Đổi mới và hoàn thiện cơ chế điều chính pháp luật về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong nền kinh tế thị trường ở việt nam

•}

ị iũ M

r > ổ i iM ở i V

¥& /ì . f! í*.:.-U
h í rV*x ĩẰĩ ii i' k\ 4í ĩ' tìi l r l - A f
Í ':i | H. ' ^ V f

C í v * ? T*
J 'U I ỀuM M ) l i ’u t
ì ĩ m i
Ì.Y-1:
s.|j

rv*
í l u

:- ĩ , ' ■■%
Ằ ' .%
, ::■vr i :í «

/.. »

•'■ỉ ■■

r r f | ĩ- í
i M ,
•*
i sì i ... 1 . i0 . l1 i. i # Jt.v>

" I r . v

.
■■; - ' t ì

-

.

:/í

?

,

. -1 ' j ệ . * ỉ ỉ « M * , '

■. ■

-

EỊ.I, *

/A

■

' *-

'^ y ! : r h

• '

■ -

*

fH ĩ,

J*

;fỊv

,

i

ĩ . ! ké ỉ

v

V* ĩ

■ íẳ p .S Q :

■

Í. - I ;v
i--

■ •

BÔ GiÁO DỤC VÀ Đ À O TAO

HOC VIÊN C H ÍN H TRỊ Q U Ố C GI/
HỒ CHÍ M IN H

LỆ

XUÂN

THẢO

ĐỔI MỐI VÀ HOÀN THIỆN
C ơ CHẾ

ĐIẾU

CHỈNH

PHÁP

LUẬT

VẾ BÁO HỘ QUYEN S ỏ Hữ u

trí tuệ

TRONG NẾN KINH

TRƯÒNG

TỂ

THỊ

ỏ VIỆT NAM

C huyên ngànli :
Ma s ổ :

LÝ LUẬN NHÀ N ư ớ c VÀ PHÁP QUYẺN
5.05.01
*

LUẬN

ÁN

PHÓ

TIẾN

Jệc 5ỊC *

J>c *

Sĩ

KHOA

rtc

HỌC

LUẬT

HỌC

Người hưỏng d ấ n k ho a học:

Tf“ Ư V Ỉ Ề N
HOC LUA ĩ HA

PHÒN6GV L é t á t ị .

I

X

A

1.

PGS. PTS. N G U Y Ễ N N G Ọ C Đ Ư Ò N G

2.

PTS. ĐOÀN NĂNG

HÀ NỘI -

1996


Hà N ội, ngày 20 th á ng 11 n á m 1996

LÒI CAM ĐOANTôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu cùa
riêng tôi. Các s ố liệu, kết quà nêu trong Luận án là
tr ung thực và chưa được ai công bố trong b ấ t kỳ
công trình nào khác.

Ngưòi viết c a m đ o a n

L Ê XUÂN T H À O


MỤC LỤC

M ờ đâu
C O SỎ LÝ LUẬN C Ủ A V I Ệ C Đ ổ i M Ố I V À H O À N

C h ư ơ n g 1:

T H I Ệ N C O C H Ể Đ I Ề U C H Ỉ N H P H Á P L U Ậ T V Ề BÀO
H ộ Q U Y Ề N SÒ H Ư U T R Í T U Ệ T R O N G N Ề N
K IN H T Ể THỊ T R Ư Ò N G
1 .1

K h á i n i ệ m về quyên sỏ h ữ u trí t uệ và b à o h ộ quyên

sò h ứ u trí tuệ
1.1.1

Khái niệm vê q u y ê n sò h ữu trí

t uệ

1.1.2

Khái ni ệm b à o hộ .quyền sỏ hữu trí tuệ

1.1.3

Nội durii: qu y ề n sò hữu trí t uệ

và b à o hộ

quvẽn sù hữu trí tuệ
■ị
K h á i n i ệ m và vai t r ò cơ chẽ đ i ê u c h i n h p h á p l uậ t

bào hộ quvên sò hữu trí tuệ
1.2.1

Cơ chế điều chi nh p h á p luật b à o hộ quyền
sò hủu trí tuệ

1.2.2

Vai trỏ cùa co c h ế điều chi nh

p h á p luật về

b à o hộ quyền sò hũu tri tuệ t r o n s nền kinh tẻ
thi t r u ò n s đị nh h u ỏ n e xã hội chù n s h ĩ a


Chương 2:

T H ự C . T R Ạ N G CỦA c o CHỂ ĐI Ề U C H Ì N H PHÁP
L U Ậ T V Ề B Ả O H Ổ Q U Y Ề N SỎ H Ữ U T R Í T U Ệ
2.1

T h ự c t r ạ n g c ủ a cơ chê đi ê u c h ỉ n h p h á p l u ậ t vê bào
hộ q u v ê n sỏ h ữu trí tuệ t r ẽ n p h ạ m vi q u ố c tẽ

2.2

T h ự c t r ạ n g c ù a cơ chẽ đ i ê u c h i nh p h á p l u ậ t vê bào
hộ q u v ề n sỏ hữu t rí t u ệ ỏ Việt N a m

C h ư ơ n g 3:

Đ ổ i MÒI VÀ H O À N TH IỆN c o C H Ế Đ IỀ U C H ÌN H
P H Á P L U Ậ T V È BÀO H ộ Q U Y Ề N SỎ H Ữ U T R Í
T U Ệ - P H Ư O N G H Ư Ỏ N G VÀ G IẤ I P H Á P
3.1

N h ữ n g đòi hỏi k h á c h q u a n c ủa việc đổi mó i và h o à n
t h i ệ n cơ chẽ đi ê u c h i n h p h á p l uật vê bào hộ q u y ê n

sỏ h ữ u trí t uệ

3.2

N h ữ n g p h ư ơ n g h ư ớ n g cơ bản t r o n g việc đổi mới và
h o à n t h i ệ n cơ chê đ i ê u c h ỉ n h p h á p l u ậ t vê b à o hộ
q u yê n sỏ h ữu trí t uệ ỏ Việt N a m

K ết luận
D a n h m ụ c lài liệu th a m k h ả o
T ó m tắt lu ật s ỏ h ữ u trí tuệ ỏ Việt N a m
T ó m tắt luật sỏ h ữ u trí tuệ ỏ m ộ t s ố nước châu Á
Tài liệu kèm theo "Dự thảo luật sờ h ữ u trí tuệ"
P h ụ lục


Ị

M ờ đâu

1. T í n h c ấ p t h i ê t c ù a L u ậ n án
Ng à v nav. sò hữu trí t uê đ a n g trò t h à n h vật b á u của n hi ề u n ưỏ c t rẽn thê
giới. B ả o h ộ q u y ề n sỏ h ũ u trí tuệ là một việc làm k h ô n g t h ể t hi ếu đ u ỡ c t r o n g
các h o ạ t đ ộ n g kinh tế, t h ư o n e mại, k ho a học. công nghệ.
Ỏ Vi ệ t N a m , t r o n s lĩnh vực sò hữu trí tuệ. kể tù n ă m 1989 đ ế n nav ca chê
đi ều c hì nh p h á p luật và q uv ề n sỏ hữu trí t uệ đã có n h ữ n 2 b ư ỏ c p h á t t r i ển đ á n e
kể n h à m b ả o hộ q u về n sỏ hữu trí t uệ cho các tổ chức, cá n h â n t r o n e nuớc c ũ n s
n h u nước n s o à i đ a n g có h o ạ t đ ộ n g sản xuất kinh d o a n h tại Vi ệ t Na m. T u y nhiên,
việc xây d ụ n e cơ chê b ả o hộ quyề n sỏ hữu trí tuệ c h ưa đ ư ợ c đ ồ n s b ộ tù k h â u
xây dựn ơ p h á p luật đ ế n bộ má y và các bi ệ n p h á p t hục thi p h á p luật dựa t r ẽn

n h ữ n g l u ậ n cứ k h o a h ọ c v ủ n s chắc.
Vi ệ c đ ã n e kv b ả o hộ q u yê n sò hủu trí tuệ ngày c à n g t ăng, cho đ ế n nay điĩ
có e à n 70. 000 n h ã n h i ệ u h à n ơ h ó a đả được đ á n g ký tại V i ệ t N a m . Số l ư ọ n s cái.
tổ chức, cá n h â n V i ệ t N a m đ ă n s kv quyền sò hữu tri t uệ x á p xi b à n e số lưọr.L
đ o n c ủ a các tổ chức, cá n h â n nưốc ngoài, đặ c biệt là các tổ chức., cá n h â n ỏ c át
t h à n h p h ố lỏn : t h à n h p h ố H ồ Chí Mi nh, H à Nội, H ả i P h ò n s , Đ à N ẳ n c . T r o n ,
số các tổ chúc, cá n h â n nưốc ngoài đ ă n g ký vào Vi ệ t N a m phả i kể đ ế n hàn
đ à u là P h á p . Đúc , Ý, H o a Kỳ, N h ậ t Bàn, H ồ n s Kông. S i n g a p o r e , Th á i Lan. .
C ù n g vói việc xác l ập co sỏ p h á p ]ý đ ể b ả o hộ q uv ề n sò hữu trí t uệ, các nhu
đ à u tư n ư ỏ c ngoài c ũ n e n h ư t r o n g nuốc an t â m h ơ n t r o n s việc sản xuất, kin'
d o a n h , liên d o a n h ò Vi ệt N a m c h ố ng lại việc c ạ n h t r a ọ h k h ô n g l à nh m ạ n h , sà
x u á t và b u ô n b á n h à n g giả, b ả o vệ quvền lợi chí nh đ á n a cùa n s u òi sàn xuấ t

V

ng uò i t i êu d ù na . N h i ề u đ o n vị làm hànơ già đ ã bị p h á t hi ện và p h á p luật xù i
T u y n hi ê n , các h o ạ t đ ộ n g đ ă n g ký và b à o hộ p h á p lý quyền sỏ hữu tri tu
ò n u ổ c ta có n h ữ n g yếu k é m t h ể hiện t r ên các mặ t sau đ â y :


ị

1. Số lượng các tổ c h ức và cá nhâ n t r o n g và nơoài nưốc đ ă n g ký xin bào
hộ q uy ề n sò h ũ u trí t uệ c ò n ít so vói nhị p đ ộ p h á t t ri ển cùa nề n kinh tế (chi
b ằ n e = 10% số l ưộng đ ă n e ký h à n g nă m của m ộ t n ưóc A S E A N , số l u ọ ne đo n
đ ă n g kv sáng chế của V i ệ t N a m t r o n a 10 n ă m 1982 - 1992 b à n g số đ o n đ ă n s
ký t r onơ 1 n s à y ò N a m T r i ề u Ti ên) .
2. Hi ệ u q u ả của việc b ả o h ộ quvền sò hữu tri t uệ cho các đối tưọnơ đã được
N h à nước Việt N a m côna n h ậ n còn rát thấp. Nh i ề u t r ường h ọ p vi p h ạ m nh u n g Nhà
nước khồnơ eiải quyết dứt đ i ể m đ ể tình trạng vi p h ạ m luật ké o dài. Người chù đối

t u ợ n ơ sò hữu c ô ng n g h i ệ p bị t hi ệ t hại do p h í a vi p h ạ m eây ra.
3. H ậ u q u ả p h á p lý t r ê n đ ả dẫn đến t h i ể u sự tin t ư ỏ n g cùa các tổ chức,
các cá n h â n t r o n g và ngoài nướ c t ronơ việc b ả o h ộ có h i ệ u q u ả quyề n lọi chí nh
đ á n g của họ t h ô n g q u a việc n ộ p đ on đ ă ng ký xin b à o hộ. N g u y ê n n h â n cùa tình
t r ạ n g t r ê n đây là do các yếu t ố sau tác đ ộ n g :
- Bộ l uật về b ả o hộ q u y ề n sỏ hũu trí t uệ h i ệ n n a y t hi ế u và k h õ n g đ ồ n ơ bộ,
c h ưa có l uậ t về c h ố n g c ạ n h t r a n h khồng lành mạ n h . . . C â n p h ả i xây d ựng Bộ luật
mỏi về Sỏ hữu trí tuệ.
- T ổ chức b ộ máy t hục thi p h á p luật của N h à nước ta còn c ồns kềnh, kém
hiệu quả. Dặ c biệt là sự phối h ọ p khõne đồ n g b ộ ei ũa các co qua n nh u tòa án.
công an, viện ki ể m sát t he o quy định cùa P h á p luật.
- C h ư a l àm tốt công tác t h ô n g tin tuyên t r u y ề n t h ô n g q u a h oạ t đ ộ n g cùa
các Hộ i K h o a học như H ộ i Sò hữu Công n c h i ệ p , H ộ i ' L a o đ ộ n a Sá n g t ạo đ ể
n h â n d â n hi ể u rõ p h á p ’ l uật và ý thức được việc b ả o hộ q u y ề n sò h ữu trí tuệ
của m ì n h và có b i ệ n p h á p t h ực thi có kết quả.

»«

H i ệ n nay, t o à n Đ ả n a , t o à n dân ta rtang ra sức t hực hi ện đ ưòn ơ lối Đạ i hội
8 c ủ a D à n g về công n ghi ệ p h ó a và hiện đại h ó a đ ấ t nước, xây dựng n ưố c ta trò
t h à n h m ộ t n u ỏ c cóng n g h i ệ p v à o n ă m 2020. M u ổ n vậy, phả i p h á t huy tài n ã n s
s áng t ạ o tri t u ệ cùa con n e u ò i Việt Na m. Đổi mỏ i và h o à n thi ện co chẽ điều


chinh p h á p l uậ t về q u yề n sò hữu trí tuệ, hệ t hố n ơ p h á p luật và bộ máy thực thi
bào hộ q u về n sò hủu trí tuệ n h ằ m khuyến khích s áng t ạ o b ằ n ơ việc đi ều chình
các mối q u a n hệ p h á p luật về quyề n sỏ hữu trí tuệ. đ ặ c b i ệ t là q u a n hệ si ũa
một bê n là c hù sò hữu các đối t ưọng đó còn một b ẽ n là n h ũ n g n s u ò i sừ dụ ng
các đối t u ọ n g đó.
Vì vậy, t r o n g đi ề u ki ện nói t rên, việc n g h i ê n cứu Đ ề tài : "Dôi m ớ i và h o à n

thiện cơ c h ế đ iê u ch ỉn h p h á p luật vê quyên sà h ữ u trí tu ệ ỏ n ư ớ c ta k iệ n n a y ” sẽ
góp p h ầ n l àm p h o n g p h ú về mặ t lv luận và thực t i ễn b ả o h ộ q uy ề n sò hữu tri
tuệ ỏ Vi ệ t N a m .
2. T ì n h h ì n h n g h i ê n cứu đê tài:
T r ê n t h ế giới, việc nghi ên cúu về luật sỏ hữu trí t uệ và co chế đi ề u chì nh
p há p l uật về b ả o hộ qu y ề n sỏ hũ u trí tuệ, đã đuộ'c các nưỏc và các tổ chức q u ốc
tế q u a n t â m và có n hi ề u công t rì nh nghi ên cứu về vấn đề này t r o n g n hi ê u n ă m
qua. H à n g loạt vă n b ả n luật, hi ệ p ưốc và còng ưỏc q u ổ c t ế đ ã ra đòi c ho thấv
kết q u ả cùa các công t r i nh n ghi ê n cứu đó [9].
Ng h i ê n cứu về qu y ề n và n e h ĩ a vụ cùa chủ các đối t ưọng; lịch sừ của các
luật s áng chế, n h ã n hiệu h à n g hóa, quyền tác giả [36].
Ngh i ê n cứu về các biện p h á p b ả o đ à m h à n h vi t hực h i ệ n qu y ề n và nghĩ a
vu p h á p lý của các chủ t h ể [32] [31].
Ng h i ê n cứu về các h i ệ p uỏc và công u ốc q u ố c tẽ về b ả o h ộ q uv é n sò hữu
tri t uệ [22].
Ng h i ê n cứu l uậ t m ả u của W I P O [21].
Tuy nhi ên, các nghi ê n cúu t r ên chù yếu đề c ậ p đ ế n v ấ n đ ề luật qác nước.
0 Việt N a m , đã có nhi ề u hội t h ả o quốc gia và q u ố c t ế d o C ụ c sỏ hủiỊ c õ n s
nghiệp và Cụ c b ả n quyề n tác giả tổ chức, đã có n h i ề u b ả n b á o c áo t r ì nh bày về
tùng vấn đê cụ t h ể về l uật sỏ h ũ u trí tuệ. Tuy nhi ên, ít có c õ n e t r ì n h n à o nghi ên
cứu m ộ t cách hệ t h ó n g về luật sò hữu tri t uệ ò các nước và V i ệ t Na m. đặ c biệt


c hưa có c ô n e t rì nh náo p h â n tích sâu sác khá: n i ệ m co chế đi ề u chì nh p h á p luậ
vỏ bào hộ q u về n sỏ hũu tri tuệ; c ũne như c hu a có tài liệu n à o đề c ậ p mộ t các.
hệ t h ố n g về co chế b ả o đ ả m hà nh vi thực hi ện q u về n
các

chù t h ể b à o hộ

quyề n sỏ hữu trí tuệ.

3. M ụ c t i êu và

n h i ệ m vụ nghi ên cứu :

và n g h ĩ a vụ p h á p

a) M ụ c tiêu : L u ậ n án này làm s á n s tỏ Cố sỏ lvl uậ n

lý cù

và t hực tiễn t r o n

việc đổi mỏi và h o à n t hi ệ n cơ chế điều chinh p h á p luật về sỏ hữu trí tuệ tron
nền kinh tế thị trường của Việt Na m. trên co sò đó kiên nghị vối N h à nuỏc cá
phương hưỏna, giải p h á p đổi mỏi trẽn iĩnh vực r.àv.
b) N h iệ m vụ nghiên cứu :

Đ ể đạt được m ụ c tiêu t r ê n, L u ậ n án sẽ già

quyết n h ũ n ơ n h i ệ m vụ sau :
- N g h i ê n cứu sỏ h ũ u tri tuệ như là một loại tài sản sò h ữu đ ặ c bi ệt n ằ r
t r o n a các p h ạ m trù sò hữu tài sản ò Việt N a m .
- Ng h i ê n cứu khái ni ệ m của cơ chế điều chi nh p h á p luật về b ả o hộ quyề:
sò hữu trí t u ệ và tác đ ộ n ơ cùa nó đối vói nền ki nh tế thị t r ư ờ n g ỏ Vi ệ t Nan:
sự càn t hi ết phả i b ả o hộ các đối tuọnơ về sỏ hữu trí tuệ.
- N g h i ê n cúu luật q uố c tê về sò hữu trí tuệ, các bộ má v và b i ệ n p h á p thự
thi việc b ả o hộ quvền sỏ hủu trí t uệ của các nuỏc.
- N g h i ê n cứu t hực t r ạ ng các hệ thống p h á p luật về b ả o hộ

qu y ề n sò hũ

tri t uệ ỏ Vi ệ t N a m tù đó rút ra những vấn đề c ần b ổ k h u v ế t t r o n a p h ư o n a á
xây dựng d ụ t h à o luật sỏ h ũu trí tuệ cùa Việt N a m .
- N g h i ê n cứu: t hục t rạng cùa chủ thể q u a n hệ p h á p l uật là các co q u a
q u ả n lý n h à nưổc và cơ q u a n tu p h á p về b à o hộ quyề n sò hũũ tri t uệ về bài
hộ quyề n sò hũ u công ne h i ệp từ đó đê ra sự p h ố i h ợ p đ ồ n a bộ giữa các C'
q u a n đ ó n h ằ m b ả o hộ quyền sỏ hũu tri tuệ.
- N g h i ê n cứu các bi ện p h á p thực hiện qu y ề n và n s h ĩ a vụ p h á p lý cùa cá
chù thể.
4. C á c p h ư ơ n g p h á p nghi ên cứu
L u ậ n án coi trọno việc sù dụng phương p h á p so s án h và c ho r ằ ng chi trê
cơ sò so s á n h đối chiếu luật sỏ hữu trí tuệ cùa các nước và các tổ chức q u ố


ị

tẽ t ì m r a n h ũ n g đ i ể m thích họp. p h ù họp với h o à n c ả n h Vi ệt Na m. phù họp
với đưònt i lối đổi mỏi và thích hợp vòi nền kinh tế thị t r ư ờ n g Vi ệt N a m đế
dề ra co sò lý l u ậ n đổi mỏi và h o à n thiện co chế đi ều chi nh p h á p luật về bào
hộ q u v ê n sò hữu trí tuệ.
D ồ n g - t h ò i L u ậ n án còn coi t r ọn g p h ư ơ n g p h á p đ i ề u tra xã hội học. Tr ê n
cũ sò t ổ n s kết t h ụ c t i ễ n 10 n ă m đổi mới và h o ạ t đ ộ n g b à o hộ q u y ề n sò hữu trí
tuệ ỏ V i ệ t N a m về việc giải quvết một số vụ t r a n h c h á p vi p h ạ m có liên qua n
đến b ả o hộ qu y ề n sỏ h ữu c ồna n s h i ệ p để xác định đ ú n g đ á n h o n cơ sỏ thực tiển
để đổi mỏ i và h o à n t h i ệ n CO' chế điều chinh p h á p l uật về b ả o hộ q uy ề n sò hữu
tri tuệ.
5. N h ữ n g đ ó n g góp mới về k h oa học c ù a L u ậ n á n
- L ầ n đ ầ u tiên t ác giả đã làm rõ khái ni ệ m co chế đ i ề u chì nh p h á p luật

về b à o h ộ quyền sỏ hữu tri tuệ.
- L u ậ n án đ ã t r ì nh bàv một cách hệ t h ố n s t hục

trạng

c ủ a co c h ế đi ề u chinh

p h á p l uậ t về b à o hộ q u y ề n sỏ hữu trí tuệ t r on u nền ki nh t ế thị t r u ò n a t r ê n p h ạ m
vi q u ố c gia và q u ố c tế. T ừ dó rút ra dưộc n h ữ n a đ i ể m m ạ n h và yếu trorm hệ
t h ố n g p h á p luật Vi ệ t N a m và p h á p luật q u ô c t ế ; n h ũ n g đ i ể m m ạ n h và đ i ể m
yếu t r o n s hệ t h ố n g b ộ má y và các biện p h á p t hực thi b à o h ộ q u v ề n sò hữu tri
t uệ ; r út ra n h ũ n g bài h ọ c kinh nghi ệ m trorm việc q u à n lý và b à o hộ quyền sỏ
hũ u trí t u ệ ỏ Vi ệ t N a m và quốc tế.
- L ầ n đ à u tiên tác già đã •kiến nghị p h ư o n e h ư ổ n g và giải p h á p đổi mỏi và
h o à n t h i ệ n co c h ế đi ều chi nh p h á p luật b ả o hộ quvề n sỏ h ữu trí tuệ, đ u a ra nội
d u n g D ụ t h à o Bộ luật sỏ hữu trí tuệ.
6. Ý n g h ĩ a k h o a học và t hực tiễn của L u ậ n án
K ế t qu à đ ạ t đ ưọ c của Luậ n án trước hết e ó p p h à n !àm s á n s tò về p h u o n g
i

diên ]ý l uận khái ni ệ m co chê điều chỉnh p h á p luật về b à o hộ quvề n sò hữu tri
tuệ và vai trò cùa nó t r onơ nên kinh tế thị t r ường ò Vi ệ t Na m.


L u ậ n án có ý nghĩ a t hục tiển eóp p h à n tăng c ưònổ p h á p c h ế về b à o hộ
q u v ề n sò h ữ u trí tuệ, p h ụ c vụ sự nghi ệp cõng n s h i ệ p hóa, hi ệ n đại h ỏ a đát nuóc.
Vì vậv, L u ậ n án có thể l à m tài liệu t ha m k h ả o t r ong n a h i ê n cứu. s i ànơ dạv, xây
d ựn2 p h á p luật q u à n lý n h à nước về sò h ữ u trí t uệ ỏ Vi ệ t N a m .
7. K ế t c âu c ủa L u ậ n á n
L u ậ n án có 200 t r a n s . Ngoài p h à n m ỏ đàu, kết l uận, p h ụ lục, d a n h mụ c

tài liệu t h a m khảo, luận á n g ồ m 3 chương và b à n dự t h ả o l uậ t sỏ hứu trí tuệ.


CHƯONG

1

CỔ SÔ LÝ LUẬN CỦA VIỆC Đ ổ l MỚI VÀ HOÀN THIỆN
C ơ CHÉ ĐIÊU CHỈNH PHÁP LUẬT VẾ BẢO HỘ QUYÊN
SỔ HỮU TRÍ TUỆ TRONG NÊN KINH TÊ THỊ

1.1 K H Á I N I Ệ M VÊ Q U Y Ế N
BẢO HỘ QUYÈN S ỏ

1.1

TRƯỜNG

S Ở H Ữ U T R Í T U Ệ VÀ
HỮU TR Í TUỆ

KHÁI N IỆ M VÈ Q U Y ỀN s ỏ HỮ U TRÍ T U Ệ

Từ lâu, v ấ n đ ề vai t rò và ý n s h ĩ a cùa h o ạ t đ ộ n g s áng t ạ o trí tuệ đối vói sự
n gh i ệ p p h á t t r i ể n k h o a học, công nghệ, kinh tè - xâ hội đ ã được n h ậ n t h u c tưonỉ:
đối t h ố n e n h ấ t tỏi mức k h ô n g còn là ván đê phải b à n cãi. T u y nhi ên, t hái độ
cùa các N h à n ư ớ c và các hệ t hố n g p h á p luật cùa các q u ố c 2 Ìa k h á c n h a u t r o n s
việc điều c hi nh c ác mối q u a n hệ xã hội liên q u a n tói các sản p h ẩ m s á n g t ạ o tri
t uệ thì lại k h ô n g đ ạ t đ ư ọ c sự t h ố n g nhất.
Có

b a loại t hái độ k h á c n h a u về vấn đề này:

- Coi các s àn p h ẩ m s áng t ạo trí tuệ như các sàn p h ẩ m lao đ ộ n e k há c, do
đó nguòi t ạ o ra c ác sàn p h ẩ m này có quyên tư hũu ; N h à nước b ả o hộ các quvén
tu hũu trí t uệ đ ó ;
- Coi s à n p h ẩ m s á n c t ạo tri t uệ là t huộc t oà n xã hội, k h ô n e t h ù a nhậ n
quyền tư h ũ u trí t uệ ; nguòi t ạo ra sàn phầni trí t uệ có giá trị đưọc N h à nuóc
t h u ơ n s c ô n g h o ặ c ' g h i công '


ị

- K h ô n g p h ù n h ậ n quyề n tư hữu trí tuệ nhưrm cũnii k h ù n e cỏrm khai t hùa
n h ậ n q u v ề n đó, n h á t là các sàn p h ẩ m duợc t ạo ra ò nưỏc ngoài có giá trị đổi
vói n ê n ki nh tế t r o n s nuốc.
D a số các nước c ô n s n c h i ệ p p há t t ri ển có thái đ ộ t h u ộc loại thứ nhát.
T h u ậ t n s ữ "sỏ h ữu trí tuệ" và "sò hữu c ô n s n s h i ệ p " xuấ t hi ện từ các nưỏc nàv.
Loại

t hái đ ộ t hú b a t hường x uấ t hiện ò các n u ỏ c c h ậ m p h á t

triển.

Tình

h ì nh đ ã t hay đổi đặ c biệt m ạ n h mẽ t r o n g mưò i n ă m s à n đây. Các

n i ỏ c v ó n có thái đ ộ p hủ n h ậ n q u y ề n tư hữu trí t u ệ đã từ bò thái đ ộ đó. Nhi ều
nưôc v ố n có t hái đ ộ m ậ p m ò đ ã c h u yể n s ane thái độ rõ r à n g c h ấ p n h ậ n quyền

tư h ữ u trí t uệ. Đ i ề u này đ ã d ẫ n đ ế n nhi ề u kết qu à đ á n s khích lệ :
- N h i ề u n ư ố c đã b a n h à n h h o ặ c đã sửa đổi hệ t h ố n o luật sò hữu trí tuệ
n e o n g u y ê n t á c t h ừa n h ậ n q uy ề n sỏ hữu đối vói s á n e chế, kiểu d á n s c ô n g nghiệp,
r h ã n h i ệ u h à n s h ó a cũng như t h ù a n h ậ n quvẽn tác già, đ ồ n s thòi b à o đ à m các
ciều k i ệ n p h á p ]ý cho việc thực thi các quvên đó ;
- Sỏ hữu trí tuê đ ã t rỏ t h à n h mộ t t r ong n h ủ n ạ nội d u n s q u a n t r ọ n a t r o n a
hoạt đ ộ n g t h ư o n s mại q u ố c tế.
T h e o c h ú n go tõi có nhi ều n gw u v*■ ê n n h â n dẫn tỏi sự t hay■> đổi nói t rên. Ngs— uy* ê n
i h â n h à n g đ ầ u lại chí nh là ò b ả n chất, ý nghĩa và vai t r ò cùa sồ hũu trí t uệ đối
' ỏi k i n h t ế và t h ư ơ n g mại. Xu h u ổ n c tăng tỷ t r ọ n g trí t uệ t r o n a sản xuất cônc
Nghiệp, dịch vu và t h ươ n g mại đã t h úc đẩy sụ c ạ n h t r a n h t r o n e lĩnh vực no h i ê r
: úu và sù d u n s các t h à n h q u ả s án 2 t ạ o trí tuệ đ ồ n ơ thòi đ ã kích thích khuvnỉ
h u ỏ n g tự p h á t giàm chi phi b à n ơ các
q u ả n g h i ê n cúu của nguòi khẩc,

biện p h á p t hi ếu t r u n s thực

: sù d ụ n g kế

m ạ o sàn p h á m, m ạ o danh. . . Tì n h t r ạ n g này đi

di ê n ra n g h i ê m t r ọng tỏi mú c n s a v cả các sản p h ẩ m p h ú c t ạ p c ũ n a k h ố n g t h o á
khỏi n g u v cũ bị giả mạ o . T ổ n t h â t cùa các nhà đ à u tư do tình t rạnơ thiếu truni
t h ục nói t r ên vô cùng lỏn (vi dụ t ổng số thiệt hại của các loại bà n quyề n và s<
h ũ u tri t uệ cùa Mỹ n ă m 1993 là 17 tý U S D) . Bản t hâ n các d o a n h n c h i ệ p bị thiệ


hai k h ố n e t h ể tụ mi n h c h ố n s lại một cách có hiệu q uà các hà n h d ộ n u xâm hạ
do đ ó họ đòi hỏi p h á p luật và chinh phù phài thực hiện các biện p h á p hữu hiệ
đ ế t r á n h tình t r ạ n g đó. Sự đòi hỏi cùa các d o a n h n s h i ệ p d à n trò t h à n h sức é

d ố i vối m ộ t s ố chí nh p h ủ v à sau đ ó t ù các chính phù n à y đ ã gâ y sức é p đ ố i VI

các chi nh p h ù k há c noi m à các hãnơ đó có quyền lọi kinh tế.
T r ư ò n ơ h ọ p đ i ể n hì nh của chính sách sây súc é p nói t r ê n là Di ề u khoe
301 t r o n a L u ậ t t h ư o n s mại liên ngành và cạnh t r a n h ( O m n i b u s T r a d e ar
C o m p e t i t i v e n e s s Ac t ) do Q u ố c hội Mỹ t h ô n e qua n ă m 19SS. T h e o Đi ều khoí
nàv, chí nh p h ủ Mv đ ư ợ c . p h é p á p dụnơ các hiện p h á p t r à đ ũ a các nước bị c
là k h ố n a có hệ t h ố n e b ả o hộ sò hữu trí tuệ hữu hiệu gây t ổn t há t c ho các cl
b ả n quvền, p a t e n t , n h ã n hiệu... cùa Mỹ. Các t r anh c h ấp , x un c đột t h u ơ n e m
giũa Mỹ vói Braxin. Th á i Lan. Án Độ, T r u n é Quổc. .. t r o n g thòi gian vừa qđã xảy ra do chí nh p h ủ Mỹ định sù dụng Diều 301 này.
Ý n g h ĩ a và vai t r ò

của sò hữu trí t uệ dưọc k h ầ n e đị nh

m ạ n h mẽ nhá t bằ

Sự kiện x u ấ t h i ệ n các quy định về ván đề này t r o n g H i ệ p đị nh t ổng quá i
t h u o n a mạ i và t h u ế q u a n ( G A T T ) vừa đuợc 117 nước ký kết ngày 25.12.19Í
Cá c điều k h o ả n n h u vậv đã tạo t h à n h m ộ t t rong 10 nội d u n c co b ả n cùa G A '
( đ u ọ c gọi là " t h ỏa t h u ậ n về các khía cạnh liên q u a n tối t h ư o n g mại của quy
sò hữu

tri tuệ,

kể cả t h ưo n o mại h ặ n s ạià ( T r a d e -

R e l a t e d As p e c t s

I nt e l l e c t ual P r o p e r t v Rights, including T r a d e in C o u n t e r f e i t G o o d s , viết tắt
T R I P s ) . T R I P s quy đị nh các tiêu c hu ẩ n tối thi ểu về b à o hộ sò hữu trí t uệ 1

b â t kỳ t h à n h vi ên n à o của G A T T cũno phải đạt được, t r on ơ đ ó có các đi
k h o ả n về p a t e n t , n h ã n hiệu, tên t hương mại, bí mậ t t h ư o n s mại và b à n quvì
T R I P s đ ặ c biệt đòi hỏi các nuỏc t h à n h viên phải t u â n t hủ các n gu yê n tắc c
C ô n g uỏc B e r n e về b à o hộ các tác p h ẩ m văn học và k h o a học,

C ô n e ước Ro

vẽ b à o hộ các tổ chức phá t t ha nh và C ô n " ưóc Paris về b ả o

hộ sỏ hũu

nshiệp.

cc


N h u vậy. đ â y là làn đ â u tiên việc bảo hộ sỏ hữu tri t u ệ đ ã trò t h à n h điêu
kiện b á t b u ộ c đối - vỏ i các quốc gia mu ố n t h a m eia si nh h o ạ t t h ư o n e mại quốc
té. Di ề u đ ó k h ẳ n g đ ị nh n h ậ n thức c h u n e của thê giỏi đối với vai trò c ù a sỏ h ũ i
trí tuệ và V chí t h ố n e n h ấ t t r ong việc thiết lập cơ c ấ u t r ậ t tự t r o n s c ạ n h t r a nl
t h ư ổ n s mại.
N h ư vậy, việc h o à n t hi ện môi t r u ò n a p h á p lv về sỏ h ữu trí t uệ đ ã t rò t hà r ứ
một nh u cầu t h ụ c tế c ấ p bách trước khi một nước m u ố n eia n h ậ p G A T T . Tr ons
h o ạ t đ ộ n e c ù a mì n h , các d o a n h n gh i ệ p - dù chi h o ạ t đ ộ n a ỏ t r o n g m ộ t nước luồn l uôn p h ả i q u a n t â m tỏi các vấn đề về sò hữu trí t uệ.
Ỏ n ư ớ c ta, t r o n a n h ữ n s n ă m s â n đây. n h à n u ỏ c đ ã c hú t r ọ n g p h á t t r i ể n hi
t h ố n s b ả o h ộ sỏ h ữu trí tuệ. Tuy nhiên, việc p há t t r i ể n vừa q u a chù vếu m a n
tính t ậ p d ư ợ t và ò giai đ o ạ n c h u ẩ n bị. Nhi ều n h ượ c đ i ể m đ ã dượ c bộ c lộ và đ.
có đ i ề u ki ện đ ể k h á c p h u c các nhược đ i ể m đó.
a)

Sỏ h ữ u t rí t uệ : N h ữ n g t h à n h quả do trí t uệ c o n n e ư ò i t ạ o ra t h ổ n a qu

h o ạ t đ ộ n g s á n g t ạ o đượ c t hưa n h ậ n la tài s ản và d ư ộ c aọi ]à tài sản trí tuệ. s
hũ u các tài sản trí t u ệ t hường được gọi tắt là sỏ h ữu trí t u ệ ( hay c òn gọi là s
hũu trí t hức ) . K h á c vỏi các loại tài sàn vật c h ất ( đ ộ n g s ả n hay b ấ t đ ộ n a s ả r
như đ ã t r ì nh bày ò t rên, tài sàn trí tuệ là loại tài s ản đ ặ c bi ệt , tài s ả n võ hìnl
s ong t r o n s n h i ề u t r ư ò n g họ p nó có giá trị cuc kỳ to lốn. C ó nhi ều q u a n niệi
vê sò hữu trí t u ệ n h ư n s t h e o c h ú ng tồi sỏ hữu trí t u ệ là l o ạ i hì nh sỏ hữu liẽ
q u a n đ ế n nhũns; m ẩ u t h ô n g tin có t hể kết h ợ p c h ặ t c h ẽ vỏi n h a u t r o n e n h ữ r
vật t h ể h ủ u h ì n h x u ấ t hiện t r ong cùng một thòi gian vói số l ượno b à n s ao k h ô r
giói ,han ò n h ũ n g đị a đ i ể m khác n ha u trên t h ê giỏi. Q u v ẽ n sỏ hữu t r o n g t r ư ò r
h ọ p này k h ô n e p hả i là quyền sò hũu bản t h á n các b ả n s a o m à chi nh ìà n h ũ r
t h õ n g tin c h ú a đ ụ n g trong các bàn sao đó [20].
G i ố n g nhu quyền sò hũu dộng sàn hay bất đ ộn ơ s à n, q uv ề n sò hữu trí tuệ CŨI
fc>! n h ũ n g h ạ n chế n hấ t định, thi du hạn chế về thòi hạn. hi ệu lục. về l ãnh thổ.


s ỏ hữu tri t u ệ đ ư ọ c chia t h à n h hai lĩnh vục : "Sỏ hữu c ô n s ng hi ệ p" và "Bủn
quvề n t ác già".
C ô n s liỏc t h à n h lập tổ chức sò hũ u tri tuệ t hế siổi ( W I P O ) kv tại S t o c k h o l m
r v à v 14/07/1967 quy đị nh "Sò hữu trí tuệ" b a o 2 Òm

nhũng

q u y ề n liên q u a n tới :

[25 t r a n g 46]
(1) Cá c tác p h ẩ m văn học, nghệ thuật và khoa học
(2) T h ự c h i ệ n việc bi ể u diễn nghệ thuật, p h á t t hanh, ahi á m, t r u y ề n hình
(3) C á c s á n g c h ế t r o n a mọi lĩnh vực đòi sổng con neưòi

(4) C á c p h á t mi n h kh o a học
(5) Cá c ki ể u d á n g công nghi ệ p
(6) N h ã n h i ệ u hà n ơ hóa, n h ã n hiệu dịch vụ, t ên t h ư ơ n s mại và c ác chi dẫn
(7) -Bào hộ c h ố n g c ạnh t r a n h không lành m a n h
và t ất cả n h ữ n g quvên khá c bắt nguồn từ ho ạ t đ ộ n s trí t uệ t r o n g các lĩnh
vực c ô ng n s h i ệ p , k h o a học, văn h ó a hay nghệ t huật.
N h ữ n g đối .tượng nê u ỏ đ i ể m (1) t huộc lĩnh vực b à n q uv ề n của sò hữu trí
tuệ. C á c đối t ư ợ n e n ê u ò đi ể m 2 t h ư ò n s đưọc gọi là " Qu yề n kế cận", đ ó là các
q u yề n nảy sinh t ù b ả n quyền và có liên qu a n trực tiếp vỏi b à n quyền.
N h ữ n g đối t ượ n g n ê u ò các đi ể m (3), (5) và (6) đ ề u t h u ộ c lĩnh vực sỏ hũu
cổng n g h i ệ p cùa sò h ũ u tri tuệ. Dối tuọng đ ế cập ò đ i ể m ( ?) có t h ể đ u ọ c coi
nhu là m ộ t t r o n g n h ữ n g đối t ưọn g c ù ị bảo hộ quvền sỏ hũ u c ô n s n a h i ệ p bòi vì
C ô n g u ố c Pa r i s về b à o hộ quyền sò
1967) quy đị nh là "Bất cú mộ t h à n h

hữu công n gh i ệ p (văn b à n S t o c k h o l m
động cạnh t r a nh n à o trái vói t h ô n ơ

năm
]ệ c h â n

t hục t r o n g Côn 2 n g h i ệ p và t h ư o n ơ mại đều là h à n h đ ộ n e c ạ n h t r a n h b ấ t hợp
pháp".
Dố i t ư ợ n g n ê u ò đ i ể m (4) - các phá t mi nh khoa học có nướ c c ũ n s đ ưa vào
đôi t ư ọ n g t h u ộ c 2 lĩnh vực cùa sò hữu trí tuệ. T h e o q u a n đ i ể m c ù a c h ú n s tôi
thì p h á t m i n h k h o a học k h ô n e nên đề cập t r o n s số n h ũ n e hì nh thức cùa sò hữu


trí tuẻ bời vi n ó khổní i

m a n g tính c h át s á n a tạo mã chi là sự phát hiện ra Cc

quy luật t ồn tại sản có

t r o n c giỏi tự nhi ê n k h ỏ n e cỏ h i ệ p uỏc quốc tế nà o c

c ập đỏn q u v ề n sò h ũ u đỏi vói p h á t mi nh k h o a học. Phá t mi nh khoa học vã sár
chẽ là h o à n t o à n k h á c

n h a u . H i ệ p đị nh G e n e v e ghi n h ậ n về mặt quốc tẽ c;

phá t mi n h k h o a học ( 1 9 7 8 ) và đị n h nghĩ a p h á t mi nh k h o a học là sự phá t hic
ra n h ữ n s h i ệ n t ư ộ n s , n h ũ n ơ tính c h ất h o ặ c quv luật của t hế giỏi vật chát n
trước đ ó c h ư a đ ư ợ c p h á t h i ệ n và có k h ả n ă n g xác m i n h đưọc. Còn sáng chế
ơiài p h á p mổ i c h o n h ũ n s n h i ệ m vụ kv t huật . Di nhiên, n h ũ n e giải p h á p như tl
phải có k h ả n ã n g á p d ụ n g v à o t hụ c tiễn n h ằ m giãi quvế t mộ t nhi ệ m vụ cụ th
b) K h á i n i ệ m ve sỏ h ũ u còng nghi ệp
T h u ậ t n g ữ "sò hữu c ỏ n a n e h i ậ p" đỏi khi bị hiểu n h â m là sỏ hữu đ ộ n s s
hay bất đ ộ n 2 s àn đ ư ợ c sù d ụ n s t r o n c sàn x uấ t cồng nghi ệp, c h ẳ n s hạn nhà xuòr
má y mó c , t hi ế t bị s àn xuất . T h ậ t ra sò hữu c ò n ° n g hi ệ p là mộ t loại hì nh cùa
hũ u trí t uệ , n ó liên q u a n đ ế n n h ữ n g t h à n h qu à s á n s t ạ o của tri t uệ con ngu
đặ c b i ệ t là s á n a chế, giải p h á p hữu ích và kiểu d á n c c ô n c nghi ệp. T h e o chú
tôi, s án g c h ế và giải p h á p h ũ u ích là n h ũ n g giải p h á p c ho nh ũ n g n h i ệ m vụ
t huậ t , và k i ể u d á n g c ô n s n s h i ệ p là n h ũ n g s á ne t ạo m a n g tính t h ầ m - mỹ nhí
t ạ o ra h ì n h d á n g b ê n n e o à i c ủa các sản p h ầ m c ỏ n s nohi ệ p . Na oài ra, sò h
công n g h i ệ p c òn b a o g ồ m các đối t u ọ n e n h u n h ã n hi ệu h à n e hóa, n h ã n hi
dịch vụ, t ê n t h u ơ n e mại, các chì d ẫ n b a o e ô m chì d ẫ n về n g u ồ n -ệổc và tên
x u ả r x ú và việc b à o h ộ c h ố n a c ạ n h t r a n h k h ó n s lành m ạ n h . Dối vỏi nhũns: I
t ưọ ng này, khi a c ạ n h s á n s t a o về m ặ t trí tuệ, nếu có, c ũ n s k h ỗ n s đá nơ kể sc
c h ú n g v â n đ u ọ c liệt vào đối t ưộnơ cùa sò hữu c ône n e h i ệ p . chi vì m ộ t ]ý dc

*

c h ú n g c h ứ a đ ự n ơ n h ũ n g d ấ u hi ệ u t r uy ề n tin cho r.gưòi tiêu dùnc, đặ c biệt là
vói n h ữ n g sàn p h ẩ m và dịch vụ cỏ t r ẽ n thị t r uòng, vì việc b à o hộ các đối tưc
nay còn n h ã m c h ô n ơ lại việc sù d ụ n c bất h ọ p p h á p các d á u hiệu vối mụ c d
lua dôi ngưòi tiêu d ù n ơ và n h ũ n ơ h à n h đ ộ n e c ạnh t r a n h b á t họp p h á p khá c


ị

T h u ậ t n e ữ "sờ hữu c ô n s nsihiệp" thực ra k h ò n e h o à n t o à n loiiic bùi vi nó
Cí'i t hể làm c h o ncưòi ta h i ể u l à m là loại hì nh sò hữu nàv vốn chi liên q u a n đèn
cúc s á n iT chế. siãi p h á p hũu ích. đ ư ợ c sù dụ ng t ro n c n e à n h Cỏnc n eh iệ p vi mục

tiêu kinh tế. Q u à có n h ư vậy, t r o n g t r ư ò n c h ộ p đ ặ c bi ệt nàv. các s áng chế đã
d u ọ c khai t h á c t r o n e các cơ sò c ỏ n s nghi ệp. N h ư n g n h â n hiệu hà ng hóa . n h ã n
hiệu dịch vụ, t ê n t h u o n s mại và các chi d ẫ n t h u o n e mại c h ẳ n s n h ũ n g có liên
q u a n đ ế n c ôn g n g h i ệ p m à c hủ yếu có liên q u a n đ ế n t h ư ổ n s mại. Mặ c dù có sự
thiếu locic n h ư vậv n h ư n s cuối c ù n g t h uậ t n g ũ "sỏ hữu c õ n a nghi ệp" c ũ n s đã
d à n h được t r o n e n g ô n n g ũ các n u ố c c hâu  u m ộ t ý n gh ĩ a b a o t r ùm k h ô n ỵ chỉ
đối vổi s á n s chế, siài p h á p h ữ u ích mà cả các nội d u n s k h á c như đã t r ì nh bày
ò trên.
C õ n s ưỏc Pari s đ ã quy đ ị n h r à n g đối t ư ợ n g c ủa việc b à o hộ sỏ hữu cônc
n s h i ệ p là (1) s án g chế, (2) m ẫ u h ũ u ích (giải p h á p h ũ u ích), (3) kiểu d á n e cônt:
nghi ệp, (4) n h ã n hi ệ u h à n s h ó a , (5) n h ã n hi ệ u dịch vụ, (6) t ê n t h ư o n g mại, (7)
chi d ẫ n n g u ồ n gốc (8) t ê n gọi x u ấ t xứ và (9) c h ố n g c ạ n h t r a n h bất h ợ p p h á p.
c)

B ả n q u v ê n ( C o p v r i g h t ) . N h ư đ ã đề c ậ p ò p h à n t rên, b ả n quyền liên q u a n

đến n h ũ n g s ánơ t ạ o n g h ệ t h u ậ t n h ư các bài thơ, các tiểu thuyết , bả n n h ạ c ; các
bức hội h ọ a , các tác p h ẩ m đ i ệ n ảnh... T r o n u n g ô n n s ũ c ủa hầ u hết các nước
c hâu Âu, t r ừ hệ t i ế n e A n h , b ả n q u y ề n được gọi là q u về n tác già ( A u t h o r ’s rishts).
Dối vói c ác s ánơ t ạo v ă n học, n g h ê t h u ậ t , t h u ậ t ngữ " bàn quyền" t hể hi ện quvền
chù yếu c ủ a tác giả, đ ó là q u y ề n sao chụp, n h â n b à n tác p h ẩ m của mì nh . H a \
nói cách khá c h à n h đ ộ n g s a o c h ụp , n h â n b à n mộ t t á c p h ẩ m văn học, n g hệ t huậ :
chỉ có t h ể đượ c t hưc h i ệ n bòi t á c già hoặ c bời n a u ò i khá c đ u ọ c tác sià cho p h é p .
H à n h đ ộ n s sao c h ụp , n h â n b ả n c hí nh là việc t ạ o ra các b à n sao các tác p h ẩ ư
v'ăn học, n g h ệ t h u ậ t , c h ẳ n g h ạ n n h ư mộ t q u y ể n sách, mộ t bức t r anh, mộ t đ ồ tru
cõng mỹ nghệ , m ộ t b ức á n h hay m ộ t cuốn p h i m [36].


ị

" Quvên tác già" còn được d ù n a đế đẽ c ập đ ế n c hi nh tác tíià. nnuòi đ ã sã nu
t ao ra tác p h ẩ m vă n học, nahệ t huậ t và được eọi là tác íiià của tác p h ẩ m . Vê
v i n đ ê này. luật p h á p của các nước đều t hừa n hặ n tác si à có n h ử n e q u y ề n đặ c
biẽt n h ấ t đị nh đối vói s á n e tạo cùa mì nh như quyền n e ã n c ấ m n s ư ò i k h á c sừa
đổi

cãi biên tác p h ẩ m của mi nh. Chi có tác già của tác p h ẩ m mỏi d ư ợ c làm

việc dó. còn việc sao c h ụ p nhâ n bàn (tạo ra các b ả n s a o ) có t hể đ ư ợ c t h ụ c hi ện
bòi p.ơuòi khác, thi dụ mộ t n h à xuất bản, nếu đuợc tác giả ùv qu y ề n h o ặ c đ ò n g
V.

Nó i c h u n CT, đ ó là sự t h ể hiện các

hộ

V

t u ò n s cùa tác già. sụ t h ể hiện đ ó đ ư ợ c b ả o

chứ k h ỏ n s p h ả i là b à o hộ chính ý t uò ng đó.
Thí dụ, mộ t tác già bộc lộ ý t ư ò n s của mì n h là l àm

thế nào để

chế tạo

đượ c mộ t máy t hu r a đi o t r ong một bài b á o đ ă n c t r o n s m ộ t t ạ p chi. thi t ác già
đ ượ c h ư ò n a "bản quyền" đối vói bài b á o đó ; và n h u vậv k h ô n g ai đ ư ợ c p h é p
sao c h ụ p bài b á o nếu k h ô n s được sự đ ồ n e ý cùa tác già. n h ư n s tác eiả sẽ khôntỉ
n e ă n càn đ u ọ c người khá c sử dụ n g ý t u ỏ n s cùa mì n h đ ể t ạ o ra m ộ t má v t hu
r a d i o n h u mô t ả t r o n s bài bá o cùa tác già.
Dố i vói s án g chẽ cũng vậy, t r o n c t r ư ò n a hợp này s á n s

c h ế có t h ể đ ư ợ c b à o

hộ dưới hì nh thức quvên sò hữu c ô na nghi ệp. Ng u v ê n tắc cơ b ả n là n h ủ n s

V

t u ò n g thì k h ô n g đ u ọc b ả o hộ bà n g luật bản quyền, t r ù phi được c á p b à n s độc
quyề n sáng chế. M ộ t ngưòi khi cône bố công khai ý t ư ỏ n e của m ì n h t r o n s mội
hội t h ả o c hẳ n ơ hạn,
sẽ k h ô n g<_ có quyên
ne ãn cản ngưòi k há c sủ d u• n sV- ^ý t u ỏ n s
•

■
l
J
đó.
N h u n g nếu ý t ưòng lại được t h ể hi ện trong m ộ t vật t h ể hữu h ì n h thì kh
đó này sinh việc b à o hộ quyền đối vói các từ ngũ, các nốt nhạc, c ác n é t họa. ,
mà ý t u ò n g đ ố t h ể hiện.
C h ú n g tôi xin lưu ý sự khác biệt giữa quvên tác si à t r o n g b ả n q u v ẻ n Vc
quyê n tác già t r on g sỏ hữu c ỏ n s nc h i ệ p , đặc biệt là t r o n g t r u ò n c h ọ p nhũ r n


Ị

riuỏc sử d ụ n a t h u ậ t n e ũ q u y ề n t ác già t hav c ho b ả n q u v ề n n h ư Vi ệ t N a m c h ắ n n
hạn.
T r o n g lĩnh vực sỏ hữu c ò n e n ghi ệ p, chì đ ặ t ván đẻ q u y ề n tác iiià đối vói
S ' \ n <7

chế, giải p h á p hũu ich và k i ể u d á n c c ỏ n c n g h i ệ p . hỏi vì đ ó mỏi là n h ữ n c

t h á n h q u à cùa h o ạ t đ ộ n o s á n s t ạ o ( s á ng chế, giải p h á p h ữu ích là s á n s t ạ o kỹ
t huật, còn ki ểu d á n s cônơ n s h i ệ p là sáng t ạ o m a n g t i nh m ỹ t h u ậ t ) .
T r o n g khi đối vói s á n a chế. giải p h á p h ữu ích. m ộ t

V

t u ỏ n a n h ấ t đ ị n h gọi

là V t ư ò n e s á n a t ạ o có t h ể đ u ộ c b ả o hộ thì t r o n g q u y ề n t á c già đối vối v ă n h ó a
n a hê t h u â t lai chi b ả o hộ các tác p h ẩ m có tính đ ộ c d á o đ ư ợ c t h ể h i ệ n dưỏi mộ t

hình t hức cụ t hể , thi dụ m ộ t vò kịch hay m ộ t q u y ể n t i ể u t h u y ế t . T r o n c t r ư ò n o
hợp này, cà ý t ư ỏ n g cùng với c ác h t h ể hiện ý t ư ò n g đ ó đ ư ợ c b à o hộ c h ứ k h ô n g
như t r o n g sò h ũ u công n c h i ệ p chỉ r i ê ng ý t u ò n é c ũ n g có t h ể đ ư ợ c b ả o hộ.
T h e o c h ú n g tối, mộ t ý t u ò n a chi đ o n t h u ầ n m a n s t í nh thi vị, c h ẳ n g h ạ n d ự
tính l àm m ộ t vò kịch ( kế h o ạ c h d à n d ự n c m ộ t vò kị ch) k h ô n g b a o giò t r ò t h à n h
đối t ư ợ n c cùa q uy ề n tác già t r o n c lĩnh vực van h ó a n e h ệ t h u ậ t [20].
M ộ t sụ k h á c biệt co b à n n ủ a giũa quvề n t á c già t r o n s l ĩ nh vực kv t h u ậ t và
q uyề n t ác giả t r o n g văn h ó a , n g h ệ t h u ậ t là tính đ ộ c đ á o t h ể h i ệ n t r o n e t á c p h ẩ m
văn hóa, n g h ệ t h u ậ t rõ n é t hơn t r o n g s á n e chế, giải p h á p h ữ u ích. M ộ t bài tho.
mộ t b ả n nhạ c hay m ộ t b ức h ọ a và n h ũ n g t h à n h q u ả

chỉ đ o n t h u ầ n t h ể h i ệ n b ả n

sắc cá n h â n của chí nh t ác giả.
Dôi vối m ộ t s á n e chê thì k h ô n g hẳn n h ư vậ y bòi vì vi ệc t ạ o ra m ộ t s á n s
chê p h ụ

t h u ộc nhi ều vào t r ì n h đ ộ kv t h u ậ t hi ệ n tại

h o n là vi ệ c s á n g t á c ra mộ t

vo kich đ ư o n g đại. N ế u n h ư t r o n g kỹ t h u ậ t x u ấ t hi ệ n m ộ t v á n đề bức b á c h

cầr

>«

giai q u vê t thì lập túc vấ n đ ề . đ ó sẽ được n g h i ê n cứu giải q u y ế t s au m ộ t t hòi e i a r
nhât đ ị n h bòi m ộ t h o ặ c n h i ề u s á n g chê đ ộ c liìp n h a u . Sự x u ấ t hi ệq đ ề u đ ặ n các
sang chê là bi ể u hi ện t h ô n ơ t h ư ò n g được nơưòi ta q u a n t â m t h e o dõi. N ế u n h i

Di esel k h ô n g sánơ chế ra loại đ ộ n ơ cơ m a n ơ t ê n ônơ thì c h á c c h á n loại đ ộ n e cc


Ị

dó sẽ đ u ọ c một ngưòi k h á c s áng c hế ra vào một thòi đ i é m n à o đ ó s au Diesel.
C ò n nêu Be t h o v e n k h ô n c viết b à n nhạc eiao h u ò n e số 9 thì vĩ nh viẻn n h â n loại
sẽ k h ỏ n e ba o iiiò có được b à n n h a c đó.
Từ n h ũ n ” khá c biệt t r ên c h ú n g tôi t hẩv rằnơ t r o n s q u v ề n tác 2 Íà về văn
h ỏ a n ^ h ê t h u ậ t khi tác già công bố tác p h ẩ m , tự nó đ ã m a n g đày đù ý nghĩa
cùa qu y ê n tác giả, n s u ọ c lại nh à s án g chế chi nh ậ n đ u ọ c sự b ả o hộ b à n g luậi
p h á p nếu naưòi đó n ộ p đ o n đ ă n g ký s áng chế vói co q u a n sò hữu c ô n e nghi ệp
q u ố c gia và được co q u a n này c ấ p b à n s đ ộ c quyền s áng c h ế ( p a t e n t ) . Sá n g ché
t r u ỏ c khi đ u ộ c cấp b à n g phả i đ u ọ c xét n a h i ệ m về tinh mới mc, t r ì n h đ ộ s á m
t ạo và k hà

năng

á p d ụ n s m a n g t í nh c ò n s ne hi ệp. Khi nhà s áng c h ế đ ư ợ c cáf

b ằ n g đ ộ c quyền sáng chê thì vãn b à n s này k h ô n g chi xuấ t p h á t tù việc t h ừ a nhậr
n e ưòi đ ó là tác eià mà đ ồ n ơ thòi c òn t hù a nhậri về m ặ t tinh t h â n c ùa n h à nưỏ(
đối vối t ác giả.

1.1.2 K H Á I N I Ệ M B Ả O H ộ Q U Y Ề N s ò H Ữ U T R Í T U Ệ

a)

Bảo hộ quyên sỏ h ữ u c ôn g nghiệp. Có nhi êu q u a n đ i ể m k h á c n h a u V

c ách đị nh nghĩ a "Bảo hộ q uv ề n sò hữu c ỏ n s nghiệp", s ong t h e o c h ú n g tôi. đ i r
n gh ĩ a p h ổ biến n h ấ t là việc n h à n u ỏ c - t h ô n g qu a hệ t h ố n g p h á p l uật - xác lạ
q u y ề n cùa r á c chù t h ể (có t h ể là t ổ chúc h o ặ c cá n h â n ) đối vỏi đối t ư ọ n s s
h ũu c ô n g nghi ệp t ư ơ n a ú ng và b à o vệ quyền đó,

chốnơ

lại b ẩ t kỳ sự vi p h ạ i

n à o cùa bê n t hú ba. Vi ệ c xác lập quyê n sò hữu công n g h i ệ p đ ư ợ c t h ực hi ệ n dưc
hì nh t hức cấp văn b à n g b ả o hộ cho chủ t h ể có quyền sỏ h ữu đqi vỏi đối t ưọn
so h ữu cõng n g hi ệ p t u ơ n ơ ứng. Thí dụ, c á p p a t e n t c ho n a ự ò i có s á n g chế. mả
hữu ích, kiểu d á ng công n gh i ệ p hay giấv chứnơ n h ậ n đ ă n g bạ n h ã n hi ệ u h à r
h o a c h o chủ nh ã n hiệu h à n a hóa...


ĨH Ư

Nói chunơ, q u v ề n sò hữu c ô n a n e h i ệ p chì có h i ệ u lực ỏ n u ó c m à c ác cơ
q ua n nhà nưóc có t h a m q uy ề n ( t h ư ò n s là co q u a n s á n g c h ế ) c ấ p v ã n b à n g b à o
hộ. M u ố n n h ậ n đ u ọ c sự b ả o hộ ò nhi ều nưóc thì p h ả i n ộ p đ o n xin b à o hộ ỏ
tùrv7 nước. Đ ể t ạ o đ i ề u ki ệ n t h u ậ n lợi cho việc b ả o h ộ q u v ề n sò h ữu c ô n g n g h i ệ p
ò nitỏc ngoài cho c ô n a d â n nước mì nh , n ă m 1883, 11 n ư ớ c

đã thành

lãD H i ê p hội q u ố c tế về b à o hộ qu yền sỏ hữu c ô n s n s h i ệ D . q u a v i ệ c ký k ế t cô n g

uỏc Paris về b à o hộ q u y ề n sỏ hữu c ỏ n e n g h i ệ p. T ừ đó, số n ư ớ c là t h à n h viên
cùa C ô n s uỏc Pa r i s n e à y c à n s tãng; tính đ ế n n s à y 11/ 4/ 1995 đ ã có tỏi 129 nưổc

t h à n h viên [17].
Sau Côn g ước Paris, đ ã có 13 H i ệ p đị n h và H i ệ p ư ố c q u ố c , tế về sò hũu
công n s h i ệ p đ ã đ ư ợ c ký kết t r ê n

Cổ

sỏ c ù a C õ n g ư ỏ c nàv. Đ ặ c bi ệt , ngàỵ

14.7.1967 CônR ưỏc về việc t h à n h lập tổ c h úc sò h ữ u trí t u ệ t h ế giỏi đã đ ư ọ c ký
tại St o c kh ol m. T í n h đ ế n 9. 4.1995, tổ c húc nàv đă co 151 n ư ớ c t h à n h vi ê n.
C ô n g ước Par i s và T ổ chức sò hữu trí t uệ t h ế giỏi ( W I P O ) đ ã t h e o đuổi
mụ c tiêu t húc đầ y sự h ợ p t ác giữa các q u ố c 2 Ía t r o n s l ĩ nh vực sò h ữ u c õ n s
nghi ệp, đ ả m b à o mỗi CÔĨÌ2 d â n c ủ a n ưỏc t h à n h vi ên đ ề u có t h ể n h ậ n đ ư ọ c sự
b ả o hộ qu v ề n sò h ữ u c ô n s n g h i ệ p c ùa mì n h m ộ t c ác h b ì n h đ ẳ n g , t h ỏ a đ á n s , dễ
dà ng k h ô n g chi ò n ưó c m ì n h m à cả ò các n ưố c t h à n h v i ê n k h á c , và khi đ ã n h ậ n
được sự b ả o hộ thì các q u v ề n đ ư ợ c xác lập phả i đ ư ợ c t õ n t r ọ n g và b à o vệ mộ t
cách cỏ hiệu quả.
Mụ c đich cuối c ùn g cùa việc b à o hộ q u y ê n sò h ũ u c ô n c n s h i ệ p là t h ú c đầv
sụ n g hi ệ p c õ ne n g h i ệ p hóa , k h u y ế n khí ch đ ầ u tư và t ạ o r a m ộ t n ề n t h u o n s mại
p há t t ri ển mộ t c á c h đ ú n e đ á n .
b)

Bà o hộ q u yề n t á c gi ả là việc n h à nước - t h ố n g q u a h ệ t h ố n ơ p h á p luật

xác lập q uy ê n cùa chù t h ể (có t h ể là tổ c h ú c h o ặ c cá n h â n ) đối vói đ ố i t u ọ n a
quyên tác già t ư o n g ứnơ và b à o vệ qu vê n đ ó c h ố n g lại b ấ t kv sự vi p h ạ m n à o
cua p hí a t hử ba. Nói

chung,

ò h ầ u hết các nước, l uậ t q u y ề n t ác si ả đ ề u tuvên


ậ

b ổ t ảc Éĩà c ù a m ộ t t á c p h ẩ m 2ỐC có q u y ề n c á m n a ư ò i k h á c s a o c h é p t á c p h ẩ m

cùa mì nh khi k h õ n s đ ư ợ c p h é p . Việc b à o h ộ q u yề n tác già u ó p p h â n t h ú c đáv
su s á ne t ạ o của con naưòi.
c) Sự hì nh t h à n h và p h á t t ri ển hệ t h ố n g bào hộ q u y ê n t á c già
Ý t ưỏnơ về b à o h ộ b à n quvền tác aià chi được b á t đ à u từ khi s á n g chẽ ra
in ấn cho p h é p các tác p h ẩ m văn học được n h â n b à n n h ò các tiến t r ì n h co khí
thay cho việc sao c h é p b à n s tay. Đi ều này dẫ n tỏi sự r a dòi m ộ t n ề n t h u o n e
mạ i mối. D ó ]à vấn đề t h u o n s mại của n h ũ n ơ t họ in ấn và n h ũ n s n a ư ò i b á n
sách, mà người ta ưọi là "nơuồi bán văn h ó a p h ẩ m" . N h ữ n a n s ư ò i này đ ã đ ầ u
tư n h ữ n s k h o ả n tiền đ á n 2 kể vào việc m u a giấy, xây d ự n g n h à má y in, và vào
việc t hu ê lao động. T r o n ơ t r ư ò n s h ộ p này, do k h ồ n s có h ì n h t h úc n à o c h ố n g
việc c ạnh t r a n h m u a b á n các b ả n sao, việc đ à u tu in án và b á n s ách là m ộ t việc
đ à u tư m ạ o h i ể m và n h i ê u n 2 UÒi đã bị p h á sản. N h ũ n s v ê u c ầu bức b á c h đã
hì nh t h à n h mộ t d ạ n g b ả o h ộ n h ũ n a đặ c qu y ề n do n h ữ n g co q u a n q u y ê n lực b a n
cho. 0 A n h và ỏ P h á p co q u a n quvền lực nàv là nh à vua. c ò n ò Đ ú c là các
H o à n s t h â n ỏ các B a n s . C á c đặ c quyền này đ e m lại q u y ề n đ ư ọ c tái s àn x u ấ t và
p h â n p hố i trorm m ộ t t hòi h ạ n n há t định c ù n s n h ữ n g h ì n h t h ú c p h ạ t đối việc
việc vi p h ạ m b ằ n s c ách p h ạ t tiền, b á t giữ, tịch t hu các v ă n b à n vi p h ạ m b ả n
quyền [16].
T r u ổ c khi nói tới l uật quvề n tác giả của các n ưó c và C õ n g ước q u ổ c tế về
quyên t ác già, c h ú n g tôi xin đ i ể m q u a mộ t số nét về t r u v ề n t hổr m R o m e và
t ruyền t h ố n g A n s l o - S a c s o n về quvền t ác giả.
Q u a nghi ên cứu các tài liệu

lịch sù, c hú nơ tôi đ ư ọ c b i ế t q u yê n tác, 2 Ìả chi

t hục sự ra đòi tù cuối t h ế kỷ XV. vì trước đó. khi con n e a ò i c òn p h ả i d ù n 2 vò
lá cây. d a t hú h o ặ c m ả n h t r e để viết chữ lẽn đó. tiến t h ê m m ộ t b ưố c là khá c
c h ũ l ẽn g ỗ . n h ư n s số l ư ọ n g in r a c ũ n g k h ô n g n h i ề u . C h ỉ t ừ k h i c ó m á v in. c á c

tac p h â m mói đ ưộ c in ra m ộ t cách dẻ dàne. Nhưnt ỉ m u ố n in nhi ê u thì phải cỏ


tiên, vì vậy các ỏ nu chù n h à in đã đ a u tư tiền bạ c vói hv v ọ n s được bù đ á p và
cỏ lãi.
Dê’ l àm đ ưọ c đi è u đó. việc t r ư ó c tiên họ cần đượ c đ à m b à o là đ u ọ c đ ộ c
quyền, đ ể các n h à in k h á c k h ô n g in tác p h ẩ m đó. C h i n h vì thê. đ ã này sinh việc
bào hộ đ ặ c q u v ề n c h o các n h à in. Vi thế, chủ n h à in đ ã t h u được lòi t r o n s việc
in tác p h ẩ m .
Tuy t hế, c h ằ n g b a o l âu nơuòi ta n h ậ n ra ràna, nế u k h ô n s có tác già, n h ữ n ơ
nsưòi

sáng

t ạ o ra t ác p h ẩ m , thì c ác ô n a chù n h à in lấy t á c p h ẩ m ò đ â u đ ể mà

in- điều đ ó nói lên m ụ c đích của vi ệc b a n h à n h l uật đ ầ u t i ên về q u y ề n tác si à.
Luật này đ ư ợ c 2 ỌÌ là D ạ o l uật c ù a N ũ h o à n g A n m o , ra đòi n a ày 10/4/1710.
Đ â y là D ạ o l uật đ ầ u t i ê n t h ù a n h ậ n tác già có m ộ t số q uv ề n n h ư 21 nă m|
đổi vổi s ách đ ã ín t r ước n s à y b a n b ổ đ ạ o luật và t h ê m 14 n ă m nữa n ế u tác già
còn sống thì hết h ạ n đ ầ u tiên. N h u n a đ ể đ u ọ c h ư ỏ n ơ q u y ê n đó, tác 2 Íà ph ủ
đ ă n g ký tác p h ấ t n và t ê n tác giả, p hà i n ộ p lưu c h i ể u 9 b ả n tác p h ẩ m c ho cá
tru ò n s đại h ọ c và thư viện.

N h u n g Đ ạ o l uậ t n à v chỉ liên q u a n đ ế n vi ệc tái b à n s á c h , vi t h ê neưcị
ta gọi đ ó là q u v ề n t á c già. T h u ậ t

ngữ này t ồn tại c h o đ ế n n g à y n a v V

Copyright đã đ u ợ c m ỏ r ộ n 2 p h ạ m vi b à o hộ đối vó i n h i ề u lĩ nh vực k h á c k hô nị
chi có sá ch.

*

Sau Đ ạ o l u ậ t A n m o , p h ả i nói đ ế n Hi ế n p h á p H o a kỳ n ă m 1787, t r o n s m

8, điều I đã cho p h é p q u ố c hội có quvền "đẩy m ạ n h tiến b ộ k h o a học và nti
thuật có ích, b ằ n g các h b ả o đ à m , tronn một thòi gian hạn định c h o các tác S|

và nguòi s á n g chế đ ộ c q u y ề n về n h ũ n g b ản viết và p h á t mi n h c ù a họ".
N ă m 1770, D ạ o l uật liên b a n s đ â u tiên về quvê n tác già đ ã ra đòi. L i
nay cũng y ê u c ầu t ác già p h ả i t h ụ c hi ện mộ t số t hù tục n h u đ ă n a ký. n ộ p ]
chiêu. L u ậ t b à o hộ tác p h ẩ m viết n h u sách, bà n đồ, đ ồ án vói t hòi hạ n là
nam, va có t h ể được gia h ạ n nếu tác sià còn s ố n s khi thòi hạn lãn thử nhát đ ã ì


Còn ò P h á p , vào t hòi kỳ cách mạng, đã c ô n g b ố v ã n b à n vê q uv ề n t á c già.
Dó là hai Ng h ị đị nh được b a n h à n h n ă m 1791 và 1793, m ộ t Nc h ị đ ị n h quy đị nh
việc thực hi ện quvề n tác giả, với thòi hạ n s uổt cuộc đòi c ù a tác ưiả và 5 n ã m
tiếp t he o kể từ sau khi t ác aiả chết. Nehị đ ị n h t hứ hai đ ã t hi ế t lập q u y ề n tái
b ả n m à các tác giả đưọc h ư ỏ n a s u ố t đòi, q u v ề n n à y . k é o dài 10 n ă m t i ếp t h e o
kể từ sau khi t á c giả chết.
R õ r à n e các Nghị đ ị nh nàv đ ã cho tác giả đ ư ợ c h u ò n e m ộ t sự b à o hộ lâu
dài hon các n ư ớ c t he o t r u y ề n t h ố n g A n e l o - S a c s o n . C h ẳ n g n h ữ n ư thế, t ác giả

còn được" t h ù a n h ậ n là na ưò i chủ tài sản t r ẽ n tác p h ẩ m c ù a mì n h , đ ồ n s thòi
k h ò n a phải t hực hiện bấ t cứ mộ t t hù tục nào.
V à o cuối t h ế kỷ XVI I I , t h e o sáng kiến cùa các n h à t ri ết học vĩ đại n h u
Kant . họ c ho r à ng quyề n tác 2 Ìà k h ô n g phải chì là m ộ t q u v ề n về tài sàn. mà
h o n t hê nữa, nó còn là q u y ề n về n h â n cách. T á c p h ẩ m k h ổ n s p h ả i là m ộ t t hứ
h à n g hóa, mà nó là n h â n cách cùa tác già và là sự k é o dài c h í n h b à n t h â n c on
ngưòi tác già.
T r à o lưu tư t u ô n gw đ ó đ ã có mộ•t ả n h h u ò n w
s to l ốn đ ế n sự• tiến t r i ể n t r o n gw
các bộ luật về quyề n tác giả ỏ T â y Âu sau này. V à đ ó c ũ n g là n a u ồ n gốc s àn
sinh ra quỵền tinh t h ầ n của t á c già.
o

đây, c ũn g còn mộ t vấn đề mà c h ú nơ tôi m u ố n đề c ậ p tỏi t r o n g hai xu

h u ỏ n g L a - t i n h và A n ơ l o - S a c s o n . đó là mối q u a n hệ e i ũa 3 n h â n vật : tác giả ngưòi t r uyền b á - c õ n s chúng. T h e o q u a n n i ệ m L a - t i n h , thì việc b ả o h ộ c h o t ác
gia được uu t i ên h à n s đầ u, còn t h e o q u a n n i ệ m c ủa A n ơ l o - X a c s o n . tuỵ c ũ n g cố
mộ t chút q u a n đ i ể m như t rẽn, n h ư n s lọi ích c ủ a người t r u y ề n b á và c ô n ơ c h ú n g
đ u ọ c coi t r o n g nhi ều h o n [19].
Ch í n h vì t h ế đã nàv sinh m ộ t câu hỏi : Vậ y q u y ề n t ác giả b à o h ộ ai. b ả o
nọ cái gì ? Đâ y là một vấn đề k hó trả lòi, vì n h ư c h ú n s ta đ ã biết, đ ể đ ư a đ ư ọ c
tac P^am cùa mình tối c ô n s chún g, tác già cân phải dựa v à o m ộ t lớp n s u ò i tru n e