Mời trầu của Hồ Xuân Hương

tục lệ ăn trầu của ngời việt nam với
Mời trầu của Hồ Xuân Hơng
Nguyễn Thị Thanh Nguyên
Giáo viên trờng
THPT Minh Đài
n tru l phong tc c truyn ca ngi Vit. Tng truyn cú t
thi Hựng Vng v gn lin vi mt cõu chuyn c tớch ni ting: truyn
Tru Cau.
S tớch k rng ngy xa, mt vựng n cú hai anh em m cụi c cha
ln m, h rt thng yờu nhau. Hai anh em tuy khụng phi sinh ụi nhng
ging nhau y hệt, t vúc dỏng cho n khuụn mt. Ri ngời anh lấy vợ, cả ba
chung sống dới một mái nhà. Mt hụm hai anh em i lm, ngi em v
trc ngi anh, v ca ngi anh tng chng v chy ra ụm chm ly.
ỳng lỳc ú thỡ ngi anh v, trụng thy s vic ó sinh hiu lm ngi em.
T khi ngi anh ly v, tỡnh cm dnh cho ngi em vn ó nht i, thỡ
nay anh li cng h hng vi em hn. Mt ba, khụng chu c ni bun
trong lũng, ngi em b nh i. Anh c theo con ng mũn dn vo rng
m i, n mt con sui rng v sõu khụng th li qua c, ngi em ngi
xung bờn b sui, s mt mi, ni bun v giỏ lnh khin anh tờ di, anh
c ngi tr tr bt ng nh vy v cht đi húa thnh mt tng ỏ vụi.
Ngi anh tr v, khụng thy em õu lin i tỡm. Anh cng i theo
con đờng mòn vo rng, nhng i mói m vn khụng thy em õu, ngi
anh va bun va mt mi, n ch con sui, khụng li qua c anh ngi
xung ta vo tng ỏ ngh m khụng bit ú chớnh l em mỡnh, ri anh
cng cht v húa thnh mt loi cõy khụng cnh, thân thẳng đứng gi l cõy
cau. nh ngi v ch mói khụng thy chng v em tr v, nờn cng vo
rng tỡm, n con sui rng v sõu kia, ch ngi ta v cõy cau ngh ri
cng cht v húa cõy tru leo bỏm vo hũn ỏ vụi và qun quanh cõy cau.
Sau ny, khi vua Hựng i ngang qua v ngh chõn ti õy, c dõn
lng k li cõu chuyn, cm kớch trc mi tỡnh ca h, Vua bốn sai ngi
ly qu cau b ra thnh ming, ly mt lỏ tru v mt ớt ỏ vụi n th, thy

thm li cú v cay cay, nh nc ra thy mt mu i. Vua bốn truyn cho
thiờn h ly ging ca cõy tru v cõy cau v trng, dựng vo vic t t. V
tc l n tru ra i t ú.
Sỏch xa thỡ ghi: "n tru lm thm ming, h khớ, tiờu cm" nhng
vt dng cho vic n tru hụm nay vn thy, ú l ci tru, l dao b cau, l
chic õu tru, l bỡnh vụi, chỡa vụi, ng vụi, l khn, l tỳi ng tru. Nh
giu cũn ng c trỏp tru, khay tru sn mu khm trai rt p. Nh th
thy tru cau gn lin vi sinh hot ca nụng thụn ta cht ch v lõu i
bit dng no. Tru dựng tip khỏch hng ngy, nh bỏt chố xanh, nh
iu thuc lo. Tru lm sớnh l trong ỏm hi, tru thay cho thip bỏo,
thip mi trc ngy hụn l, tru cú mt trong mi cuc vui bun ca lng
quờ, Xuõn n, Tt v, tru cau cũn l qu tng.
"Kim mt ci tru sang biu c
Xin ụi cõu i mng ụng."
(Nguyễn Khuyến)
Vì vy, chuyn n tru, mi tru ã tr th nh nét sinh ho t vn hoá
c áo ca dân tc Vit Nam ta v nó ã c phn ánh sâu m trong th
ca dân gian, c bit là trong tình yêu ôi la. N s H Xuân Hng - ngi
c Xuân Diu mnh danh l B chúa th Nôm cng ã mt ln a
chuyn tru cau v o trong th . Nhng đó không phi l m t cách mi tru
bình thng m rất khác l , vì th nó mới hp dn, cun hút v i v o lòng
ngi:
Qu cau nho nh ming tru hôi
N y c a Xuân Hng mi qut ri.
Có phi duyên nhau thì thm li,
ng xanh nh lá bc nh vôi.
Ming tru l u cõu chuyn. Ming tru mà Xuân Hng mang
ra để mời vốn chng phi tru quý, tru thm, chng phi qu cau to, p m
l "Qu cau nho nh ming tru hôi". Mt ming tru tht m bc, nó gắn
liền với số phận đắng cay, những phản kháng, bất bình và cả những khát vọng

hết sức bình thờng của ngời phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến.
Miếng trầu hôi, miếng trầu mang nét đặc trng riêng của Hồ Xuân Hơng, gửi
gắm trong đó là cả tấm lòng của thi nhân nữ sĩ.
Cách mời trầu của Xuân Hơng cũng không kém phần, đặc biệt ó
khụng phi l kiu mi tru mm mng, du dng v bẽn lẽn nh tp tc m
dừng dc xng tờn: Ny ca Xuõn Hng mi qut ri. Trong xã hội
phong kin, ý thc con ngời cỏ nhõn cha c phỏt trin, cỏi tụi cỏ nhõn-
bn thõn nú khụng c xem l mt giỏ tr c coi trng và ở ngi phụ
nữ, phộp tc y li cng phi đợc coi trng hn na.
Ngời ta thờng nói Xuân Hơng đã bình dân hóa, dân gian hóa thơ Đờng
là nh thế và bản thân tục ăn trầu, mời trầu cũng là một nghi lễ rất dân gian
Vi thụn dõn Vit Nam, ming tru thm tờm vụi nng cựng cau b
tỏm b t ... luụn l s bt u, s cởi m tỡnh cm. Ming tru lm ngi
vi ngi gn gi, ci m vi nhau hn. V vi cỏc nam n thanh niờn xa
thỡ nú l ci ngun bt u tỡnh yờu. Với Xuân Hơng cũng vậy, phải
chăng đó là trái tim nồng nhiệt trong lời cầu duyên:
Có phải duyên nhau thì thắm lại
Đừng xanh nh lá bạc nh vôi.
Hai cõu th va cha ng hnh ng hi, cu khin, va cú hnh
ng bc l. Dng nh tt c tõm t thm kớn ca thi s, ca ngi ph n
u c gúi gn vo dũng th. Cng nh õm hng ca hai cõu trờn, li
th õy c lờn nghe dt khoỏt. Mi m li rn e gay gt cỏi nhõn tỡnh
thế thái... quả là một Xuân Hương với cá tính ngang tàng không chịu khuất
phục. Tuy nhiên, lời thơ không chỉ thể hiện cá tính ngang tàng của Xuân
Hương. Ở cái thời phong kiến trai thì năm thê, bảy thiếp, gái thì chính
chuyên một chồng, tìm được tình yêu chung thủy ở người đàn ông thật khó.
Xuân Hương biết vậy, nên sau lời cầu duyên là một lời thách thức. Éo le
thay, mời trầu của bà lại là sự trao duyên và cầu hôn. Ta biết rằng, Xuân
Hương vốn là con người không chịu khuất phục một ai, nhưng đối với tình
yêu đang khao khát, dù đã bị bao lần nhạt nhẽo và phụ bạc, hai lần làm lẻ,

hai lần đổ vỡ vẫn lệ thuộc. Nhưng biết làm sao khi trái tim vẫn đang sôi nổi,
khát khao! Cho nên đọc kỹ, lắng nghe bài thơ, đằng sau cái đanh đá, chua
ngoa, đáo để ta vẫn bắt gặp một tấm lòng thiết tha, một giọng khiêm tốn,
nhún nhường, một sự xót xa cay đắng không g× che giấu nổi, có mét c¸i gì
đó e thÑn, rụt rè và mªnh mang niềm hy vọng. Chính tình yêu và số phận đã
làm cho Hồ Xuân Hương có lúc không làm chủ được mình, ®ã là một tấm
lòng son nổi lên giữa dòng đời đen bạc, một tình yêu chân thật đối diện với
một cuộc sống phò phàng.
Có thể nói, với vẻ đẹp dân gian, “Mời trầu” đã thể hiện rõ cá tính,
cuộc đời, số phận của nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Đọc lại bài thơ, ta hiểu hơn
một Hồ Xuân Hương với tấm lòng tươi rói trẻ trung, đầy ắp xuân tình đi
liền với bao cay đắng, tủi hờn của số phận. Tiếng nói vọng lên từ sau lớp vỏ
ngôn ngữ là tiếng nói khát khao, lời nhắn gửi với những ai đã, đang và sắp
yêu với một tình yêu chung thủy. Đó chính là bức thông điệp gói trọn tâm
tư, ước vọng của nữ sĩ đa tài và muốn vẹn tình.
Cựng vi thi gian, tru cau, mi tru... mói mói l chuyn muụn
tha ca dõn gian. Nhng ming tru v cỏch mi tru va tỏo bo, va e dố
nh ca B chỳa th Nụm thỡ qu l him l, cú mt khụng hai. Từ miếng
trầu, Hồ Xuân Hơng muốn nói đến tình ngời, đến mối quan hệ giữa con ngời
với nhau không phải ở hình thức giao đãi bên ngoài mà chủ yếu là sự gắn bó
chân tình thủy chung với nhau.
Và ngy nay, mc dự trong cuc sng giao tip hng ngy, ngi ta
khụng cũn mi nhau n tru na m thay vo ú l nhng n thc ung
ca thi hin i, nhng hỡnh nh ngi b ngi bờn hiờn nh bm bm nhai
tru, va qut va k chuyn c tớch cho n chỏu nh nghe s vn khc sõu
trong tõm tng mi chỳng ta. Tc l n tru mói mang m nột bn sc dõn
tc v tớnh nhõn vn trong cuc sng ca dõn tc Vit Nam.