Ngăn chặn và hạn chế lũ quét và sạt lở đất ở Tây Nguyên

Thuc tieh - Kinh nghiem

Ngan chan va han ch§' lu quet
v i sat id dat i Tay Nguyen
O

NGUYEN VAN HUY

hiin tal 10 quit vi sft Id dit di vi dang xiy ra ngiy mpt nhiiu hem
d Tiy Nguyin. Tlnh trfng niy giy thlpt hfl khdng nhd vi ngum vi
cic cdng trlnh din sinh, edng trinh glad thing, thuy /(rf... Rit cin
cd cic glil phip cd tlnh khi thi eao dihfn chivi glim thiiu din mik:
til da tic ding tliu c(it; cua hiin tupng niy, gidp ngudl din Tiy NguySn
in dfnh cuic sing.

T

Gia tfing lu qufit vfi sat Id dfi't
Tay Nguyfin lfi mdt trong
nhCfng dja phi/Ong dang ehju finh
hudng tfic ddng cua sy bie'n dfii
khf hfiu (BOKH). Trong dd. ylu tfi
mua (lupng mua, phfin bfi mua vfi
eudng dp mua) cd nhung thay dfii
kha rd net, mfi day lai lfi tac nhfin
chlnh sinh lu quel va sat Id dfi't. Sfi
lifiu do mua d Tay Nguyfin eho
tha'y, lupng mua nfim d nhieu khu
vuc cd da'u hieu Ihay doi theo
hudng noi mUa nhilu thi cfing
nhieu hon vfi ngupc lai. Chenh

lech giCfa nPi it mua nhfit vfi nOl
nhieu mua nha't cung nhu giOfa
nfim mua nhilu vfi nam fl mua
trong Ihdi ky 2000 - 2011 ed sU
gia tfing dang k l so vdl trUde dd.
Dang luu y nha't la hifin tupng
mua tap Irung vdi cudng dp manh
va lupng Idn da cd tan sua't xuat
hien nhieu hPn, la nguyen nhan
chCi ye'u lam cho loai htnh thien tai
lu quel, sat Id da't xua't hien ngfiy
cang nhieu, cang nguy hiem hPn.

1/2 difin tfch ctia khu vyc. NhCfng
vimg dfi't dfie nfiy trudc dfiy dupc
sy che chd khfi tfit cCia cfiy rUng.
Nhung nhOfng nfim gfin dfiy. rimg
bi chfit phfi nghifim trpng, dfi che
phCi giam sut; nhilu vilng dfi't dfic
dfi trd thfinh dfit trfing, dfii nui trpc
hofic cd cung chi lfi cfic logi cfiy
cd dp che phCi thfip, ft cd tfie dyng

Cac tinh Tay Nguyen cd dia
hinh ehCi yeu la doi nui va cao
nguyen, trong dd rieng dja hinh cd
dp doc tir 10° trp len chiem gfin
36

Tdi nguyen vd Mdi traong | Ky 2-Thang 8/2012

dilu hfla dflng chfiy mfit. Mai
rtmg, nhfit lfi rimg 6 nhiing noi dfit
dfic Ifim cho dflng nudc mua tfip
trung vfio sfing sufii nhilu gap 3 5 lfin vfi nhanh gfip 8 - 10 lan khi
c6 rimg nfin (0 qufit xfiy ra khi c6
mua Idn lfi khfl trfinh khdi. MSt
rtmg, mat dfit sfi nhanh chdng bl
phong hfia. suy giam kfit cau lien

Hdu qui sau can 10 quet tai Ddi< Lil<.


kfi't, vi t h i khi mUa xufl'ng. dflng
nUdc tfip trung nhanh, chay mgnh
de dang lam xdi Id tUng mfing dfin
de'n syt Id ea mflt vimg rpng Idn.
Ben canh dd, sy gia tfing dfin
sfi cung lfi nguyen nhfin khiln IQ
quet va sat Id dfit xufi't hien nhilu,
Dan sd tfing nhung dfi't thi khfing
tfing. con ngudi buflc phai lim dfi'n
nhiing npi trudc day dupc coi lfi
hfio Ifinh d l sinh sfing vfi canh
tac. Rimg bj dot phfi d l lay dfi'l lam
nuong riy, lam nhfi 6; nhieu Ihdn
ban mdi dupc hinh thfinh ven sufii
hay sudn doi, ndi cfi nguy CP xay
ra lu quel va sat Id eao. Cfic hogt
ddng thai qufi cCia con ngUdi da

gdp phfin dang ke vao nguyfin
nhan hinh thanh vfi gia lfing mCre
dp nguy hiem cOa lu quet va sat Id
da't. Cimg vdi viec chfit pha rirng la
viee dao bdi, san Gi de xay dt^g
cdng trinh, lam dudng giao thdng;
khai thfic sa khoang; cac hoat
ddng dap dap tam, ngan sdng
sudl de lay nude trong miia khd
nhung lai khdng tra Igi trang thai ty
nhien trong miia mua da lam thay
doi dien mao luu vye, lam da't
xung ylu dfi bj sat Id; lam hinh
thanh cae tui nude bat dfic dT khi
cd mua, de'n khi qua tai se ty vd
lien hoan sinh lu quet cho ha luu.
Giai phfip han che'
Cae bien phap phdng tranh ID
quel va sat Id da't cd kha thi phai
dupc lua chpn theo hai yeu cau
chfnh la ngan ngira dupc nhCfng
thiet hai tnrdc mat va lau dai va phai
phii hpp vdi dieu kien kinh te', xa hpi
cung nhu nhan thUe eua dai bp
phan nhan dan, trong do can tap
trung d mdt so van de ed ban sau:
Van de tac ddng tdi cdc
nguyen nhan hinh thanh: Dang
quan tam nha't la viec bao ve rung
- mat dem eCia luu vue, yeu td

quan trpng lifin quan dfi'n su tfip
trung ddng chfiy cCia luu vuc. Cfin
Ifim cho mpi ngudl dfin nhfin thCfc
rd v l tfim quan Irpng ciia rifng dfii
vdl vific BVMT sinh thfii, phdng
chfing thifin tai, nhfi't lfi cfic khu
rimg cfi tlnh chfit phflng hfl dfiu
ngufin. Chfnh quyln cfic dja
phUPng cfin dfiy manh hPn nOa
cuflc van dfing djnh eanh t^nh eu;
tfing cudng dfiu IU trfing mdi 6
nhCmg dfi't trfing dfii nCii trpc. Hifin
tai, cfic dja phupng d Tfiy Nguyfin
cOng dang ed nhufng hfinh ddng
kifin quye't thu hfii dfi't rimg bj lfin
chifim trfii phep de khoanh nufii,
trfing mdi ri/ng.

sinh hogt vfi sfin xufi't. Khflng vi su
tifin lpi ngufin nudc mfi bfi tri khu
dfin cu d nPi thfip trOng ven sufii;
khfing bfi tri trfing cfic loai cfiy
ngfin ngfiy hay nhiing Ioal efiy cd
t h i Ifim cho dfit phong hda. bae
mfiu nhanh d nhOfng vimg dfit
dfic... Chti trpng vific xfiy dyng
cfic phuong fin bfi Iri trfinh vfi han
c h l thifit hai khi IQ qufit, sgt Id dfit
xfiy ra hofic cd nguy cP xay ra,

trong dfi uu tifin trudc hel la vifie
so tfin, di ehuyin nhfin dfin vfi tfii
san ra khdi vCing bj de dpa. Dfing
thdi, ludn chufin bj tot v l noi d
tam, kha nfing cung cfip lUPng
thuc, thyc phfim, nude uong, y te.

VS cdng tdc tuydn truyin,
phi biin kiin thUc: Can dUde thuc
hien thudng xuyen sao cho mpi
ngudi dan diu dupe tie'p can vdl
cac thdng tin kien thCfe phdng
chd'ng thien tai, qua dd nhan thire
dupc mUc dd nguy hiem eCia thien
lai; biet each tybdtrf phdng tranh.
Cdng tac tuyen truyen phai dat
hieu qua giiip ngudi dan hieu rd
phdng cho'ng thien tai la trach
nhiem cua ca cpng dong de tU dd
ludn de cao y thdc canh giac, theo
ddi chat che thdng tin thdi tie'l thiiy
van, tuan thCi sy cht dao chung
trong cac va'n de phdng chd'ng
Ve cdng tdc xdy dung, thuy
thien tai cCia ehfnh quyen va cP
tai, quy hoach dan cu, bo th san
quan ehCfc nfing; doan ket, tuong
xud't: Can luu y den cac yeu eau
than tUPng ai giup dd lfin nhau
hieu qua phdng chd'ng thien tal

trong hoan nan.
lfing hpp bao gom ca thien tai han
han, lu lut, lu quet, sat Id da't vfi
vi tang cudng ngudn luc:
cac thien tai khac. Trong dd, viec Hien lupng lu quet va sat Id da't la
bao dam an toan ho chUa trong hien tUdng thien nhien ba't thudng
dieu kien khf hau thOy van va mfit gay hau hoa ldn, vi vay kinh phi
dem ed sy thay doi dang ke so vdi dja phUdng cho xil ly hau qua
trudc day can dupc quan lam ky, thudng ra't han che', de nghj Nha
Khi quy hoach khu dan cu. hay khi nudc va cac to chile, doanh
bo tri thdi vtj san xua't, bd trf loai nghiep trong va ngoai nudc can
cay trong can tuan thCi chal che ehCi dpng bo trf, ho trp de giai
tinh an toan, lau ben giCfa ddi song quye't cac van de nay."
V l cdng tdc cinh bdo, dubao
sdm nguy cd xay ra tu qudt, sat td
dd't: Trudc hit can dau tu xay
dyng bo sung ludi tram quan trfic
do dac, nhfi't la cae tram do mua
tai cac vimg da ti/ng cd mUa Idn
sinh lu quel, sat Id da't; nang cap,
hien dai hda he Ihfing thdng tin
lien lac; nghien ciru cac hinh the
gay mua ed lupng va cudng dp
Idn. Khao sfit cap nhat hang nfim
hien trang lu quel, sat Id da't va
xac dinh vung cd nguy eP lu quel,
sat Id da't eao, xay dung he thong
eanh bao nguy ed lu quel.

Tdi nguyen vd MOI traong | Ky 2-Thang 8/2012

37