Quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn lịch sử và địa lý lớp 4, 5 ở các trường tiểu học thành phố thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THANH MAI

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY
HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 4,5
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO
DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THANH MAI

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM TRONG DẠY
HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 4,5
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8 14 01 14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO
DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS Dương Thị Nga

THÁI NGUYÊN - 2020
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
hoàn toàn trung thực, chưa được sử dụng và công bố trong bất kỳ cơng trình
nào khác.
Thái Ngun, tháng năm 2020
Tác giả

Nguyễn Thanh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN




LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên em xin bày tỏ sự kính trọng và lịng biết ơn sâu sắc đến cơ giáo
- TS. Dương Thị Nga, người thầy đã tận tình giúp đỡ, định hướng khoa học và
ln động viên, khích lệ em hồn thành luận văn.
Em xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, tập thể các thầy,
cơ giáo Khoa Tâm lý - Giáo dục; Phịng Đào tạo trường Đại học Sư phạm
Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, định hướng trong quá trình học tập và

nghiên cứu.
Tơi xin chân thành cảm ơn Phịng Giáo dục Đào tạo thành phố Thái
Nguyên, Ban Giám hiệu các trường mầm non, cán bộ quản lý, giáo viên trường
mầm non thành phố Thái Nguyên đã giúp đỡ, chia sẻ, cung cấp cho tơi nhiều tư
liệu, thơng tin cũng như đóng góp cho tơi nhiều ý kiến q báu để hồn thành
luận văn này.
Cuối cùng, xin cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè,
đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất cho tơi hồn thành luận văn.
Trong q trình học tập, nghiên cứu, mặc dù bản thân đã có nhiều
cố gắng, tâm huyết và trách nhiệm, song luận văn khơng thể tránh khỏi
những thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp chỉ
dẫn, góp ý.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng năm 2020
Tác giả

Nguyễn Thanh Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




MỤC LỤC
Lời cam đoan ........................................................................................................ i
Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii
Mục lục ............................................................................................................... iii
Danh mục các từ viết tắt ..................................................................................... iv
Danh mục các bảng.............................................................................................. v
MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3
4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3
6. Phạm vi giới hạn nghiên cứu ...........................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4
8. Cấu trúc luận văn .............................................................................................5
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI
NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 4,5
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC.........................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................6
1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài .......................................................................6
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ......................................................................8
1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................12
1.2.1. Quản lý.....................................................................................................12
1.2.2. Hoạt động trải nghiệm .............................................................................13
1.2.3. Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý 4,5...........14
1.2.4. Quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học mơn Lịch sử và Địa
lý 4,5..................................................................................................................15
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




1.3. Một số vấn đề về hoạt động hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học ......................................................15
1.3.1. Vai trò, ý nghĩa của hoạt động hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học ..............................................15
1.3.2. Đặc điểm tâm sinh lý học sinh lớp 4,5 ....................................................17

1.3.3. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý
lớp 4,5 ................................................................................................................19
1.2.4. Nội dung của hoạt động trải nghiệm trong dạy học mơn Lịch sử và
Địa lý lớp 4,5 .....................................................................................................21
1.3.5. Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử
và Địa lý lớp 4,5 ................................................................................................22
1.3.6. Các lực lượng giáo dục tham gia để tổ chức hoạt động trải nghiệm
trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học .......................25
1.4. Quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý
lớp 4,5 ở trường tiểu học ...................................................................................26
1.4.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch
sử và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học...............................................................26
1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử
và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học....................................................................28
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử
và Địa lý lớp 4,5ở trường tiểu học.....................................................................29
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học ..............................................31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở trường tiểu học ..............................................32
1.5.1. Các yếu tố chủ quan.................................................................................32
1.5.2. Các yếu tố khách quan.............................................................................35
Tiểu kết chương 1 ..............................................................................................37
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 4,5 Ở CÁC

TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN .............................38
2.1. Một vài nét về khách thể khảo sát ..............................................................38
2.1.1. Các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ......................38
2.1.2. Mục đích khảo sát, nội dung và phương pháp khảo sát ..........................39
2.2. Thực trạng hoạt động trải nghiệm môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho
học sinh các trường Tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .......40
2.2.1. Nhận thức của CBQL, GV về vai trò, ý nghĩa của hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử lớp 4,5.......................................................40
2.2.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu của hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ....................................................................42
2.2.3. Thực trạng nội dung hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch
sử và Địa lý lớp 4,5............................................................................................44
2.2.4. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ...........................................................................48
2.2.5. Thực trạng các lực lượng giáo dục tham gia tổ chức hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5.......................................52
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và
Địa lý lớp 4,5 cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên............53
2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ...........................................................................53
2.3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử
và Địa lý lớp 4,5 ................................................................................................56
2.3.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ...........................................................................58
2.3.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá thực hiện hoạt động trải nghiệm trong
dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .............................................................59
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN

2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ....................................................................62
Tiểu kết chương 2 ..............................................................................................64
Chương 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI
NGHIỆM TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 4,5
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ...............65
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................65
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ..........................................................65
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ..........................................................66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính hiệu quả......................................66
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch
sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên .................66
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và các lực
lượng xã hội về tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử
và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học .............................................................66
3.2.2. Chỉ đạo xây dựng kế hoạch thực hiện hoạt động trải nghiệm trong
dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho học sinh đúng quy định và phù
hợp với điều kiện thực tiễn của trường tiểu học................................................70
3.2.3. Chỉ đạo việc xây dựng quy trình thiết kế hoạt động trải nghiệm trong
dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho học sinh tiểu học ..........................72
3.3.4. Chỉ đạo việc đổi mới và đa dạng hóa các hình thức tổ chức HĐTN
trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ....................................................74
3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức HĐTN trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho GV các trường tiểu học .............................77
3.2.6. Đổi mới kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả của hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lớp 4,5 ở trường tiểu học ..............79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




3.2.7. Tăng cường các điều kiện phục vụ tổ chức tổ chức hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho học sinh..................81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................83
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ......83
3.4.1. Mục tiêu ...................................................................................................83
3.4.2. Nội dung, phương pháp, đối tượng khảo sát ...........................................84
3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ...........................................................................84
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................84
Tiểu kết chương 3 ..............................................................................................89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................90
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................94
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




DANH MỤC CÁC TƯ VIẾT TẮT
CBQL

Cán bộ quản lý

GDĐT

Giáo dục đào tạo

GV

Giáo viên

HĐTN

Hoạt động trải nghiệm

HS

Học sinh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tổng số lớp và số học sinh tại các trường tiểu học năm học
2019-2020 ........................................................................................ 38
Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL, GV về vai trò, ý nghĩa của hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .....................
41
Bảng 2.3. Thực trạng thực hiện mục tiêu của hoạt động trải nghiệm trong
dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5............................................ 42
Bảng 2.4. Thực trạng nội dung của hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ......................................................... 45
Bảng 2.5. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy

học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .................................................. 49
Bảng 2.6. Thực trạng hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .................................................. 52
Bảng 2.7. Thực trạng lập kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .................................................. 54
Bảng 2.8. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ................................................................. 56
Bảng 2.9. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .................................................. 58
Bảng 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá thực hiện hoạt động trải nghiệm
trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .................................. 60
Bảng 2.11. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 .....................
62
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ........ 84
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất........... 87
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của
Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn diện giáo dục và đào tạo chỉ ra
rằng "Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học" [2]. Các năng lực của HS
gồm năng lực chuyên biệt và năng lực chung được chú trọng phát triển trong
quá trình trải nghiệm.
Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt

động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện,
tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai
thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các
môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề
của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi; thơng
qua đó, chuyển hố những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết
mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng
với cuộc sống, mơi trường và nghề nghiệp tương lai.
Ở cấp tiểu học, nội dung Hoạt động trải nghiệm tập trung vào các hoạt
động khám phá bản thân, hoạt động rèn luyện bản thân, hoạt động phát triển
quan hệ với bạn bè, thầy cô và người thân trong gia đình. Các hoạt động xã hội
và tìm hiểu một số nghề nghiệp gần gũi với học sinh cũng được tổ chức thực
hiện với nội dung, hình thức phù hợp với lứa tuổi. Môn học Lịch sử và Địa lý
4,5 có nội dung cốt lõi bao gồm các mạch kiến thức và kĩ năng cơ bản, thiết
yếu về Lịch sử và Địa lý đáp ứng các yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực
của HS ở từng lớp học. Đặc trưng mơn học là tích hợp liên môn gắn với thực
tiễn đời sống và cung cấp tri thức cho HS về lịch sử, truyền thống đấu tranh
dựng nước và giữ nước của dân tộc, vì vậy 2 mơn học này là điều kiện thuận
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




lợi để vận dụng và tổ chức HĐTN vào quá trình dạy học. Tích hợp 2 mơn học
này khơng chỉ ở nội dung mà còn cả trong phương pháp, cách thức tổ chức hoạt
động: trong tổ chức giáo dục về lịch sử tích hợp giáo dục về địa lý. Chính vì
vậy, tổ chức các HĐTN mơn Lịch sử và Địa lý phù hợp với kinh nghiệm, năng
lực nhận thức, khả năng khả năng tiếp nhận của HS ở mỗi lớp học để bồi dưỡng
HS tình yêu quê hương đất nước và phát triển về năng lực.
Đứng ở góc độ nhà quản lý, quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học

môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho HS ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên là một bài toán đổi mới giáo dục được giải quyết bởi chủ thể quản lý
và đối tượng quản lý. Do vậy, việc nghiên cứu thực trạng tổ chức hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 cho HS các trường tiểu
học ở thành phố Thái Nguyên là hết sức cần thiết. Bởi trong quá trình khảo sát
thực trạng, việc đề xuất các biện pháp có hiệu quả để khắc phục những hạn chế,
khó khăn, giải quyết những vấn đề đặt ra không chỉ nâng cao chất lượng công
tác dạy học bộ môn, nâng cao kiến thức cơ bản của chủ đề học tập mà còn giúp
học sinh lĩnh hội kiến thức mới qua trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt
động giáo dục và đào tạo của nhà trường.
Vẫn còn khoảng trống nghiên cứu trong quản lý hoạt động trải nghiệm
trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 hiện nay như việc lập kế hoạch, tổ
chức thực hiện kế hoạch, vai trị của giáo viên và hiệu trưởng… Chính vì vậy
tác giả chọn đề tài: “Quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động trải
nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học, đề
xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm
trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các
trường tiểu học.

3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và
Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái
Nguyên.
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp
4,5 ở các trường tiểu học còn tồn tại nhiều hạn chế về nội dung, hình thức tổ
chức, chưa có sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục. Mặt khác, công tác quản
lý trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu
học còn nhiều bất cập trong khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực
hiện và kiểm tra, đánh giá. Nếu đề xuất các quản lý hoạt động trải nghiệm trong
dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thì sẽ nâng cao
hiệu quả quản lý hoạt động này.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học.
5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên.
5.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái
Nguyên.
6. Phạm vi giới hạn nghiên cứu
6.1. Giới hạn vấn đề nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

Đề tài đi sâu nghiên cứu các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với
hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường
tiểu học thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Ngun.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN




6.2. Giới hạn đối tượng khảo sát
Đề tài khảo sát đối với các CBQL, GV một số trường tiểu học trên địa
bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên với số lượng 20 CBQL, 55 GV
tại các trường tiểu học: Cam Giá, Nha Trang, Gia Sàng, Nguyễn Viết Xuân,
Độc Lập, Tân Cương, Lương Ngọc Quyến, Nguyễn Huệ, Tân Lập, Phúc Trìu.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát
hóa các vấn đề về lý luận và trên cơ sở tổng hợp các vấn đề lý luận từ các tài
liệu, giáo trình, luận văn, luận án…để tiến hành phân tích, khái qt hóa các
vấn đề lý luận có liên quan đến phạm vi nghiên cứu của đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động trải nghiệm trong dạy học
môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học và quản lý trải nghiệm
trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố
Thái Nguyên.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Phiếu trưng cầu gồm các câu hỏi
đóng/mở về vấn đề quản lý trải nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý
lớp
4,5 ở các trường tiểu học. Đối tượng khảo sát là giáo viên, cán bộ quản lý. Mục
đích chủ yếu là thu thập các số liệu nhằm xác định thực trạng quản lý trải

nghiệm trong dạy học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học, phân
tích những ưu điểm, hạn chế thực trạng này. Đây là phương pháp chính sử dụng
trong đề tài.
- Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh nhằm bổ sung
cho kết quả điều tra bằng phiếu hỏi.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




- Phương pháp xin ý kiến chuyên gia nhằm khảo nghiệm tính hiệu quả,
tính khả thi của các biện pháp đề xuất.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN




7.3. Phương pháp xử lý số liệu
Dùng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham
khảo, Phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy
học môn Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên
Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
Lịch sử và Địa lý lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM
TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 4,5
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu nước ngoài
Nghiên cứu về quá trình học tập dựa vào trải nghiệm có lịch sử phát triển
lâu dài trên thế giới. Nhà tâm lý học người Nga L.S Vugotsky trong các nghiên
cứu của mình khẳng định phải học tập dựa trên những kinh nghiệm mà bản thân
đã thu thập được từ trước. Nhà giáo dục cho rằng, mỗi cá nhân, mỗi con người
thông qua các trải nghiệm sẽ tự mình tích lũy kinh nghiệm, điều chỉnh, phát triển
làm cho các kinh nghiệm ấy dần được phong phú hơn. Nếu biết phát huy những
kinh nghiệm ấy con người có thể vượt qua các khó khăn trong cuộc sống (dẫn
theo [25]).
Cuốn sách “Phương pháp tiếp cận lớp học đồng ruộng” của tổ chức Liên
hợp quốc (FAO) năm 2010 đã đề cập đến việc dạy học trên cánh đồng cho
người nông dân ở vùng Đông Phi. Nội dung cuốn sách đề cập đến việc dạy
nghề nông nghiệp dựa trên kinh nghiệm của người nông dân và các lớp học
được tổ chức tại nơi làm việc với hình thức nhóm, thảo luận, trao đổi kinh
nhiệm để giải quyết vấn đề dưới sự hướng dẫn của kĩ thuật viên.
Ở Trung Quốc đòi hỏi giáo dục phải đào tạo những con người có tình
u với Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, có năng lực thích ứng với đời sống xã hội,
tham gia lao động xã hội và không ngừng trau đồi, tiếp thu tri thức mới, có tinh
thần trách nhiệm. Do vậy, Trung Quốc đã triển khai chương trình hoạt động

ngồi giờ lên lớp, coi hoạt động này là bộ phận hữu cơ của chương trình giáo
dục phổ thơng. Chương trình được “thiết kế dựa vào kế hoạch chương trình do
Bộ giáo dục xây dựng và quán triệt yêu cầu của mục tiêu đào tạo, thể hiện hàm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




nghĩa bản chất và đặc điểm của chương trình hoạt động và phù hợp với tình
hình thực tế của từng trường, từng địa phương” [dẫn theo 8].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




Ở Australia, hoạt động giáo dục ngoài trời được coi là mơn học trong
chương trình giáo dục, được thực hiện xuyên suốt từ mẫu giáo đến cuối cấp học
THPT. Hoạt động này có sự kết hợp cùng các mơn học khác như Giáo dục thể
chất và Sức khỏe, Địa lý, Lịch sử, tiếng Anh…, thơng qua đó HS hình thành ý
thức tự lực, sự gắn kết với bạn bè, sự lãnh đạo. Hoạt động giáo dục trải nghiệm
được thực hiện đồng thời với các chương trình mơn học ở nhà trường, góp phần
vào sự phát triển tồn diện HS.
Chương trình giáo dục trải nghiệm của Hàn Quốc gồm bốn nhóm hoạt
động chính: Hoạt động độc lập, hoạt động câu lạc bộ, hoạt động tình nguyện,
hoạt động định hướng. Về hoạt động cụ thể trong từng nhóm, các trường ở Hàn
Quốc lựa chọn và tổ chức thực hiện một cách linh hoạt để phù hợp với HS từng
cấp học và điều kiện kinh tế - xã hội. Trong đó, hoạt động trải nghiệm coi trọng
các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của HS, do vậy, ở Hàn Quốc, khi GV
và HS cùng tham gia bàn bạc và nêu ý kiến hoặc tự HS xây dựng kế hoạch và

phân chia cơng việc.
Trong lĩnh vực GD và đào tạo, có thể kể đến cơng trình nghiên cứu sau:
“Phong cách học tập và không gian học: Tăng cường học tập trải nghiệm trong
GD đại học” (Learning Styles and 13 Learning Spaces: Enhancing Experiential
Learning in Higher Education) (2005) của Kolb, KY, Kolb, DA: Các tác giả đã
giới thiệu khái niệm về “không gian học tập như là một khuôn khổ cho sự hiểu
biết giữa việc học tập của HS và môi trường thực tiễn, minh họa việc học tập
trong khuôn khổ sử dụng một khơng gian nhất định và trình bày các ngun tắc
cho việc tăng cường học tập trải nghiệm trong giáo dục đại học.
Vào cuối thế kỉ XX, các tác giả Guy Brauseau, Claude Comiti… của
viện đào tạo GV (IUFM) ở Gremnoble (Pháp) đã đưa ra cấu trúc dạy học gồm
4 yếu tố: “người dạy - người học - nội dung - mơi trường”. Trong đó mơi
trường là yếu tố quan trọng nhất, ở đó GV tạo ra những tình huống dạy học,
cịn HS dựa trên kinh nghiệm đã có tham gia giải quyết tình huống thực tế để từ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




đó hình thành tri thức. “Cơ chế tác động giữa vai trò chủ đạo của thầy và sự
tương tác kinh nghiệm của trị với mơi trường góp phần thúc đẩy hoạt động của
trò” [11, tr6].
1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
Nhóm tác giả Nguyễn Thị Liên, Nguyễn Thị Hằng, Tưởng Duy Hải, Đào
Thị Ngọc Minh đã cho ra mắt cuốn: “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trong nhà trường phổ thông”. Trong cuốn sách này, các tác giả đã tập trung vào
3 vấn đề: Hiểu thế nào về HĐTN; Đặc điểm cơ bản của HĐTN, trong đặc điểm
cơ bản của HĐTN con người được trực tiếp tham gia vào các mối quan hệ giao
lưu, dưới nhiều hình thức một cách tự giác; Con người có thể tự khám phá và
đánh giá năng lực bản thân thông qua sự thử nghiệm, thể nghiệm từ trong các

hoạt động thực tế; Con người là một phần của chu cảnh, một phần tử của bối
cảnh trải nghiệm, vì thế có mơi trường để con người có thể được tương tác,
giao tiếp với nhau và tương tác với những đối tượng chung quanh của cuộc trải
nghiệm; Trong cuộc trải nghiệm, con người là chủ thể tích cực, chủ động và
sáng tạo; Kết quả của trải nghiệm là hình thành: “kinh nghiệm mới, tri thức
mới, năng lực mới, thái độ mới” [15]. Tổ chức HĐTN trong nhà trường phổ
thơng với những nội dung hình thức, phương pháp, định hướng đánh giá tổ
chức HĐTN. Đặc biệt, cuốn sách đã trang bị cho cán bộ, GV phổ thông (tiểu
học, trung học cơ sở, trung học phổ thông) những kiến thức kĩ năng cơ bản về
HĐTN. Vận dụng thiết kế HĐTN trong một số bài học cụ thể, đây được coi là
một nội dung rất có giá trị thực tiễn cho GV khi vận dụng các thiết kế mẫu
HĐTN theo các chủ đề vào quá trình tổ chức HĐTN trong các mơn học cụ thể.
Chương trình giáo dục phổ thông: Hoạt động trải nghiệm và hoạt động
trải nghiệm, hướng nghiệp Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TTBGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo
[7], đã nhấn mạnh hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng
nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc
tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức,
kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải
quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp
với lứa tuổi; thơng qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri
thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và
khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai. Năm
2018, hoạt động trải nghiệm được đưa vào chương trình giáo dục phổ thơng Chương trình tổng thể. Chương trình đã xác định nội dung trải nghiệm của bậc
tiểu học được lồng ghép vào môn học và hoạt động trải nghiệm bắt buộc như:

Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Ngoại ngữ 1 (lớp 3,4,5); Tự nhiên và xã hội (lớp
1,2, 3); Lịch sử và địa lý (lớp 4,5); Khoa học (lớp 4,5); Tin học và công nghệ
(lớp 3,4,5); Giáo dục thể chất; Nghệ thuật; Hoạt động trải nghiệm. Nội dung
Chương trình được thiết kế thành các chủ đề; các em được lựa chọn học phần,
chủ đề phù hợp với nguyện vọng của bản thân và khả năng tổ chức của nhà
trường” [7].
Tác giả Võ Trung Minh trong luận án “Giáo dục môi trường dựa vào trải
nghiệm trong dạy học môn Khoa học ở Tiểu học” đã đánh giá vai trò quan
trọng của việc học tập dựa vào trải nghiệm, đánh giá thực trạng dạy học giáo
dục môi trường ở tiểu học hiện nay chủ yếu dựa vào phương pháp dạy học
truyền thống, dựa vào tranh ảnh và sách giáo khoa. Tác giả đã đề xuất các
nguyên tắc, nội dung, quy trình và điều kiện để thực hiện giáo dục môi trường
dựa vào trải nghiệm cho HS lớp 4, 5 trong môn Khoa học, đưa ra hướng dẫn rất
cụ thể về xây dựng mẫu một số kế hoạch giáo dục môi trường dựa vào trải
nghiệm [18].
Nhóm nghiên cứu hoạt động trải nghiệm dưới góc độ trải nghiệm sáng
tạo. Tiêu biểu là cơng trình của Đinh Thị Kim Thoa, nghiên cứu về hoạt động
trải nghiệm sáng tạo - Góc nhìn từ lý thuyết “học từ trải nghiệm”, trong đó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




nhấn mạnh việc tổ chức hoạt động giáo dục trong trường học theo định hướng
phát triển năng lực của học sinh đã khai thác vai trò của hoạt động trải nghiệm
và các biện pháp tăng cường hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong các
trường phổ thông [22]. Một loạt bài viết của tác giả Đinh Thị Kim Thoa về các
vấn đề như mục tiêu, nội dung chương trình và cách đánh giá của hoạt động trải
nghiệm sáng tạo. Bên cạnh đó tác giả cũng đã xác định mục tiêu, đề xuất nội
dung, các tiêu chí đánh giá mục tiêu năng lực hoạt động trải nghiệm sáng tạo

của học sinh phổ thông [23]; kỹ năng xây dựng các hoạt động trải nghiệm [24].
Nguyễn Thị Thế Bình trong bài viết “Tổ chức hoạt động trải nghiệm
trong dạy học lịch sử ở trường phố thông” đã nhấn mạnh tầm quan trọng của
việc tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn Lịch sử, tác giả đưa ra quy thiết
kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học Lịch sử gồm các bước: Lập kế hoạch,
thiết kế hoạt động trải nghiệm, tổ chức HĐTN và đánh giá HĐTN, tác giả đi
đến kết luận “Để HĐTN trong dạy học Lịch sử đạt hiệu quả tốt, đòi hỏi GV bộ
môn phải không ngừng trau dồi kiến thức chun mơn sâu, rộng, có nghiệp vụ
sư phạm vững vàng, biết vận dụng linh hoạt và sáng tạo các phương pháp,
phương tiện, kĩ thuật dạy học” [3].
Lê Thị Nga trong “Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo cho
hoc sinh trong dạy học Lịch sử địa phương ở trường THPT huyện Ba Vì – Hà
Nội” đã tổ chức quy trình tổ chức học tập trải nghiệm sáng tạo và một số hình
thức tổ chức như: Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo bằng hình thức đóng
vai, Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm bằng phương pháp điều tra, khảo sát
địa phương, Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm bằng hình thức tham quan
học tập, Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm bằng hình thức dạy học dự án,
Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm bằng phương pháp tình huống [19].
Nguyễn Thị Dung (2019), trong luận án Hoạt động trải nghiệm trong
dạy học Tiếng Việt cho học sinh lớp 4, 5 [11] đã bổ sung lí luận về phương
pháp dạy học Tiếng Việt ở tiểu học qua việc lựa chọn, hệ thống những tri thức
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN




quan trọng của HĐTN và đề xuất các yêu cầu, xây dựng quy trình, cách thức tổ
chức HĐTN vào thực tiễn dạy học tiếng Việt cho HS lớp 4, 5. Khẳng định khả
năng, hiệu quả của việc tổ chức HĐTN trong dạy học tiếng Việt giúp HS hiểu
và vận dụng được kiến thức vào quá trình học tập nhằm hướng tới phát triển

các phẩm chất, năng lực, đồng thời kích thích tính tích cực chủ động và hứng
thú học tập của HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt.
Tác giả Nguyễn Văn Dần (2019) trong cơng trình Quản lý dạy học tiếng
Anh theo hướng trải nghiệm ở các trường trung học phổ thơng huyện Phú Bình,
tỉnh Thái Nguyên [8] đã phân tích chất lượng hoạt động dạy và học môn Tiếng
Anh ở các trường trung học phổ thơng huyện Phú Bình, tỉnh Thái Ngun phụ
thuộc một phần vào sự trải nghiệm của học sinh, thực tế hiện nay dạy học tiếng
Anh theo hướng trải nghiệm cho học sinh còn tồn tại một số hạn chế như nhận
thức của giáo viên và học sinh về hoạt động trải nghiệm, quản lý lập kế hoạch,
tổ chức chỉ đạo trải nghiệm tiếng Anh và công tác kiểm tra, giám sát chưa
thường xuyên... Tác giả đã đề xuất một số biện pháp như: Xây dựng kế hoạch,
tổ chức dạy học tiếng Anh theo hướng trải nghiệm nhằm hình thành năng lực
giao tiếp và các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh; Bồi dưỡng nâng cao
năng lực dạy học tiếng Anh theo hướng trải nghiệm của học sinh cho giáo viên
tiếng Anh; Chỉ đạo tổ chuyên môn hướng dẫn giáo viên thực hiện đổi mới đánh
giá kết quả học tập môn Tiếng Anh theo hướng trải nghiệm; Xây dựng cơ chế
giám sát, đánh giá dạy học tiếng Anh theo hướng trải nghiệm của giáo viên ở
các trường trung học phổ thơng....góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng
Anh ở các trường trung học phổ thơng huyện Phú Bình theo hướng trải nghiệm.
Tác giả Phạm Minh Đức trong cơng trình Quản lí hoạt động trải nghiệm
ở trường phổ thơng dân tộc nội trú THCS & THPT Bắc Quang, Hà Giang đã
phân tích thực trạng hoạt động trải nghiệm ở trường dân tộc nội trú THCS &
THPT Bắc Quang, Hà Giang đã được quan tâm thực hiện, tuy nhiên chưa đáp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN