiện quyền lực Nhà nước. Vì
vậy, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được thực hiện bởi các chủ thể
đặc biệt mang quyền lực Nhà nước; mọi hoạt động tố tụng của khâu này đều
phải tuân thủ chặt chẽ các quy định của pháp luật TTHS.
Việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự phải đảm bảo các quy
định của BLTTHS về thời hạn; việc quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ
các biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; trình tự, thủ tục giao, cấp,
tống đạt các văn bản tố tụng…đều phải tuân thủ các quy định của BLTTHS.
Nội dung và hình thức của các quyết định được ban hành trong giai đoạn
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cũng phải được đảm bảo theo các quy
định của pháp luật.

Thứ ba: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động tố tụng
mang tính áp dụng pháp luật và có tính bắt buộc.
Các chủ thể đặc biệt (Thẩm phán chủ tọa phiên tòa, hội thẩm nhân dân
được phân công) phải áp dụng các quy định của pháp luật hình sự và pháp
luật tố tụng hình sự trong quá trình chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự để
thực hiện nhiệm vụ cần chuẩn bị.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động có tính bắt buộc,
bởi lẽ nếu không có việc chuẩn bị xét xử hoặc giai đoạn chuẩn bị chưa đầy đủ,
đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật thì phiên tòa xét xử không

12


thể đảm bảo và việc xác định sự thật vụ án sẽ vô cùng khó khăn, không được
khách quan. Một số trường hợp do chuẩn bị xét xử không tốt sẽ dẫn đến việc
đánh giá, kiểm tra chứng cứ không đúng, xác định sai và bỏ lọt tội phạm; dẫn
đến phiên tòa xét xử phải hoãn, gây mất nhiều thời gian và chi phí cho Nhà
nước. Do đó chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một hoạt động tố tụng
không thể thiếu khi Tòa án tiến hành xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Thứ tư: Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động pháp luật
có mục đích rõ ràng.
Bởi là hoạt động pháp luật, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có
mục đích rõ ràng, đó là góp phần bảo vệ công lý, quyền con người, quyền
công dân trong tố tụng hình sự. Nói cụ thể hơn mục đích của chuẩn bị xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự là nhằm bảo đảm cho việc mở phiên tòa sơ thẩm vụ
án hình sự một cách nhanh chóng, kịp thời; xét xử đúng người, đúng tội và
đúng pháp luật. Hoạt động xét xử sơ thẩm có hiệu quả hay không tùy thuộc
vào nhiều yếu tố khác nhau trong đó vai trò quan trọng thuộc về chất lượng
của việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
1.1.1.3. Ý nghĩa của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một khâu trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong suốt quá trình
giải quyết vụ án, là một yếu tố không thể thiếu để có được một phiên tòa xét
xử sơ thẩm thành công. Ảnh hưởng không nhỏ đến phán quyết của Tòa án về
một sự kiện pháp lý mà Tòa án xem xét.
Việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự càng chu đáo, cẩn thận và
đầy đủ bao nhiêu thì chất lượng xét xử càng tốt bấy nhiêu. Điều đó giúp cho
Thẩm phán xác định đúng đắn đường lối giải quyết của vụ án, đảm bảo tuân
thủ pháp luật nhằm xét xử một cách khách quan, đúng người, đúng tội và
đúng pháp luật; góp phần đấu tranh phòng ngừa và ngăn chặn tội phạm; bảo

13


vệ chế độ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước; quyền và
lợi ích hợp pháp của cá nhân và tổ chức.
Nếu chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự không tốt, không chu đáo
thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giải quyết vụ án, là nguyên nhân dẫn
đến các trường hợp bị oan sai hoặc bỏ lọt tội phạm, gây mất uy tín cho hệ
thống Tòa án, không đạt được mục đích yêu cầu của BLTTHS.
Thông qua chuẩn bị xét xử, Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân nắm
được nội dung của vụ án, xem vụ án đã đáp ứng được được đầy đủ yêu cầu
của luật định hay chưa? có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hay không?
có đủ cơ sở để kết tội bị can hay chưa?...để từ đó khắc phục, bổ sung những
thiếu sót đảm bảo yêu cầu đặt ra. Đồng thời giúp cho Hội đồng xét xử có
được quan điểm đúng đắn về vụ án, góp phần giải quyết vụ án được nhanh
chóng, dứt điểm và đảm bảo đúng pháp luật.
Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là cơ sở cho việc định hướng
đường lối xét xử vụ án góp phần xác định đúng hành vi phạm tội của bị cáo,
đúng pháp luật. Đây là tiền đề cho việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự một cách

khách quan, toàn diện. Đảm bảo được quyền và lợi ích của người tham gia tố
tụng khi thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình, chuẩn bị tham gia phiên tòa
cũng như xuất trình chứng cứ cho Tòa án và thực hiện quyền khiếu nại khi
thấy cần thiết. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cũng góp phần nâng cao
việc tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật của công dân thông qua công tác
xét xử của Tòa án. Hạn chế những sai lầm, thiếu sót trong xét xử, thống nhất
được quan điểm đường lối về việc giải quyết vụ án giữa các cơ quan tiến hành
tố tụng.
Tóm lại, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có ý nghĩa quan trọng
đối với hoạt động xét xử của Tòa án, góp phần nâng cao ý thức tuân theo
pháp luật của công dân, xác định trách nhiệm của Nhà nước trong việc chứng

14


minh tội phạm. Hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự góp phần
đảm bảo chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước được tuân
thủ, đảm bảo tính công bằng giữa các chủ thể trước pháp luật. Củng cố niềm
tin của người dân vào hệ thống Tòa án với phương châm “Phụng công, thủ
pháp, chí công vô tư”.
1.1.2. Những vấn đề của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cần
được thể chế hóa thành pháp luật
Từ việc nghiên cứu xây dựng khái niệm về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự, trên cơ sở đó phân tích đặc điểm, ý nghĩa có thể khẳng định
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động pháp luật, có tính quyền
lực Nhà nước, có mục đích rõ ràng và có tính bắt buộc...nên cần phải thể chế
hóa thành pháp luật. Việc thể chế hóa thành pháp luật còn nói lên tính hợp
pháp, tính công khai của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự cũng như
đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự và sự kiểm tra, giám sát đối
với chuẩn bị xét xử. Trên cơ sở đó nêu lên những vấn đề của chuẩn bị xét xử

sơ thẩm vụ án hình sự cần được thể chế hóa thành pháp luật gồm có:
- Vấn đề nhận hồ sơ vụ án, bản cáo trạng và thụ lý vụ án: Sau khi nhận
hồ sơ của Viện kiểm sát, công tác chuẩn bị xét xử là một việc rất quan trọng,
thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa có nhiệm vụ kiểm tra và xử lý:
Trường hợp tài liệu trong hồ sơ vụ án, vật chứng kèm theo (nếu có) đã đầy đủ
so với bảng kê tài liệu, vật chứng và bản cáo trạng đã được giao cho bị can
hoặc người đại diện của bị can thì nhận hồ sơ vụ án;
Tòa án phải kiểm tra xem việc truy tố có căn cứ không và tùy từng
trường hợp, có quyền ra quyết định đưa vụ án ra xét xử, trả hồ sơ để điều tra
bổ sung, tạm đình chỉ vụ án hoặc đình chỉ vụ án. Nếu vụ án được đưa ra xét
xử thì thẩm phán tiến hành những công việc trong quá trình chuẩn bị xét xử
khi có đơn khiếu nại hoặc yêu cầu của những người tham gia tố tụng về việc

15


vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng; đề nghị thay đổi biện pháp ngăn chặn
cho bị can, bị cáo; trả lại đồ vật đã bị tạm giữ v.v... thì Thẩm phán phải xem
xét giải quyết. Đối với những yêu cầu, khiếu nại không thuộc thẩm quyền của
mình, Thẩm phán phải báo cáo Chánh án Tòa án.
Trong khi chuẩn bị xét xử nếu thấy cần thiết, Thẩm phán có thể gặp
trao đổi với người giám định đề nghị người giám định giải thích những điểm
chưa rõ trong kết luận giám định; gặp đại diện cơ quan, tố chức để nắm được
quan điểm của họ về việc giải quyết vụ án đối với những vấn đề có liên quan.
- Vấn đề về những nhiệm vụ, quyền hạn của chủ thể chuẩn bị xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự: Chủ thể của chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là Tòa
án mà cụ thể là Chánh án, Phó Chánh án khi trực tiếp tiến hành giải quyết vụ
án hình sự với chức danh là Thẩm phán; Thẩm phán; Hội thẩm nhân dân. Bởi
vậy khi trực tiếp tiến hành giải quyết vụ án hình sự, Chánh án, Phó Chánh án
cũng phải thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật, có

trách nhiệm nghiên cứu hồ sơ vụ án, chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
như Thẩm phán, ngoài ra còn thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn, quy định
riêng cho chủ thể chuẩn bị xét xử sơ thẩm khi được phân công giải quyết vụ
án. Chính vì vậy cần phải thể chế hóa thành pháp luật những nhiệm vụ, quyền
hạn của chủ thể chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
1.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về chuẩn bị xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự.
1.2.1. Khái quát quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đến trước khi ban hành Bộ luật tố
tụng hình sự năm 2015.
Năm 1945 sau khi giành được độc lập, Nước Việt Nam dân chủ cộng
hòa chưa có nhiều văn bản được ban hành đáp ứng được yêu cầu quản lý về
mọi mặt của đời sống xã hội. Tình hình an ninh, chính trị, kinh tế gặp rất

16


nhiều khó khăn do bọn thực dân và phát xít khai thác triệt để trong Chiến
tranh thế giới thứ II, nạn ngoại xâm của quân Tưởng và đồng minh Nhật. Ở
Miền Nam thực dân Anh, Pháp tiếp tục thống trị Sài Gòn và mở rộng địa bàn
xâm chiếm ra các tỉnh khác.
Thời kỳ này Sắc lệnh số 13/SL được ban hành ngày 24/01/1946 quy
định về nguyên tắc cũng như quy chế hoạt động của Tòa án nhằm giữ vững an
ninh, chính trị, bảo vệ thành quả của Cách mạng. Đảng ta rất chú trọng trong
công tác xét xử, xem công tác xét xử là công cụ hữu hiệu để giữ vững nền độc
lập dân tộc. Đây là sắc lệnh đầu tiên quy định một cách đầy đủ tổ chức giải
quyết các tranh chấp, xử phạt các việc vi cảnh ở cơ sở cũng như tổ chức các Tòa
án và quy định tiêu chuẩn, nhiệm vụ, quyền hạn của các ngạch Thẩm phán như:
“Các phụ phẩm không được xem hồ sơ trước khi phiên tòa” [1, Điều 26].
Điều này phân định rõ khoảng thời gian trước phiên tòa và tại phiên tòa

vì do phụ phẩm không được quyền tiếp cận hồ sơ trước ngày mở phiên tòa
nên khoảng thời gian trước khi mở phiên tòa chỉ có duy nhất một chủ thể
được quyền tiếp cận hồ sơ là Chánh án. Thời kỳ này pháp luật quy định
Chánh án chính là người xét xử vụ án.
Sau Sắc lệnh số 13, Chính phủ lại tiếp tục ban hành Sắc lệnh số 51
ngày 17/4/1946 về việc ấn định thẩm quyền các Tòa án và sự phân công giữa
các nhân viên trong Tòa án. Tại Điều 18 quy định: “Ông Chánh án, nếu cần,
có thể mở phiên toà ngoài trụ sở của Toà án, ở các nơi xa cách toà”. Quy
định này có thể được xem như những quy định sơ khai của quyết định đưa vụ
án ra xét xử mà sau này được pháp điển hóa. Mặt khác quy định này thể hiện
quyền ra quyết định xét xử của Chánh án, có thể mở tại trụ sở hoặc xa trụ sở,
đây là cơ sở lý luận cho việc xét xử lưu động ngày nay.
Tiếp theo tại Sắc lệnh số 185/SL ngày 26/5/1948, Điều 6 quy định: “Về
phương diện tư pháp công an, thẩm phán sơ cấp có quyền, sau khi hỏi ý kiến

17


Chủ tịch UBKC huyện, quyết định giam cứu bị can đến 45 ngày nếu là việc
tiểu hình, hoặc đến 4 tháng nếu là việc đại hình. Hạn giam cứu ấy không thể
gia thêm được. Khi hết hạn, tự nhiên bị can phải được tha ngay. Nếu Toà sơ
cấp lại liên lạc được với Toà đệ nhị cấp, thì Thẩm phán sơ cấp phải báo cáo
ngay lên ông Biện lý để ông này quyết định về việc giam cứu. Đây chính là
quy định về tạm giam và là cơ sở để pháp điển hóa cho việc ban hành quyết
định đưa vụ án ra xét xử trong tố tụng hình sự ngày nay, cụ thể là thời hạn
Tòa án ban hành quyết định kể từ ngày thụ lý vụ án.
Đến ngày 09/11/1946, Quốc hội Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã
thông qua bản Hiến pháp đầu tiên. Trong Hiến pháp quy định những nguyên
tắc tố tụng cơ bản như: Nguyên tắc xét xử có Hội thẩm nhân dân tham gia, nguyên
tắc xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, nguyên tắc xét xử công khai hoặc tại

Điều 6 Luật tổ chức Tòa án năm 1960 quy định Tòa án xét xử công khai.
Trong giai đoạn này, các quy phạm pháp luật hình sự cũng như TTHS
chưa được hoàn chỉnh, đặc biệt là thời điểm chuẩn bị xét xử chưa được quy
định cụ thể. Tại Điều 9 Nghị định số 301-TTg ban hành ngày 10/7/1957 quy
định: “Khi hồ sơ vụ án đã chuyển sang Toà án nhân dân tỉnh hoặc thành phố,
Toà án nhân dân phúc thẩm hoặc Toà án binh để xét xử, thì kể từ ngày nhận
được hồ sơ, các Toà án trên phải xét xử trong thời hạn hai tháng đối với
những vụ án mà luật pháp phạt từ năm năm tù trở xuống, và trong thời hạn
bốn tháng đối với những vụ án mà luật pháp phạt trên năm năm tù”. Đây có
thể được hiểu là quy định đầu tiên về chuẩn bị xét xử mà cụ thể là về thời hạn
chuẩn bị xét xử. Thời hạn này tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, tính chất
phức tạp hay đơn giản của vụ án.
Đến giai đoạn từ năm 1960 đến năm 1988: Đây là giai đoạn vô cùng
quan trọng đối với hoạt động TTHS bởi năm 1960 Luật tổ chức TAND và
VKSND lần đầu tiên được ban hành và năm 1988, BLTTHS đầu tiên được Quốc

18


hội thông qua. Cụ thể tại Điều 1 của Luật tổ chức TAND năm 1960 quy định: “
Các Toà án nhân dân là những cơ quan xét xử của nước Việt Nam dân chủ cộng
hoà. Toà án nhân dân xét xử những vụ án hình sự và dân sự để trừng trị những kẻ
phạm tội và giải quyết những việc tranh chấp về dân sự trong nhân dân”. Và tại
Điều 21 Luật Tổ chức TAND quy định: “TANDTC nghiên cứu những quy định về
tổ chức tư pháp, thủ tục tố tụng, luật hình sự, dân sự, phụ trách việc huấn luyện,
đào tạo cán bộ TAND và phụ trách việc tuyên truyền giáo dục pháp luật trong
nhân dân. TANDTC hướng dẫn các TAND cấp dưới áp dụng pháp luật, đường
lối, chính sách và thủ tục tố tụng trong việc xét xử”.
Tại Thông tư số 2421-TC ngày 29/12/1961 của TANDTC hướng dẫn
thực hiện chế độ Hội thẩm nhân dân trong chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình

sự, có quyền cùng với Thẩm phán quyết định một số vấn đề. Đối với các vụ
án quan trọng Thẩm phán có quyền họp trước với Hội thẩm nhân dân và có
quyền quyết định một số vấn đề như: Đề nghị với Viện công tố điều tra thêm,
tạm tha cho bị cáo bị giam cứu, bắt bị cáo đã bị truy tố nhưng còn được tại
ngoại, xử công khai hay xử kín, có chỉ định người bào chữa cho bị cáo không,
những người làm chứng nào được triệu tập đến phiên tòa, thời gian, địa điểm
mở phiên tòa.
Trong giai đoạn này, Luật đã quy định rõ quyền của Thẩm phán trong
giai đoạn chuẩn bị xét xử phải ra một trong những quyết định sau: Quyết định
đưa vụ án ra xét xử; Quyết định trả hồ sơ để Viện kiểm sát điều tra bổ sung;
Quyết định tạm đình chỉ; Quyết định đình chỉ và cũng như làm những công
việc khác.
Ngày 27/9/1974, TANDTC đã ban hành Thông tư số 16/TANDTC quy
định về trình tự sơ thẩm hình sự trong những trường hợp khi yêu cầu điều tra
bổ sung hoặc cần thay đổi biện pháp ngăn chặn, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ tố
tụng thì Tòa án phải họp trù bị trước với Viện kiểm sát rồi mới ra quyết định.

19