tiểu luận kinh tế quốc tế 2 chiến tranh thương mại mỹ trung và ảnh hưởng của nó đến kinh tế việt nam

LỜI MỞ ĐẦU
Thương mại quốc tế là một trong những hình thức chủ yếu của hoạt
động kinh doanh quốc tế. Đó là hoạt động mua bán trao đổi, giao thương
không chỉ các hàng hóa hữu hình mà còn bao gồm các dịch vụ từ bảo hiểm,
tài chính, tín dụng, chuyển giao công nghệ, thông tin, vận tải du lịch,… giữa
các nước với nhau. Trong gần một thế kỉ qua, các quốc gia trên thế giới gắn
chặt nhau hơn thông qua thương mại và dịch vụ, xu hướng toàn cầu hóa phát
triển mạnh mẽ, sự ảnh hưởng của thương mại quốc tế đến các nền kinh tế trên
thế giới càng lớn, đồng thời cũng gây ra nhiều xáo động hơn đối với toàn bộ
nền kinh tế trên thế giới.
Nửa cuối năm 2018 chứng kiến sự bùng nổ chiến tranh thương mại Mỹ Trung. Tổng thống Mỹ Donal Trump với quyết tâm đưa nước Mỹ vĩ đại trở
lại, đã liên tiếp đưa ra các quyết sách với mục đích trừng phạt Trung Quốc.
Ông cho rằng Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ, có những chính sách thiếu
công bằng như hậu thuẫn doanh nghiệp nội địa và ép công ty Mỹ chuyển giao
công nghệ nếu muốn tiếp cận thị trường nước này. Trong khi đó, Trung Quốc
lập luận rằng họ đã tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và chỉ cố gắng bảo
vệ nền công nghiệp non trẻ trong nước. Hai bên không ngừng giằng co cẳng
thẳng, liên tiếp thực hiện các biện pháp trả đũa lẫn nhau, gây nên tình hình
thương mại căng thẳng trên toàn cầu.
Căng thẳng thương mại diễn ra trong gần một năm qua, tác động không nhỏ
đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu nói chung và kinh tế Việt Nam nói riêng. Trước
tình hình bất ổn định của cuộc chiến thương mại, kinh tế Việt Nam đã bị chịu
ảnh hưởng như thế nào? Có cơ hội, thách thức nào cho Việt Nam trong thời gian
tới? Vì lí đó, chúng em quyết định lựa chọn đề tài “ Chiến tranh thương mại
Mỹ - Trung và ảnh hưởng của nó đến kinh tế Việt Nam.”

2


CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI
1.1. Khái niệm chiến tranh thương mại

Chiến tranh thương mại hay còn gọi là chiến tranh mậu dịch là hiện
tượng trong đó hai hay nhiều quốc gia tăng hoặc tạo ra thuế hoặc các loại rào
cản thương mại ( gồm: Giấy phép xuất nhập khẩu, hạn ngạch nhập khẩu, viện
trợ đối với các ngành sản xuất trong nước/nội địa, hạn chế xuất khẩu tự
nguyện, yêu cầu khắt khe đối với hàng hóa nhập vào nội địa, lệnh cấm vận,
hạn chế thương mại, và sự làm mất giá tiền tệ) với nhau nhằm đáp trả những
rào cản thương mại của nước đối lập. Chế độ bảo hộ tăng cường làm cho sản
xuất hàng hóa của cả hai nước tiến dần đến mức tự cung tự cấp để đáp ứng
những nhu cầu tiêu dùng không được thỏa mãn bởi nhập khẩu hạn chế.
( Nguồn : Gia Hân –
Baomoi.com)

1.2. Nguyên nhân và tác động của chiến tranh thương mại
Một cuộc chiến tranh thương mại bắt đầu khi một quốc gia cố gắng bảo
vệ một ngành công nghiệp trong nước và tạo việc làm. Một trong những công
cụ thường được sử dụng trong chiến tranh thương mại là thuế quan vì nó giúp
tăng lợi thế cạnh tranh cho các nhà sản xuất trong nước. Kết quả là, họ sẽ
nhận được nhiều đơn đặt hàng hơn từ khách hàng địa phương, từ đó phát triển
mạnh mẽ và tạo nhiều công ăn việc làm hơn. Điều đó có thể có hiệu quả trong
ngắn hạn. Nhưng về lâu dài, một cuộc chiến tranh thương mại làm tốn công
ăn việc làm và làm suy giảm tăng trưởng kinh tế cho tất cả các nước liên
quan. Nó cũng gây ra lạm phát khi thuế tăng giá nhập khẩu. Nhiều nhà kinh tế
học cho rằng những sự bảo hộ nhất định (bảo hộ đối với một số ngành nhất
định) hao tốn tiền của hơn những sự bảo hộ khác (đối với các ngành khác),
bởi nó có thể gây ra chiến tranh thương mại.
Ví dụ, nếu một quốc gia tăng thuế nhập khẩu, quốc gia đối lập có thể
trả đũa bằng biện pháp tương tự. Nhưng sự tăng trợ cấp rất khó để trả đũa.
Những nước nghèo dễ tổn thương hơn những nước giàu trong chiến tranh
thương mại; khi tăng sự bảo hộ chống lại tình trạng bán phá giá của
3

những sản phẩm giá rẻ, chính phủ nước đó có nguy cơ làm cho sản phẩm quá
đắt đối với người tiêu dùng nội địa
1.3. Khái niệm bảo hộ mậu dịch
Bảo hộ mậu dịch là thuật ngữ trong kinh tế học quốc tế chỉ việc áp
dụng nâng cao một số tiêu chuẩn thuộc các lĩnh vực như chất lượng, vệ sinh,
an toàn, lao động, môi trường, xuất xứ,… hay việc áp đặt thuế xuất nhập khẩu
cao đối với một số mặt hàng nhập khẩu nào đó để bảo vệ ngành sản xuất các
mặt hàng tương tự (hay dịch vụ) trong một quốc gia nào đó.
Về lý thuyết, việc bảo hộ mậu dịch đem lại lợi ích nhất thời cho các
nhà sản xuất trong nước, đảm bảo được mục tiêu xã hội là đảm bảo được công
ăn việc làm cho một số nhóm người lao động nào đó. Mặt trái của nó là làm
cho các nhà sản xuất trong nước có cơ hội đầu cơ trên giá bán hàng (hay cung
cấp dịch vụ) ở mức có lợi nhất cho họ hoặc không có các biện pháp nâng cao
chất lượng và hạ giá thành sản phẩm. Điều này đem lại thiệt hại cho người
tiêu dùng xét theo mục tiêu dài hạn.
CHƯƠNG II. NGUYÊN NHÂN, DIỄN BIẾN CỦA CHIẾN TRANH
THƯƠNG MẠI VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐẾN MỸ VÀ TRUNG QUỐC.
2.1. Nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến tranh thương mại Mỹ Trung.
2.1.1. Nguyên nhân từ phía Mỹ.
Quan điểm nhất quán và xuyên suốt của Tổng thống Donald Trump từ
khẩu hiệu vận động tranh cử cho đến khi tiếp quản Nhà Trắng đến nay là:
Nước Mỹ trên hết! Vì vậy, nhìn vào các chính sách cũng như hành động cụ
thể trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế và cả quân sự cho thấy, cái gì có lợi cho
nước Mỹ thì chính phủ của ông Trump tiếp tục làm, còn không có lợi thì rút
bỏ hoặc thương lượng lại, kể cả với đồng minh chiến lược hay bất kỳ quốc gia
nào khác. Ông Trump cũng đưa ra quan điểm với các đối tác: “Tôi là người

4

mua lớn nhất thế giới. Bởi vì tôi là một khách hàng lớn, tôi phải thương lượng
lại với mỗi nhà cung cấp”
2.1.2. Nguyên nhân đến từ phía Trung Quốc
•

Trung Quốc không tuân thủ các quy định của WTO

Năm 2001, khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới
(WTO), Mỹ tin rằng, Bắc Kinh sẽ hướng đến nền kinh tế thị trường, phi tập
trung và tôn trọng các quy định của WTO. Tuy nhiên, từ khi chính thức được
kết nạp, những lời hứa đó trở thành vô nghĩa vì Trung Quốc đi theo hướng
hoàn toàn khác của định chế WTO là “ hướng đến việc tạo điều kiện cho
thương mại giữa các nền kinh tế thị trường, trong đó vai trò của nhà nước bị
hạn chế” .
Trung Quốc hiện nay được đánh dấu với việc tăng cường quyền lực của
Nhà nước có mặt khắp nơi trong lĩnh vực kinh tế, trợ cấp rộng rãi và sự tồn tại
dai dẳng của các doanh nghiệp Nhà nước. Bà Elvire Fabry, chuyên gia thuộc
Viện Jacques Delors (Pháp) cho hay: “Doanh nghiệp nhà nước hiện chiếm
gần 40% các tập đoàn công nghiệp chính của Trung Quốc và chiếm đến 8090% thị phần trong các ngành công nghiệp chiến lược”. Chính điều này cũng
lý giải tại sao vào năm 2016, Mỹ và Liên minh Châu Âu (EU) từ chối công
nhận Trung Quốc là nền kinh tế thị trường.
•

Kế hoạch “Made in China 2025” của Trung Quốc

Năm 2015, Bắc Kinh thông qua kế hoạch “ Made in China 2025”, đưa
Trung Quốc thành cường quốc chế tạo. Với mục tiêu này, Trung Quốc đề ra
chính sách về công nghiệp, với kế hoạch nâng cấp cơ sở sản xuất trong 10

lĩnh vực chiến lược, như: Robot, chất bán dẫn, hàng không và các loại xe năng
lượng mới… Mục tiêu chính là tự cung tự cấp, bao gồm các mục tiêu như
thiết bị hàng không và sản xuất thiết bị viễn thông. Để đạt được điều đó,
Trung Quốc tập trung 2 mũi nhọn: tăng nguồn vốn đầu tư của nhà nước và tạo
điều kiện tối đa cho các lĩnh vực nói trên phát triển; đầu tư, thu thập, cưỡng
5


đoạt, đánh cắp công nghệ cao của các nước…Vì thế, khi “ Made in China
2025” đi vào thực thi, lập tức vấp phải nhiều chỉ trích của các doanh nghiệp
nước ngoài; thậm chí, họ còn cho rằng kế hoạch này là biện pháp bảo hộ sản
xuất trong nước của Trung Quốc, mang đậm màu sắc chủ nghĩa dân tộc.
Trong khi đó, Mỹ cũng đặc biệt quan tâm “ Made in China 2025” của Trung
Quốc. Báo cáo của Văn phòng đại diện thương mại Mỹ gần đây nhắc đến hơn
100 lần cụm từ “ Made in China 2025”, không chỉ nhằm tiết lộ chi tiết các
hoạt động thương mại gian lận của Trung Quốc, mà còn chỉ ra những toan
tính mang tính cực đoan của chính phủ Bắc Kinh về kế hoạch này. Không ít
lần ông Trump lên án Trung Quốc hoạt động thương mại không công bằng,
cưỡng ép để chuyển giao hoặc đánh cắp công nghệ của Mỹ…Quốc hội Mỹ
mới đây đã ra dự luật về đầu tư chặt chẽ hơn có liên quan đến Trung Quốc;
quản lý, giám sát các ngành công nghệ mũi nhọn không để bị đánh cắp; không
trang bị các thiết bị công nghệ của Bắc Kinh cho các lĩnh vực nhạy cảm của
Washington.
2.2.

Diễn biến của cuộc chiến tranh thương mại.

Ngày 22 tháng 3 năm 2018, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã ký
một bản ghi nhớ theo Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974, chỉ đạo
Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) áp dụng mức thuế 50 tỷ đô la Mỹ cho

hàng hóa Trung Quốc.
Vào ngày 2 tháng 4, Bộ Thương mại Trung Quốc đã áp đặt thuế đối với
128 sản phẩm của Mỹ bao gồm phế liệu nhôm, máy bay, ô tô, sản phẩm thịt
lợn và đậu nành (có thuế suất 25%), cũng như trái cây, hạt và ống thép (15%).
Ngày 3 tháng 4, USTR đã công bố danh sách hơn 1.300 mặt hàng nhập
khẩu của Trung Quốc trị giá 50 tỷ USD, trong đó có kế hoạch áp đặt tiền, bao
gồm chi tiết máy bay, pin, TV màn hình phẳng, thiết bị y tế, vệ tinh và vũ khí.
Để trả đũa cho tuyên bố đó, Trung Quốc áp dụng mức thuế 25% bổ sung cho
máy bay, ô tô và đậu tương, là hàng xuất khẩu nông nghiệp hàng đầu của Hoa
Kỳ sang Trung Quốc.
6


Vào ngày 5 tháng 4, Trump đã chỉ đạo USTR xem xét 100 tỷ đô la
trong các mức thuế bổ sung.
Vào tháng 5, Trung Quốc đã hủy đơn hàng mua đậu tương Mỹ.
Ngày 29 tháng 5, Nhà Trắng đã công bố rằng họ sẽ áp đặt mức thuế
25% trên 50 tỷ đô la hàng hóa của Trung Quốc với "công nghệ quan trọng
trong công nghiệp", đồng thời tuyên bố sẽ công bố và áp đặt các hạn chế đầu
tư và tăng cường kiểm soát xuất khẩu cho các cá nhân và tổ chức Trung Quốc
để ngăn chặn họ mua lại công nghệ của Mỹ
Ngày 3 tháng 6 rằng Trung Quốc đã "cảnh báo rằng tất cả các cuộc đàm
phán thương mại giữa Bắc Kinh và Washington sẽ bị vô hiệu nếu Hoa Kỳ
thiết lập các biện pháp trừng phạt thương mại."
Vào ngày 15 tháng 6, Trump tuyên bố trong một tuyên bố ngắn về Nhà
Trắng rằng Hoa Kỳ sẽ áp đặt mức thuế 25% trên 50 tỷ đô la xuất khẩu của
Trung Quốc. 34 tỷ đô la sẽ bắt đầu vào ngày 6 tháng 7, với thêm 16 tỷ đô la
để bắt đầu vào một ngày sau đó. Bộ Thương mại Trung Quốc cáo buộc Hoa
Kỳ tung ra một cuộc chiến thương mại và nói rằng Trung Quốc sẽ đáp trả
tương tự với mức thuế tương tự đối với hàng nhập khẩu của Mỹ, bắt đầu từ

ngày 6 tháng 7.
Ngày 18 tháng 6, Nhà Trắng tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ áp đặt thêm 10%
thuế quan đối với hàng nhập khẩu trị giá 200 tỷ USD nếu Trung Quốc trả đũa
các mức thuế của Mỹ. Bộ Thương mại Trung Quốc trả lời nhanh chóng rằng
Trung Quốc sẽ "phản công cứng rắn".
Ngày 6 tháng 7 năm 2018, Donald Trump cho áp đặt thuế quan đối với
hàng hóa trị giá 34 tỷ USD của Trung Quốc, đưa đến việc Trung Quốc đáp lại
với các mức thuế tương tự đối với các sản phẩm của Mỹ.
( Nguồn: The
Banlance)

Sau một loạt các hành động tăng thuế nhằm trả đũa từ cả hai phía,
chiến tranh thương mại dường như hạ nhiệt hơn khi cả hai “ ông lớn” Mỹ và
Trung Quốc cùng đồng ý “đình chiến thương mại” ngày 1/12/2018 và tiến
7


hành đàm phán thương mại. Đàm phán thương mại đầu tiên bắt đầu vào ngày
7/1/2019, sau đó liên tiếp các cuộc đám phán cấp cao giữa hai nước được tiến
hành nhằm nhanh chóng giải quyết những căng thẳng thương mại.
Nhưng sau 10 vòng đám phán, hai bên vẫn chưa thể đạt đến thống nhất
cuối cùng. Chiến tranh thương mại lại trở nên bùng nổ khi, Tổng thống Mỹ
Donal Trump tăng mức thuế mới đối với 200 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc
từ 10% lên 25% vào ngày 10/5. Sau đó Trung Quốc cũng trả đũa bằng việc
nâng thuế với phần lớn trong nhóm 60 tỷ USD hàng Mỹ đã chịu thuế từ năm
ngoái, cụ thể là: khoảng 2.500 hàng hóa bị nâng thuế từ 10% lên 25%. Hơn
1.000 sản phẩm nâng từ 10% lên 20%. 974 sản phẩm nâng từ 5% lên 10%.
Gần 600 sản phẩm khác được giữ nguyên mức thuế hiện tại là 5%
(Nguồn: Hà Thu Vnexpress)

Ngoài ra, sau khi Tổng thống Mỹ Donal Trump kí sắc lệnh cấm tất cả
công ty công nghệ của Trung Quốc, thì ngày 19/5, Google, bên cung cấp hệ
điều hành Android cho điện thoại thông minh, tuyên bố cắt đứt quan hệ với
Huawei. Điện thoại của Huawei sẽ mất quyền truy cập đầy đủ vào các dịch vụ
của Google, điều có thể khiến họ mất đi lượng lớn khách hàng. Một số công
ty sản xuất chip và linh kiện di động cũng theo chân Google, đoạn tuyệt với
Huawei, gây ảnh hưởng không nhỏ đến gã khổng lồ về công nghệ của Trung
Quốc
2.3. Tác động của chiến tranh thương mại đến hai nước Mỹ và
Trung Quốc
Do nửa cuối năm 2018 đối mặt với căng thẳng chiến tranh thương mại
Mỹ - Trung cùng sự tăng giá của đồng USD khiến thâm hụt thương mại của
Mỹ ngày càng lớn và tăng lên tới 59,8 tỷ USD vào tháng 12 năm 2018, góp
phần nâng tổng thâm hụt thương mại hàng hóa lên mức kỷ lục 891,3 tỷ USD
trong năm 2018, đạt mức cao nhất trong 10 năm qua; đồng thời lạm phát toàn
phần và lạm phát cơ bản vượt mục tiêu 2%. Tổng kết cuối năm 2018, tăng
8


trưởng kinh tế Mỹ đạt 2,9% năm 2018, thấp hơn 0,1% so với mục tiêu của
Tổng thống Donald Trump đặt ra.
Về phía Trung Quốc, do phải đối mặt với nhiều tiềm tàng bất ổn từ
cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung kéo dài, thị trường chứng khoán suy
giảm, gánh nặng nợ công cao mà đáng lo ngại nhất là các khoản nợ từ các
DNNN, xuất khẩu và đầu tư đều sụt giảm, tiêu dùng nội địa không mấy khả
quan nên tăng trưởng kinh tế năm 2018, không mấy khả quan, chỉ đạt 6,6%,
mức tăng thấp nhất kể từ năm 1990 đến nay. Đặc biệt, ảnh hưởng từ chiến
tranh thương mại đã khiến hoạt động sản xuất bị thu hẹp, chỉ số PMI suy
giảm liên tiếp từ tháng 11/2018 đến tháng 2/2019 dưới ngưỡng 50 điểm
CHƯƠNG III.

TÁC ĐỘNG CỦA CHIẾN TRANH THƯƠNG MẠI

MỸ - TRUNG ĐẾN VIỆT NAM
3.1. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ- Trung đến Việt
Nam
Do lệ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu và đầu tư ngoại quốc trực tiếp FDI,
nền kinh tế Việt Nam rất dễ bị tác động từ cuộc đụng độ giữa Mỹ và Trung
Quốc.
3.1.1. Những tác động tích cực
•

Về xuất khẩu

Động thái leo thang căng thẳng thương mại này của Mỹ - Trung có thể
gây lên tác động trực tiếp và gián tiếp với Việt Nam. Trong bối cảnh các
doanh nghiệp Mỹ ngày càng gặp khó khi kinh doanh tại Trung Quốc, rất có
thể họ sẽ chuyển hướng sang Việt Nam để giải quyết vấn đề. Hơn nữa, nhập
khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ sẽ giảm một cách tất yếu, và điều này đồng
nghĩa sẽ có khoảng trống cần được lấp. Việt Nam hoàn toàn có thể lấp vào
chỗ trống đó. Các chuyên gia tại Deutsche Bank Hong Kong dự đoán xuất
khẩu từ Việt Nam vào Mỹ sẽ tăng khoảng 1,7%.
9


Số ngành hàng của Trung Quốc bị ảnh hưởng nhiều bởi mức thuế 10%
khá tương đồng với nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sang Mỹ, do
đó dự kiến một số ngành hàng của Việt Nam có thể hưởng lợi trực tiếp. Các
ngành hàng như lắp ráp đồ điện tử, các loại chip, chất bán dẫn, hàng may
mặc, da giày, sản xuất đồ chơi trẻ em, đồ dùng thể thao, đồ gỗ nội thất... sẽ có

cơ hội rất lớn trong việc giành thêm thị phần từ Trung Quốc tại thị trường Mỹ.
Chẳng hạn:
Ngành hàng tiêu dùng: khoảng 27% tổng các mặt hàng Trung Quốc
chịu áp thuế 10% thuộc ngành hàng này, trong đó có nhiều mặt hàng Việt
Nam đang xuất khẩu vào Mỹ, đặc biệt là hàng may mặc, giày dép, thủy sản và
nông sản. Chiến tranh thương mại leo thang sẽ tạo cơ hội cho các doanh
nghiệp xuất khẩu của Việt Nam mở rộng thị phần tại Mỹ.
Ngành đồ gỗ, nội thất - lĩnh vực với quy mô khoảng 23 tỷ USD hàng
hoá xuất khẩu Trung Quốc vào Mỹ bị ảnh hưởng toàn bộ. Các đơn hàng đồ
gỗ, nội thất của Mỹ có thể sẽ chuyển hướng sang các nước khác trong khu
vực Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Malaysia..., tạo cơ hội mở rộng
thị phần cho đồ gỗ, nội thất của Việt Nam xuất vào Mỹ.
Cụ thể, hai ngành vốn có tăng trưởng cao là Dệt may và Sắt thép tiếp
tục duy trì phong độ ổn định. Tăng trưởng ngành Dệt tháng 10 đạt +15.7%,
cao nhất từ đầu năm, May đạt +18.1% và ngành sản xuất Kim loại đạt
+39.2%, cao nhất 18 tháng. Thị trường xuất khẩu thuận lợi là động lực chính
thúc đẩy ngành dệt may với tăng trưởng xuất khẩu hàng dệt may tháng 10 lên
tới +21.6%.

10


Cơ hội này đến với Việt Nam nhờ hai khía cạnh. Đầu tiên là đồng NDT
mất giá so với USD và VND giúp các doanh nghiệp trong nước nhập được
nguyên phụ vật liệu rẻ hơn. Thứ hai là các ngành này của Việt Nam có thể lấy
thêm được thị phần từ tay doanh nghiệp Trung Quốc tại thị trường Mỹ nhờ
mức giá cạnh tranh, khi hàng Trung Quốc sẽ bị đánh thuế.
“Nếu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang lên quy mô
toàn diện, cơ hội sẽ đến với rất nhiều nước khác trong vai trò thay thế các mặt
hàng xuất khẩu vào hai thị trường Mỹ và Trung Quốc, trong đó có Việt Nam",

khối phân tích của Công ty chứng khoán Bảo Việt (BVSC) đánh giá.
•

Về đầu tư

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng có cơ hội hưởng lợi từ xu hướng chuyển
dịch đầu tư của Mỹ từ Trung Quốc sang các nước Đông Nam Á, trong đó có
Việt Nam. Ngoài ra, một số doanh nghiệp Mỹ đang đầu tư tại Trung Quốc
cũng có xu hướng chuyển dịch sản xuất sang các quốc gia khác.
Theo báo cáo tổng kết của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và
Đầu tư) FDI của Việt Nam đã chỉ rõ Trung Quốc trở thành quán quân trong
tổng FDI đầu tư vào Việt Nam. Theo thống kê 4 tháng đầu năm nay, Trung
Quốc vượt Hàn Quốc Singapore về vốn đầu tư cấp mới với 1,3 tỷ USD và 190
dự án, chiếm ¼ tổng vốn đầu tư mới.

11


Bên cạnh đó, các khoản đầu tư từ Trung Quốc chủ yếu từ các tỉnh lân
cận với Việt Nam nhằm tận dụng thuận lợi về địa lý và thị trường, còn doanh
nghiệp từ các tỉnh ở sâu trong nội địa Trung Quốc đầu tư chưa nhiều.
Ngoài ra Mỹ là nhà đầu tư lớn thứ 11 tại Việt Nam (với tổng vốn đăng
ký là 13 tỷ USD và vốn thực hiện khoảng 7 tỷ USD, chiếm phần nhỏ trong
tổng số 170 tỷ USD vốn thực hiện của tất cả các nước đầu tư vào Việt Nam).
Một số doanh nghiệp Mỹ đang đầu tư tại Trung Quốc cũng có xu hướng
chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam (chẳng hạn như Procon Pacific trước đây
sản xuất toàn bộ sản phẩm tại Trung Quốc hiện đã phân bổ 25% tại Ấn Độ và
5-10% tại Việt Nam).
3.1.2. Những ảnh hưởng tiêu cực
Tác động tiêu cực đầu tiên tới Việt Nam là sự yếu đi của hệ thống

thương mại tự do toàn cầu. Việt Nam đã phải mất nhiều năm vất vả để điều
chỉnh cấu trúc kinh tế, nhất là khi gia nhập WTO. Dù quá trình đó đã mang lại
thành quả tốt, những quyết định của ông Trump lại đang đi ngược lại tinh thần
của WTO và thử thách hệ thống của định chế thương mại quốc tế này.
Dù chiến tranh thương mại chủ yếu sẽ xoay quanh Trung Quốc và Mỹ,
châu Âu và Canada cũng đã có những động thái đánh thuế mang tính bảo hộ.
Số lượng phản đối Mỹ đệ trình lên cơ chế tranh chấp của WTO đã tăng vọt.
Việt Nam sẽ phải tìm cách làm việc với những đối tác toàn cầu như Canada,
Nhật Bản, Trung Quốc… để đảm bảo việc tuân thủ sâu hơn các nguyên tắc
của WTO.
Trong ngắn hạn, thương mại của Việt Nam dự báo không bị ảnh hưởng
nhiều do hầu hết các ngành, lĩnh vực Mỹ áp thuế cao với Trung Quốc đều
không phải là ngành Việt Nam tham gia xuất khẩu đầu vào nhiều sang Trung
Quốc. Tuy nhiên, nếu cuộc chiến thương mại leo thang, Mỹ sẽ áp đặt một số
biện pháp hạn chế với hàng Trung Quốc khiến một số hàng hóa cùng chủng
loại của Việt Nam bị ảnh hưởng (như từng xảy ra đối với thép, nhôm). Về lâu
dài, tác động lan tỏa có thể rất lớn, khó định lượng được ảnh hưởng.
12


Dự đoán nguy cơ khác là hàng hóa dư thừa của Trung Quốc không xuất khẩu
được vào Mỹ sẽ chuyển hướng sang các thị trường khác, trong đó có Việt
Nam đang dần trở nên rõ ràng. Kể từ đầu năm tới nay, xu hướng nhập siêu từ
Trung Quốc của Việt Nam tăng khá mạnh. Số liệu từ Tổng cục Thống kê công
bố mới đây cho thấy, tính đến tháng 5/2019, nhập siêu từ thị trường này đã lên
tới 16,2 tỷ USD, bằng 68% mức nhập siêu cả năm 2018 (23,9 tỷ USD). Điều
này cho thấy Nhân dân tệ (CNY) phá giá đang là một nhân tố làm tăng lượng
mua bán hàng hoá từ nước này sang Việt Nam khi hàng hoá Trung Quốc trở
nên rẻ hơn. Dưới sức ép phá giá CNY của Trung Quốc đang tăng theo diễn
biến của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, thâm hụt thương mại và thâm

hụt cán cân vãng lai càng trở nên trầm trọng hơn. Những yếu tố này sau đó sẽ
quay ngược trở lại tạo áp lực lên tỷ giá của Việt Nam.
Với việc nhập khẩu nhiều hàng hóa từ Trung Quốc, cũng có lo ngại
rằng các doanh nghiệp Việt sẽ không thể cạnh tranh với các doanh nghiệp
Trung Quốc. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển của ngành
sản xuất nội địa. Hàng Trung Quốc thường có sức cạnh tranh cao hơn nhờ giá
thành và sự đa dạng. Các nhà sản xuất Việt Nam cần phải tiếp tục đổi mới và
cải thiện sức cạnh tranh của sản phẩm.
Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung làm giảm thị phần xuất khẩu vào thị
trường Trung Quốc, thị trường Mỹ. Đây là khó khăn không chỉ dành cho các
doanh nghiệp Việt Nam mà là của tất cả các Quốc gia khác trên thế giới, khi
các doanh nghiệp Trung Quốc, doanh nghiệp Mỹ thực hiện giải pháp tăng tiêu
dùng hàng nội địa, đặc biệt thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam là
Trung Quốc, với thị trường Mỹ, Việt Nam cũng có lợi thế xuất khẩu một số
mặt hàng vì thế sự ảnh hưởng lại càng sâu sắc hơn. Việc cạnh tranh sẽ vô
cùng khốc liệt và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho hàng hoá của Việt Nam muốn khẩu
khẩu được vào hai Quốc gia này. Thêm nữa, tranh chấp có thể dấy lên giữa
Việt Nam, Mỹ và Trung Quốc về vấn đề nguồn gốc sản phẩm. Trung Quốc và
13


Việt Nam hiện có 7 khu thương mại xuyên biên giới, một phần trong chiến
lược Vành đai và con đường của Trung Quốc. Giới chức Trung Quốc từng
nhận định những tranh chấp kinh tế có thể thúc đẩy sự phát triển của những
khu thương mại này, tuy nhiên họ cũng cho rằng hàng hóa Trung Quốc sản
xuất tại đây có thể mang nhãn xuất xứ từ Việt Nam và từ đó tránh được các
loại thuế vào Mỹ, dẫn đến nguy cơ khiến Mỹ áp dụng thắt chặt các biện pháp
điều tra và hạn chế, ảnh hưởng đến các doanh nghiệp đang xuất khẩu các mặt
hàng đó thậm chí cấm không xuất khẩu sang thị trường Mỹ nữa.
Chiến tranh thương mại Mỹ Trung tác động trực tiếp đến ngành dầu khí

Việt Nam. " Để ý thì tăng trưởng sản lượng của Tập đoàn PVN năm 2018 rất
thấp, trong khi đó nộp ngân sách thì đã vượt chỉ tiêu đề ra, lý do chính là biến
động giá dầu", chuyên gia Kinh tế Võ Trí Thành này nhận định. Trái với các
dự báo giá dầu tăng từ đầu năm đến nay, thực tế cho thấy điều ngược lại: Chỉ
trong vòng vài tuần giá dầu giảm mạnh 30%, hiện đâu đó giá dầu chỉ đạt
khoảng 50-60 USD/thùng. Nhiều lý do được đưa ra; nào là Opec, nào là ứng
xử của Nga… tuy nhiên có một nguyên nhân rất lớn khiến giá dầu giảm, theo
ông Thành, liên quan đến nhìn nhận kỳ vọng về tăng trưởng kinh tế thế giới,
trong đó có Mỹ và Trung Quốc.
Về địa chính trị, chiến tranh thương mại cũng sẽ là điềm báo không tốt
cho các vấn đề an ninh và chính trị khi các lợi ích kinh tế của Mỹ và Trung
Quốc sụt giảm. Trong trường hợp xấu nhất, cái giá mà Trung Quốc phải cân
nhắc khi có xung đột sẽ giảm đi khá nhiều.
Tóm lại, dù có thể có được một số cơ hội hưởng lợi, nhưng rủi ro, thách
thức từ cuộc chiến thương mại này là rất lớn, khó lường. Điều này đòi hỏi các
nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp Việt Nam luôn bám sát, theo dõi,
phân tích và dự báo, đưa ra các kịch bản ứng phó khác nhau.
3.2. Các chính sách cần có của Việt Nam trước chiến tranh
thương mại Mỹ - Trung
14


Kiểm soát hàng nhập khẩu từ Trung Quốc
Đề cập tới tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, chuyên gia
kinh tế Phạm Chi Lan phân tích: Trung Quốc vốn có lợi thế, và giờ có thêm
nhu cầu xuất khẩu sản phẩm từ nội địa Trung Quốc sang các quốc gia xung
quanh, trong đó có Việt Nam. Mục tiêu là vừa tiêu thụ hàng hóa của họ, vừa
để tìm đường xuất khẩu sang thị trường Mỹ thông qua nước thứ ba. Như vậy,
kinh tế Việt Nam chịu "thiệt đơn, thiệt kép".
Khi hàng Trung Quốc giá rẻ tràn sang thị trường Việt Nam sẽ xuất hiện

sự chèn ép đối với sản phẩm cùng loại của doanh nghiệp Việt. Điều này cũng
sẽ khiến phía Mỹ đưa Việt Nam vào "tầm ngắm" trong hoạt động áp thuế
chống lẩn tránh, bán phá giá.
Theo bà Phạm Chi Lan, hầu hết sản phẩm của Việt Nam đang xuất
khẩu đều làm gia công trên cơ sở nhập nguyên liệu, sản phẩm trung gian từ
Trung Quốc. Nếu doanh nghiệp Việt vẫn tiếp tục làm gia công như trước,
không tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn ở Việt Nam thì sản phẩm sẽ bị coi là
không đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường Mỹ.
Bản thân Việt Nam cũng là một quốc gia xuất siêu lớn thứ 5 sang thị
trường Mỹ, cộng thêm yếu tố Trung Quốc đẩy hàng hóa sang Việt Nam, có
thể khiến Việt Nam bị đưa tên vào danh sách trừng phạt do xuất siêu sang Mỹ,
bà Phạm Chi Lan cảnh báo.
Về tác động của cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất
thế giới, TS. Lê Đăng Doanh cũng lo ngại doanh nghiệp Việt Nam rất dễ trở
thành "đại lý" xuất khẩu hàng hóa, đưa sản phẩm Trung Quốc sang Mỹ.
TS. Lê Đăng Doanh cho rằng Mỹ và Trung Quốc sẽ tìm được điểm
dừng trong cuộc chiến thương mại này, song nền kinh tế Việt Nam sẽ chịu
không ít thiệt hại.
Ông Doanh phân tích: Tác động về cán cân thương mại rất rõ ràng. Giá
trị hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu trang thị trường Mỹ là 503 tỷ USD, giờ
không xuất khẩu được họ sẽ tìm kiếm thị trường khác và Việt Nam là một thị
15


trường gần gũi với họ. Trung Quốc sẽ tìm cách đi cả cửa trước và cửa sau,
thậm chí tuồn hàng hóa qua biên giới hai nước.
Như vậy, Việt Nam cần kiểm soát chặt chẽ hàng nhập khẩu từ Trung
Quốc, không để quá nhiều hàng Trung Quốc tràn sang Việt Nam. Đồng thời,
các doanh nghiệp cần cải thiện sản xuất để tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn ở
Việt Nam đối với hàng hóa nhập nguyên liệu, sản phẩm trung gian từ Trung

Quốc.
Tăng cường xuất khẩu sang Mỹ và Trung Quốc
Theo báo cáo của Công ty Cổ phần Chứng khoán Bảo Việt (BVSC),
Cuộc chiến tranh thương mại leo thang được dự báo gây tổn thất cho 2 quốc
gia trực tiếp đối đầu.
Đôi vơi Trung Quôc, nuơc này se chiu anh huơng manh và nhiêu hon ơ
giai đoan đâu cua chiên tranh thuong mai, đạc biẹt ơ khía canh thị trường
chứng khoán và thi truơng tiên tẹ.
Đôi vơi My, viẹc đánh thuê se khiên hàng hóa nhạp khâu tư Trung
Quôc vào My trơ nên đăt đo hon, qua đó gây thiẹt hai đôi vơi các doanh
nghiẹp cung nhu nguơi tiêu dùng My.
Mạc dù vạy, theo tính toán so bọ cua BVSC thì tác đọng thạt vào nên
kinh tê cua ca hai nuơc là có nhung se ơ mưc không quá lơn. Tuy nhiên, theo
thơi gian khi doanh nghiẹp và nguơi dân My băt đâu chiu tác đọng tư cuọc
chiên thuong mai, mưc đọ ung họ vê chính tri đôi vơi chính quyên Trump
trong viẹc nâng quy mô cua cuọc chiên tranh thuong mai se giam xuông.
Trong trường hợp chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tăng tiến ở quy
mô toàn diện, cơ hội sẽ đến với nhiều quốc gia khác, trong vai trò là nước
cung cấp thay thế hàng hoá cho 2 thị trường này. Như vậy, có thể hiểu Việt
Nam cũng có cơ hội.
Cụ thể, doanh nghiệp Việt có thể tận dụng mở rộng thị phần tại Mỹ ở
các ngành hàng như lăp rap đô điẹn tư, cac loai chip, chât ban dân, hang may
mạc, da giay, san xuât đô choi tre em, đô dung thê thao, đô gô nọi thât...
16


Dù vậy, thách thưc cua Viẹt Nam là cân quan lý chạt, tránh hiẹn tuơng
hàng Trung Quôc "muơn" Viẹt Nam nhu mọt nuơc trung chuyên đê tìm đuơng
xuât khâu sang My, tiêu biêu là các mạt hàng săt thép, đô gô nọi thất. Nêu đê
điêu này xay ra, Viẹt Nam se bi anh huơng "va lây" khi My tiên hành áp thuê

trưng phat.
Tăng cường quan hệ, khai thác hiệu quả các FTA
Trong tình hình kinh tế thế giới, khu vực có những diễn biến phức tạp, khó
lường, ảnh hưởng tới hoạt động xuất nhập khẩu và nền kinh tế trong nước,
Việt Nam cần thực hiện hội nhập toàn diện mà trọng tâm là hội nhập kinh tế
quốc tế để góp phần cơ cấu lại nền kinh tế trong nước, đổi mới mô hình tăng
trưởng.
Đến nay, Việt Nam đã hoàn thành đàm phán 13 Hiệp định thương mại tự do
(FTA) và đang đàm phán 3 FTA khác. Nếu được phê duyệt và đưa vào thực
thi đầy đủ, Việt Nam sẽ là một trong số rất ít nước trong khu vực có được
quan hệ FTA cùng lúc với các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, EU, Nhật
Bản, Nga và nhiều đối tác khác. Do đó, nhiệm vụ cần thiết lúc này là Việt
Nam cần triển khai hiệu quả các FTA đã ký kết, làm sâu sắc hơn quan hệ kinh
tế, thương mại, đầu tư của Việt Nam với các khu vực, quốc gia như Liên minh
châu Âu, Nhật Bản, Nga... để giảm thiểu các ảnh hưởng của xung đột thương
mại quốc tế. Đồng thời tiếp tục đa dạng hoá thị trường, quan tâm tới các khu
vực mới như khối Mecosur...
Công tác hội nhập kinh tế trong thời gian tới cần đẩy mạnh và nâng cao hiệu
quả công tác thông tin về hội nhập kinh tế quốc tế trong nước nói chung và
phổ biến các FTA nói riêng tới mọi thành phần trong xã hội, đặc biệt tới các
hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và người dân, nhằm tận dụng hiệu quả cơ
hội cam kết mở cửa thị trường của các đối tác, mở rộng thị trường xuất khẩu,
tăng khả năng cạnh tranh trên các thị trường khu vực và quốc tế.
17


Tăng tỷ giá VND một cách khéo léo
Kể từ đầu năm tới nay, tỷ giá VND/USD đã tăng khoảng 0,8-0,9% trong
đó chỉ trong vòng 1 tháng từ 22/4-22/5, tỷ giá VND/USD trên thị trường biến
động mạnh và liên tục với mức tăng 0,4%.. Trong khi đó, cũng trong khoảng

thời gian này, tỷ giá VND/CNY giảm 2,3% khi Trung Quốc giảm giá đồng nội
tệ nhằm giảm bớt thiệt hại do hàng hoá xuất khẩu vào Mỹ tăng lên do bị đánh
thuế cao. Biến động tỷ giá của hai đồng tiền này khiến thâm hụt thương mại
và thâm hụt cán cân vãng lai càng trở nên trầm trọng hơn. Những yếu tố này
sau đó sẽ quay ngược trở lại tạo áp lực lên tỷ giá của Việt Nam.
Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, để tránh việc cán cân thương mại của Việt
Nam sẽ tiếp tục thiên lệch theo hướng bất lợi trong thời gian tới, thì việc tăng
tỷ giá là cần thiết và mức tăng biên độ của tỷ giá VND/USD phù hợp trong
năm 2019 nên dao động trong khoảng 3-4%.. “Ngân hàng Nhà nước sẽ không
phải tung ngoại tệ, trong khi, tỷ giá tăng sẽ kích thích xuất khẩu hàng hoá, từ
đó hỗ trợ cán cân thương mại và cán cân vãng lai thặng dư. Ngân hàng Nhà
nước thậm chí có thể còn mua được ít ngoại tệ để dự trữ”. Với mức tăng này,
ngân hàng Nhà nước sẽ không phải tung ngoại tệ, trong khi, tỷ giá tăng sẽ
kích thích xuất khẩu hàng hoá, từ đó hỗ trợ cán cân thương mại và cán cân
vãng lai thặng dư. Ngân hàng Nhà nước thậm chí có thể còn mua được ít
ngoại tệ để dự trữ, giảm được áp lực về tỷ giá trong trung hạn

18


KẾT LUẬN
Có thể thấy, Mỹ và Trung Quốc là những đối tác thương mại và đầu tư
rất lớn của nhau. Vấn đề thâm hụt thương mại Mỹ - Trung không đơn thuần
chỉ là con số tuyệt đối đang tăng dần theo thời gian.
Có ba nguyên nhân chính dẫn đến việc chiến tranh thương mại Mỹ Trung leo thang lên mức cao. Trong đó, nguyên nhân sâu xa và cốt lõi theo
nhiều chuyên gia có thể xuất phát từ việc Chính quyền Mỹ muốn kiềm chế sự
trỗi dậy của Trung Quốc cả về mặt kinh tế lẫn địa chính trị. Có rất ít khả năng
Trung Quốc sẽ từ bỏ kế hoạch “Made in China 2025” nên việc Chính quyền
Mỹ có thể làm chỉ là ngăn chặn cách thức thực thi kế hoạch này của Trung
Quốc cũng như luôn giữ lợi thế chủ động cho các doanh nghiệp công nghệ

Mỹ.
Cả Mỹ và Trung Quốc sẽ đều chịu thiệt hại khi chiến tranh thương mại
leo thang lên mức cao. Theo thời gian, khi doanh nghiệp và người dân Mỹ bắt
đầu chịu tác động tiêu cực từ cuộc chiến thương mại, mức độ ủng hộ về chính
trị đối với chính quyền Trump trong các quyết sách liên quan đến cuộc chiến
tranh thương mại sẽ giảm xuống.
Nếu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang lên quy mô
toàn diện, cơ hội sẽ đến với rất nhiều nước khác trong vai trò thay thế các mặt
hàng xuất khẩu vào hai thị trường Mỹ và Trung Quốc, trong đó có Việt Nam.
Ở các ngành hàng như lắp ráp đồ điện tử, các loại chip, chất bán dẫn,
hàng may mặc, da giày, sản xuất đồ chơi trẻ em, đồ dùng thể thao, đồ gỗ nội
thất..., Việt Nam có cơ hội rất lớn trong việc giành thêm thị phần từ Trung
Quốc tại thị trường Mỹ cũng như thu hút thêm vốn FDI vào các ngành hàng
này, qua đó tạo thêm việc làm, tăng xuất khẩu, cải thiện cán cân thương mại.
Tuy nhiên, thách thức của Việt Nam là cần quản lý chặt, tránh hiện tượng
19


hàng Trung Quốc “mượn” Việt Nam như một nước trung chuyển để tìm
đường xuất khẩu sang Mỹ.
Bài tiểu luận của nhóm tập trung và đi vào phân tích những vấn đề trên.
Hy vọng bài tiểu luận này có thể giúp người đọc có được những kiến thức cơ
bản, cái nhìn khái quát về cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và Việt Nam
cần phải làm gì trong cuộc chiến này.

20


DANH SÁCH TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. />fbclid=IwAR0Nih30IUCYnwWo8wg6QhqhlKBANkeydGktK06cDzU

mQlVKxfS78huQQXA
2. />
4159973
3. />
co-hieu-luc-3932101.html
4. PGS.TS. Nguyễn Đức Thành và TS. Nguyễn Cẩm Nhung “ Báo cáo

thường niên kinh tế Việt Nam 2019 – Trước ngưỡng cửa nền kinh tế
số” , Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách ( VPER)
5. Tổng cục Hải Quan
6. Nguồn số liệu:

Nguồn: />
21