Giải pháp tín dụng ngân hàng góp phần phát triển kinh tế hợp tác xã ở Việt Nam

L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng
tôi. Các s li u, tư li u ñư!c s∀ d∃ng trong lu%n án có ngu∋n
g c rõ ràng, trung th)c. Toàn b+ n+i dung chưa ñư!c công b
trong b,t c công trình nghiên c u tương t) nào khác.
Tác gi Lu n án

Tr n Văn Thi n


M CL C
L I CAM ðOAN
M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T

DANH M C CÁC B NG, BI U ð!
M∀ ð#U .............................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: NH∃NG V%N ð& CƠ B N V& TÍN D NG NGÂN HÀNG
GÓP PH#N PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ................ 7
1.1. KINH T

H/P TÁC XÃ TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N

KINH T 6 XÃ H7I ......................................................................................... 7
1.1.1. Khái ni m h!p tác xã và phát tri5n kinh t6 h!p tác xã ........................ 7
1.1.2. B9n ch,t kinh t6 h!p tác xã................................................................ 13
1.1.3. Các nguyên t;c ho1.1.4. Vai trò kinh t6 HTX ñ i vΧi phát tri5n kinh t6 D xã h+i ..................... 16
1.1.5. Các lo

1.1.6. Tiêu chí ph9n ánh s) phát tri5n kinh t6 h!p tác xã ............................ 21
1.1.7. Nhân t 9nh hưΙng ñ6n s) phát tri5n kinh t6 h!p tác xã ................... 26
1.2. TÍN D NG NGÂN HÀNG ð9I V:I PHÁT TRI N KINH T
H/P TÁC XÃ ................................................................................................ 34
1.2.1. Khái ni m tín d∃ng ngân hàng........................................................... 34
1.2.2. ðΚc ñi5m tín d∃ng ngân hàng trong khu v)c kinh t6 h!p tác xã....... 35
1.2.3. Cơ ch6 tác ñ+ng c a tín d∃ng ngân hàng ñ i vΧi phát tri5n kinh
t6 HTX............................................................................................... 36
1.3. BÀI H
V& TÍN D NG NGÂN

HÀNG ð9I V:I PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ...................... 49
1.3.1. Tín d∃ng ngân hàng ñ i vΧi phát tri5n kinh t6 HTX c a m+t s nưΧc.... 49
1.3.2. Bài hΜc kinh nghi m qu c t6 vΟ tín d∃ng ngân hàng góp phΠn
thúc ñΡy phát tri5n kinh t6 h!p tác xã................................................ 58
K t lu n chương 1.............................................................................................. 62


CHƯƠNG 2: TH>C TR?NG TÍN D NG NGÂN HÀNG GÓP PH#N
PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀ VI=T NAM .....63
2.1. T≅NG QUAN PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀ VI=T
NAM GIAI ðO?N 200062007 ...................................................................... 63
2.1.1. Tình hình kinh t6 D xã h+i c a Vi t Nam giai ño2.1.2. Th)c tr2.1.3. ðánh giá th)c tr2.2. TH>C TR?NG TÍN D NG NGÂN HÀNG GÓP PH#N PHÁT
TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀ VI=T NAM....................................... 88
2.2.1. Cơ ch6 và chính sách tín d∃ng ñ i vΧi kinh t6 h!p tác xã................ 88
2.2.2. Th)c tr

2.2.3. Ch,t lư!ng tín d∃ng cho vay h!p tác xã và x∀ lý r i ro .................. 113
2.3. ðÁNH GIÁ TH>C TR?NG TÍN D NG NGÂN HÀNG GÓP
PH#N PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀ VI=T NAM ............ 119
2.3.1. K6t qu9 ñ2.3.2. NhΥng h2.3.3. Nguyên nhân c a nhΥng hCHƯƠNG 3: GI I PHÁP TÍN D NG NGÂN HÀNG GÓP PH#N
PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀ VI=T NAM .. 152
3.1. ðΧNH HƯ:NG PHÁT TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀
VI=T NAM................................................................................................... 152
3.1.1 Ch trương và ñςnh hưΧng phát tri5n kinh t6 h!p tác xã................. 152
3.1.2. M∃c tiêu phát tri5n kinh t6 h!p tác xã ñ6n năm 2010 và d) báo
ñ6n năm 2015D2020 ......................................................................... 157
3.1.3. M+t s cơ h+i và thách th c vΟ hovΧi kinh t6 H!p tác xã trong quá trình h+i nh%p kinh t6 qu c t6..... 160


3.2. GI I PHÁP TÍN D NG NGÂN HÀNG GÓP PH#N PHÁT
TRI N KINH T H/P TÁC XÃ ∀ VI=T NAM..................................... 162
3.2.1. ða dlãi su,t h!p lý................................................................................... 162
3.2.2. MΙ r+ng cho vay kinh t6 h!p tác xã k6t h!p vΧi nâng cao ch,t
lư!ng thΡm ñςnh tín d∃ng ñ i vΧi các d) án c a h!p tác xã............ 166
3.2.3. Tăng hkinh t6 h!p tác xã ............................................................................ 173
3.2.4. ðơn gi9n hoá th t∃c cho vay .......................................................... 174
3.2.5. ða d3.2.6. ða dkinh t6 h!p tác xã............................................................................. 180
3.2.7. Nâng cao trình ñ+ nh%n th c và nâng cao trình ñ+ c a cán b+ tín

d∃ng trong ho3.2.8. Gi9i pháp khác ................................................................................. 189
3.3. GI I PHÁP ðI&U KI=N..................................................................... 191
3.3.1. Hoàn thi n cơ ch6 chính sách phát tri5n kinh t6 h!p tác xã ............ 191
3.3.2. Tăng cưΨng công tác ñào t3.3.3. Xây d)ng chương trình h[ tr! phát tri5n kinh t6 h!p tác xã ........... 197
3.3.4. Gi9i pháp ñiΟu ki n khác ................................................................. 200
K T LUΕN...................................................................................................... 204
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH CΓA TÁC GI ðà CÔNG B9
LIÊN QUAN ð N LUΕN ÁN ....................................................................... 208
DANH M C TÀI LI=U THAM KH O ...................................................... 209


DANH M C CÁC T
BNN&PTNT
BKH&ðT
CBTD
CNDTTCN
DNNN
GDP
HTX
NHCT
NHCSXH
NHðT&PT
NHHT
NHNN
NHNo & PT NT
NHNT
NHTM
NHTW

NO D NT
NQH
TCTD
TCKT
TD
TDH
TDNH
TSBð
TP.HCM
SXKD
VNð
USD
QTD ND

VI T T T

B+ Nông nghi p và Phát tri5n nông thôn
B+ K6 hoCán b+ tín d∃ng
Công nghi p D Ti5u th công nghi p
Doanh nghi p Nhà nưΧc
Thu nh%p qu c n+i
H!p tác xã
Ngân hàng Công thương
Ngân hàng Chính sách xã h+i
Ngân hàng ðΠu tư và Phát tri5n
Ngân hàng H!p tác
Ngân hàng Nhà nưΧc
Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri5n nông thôn
Ngân hàng Ngo

Ngân hàng Thương mNgân hàng Trung ương
Nông nghi p D nông thôn
N! quá hTχ ch c tín d∃ng
Tχ ch c kinh t6
Tín d∃ng
Trung dài hTín d∃ng ngân hàng
Tài s9n b9o ñ9m
Thành ph H∋ Chí Minh
S9n xu,t kinh doanh
ð∋ng Vi t Nam
ðô la Mε
Quε tín d∃ng nhân dân


DANH M C CÁC B NG, BI U ð!
B NG
B ng s 2.1: Cơ c,u các h!p tác xã theo ngành nghΟ tính ñ6n h6t năm 2007......74
B ng s 2.3: Th)c trnăm 2007 ............................................................................. 95
B ng s 2.4: Th)c trnăm 2007 ............................................................................ 97
B ng s 2.5: Th)c trnăm 2007 ...................................................................................98
B ng s 2.6: K6t qu9 kinh doanh c a HTX phân theo ngành kinh t6
năm 2007.......................................................................... 100
B ng s 2.7: Cơ c,u v n và hi u qu9 kinh t6 HTX giai ñoB ng s 2.8: Th)c tr

B ng s 2.9: Tχng dư n! kinh t6 HTX theo ngành nghΟ giai ñoB ng s 2.10: Tχng dư n! kinh t6 HTX qua các năm theo vùng kinh t6
giai ñoB ng s 2.11: Dư n! tín d∃ng trung dài hnghΟ giai ñoB ng s 2.12: Dư n! tín d∃ng trung dài ht6 giai ñoB ng s 2.13: Dư n! ng;n h2000 D 2007 ............................................................................110
B ng s 2.14: Dư n! ng;n h2000 D 2007 ............................................................................112
B ng s 2.15: N! ph9i thu, ph9i tr9 và cân ñ i kh9 năng v n c a HTX ñ5
tr9 n! năm 2007 .....................................................................115
B ng s 2.16: V n tín d∃ng ngân hàng ñ i vΧi các HTX mΧi thành l%p
ñ6n h6t năm 2007 ...................................................................121
B ng s 2.17: M+t s chη tiêu k6t qu9 kinh doanh c a HTX giai ño2000 D 2007............................................................................123
B ng s 2.18: Cơ c,u v n ñΠu tư c a HTX qua các năm 2000D2007 ............125


BI U ð!
Bi u ñ 2.1: Cơ c,u h!p tác xã phân b theo lãnh thχ ñ6n h6t năm 2007
[4] ;[6] ........................................................................................83
Bi u ñ 2.2: Cơ c,u v n t) có c a HTX năm 2007.........................................96
Bi u ñ 2.3: Th)c trnăm 2007....................................................................................99
Bi u ñ 2.4: Cơ c,u v n và hi u qu9 kinh t6 HTX giai ñoBi u ñ 2.5: Tχng dư n! kinh t6 HTX qua các năm theo vùng kinh t6 ........105
Bi u ñ 2.6: N! ph9i thu, ph9i tr9 và cân ñ i kh9 năng v n c a HTX ñ5
tr9 n! năm 2007 .......................................................................116

Bi u ñ 2.7: V n tín d∃ng ngân hàng ñ i vΧi các HTX mΧi thành l%p ñ6n
h6t năm 2007............................................................................121


1

M∀ ð#U
1. Tính cΚp thiΝt cΟa ñΡ tài
Mô hình kinh t6 h!p tác xã Ι Vi t Nam ra ra ñΨi ngay sau khi miΟn B;c
ñư!c hoà bình, cu+c kháng chi6n ch ng Pháp thành công. ThΨi ñi5m này
miΟn B;c bưΧc vào xây d)ng Ch nghĩa Xã h+i và phát tri5n phong trào h!p
tác xã Ι nông thôn. Thoàn toàn th ng nh,t, phong trào h!p tác xã cũng phát tri5n mkh;p. Có th5 nói, mô hình kinh t6 h!p tác xã ñã ñóng vai trò quan trΜng trong
phát tri5n kinh t6, ñΚc bi t trong lĩnh v)c s9n xu,t nông nghi p, kinh t6 nông
thôn, vΧi các mô hình c∃ th5 như: h!p tác xã s9n xu,t nông nghi p, h!p tác xã
tín d∃ng, h!p tác xã mua bán, h!p tác xã ti5u th công nghi p,…c a nhΥng
năm thΨi kỳ bao c,p c a c9 nưΧc. Trong thΨi kỳ này, vΧi h th ng ngân hàng
m+t c,p, nhưng cũng ñóng vai trò quan trΜng trong th)c hi n chính sách tín
d∃ng, ñáp ng nhu cΠu v n ñ i vΧi s) t∋n th!p tác xã.
BưΧc vào thΨi kỳ ñχi mΧi kinh t6 xã h+i toàn di n c a ñ,t nưΧc, ñΚc bi t
trong giai ñoh!p tác xã vρn t∋n tquan trΜng trong phát tri5n kinh t6 D xã h+i, nh,t là Ι nông thôn và trong m+t
s lĩnh v)c ngành nghΟ.
Tr9i qua hơn 40 năm xây d)ng, phong trào HTX nưΧc ta tuy có nhΥng
bưΧc thăng trΠm, song nhìn chung vρn liên t∃c phát tri5n. Lu%t HTX ban hành
tháng 6/1996 và có hi u l)c tυ ngày 01/01/1997 ñã tvΥng ch;c cho mô hình kinh t6 HTX phát tri5n, khϖng ñςnh m

Nhà nưΧc vρn coi trΜng kinh t6 HTX và tkinh t6 HTX ñang Ι giai ño

2
th)c hi n chuy5n ñχi honhΥng l ch lð6n nay trên c9 nưΧc có 16.899 HTX, trong ñó có 9.313 HTX nông nghi p
và dςch v∃ tχng h!p, 515 HTX thương mti5u th công nghi p, 542 HTX xây d)ng, 591 HTX thuω s9n, 1.086 HTX giao
thông v%n t9i và 1.629 các lokinh t6 HTX phát tri5n trong thΨi kỳ kinh t6 thς trưΨng ñςnh hưΧng XHCN.
Tuy nhiên vi c ñχi mΧi hoh!p tác xã cũng ñΚt ra nhiΟu v,n ñΟ c,p bách ñ5 ñáp ng yêu cΠu c a th)c
tiξn. ð9ng và nhà nưΧc ra nhiΟu nghς quy6t quan trΜng, môi trưΨng pháp lý
cho hoNghς quy6t ñkhϖng ñςnh: “Kinh t Nhà nư!c cùng v!i kinh t t&p th ngày càng tr∗ thành
n+n t ng v,ng ch−c c.a n+n kinh t qu c dân” và “Kinh t t&p th phát tri n
v!i nhi+u hình th5c h6p tác ña d7ng, trong ñó h6p tác xã là nòng c t”.
Lu%t h!p tác xã ñư!c Qu c h+i nưΧc C+ng hoà Xã h+i Ch nghĩa Vi t Nam
khoá IX, kỳ hΜp th 9 ñã thông qua ngày 20 tháng 3 năm 1996; có hi u l)c tυ
ngày 1/1/1997 và các văn b9n dưΧi lu%t, cùng m+t s chính sách khác ñã thành lang pháp lý thu%n l!i cho kinh t6 h!p tác xã phát tri5n. Tuy nhiên kinh t6
HTX Ι Vi t Nam thi6u năng ñ+ng, hoqu9n lý và ñiΟu hành y6u, hi u qu9 hoánh ñúng quan h s9n xu,t chưa theo kςp cơ ch6 thς trưΨng ñςnh hưΧng Xã h+i
Ch nghĩa. Trong khi, nhΥng năm qua phong trào h!p tác xã qu c t6 vΧi 96
nưΧc thành viên ñang r,t phát tri5n, mang lgóp quan trΜng cho phát tri5n kinh t6 D xã h+i c a các qu c gia ñó.

Nghς quy6t H+i nghς Ban ch,p hành Trung ương ð9ng lΠn th 5, Khoá
IX, ngày 18D3D2002 vΟ ti6p t∃c ñχi mΧi, phát tri5n và nâng cao hi u qu9 kinh


3
t6 t%p th5 ñã xác ñςnh: “M≅c tiêu tΒ nay ñ n năm 2010 là ñưa kinh t t&p th
thoát khΕi nh,ng y u kém hiΓn nay, phΗn ñΗu ñ7t t c ñΙ tăng trư∗ng cao hơn,
ti n t!i có tΚ trΛng ngày càng l!n hơn trong GDP c.a n+n kinh t ”.
MΚc dù v%y, m+t trong s các v,n ñΟ c,p bách ñΚt ra cΠn ñư!c gi9i quy6t
ñó là ñχi mΧi chính sách tín d∃ng ngân hàng ñ i vΧi kinh t6 h!p tác xã.
Trong b i c9nh nΟn kinh t6 Vi t Nam ñã chính th c gia nh%p tχ ch c
thương mngưΨi s9n xu,t nh} l∼, v n ít, năng l)c ti6p c%n vΧi thς trưΨng hthưΨng là nhΥng ngưΨi y6u th6, bς thua thi t trong ch+i nh%p. Vì v%y mô hình kinh t6 h!p tác có vai trò r,t quan trΜng liên k6t hΜ
lvΥng trong ckinh t6 D xã h+i sâu s;c ñΚt ra c a chính quá trình h+i nh%p.
Song m+t trong nhΥng nhân t r,t quan trΜng ñ5 cho kinh t6 h!p tác xã
hoth)c t6 ñΚt ra là v n t) có c a h!p tác xã r,t hdñóng góp b•ng tiΟn c a xã viên cũng r,t ít,… nên ph9i trông chΨ ch y6u vào
v n vay ngân hàng thương mv n ngân hàng ñ5 phát tri5n s9n xu,t kinh doanh. Mu n kinh t6 HTX phát
tri5n thì vai trò c a tín d∃ng ngân hàng là r,t quan trΜng. Ngư!c lNHTM cũng không mΙ r+ng ñư!c quy mô v n cho vay kinh t6 h!p tác xã do
ñ i tư!ng khách hàng này không ñ9m b9o ñư!c các yêu cΠu, nguyên t;c và
chính sách tín d∃ng hi n hành. Hơn nΥa, các NHTM cũng mu n phát tri5n các
dςch v∃ khác t

nhưng cũng còn nhiΟu trΙ ngth)c tiξn cΠn ñư!c nghiên c u, gi9i quy6t.