Một số biện pháp hoàn thiện tổ chức quản lý ngành cao su Việt Nam

BO GIAO Dl)C vA DAO Tl}O
TRUONG Dl}l HOC KINH TE TP. HO CHi MINH

MAl CHIEN THANG

A

~

MOT
SO
•
BIEN
PHAP HOAN THIEN
•
•
CHU'C QUAN LY
NGANH CAO SU VIETNAM
•
A

·

·~

'

A

TO

\ CHUYEN NGANH: KINH TE QUAN LY
vAKE HO~CH HOA KINH TE QUOC DAN
MA so: 5.02.05

LU!N AN TIEN si KINH TE

NGUOI Hu'ONG DAN KHOA HQC:
...

1. PGS.TS. TRAN VAN THI~N
2. TS. PH~M PHI YEN


LOICAMDOAN

Toi xin cam doan day Ia cong trlnh nghien cuu ciia rieng toi.
Cac s6lit$u, ke"t qua neu trong lu~n an nay Ia trung tht;(c.
N9i dung ciia cong trlnh nghien cuu nay chua tung ai cong b6
trong bfft ky cong trlnh nao.

Th~c

si Mai Chie"n Th~ng


Ml)C Ll)C
MQ.C

Trang pht;t_ bla
Loi cam doan

Mt;tc h:~c
Danh mt;tc d.c bi~u, so d6, bi~u d6
MO' dftu: Mt;tc dich, d6i tu'<;ng va phu'ong phap nghien cuu.
Chu'o'ng 1: Cd sd ly thuye't v~ t6 chti'c qmln ly ngimh cao su.
1.1. M()t sO' va'n d€ chung v€ qm'in ly nha nu'oc.
-1.2. Ly lu~n v€ t6 chuc quan ly nganh.
1.3. Kinh nghi~m t6 chuc quan ly nganh cao su cua cac nu'oc.
1.4. T~p doan kinh te'.
1.5. M()t sO' va'n d€ chung v€ phat tri~n rrganh cao su Vi~t Nam
Chu'dng 2: Phan tfch qua trlnh chuy~n d6i t6 chuc qmin ly
nganh cao su thien nhien Vi~t Nam.
2.1. Pharr tich t6 chuc quan ly nganh cao su tru'oc rram 1975. .
2.2. Pharr tich qua trlnh chuy~n d6i t6 chuc quan ly nganh cao
su Vi~t Nam tu nam 1975 de'n nam 2000.
2.2.1. Phan tich t6 chuc quan ly nganh cao su thierr nhien
vi~t Nam tu nam 1975 de'n nam 1995.
2.2.2. Phan tich t6 chuc quan ly nganh cao su thierr nhien
vi~t Nam tu nam 1996 de'n nam 2000.
2.3. Nh~n xet chu'ong 2.
Chu'o'ng 3: Hoan thi~n mo hlnh t6 chuc qmln ly nganh cao su
thien nhien Vi~t Nam.
3.1. Xu hu'ong phat tri~n cao su The' gioi.
3.2. Chie'n lu<;c phat tri~n nganh cao su thierr nhierr Vi~t Nam
de'n nam 2005.
3.3. Pharr tich ngarrh cao su Vi~t Nam theo rna tr~rr SWOT.
3.4. M1:1c tieu, phu'ong hu'ong hoarr thi~n t6 chuc quarr ly rrganh
cao su thierr rrhierr Vi~t Nam.
3.5. M()t sO' bi~n phap hoan thi~n t6 chuc quan ly ngarrh cao su
thien rrhierr Vi~t Nam.
3.6. Cac giai phap co band~ hoan thi~n t6 chuc quan ly rrgarrh

cao su thien rrhien Vi~t Nam.
3.7. Dt;t' doan hi~u qua hoan thi~n t6 chuc quan ly ngarrh cao su
thien nhien Vi~tNam.

Trang

1
2
8
9
14
43
46
60

74
75
85
85
88
122
128
129
133
14~,

148
150
168
182

11

3.8. T6m t~t chuang 3.
3.9. M9t s6 kie'n nghi d~ thtfc hi~n ho~m thi~n t6 chuc quan ly
nganh cao su Vi~t Nam.

183
185

K~~tn.

1~

Danh ffi\}C cong trlnh cong b6.
Tai li~u tham_ khao.

192
193
199

Ph\}~C


1

A'

DANH MlJC BIEU

Ten bi~u

Trang

tich, san lu'<;1ng cao su Vi~t nam nam 1920- 1975
Di~n tich, san lu'Qng cao su Vi~t nam nam 1976-2000
Tinh hlnh t6 chile theo qui mo di~n tich MDNb9 nam 43
Tinh hlnh t6 chile theo qui mo di~n tich MDNb9 nam 70
Blnh quan di~n tich tren ddm vi ti€u di~n,trung di~n, .. nam
43 va 70
Tinh hlnh trlnh d9 chuyen mon va tu6i doi cua can oT6ng
cong ty
Hi~u qua quan tri cua T6ng cong ty cao su Vi~t Nam
Chi tieu ho~t d(>ng san xua't kinh doanh va hi~u qua quan
tri nam 1995-1997
Chi tieu ho~t d(>ng san xua't kinh doanh va hi~u qua quan
tri nam 1998-2000
Trinh d9 chuyen mon cua can b9 cong ty, nong tru'ong va
xi nghi~p
So sanh mile SX va tieu thl;l cao su thien nhien The' Gioi
Ty 1~ cao su t6nh h<;1p trong t6ng s6 nhu c~u cao su cac
nam
Bie'n dong gia cao su thien nhien tren thi tru'ong the' gioi
Dv kie'n nhu c~u lao d(>ng nganh cao su Vi~t nam
Dv doan hi~u qua kinh t€ nam 2005

65
68
82
83

S6
STT

bi~u

1
2
3
4
5

1.1
1.2
2.3
2.4
2.5

6
7
8
9
10
11

12
13
14
15

2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
3.11
3.12
3.13
3.14
3.15

Di~n

A!

84
102
103
104
105
107
130
131
132
140
182

~

DANH MlJC BIEU DO

S6
STT

bi~u

1
2
3

3.1
3.2
3.3

Ten bi~u d6

Trang

Bi€u d6 phat tri€n gia cao su the' giOi
Di~n tich cao su phan b6 cac vung trong ca nu'oc 700.000 ha
Di~n tich cao su qu6c doanh va tu' nhan nam 2005

133
136
137


1

DANHMl)C
Sffso

STT
d6
1.1
1
1.2
2
1.3
3
1.4
4
1.5
5
1.6
6
1.7
7
2.8
8
2.9
9
10 2.10
2.11
11
12 2.12
13 2.13
14 2.14
15 2.15
16 2.16
17 2.17
18 2.18

19 2.19
20 3.20
3.21
21

22

3.22

SODO

Ten sod6

Trang

H~ thO'ng chinh tri va cd diu t6 chile b(> may nha nuoc ....

Cd ca'u t6 chuc qmln ly cua nganh
Sd d6 phat tri€n cua nganh
Moi truong hoe;tt d(>ng cua nganh
Mo hlnh t6ng quat v€ Sl,l' tie'n h6a cua cd ca'u t6 chile
Sd d6 thie't ke' hlnh thanh cd ca'u t6 chile quan ly moi
Mo hlnh de;tng da cong ty
T6 chile nganh cao su thai Pha p
Hi~n tqng t6 chile T6ng cong ty cao su Vi~t Nam
T6 chile ki€u trl,l'c tuye'n chile nang bO'n ca'p
T6 chile ki€u trl,l'c tuye'n chile nang ba ca'p
T6 chile ki€u trl,l'c tuye'n chile nang ba ca'p
T6 chile khO'i qu6c doanh cao su dia phudng
T6 chile cac lien hi~p xi nghi~p

T6 chile cac cong ty dia phudng
TB chile nong truong trl,l'c thUQC dia phudng
T6 chile xi nghi~p lien doanh Visorutex
Hi~n tre;tng t6 chile quan ly cao su ti€u di€n
Mo hlnh ti€u di€n t~p trung
Mo hlnh t6 chile h~ thO'ng nganh cao su thien nhien Vi~t nam
T6 chile T~p doan kinh te' cao su Vi~t Nam

15
27
28
30
33
42
48
77
91
93
94
95
109
111
112
113
116
118
120
151
164

Mo hlnh t6 chile quan ly cao su Ti€u di€n

166

?

~

&

BANG TOM TAT

S6
STT

1
2
3

bang
1.1
3.2
3.3

Ten bang

Trang

Phan bi~t quan ly nha nuoc v€ kinh te' va quan tri KDDN
T6m Hit rna tr~n SWOT

T6m Hit qua trlnh phat tri€n tu T6ng cong ty cao su len T~p
doan kinh te' cao su Vi~t Nam

36
147
161


2

?

~

MODAU


3
~

D~TVANDE
OJ

"'

Trong nhung nam g~n day, k~ tu sau d£.li h()i d£.li bi~u toan qu6c cua Dang
CC)ng san Vit;t Nam l~n thu VI (1986), n€n kinh te' mtoc ta c6 slf thay d6i IOn,
chuy~n tu n€n kinh te' t~p trung, bao cip sang n€n kinh te' thi tru'ong c6 sv di€u tie't

quan ly cua Nha nuoc. Dung truoc tlnh hlnh d6, cac don vi kinh tS phai chuySn tu

co che' ke' ho£,lch t~p trung, quan lieu bao cip, sang ho£,lt d()ng linh ho£,lt, voi co che'
h£,lch toan san xuit kinh doanh d()c l~p.

bi

thi tru'ong chi phO'i. De'n nay da c6 sv

chuy~n bie'n tich eve, m9t so' nganh, xi nghit;p da vu'on len, phat huy tinh d()c l~p tlf

chu, kh~ng dinh mlnh trong n€n kinh te' thi tru'ong, lam an c6 hit;u qua va hila ht:tn
nhi€u tri~n VQng to't. Nhu'ng thi tru'ong voi cac quy lu~t gia tq, C£,lnh tranh, cungc~u ... t£,lo nen slf C£.lnh tranh gay g~t. sv dao thai kh~c nghit;t, do d6 c6 bitt bao don

vi kinh t€, xi nghit;p qu6c doanh phai dieu dung, th~m chi dung tren bo vvc pha
san. Nguyen do chu ytu chu'a xay dlfng du'QC be) may quan ly ho£,lt d()ng thich ling
voi thi tru'ong. Do d6 vin d€ d~t ra bile xuc la phai nghien cuu, di t6 va khong
ngung hoan thit;n t6 chile quan ly t£,li cac don vi kinh t€, ch~ng nhung tinh giam gQn
nht:t bQ may quan ly rna con phai c6 nhung mo hlnh t6 chile thich ling voi nhung
bie'n d()ng thu'ong xuyen, nhung rui ro v6n c6 cua thi tru'ong, voi nhung bie"n d()ng
kinh

t€ trong va ngoai nu'oc. Dang ta da

t€ dung

kh~ng dinh: " c6 du'ong 16i phat tri~n kinh

d~n moi chila di€u kit;n c~n - con di€u kit;n du la xay dlfng m()t ch€ dQ

quan ly thich h<;1p c6 y nghia quye't dinh slf thanh cong cua du'ong IO'i "1251 •
D6i moi ho£,lt d()ng doanh nghit;p n6i chung va doanh nghit;p Nha nu'oc n6i

rieng dang la m9t yeu c~u cip thie't. T£.li h9i nghi Ban chip hanh trung u'ong Dang
l~n 3 kh6a IX (13/8/2001), nhi€u va'n d€ t6n t£,li cua cac Doanh nghit;p Nha nu'oc

(DNNN) da du'Qc dem ra m6 xe, d~ du'a ra nhung quye't sach IOn nh~m t£,lo thu~n l<;1i
cho DNNN d6i moi ho£,lt d()ng san xua't kinh doanh. 1311


4

Slf thanh cong hay tha't b~i trong kinh doanh cua m<)t nganh do nhi€u nguyen
nhan gay nen, nhung trong do nguyen nhan quan trQng, quye't dinh la cong tac t6
chli'c qmln ly. T6 chli'c quan ly la va'n d€ co lien quan m~t thie't vdi slj hQp ly va
phan cong lao d<)ng. Cac Mac da coi vi~c xua't hi~n cua T6 chll'c quan ly nhu la ke't
qua ta"t ye'u cua slj chuy~n qua trlnh lao d<)ng ca bi~t. tan m~n. d<)c l~p vdi nhau
thanh ffiQt qua trlnh lao d<)ng xa h<)i.
Vl v~y. vi~c hoan thi~n t6 chli'c quan ly cling la m<)t va'n d€ ca'p thie't va bli'c
xuc cua cac ddn vi kinh te' noi chung va d6i vdi cao su thien nhien noi rieng.
Cao su la m<)t trong nhung m~t hang xua't khffu quan trQng cua Vi~t Nam.
Hang nam, khoan ngo~i t~ thu du<;1c tit vi~c xua't khffu cao su da dong gop m9t ph~n
dang k~ cho n€n kinh te' qu6c dan ( phf:l [f:tc biiu 1.1

va 1. 2 ). Trong qua trlnh hlnh

thanh va phat tri~n cao su thien nhien, chung ta da d~t nhi€u ke't qua trong vi~c md
rQng di~n tich, cai tie'n ky thu~t. gia tang san lu<;1ng ... d~ khong ngung nang cao
nang llfc xua't khffu. Day la va'n d€ quan trQng cua cao su thien nhien, nh~m t~o d~u
ra cua nganh 6n dinh, tieu tht;t he't san phffm cao su nguyen li~u. do do da co d€ tai
" M<)t sO' giai phap hoan thi~n cong tac xua't khffu cua T6ng cong ty cao su Vi~t
Nam", lu~n an tie'n si cua nghien cli'u sinh Nguyen H6ng Phu- Giam d6c cong ty
cong nghi~p va xua't khffu cao su thu<)c T6ng cong ty cao su Vi~t Nam nghien cli'u,

va "M9t sO' giai phap chu ye'u nh~m md r<)ng va phat tri~n thi truong cao su Vi~t
Nam", lu~n an tie'n si cua nghien cll'u sinh Ph~m Xuan Lan, giao vien truong d~i
h9c kinh te'. Con nghien cli'u t6 chli'c quan ly nganh cao su h~u nhu chua co ai
nghien cli'u, chi co cung m<)t tac gia da nghien cli'u cac d€ tai " M9t sO' bi~n phap
hoan thi~n t6 chli'c quan

tri cua cac cong ty cao sud Song Be"; "M<)t s6 bi~n phap

nang cao hi~u qua cong tac t6 chli'c cua T6ng cong ty Cao su Vi~t Nam"; "M<)t sO'
giai phap hoan thi~n t6 chli'c T6ng cong ty cao su Vi~t N am". Tit nhung ke't qua


5

nghien cilu cua nhung dS ali tren chung toi da nang len nghien cilu t6 chile qmln Iy
ca'p nganh cao su.
Nganh cao su Vi~t Nam da s6Ia cac doanh nghi~p Nha nuoc thuoc T6ng cong
ty cao su Vi~t Nam (TCTCSVN) con c6 nhiSu va"n dS d~t ra. Thil nha't, cac cong ty
cao su trong ca nuoc ( qu6c doanh, tu nhan) chua c6 t6 chile lien ke't, h6 trtriSn. Thil hai, ngarih cao su chua c6 co quan Nha nuoc chuyen trach qmln ly. Thil
ba, each thilc t6 chile TCTCSVN vfrn con ra't gffn voi mo hlnh lien hi~p cac xi
nghi~p, T6ng cong ty vfrn la bo may trung gian, quan ly hanh chanh va mang n~ng

hlnh thuc quan ly nganh. Thil tu, mo hlnh hai ca'p h'!-ch toan doc l~p Ia T6ng cong ty
va Cong ty ( h'!-ch toan t6ng cong ty ch~ng qua Ia cong s6) lam cho co ca'u t6 chuc
cua doanh nghi~p khong phat triSn durong, h~u qua thay vl hquan ly. trong T6ng cong ty c6 nhiSu ch6ng cheo, khong phan dinh ai la d'!-i di~n
chu so hfi'u quan ly v6n, ai Ia nguoi sll' dt,mg v6n. Vi~c t6 chuc Hoi d6ng quan

tri

cling voi Ban t6ng giam d6c nhu' hi~n nay chile nang chua ro rang lam cho chu tich
Hoi d6ng quan tq va T6ng giam d6c mau thufrn "b~ng m~t nhung khong b~ng
long", dfrn de'n hi~u qua quan ly khong cao. Do d6 cffn d6i moi hoan thi~n t6 chuc
quan ly dS thich nghi voi tung thai ky bie'n dong cua thi truong. Vl v~y vi~c thl;fc
hi~n d~ tai "Mot

s6 bi~n phap hoan thi~n t6 chuc qmln ly nganh cao su Vi~t Nam"

la cffn thie't voi tlnh hlnh thl;t'c t'!-i, g6p phffn thl;t'c hi~n ffi\IC tieu chie'n lu<,1c phat triSn
nganh cao su thien nhien Vi~t Nam de'n nam 2005 Ia 500.000-700.000 ha.
,

?

~

'

A

,

• Ml)C DICH CUA DE TAl LU~N AN
Til' nhfi'ng va'n d~ neu

a phffn rna dffu, do d6 ffi\}C dich cua vi~c nghien cuu d~

tai:

1. Lam ro co so ly lu~n v~ t6 chile quan ly Nha nuoc, qmln ly nganh.

\


6

2. Nghien cuu phan tich mo hlnh t6 chuc qmin ly hit$n t<;1i cua nganh cao su
thien nhien Vit$t Nam, d€ qua d6 neu len m9t s6 bit$n phap nham hoan thit$n t6
chuc quan ly nganh cao su thien nhien Vit$t Nam.
3. Tren cd sd d6, kie'n nghi ling dvng cac bit$n phap hoan thit$n t6 chuc quan
ly vao thvc ti~n, nham nang cao hieu qua san xua"t kinh doanh nganh chuyen man
h6a cao su thien nhien Vit$t nam.

• DOl TU(jNG vA P~M VI NGHIEN cuu

De tai nghien cuu ho<;1t d<)ng cua Cao su thien nhien Vit$t nam tu khi du nh~p
vao Vit$t Nam de'n nam 2000. Day la nganh chuyen man h6a tr6ng cao su c6 qui
mo dit$n tich rfft IOn, tren ph<;1m vi r<)ng, trai dai tu Thanh H6a vao Mien Dong Nam
bQ. Nghien cuu t6 chuc quan ly cua Nha mtoc, cua nganh, cua T6ng cong ty cao su
Vit$t Nam. Nghien cuu SJ! ho(;lt d<)ng cua nganh trong thai gian qua nhfft la tu khi
chuy€n qua cd che' thi tntong. Nghien cuu t6 chuc quan ly cua cac ddn vi cao su dia
phu'dng. Nghien cuu rna hlnh t6 chuc cua cac nude tr6ng nhieu cao su, d€ v~n ctvng
vao t6 chuc nganh cao su thien nhien Vit$t Nam.

• PHlJONG PHAP NGIDEN CUU
· D€ ke't qua nghien cuu khach quan, lu~n an sli' ctvng phu'dng phap duy v~t bit$n
chung va duy

v~t

lich sll' lam phu'dng phap

lu~n

nghien cuu chung. Qua trlnhnghien

cuu sll' dvng cac phu'dng phap dieu tra khao sat, phu'dng phap lich sll', phu'dng phap
phan tich ht$ th6ng, phu'dng phap mo hlnh h6a, phu'dng phap chuyen gia, tham khao
theo quan di€m Iffy thl,l'c ti€n lam cd sd d€ ki€m tra tinh chinh xac cua ly thuye't, tu
ly thuye't c6 th€ v~n dvng vao thl,l'c ti€n nhung ke't qua nghien cuu.

• y NGHIA KHOA HOC vA THl)'C TIEN CUA DE TAl NGHIEN cuu
Lu~n

an se nghien cuu va c6 nhung dong g6p sau:


7

-

Lu~n an se nghien cuu h<$ thO'ng cd sCi ly lu~n v€ quan ly Nha mtoc va

quan ly nganh.
-

Tren cd sd du li<$u cua hi<$n trt;lng t6 chuc quan ly nganh cao su, lu~n

an phan tich, danh gia mo hlnh t6 chuc quan ly hi<$n nay.

-

Lu~n an d€ xua't mot sO' bi<$n phap hoan thi<$n de gop ph~n phat trien

nganh cao su thien nhien Vi<$t Nam.


8

CHu'ONG 1:

co sCi LY THuvET
vETO cHUc QUAN LY
,,

NGANH CAO SU THIEN NHIEN
A

VIETNAM
•


9

1.1.

MOT s6 vAN DE CHUNG v:E QUAN L YNHA Nu'oc.

1.1.1. Khai ni~m v~ qm!n ly nha mi6'c.
Qmln ly Nha m.toc ( hay quan ly cua Nha nu'oc d6i voi da't nu'oc ) la toan bo

cac hm.lt dong voi nhung phu'dng thilc nha't dinh ( chu ye'u la thong qua cac bit$n
phap vS t6 chile va phap quySn) cua bo may quan ly Nha' nu'oc nh~m tac dong len
toan bo mQi m~t cua doi s6ng da't nttoc ve cac m~t kinh te', chinh tri, van h6a, xa
hoi, an ninh, qu6c phong, v.v., d€ dinh hu'ong, duy -trl, phat tri€n va bao vt$ doi
sO'ng ffiQi m~t cua xa hoi va da't nu'oc mot each c6 hit$u qua nha't trong nhung hoan
canh Cl,l th€ nha't dinh vS d6i noi va d6i ngo~i.
Quan ly Nha nu'oc la d~ng quan ly mang tinh cha't tht,tc hit$n quySn lt,tc cua
Nha nu'oc. Quan ly Nha nu'oc va hanh chanh Nha nu'oc c6. nhung diem khac nhau.
Hanh chanh Nha nu'oc la quan ly cong vit$c cong cua Nha nu'oc nhu'ng chi h~n che'

o cac ho~t dong diSu hanh cua chinh phu, tile Ia chi h~n che' o cd quan hanh phap.
Hanh chanh Nha nu'oc chi Ia mot bo

ph~n

cua quan ly Nha nu'oc, vl quan ly Nha

nu'oc khong phai chi b6 hyp trong ph~m vi ho~t dong cua chinh phu ( cd quan hanh
phap ) rna con bao g6m nhi~u ho~t dong cua cac bo ph~n khac ca'u thanh Nha
nu'ocf'A 91 •
1.1.2. N()i dung ca'u thanh h~ thO'ng t6 chuc b() may va t6 chuc ho;;tt d()ng

ciia Nha nu'6'c.
Nha nu'oc mot m~t la cd quan thO'ng tri cua mot hay mot nh6m giai ca'p d6i
vOi mot hay mot sO' giai ca'p khac trong xa hoi, m~t khac n6 con Ia cd quan quy~n
lt,tc cong d~i dit$n cho ld6ng xa hoi. Noi dung ca'u thanh ht$ thO'ng t6 chile bo may va t6 chile ho~t dong cua
Nha nu'oc ve d~i th€ g6m cac va'n dS sau:

10

1.1.2.1.T6 chuc quy~n h;ic.
Quy€n h,tc cua Nha nu'oc th€ hit%n d ba quy€n cd ban: quy€n l~p phap, quy€n
hanh phap va quy€n tu' phap. Tuy theo quan di€m cua tung nu'oc, Nha nu'oc se du'cjc
xay dl.fng theo nguyen Hie phan quy€n hay t~p quy€n. Theo nguyen t~c phan quy€n,
ba quy€n l~p phap, hanh phap va tu' phap du'cjc tach ra dt)c l~p voi nhau va kh6ng
che' l~n nhau, trong d6 quy€n l~p phap Ia quan trQng nha't thut)c v€ Chinh phu va
quy€n tu' phap thut)c v€ Toa an. Theo nguyen t~c t~p quy€n, quy€n ll.fc cua Nha
nu'oc du'cjc g~n Ii€n voi m9t chu th€ duy nhfft, va cac quy€n khong du'cjc phan chia
d9c l~p va d6i l~p voi nhau. Quy€n ll.fc cua nhan dan du'cjc th€ hit%n t~p trung va
th6ng nhfft vao m9t cd quan quy€n ll.fc Nha nu'oc cao nhfft ( vi d1;1 Qu6c H9i d nu'oc
ta) do Nhan dan bfru ra va chiu trach nhit%m quye't dinh th6ng nhfft mQi va'n d€ cua
dfft nu'oc va chiu trach nhit%m tru'oc nhan dan.
T6 chuc quy€n ll.fc du'cjc quy dinh theo cac nguyen t~c tren se quan xuye'n
vao mQi khau t6 chuc b9 may quan ly nha ml'oc va mQi khau ho(;lt d()ng cua Nha
nu'oc, trong d6 c6 linh vl.fc kinh te'.

1.1.2.2. T6 chuc b() may nha ml'6'c ( thie't che' nha mt6'c )
T6 chuc b9 may nha ·nude, con gQi Ia thie't che' nha nude la hlnh thai ca'u t~o
cd quan nha nu'oc cac cffp, sl.f phan b6 quy€n ll.fc nha nu'oc giua cac b9 ph~n va m6i

quan ht% giua cac bt) ph~n cffu thanh cd quan nha nude, nh~m bao dam chuc nang
quan ly nha nude c6 hit%u qua nha't.
Cac n9i dung chu ye'u cua thie't ch€ nha nu'oc bao g6m cac vffn d€ v€ cac
nguyen t~c t6 chuc Nha nude, ht% th6ng b9 may nha nude va cac nguyen t~c ho<;1t
d()ng cua Nha nu'oc.


11

1.1.2.3. T6 chuc ho:;tt d()ng nha m.ioc ( th~ che' ho:;tt d()ng nha mtoc )
£>6 la phu'dng thuc hoC;lt d(>ng cd ban cua Nha nu'oc du'<;jc th€ ch€ h6a nh~m
bao dam sv quan ly cua Nha nu'oc c6 hi~u ll;ic cao va dung huang quy dinh, thu'ong
bao g6m cac va'n d~ nhu':
-

Xac dinh ngu6n g6c cua quy~n Ivc nha nu'oc, quy~n ll;ic t6i cao cua Nha

nu'oc.
Xac dinh cac ll;ic lu'<;1ng thvc hi~n quy~n Ivc cua Nha nu'oc, phan
quy~n trong hoC;lt d<)ng nha nu'oc, dinh hu'ong chinh

b6 ba

tri cua cac hoC;lt d<)ng nha nu'oc

( tile che' d<) chinh tri cua Nha nu'oc ).
- Xay dl;ing h~ th6ng lu~t phap d€ hu'ong d~n, di~u chlnh hanh vi cua m9i ca
nhan va

t6 chile cua xa h<)i, trong d6 c6 ban than t6 chile cua Nha nu'oc.

1.1.3. M()t sff d~c di~m ctia ho:;tt d()ng qmin ly nha m.ioc.
HoC;lt d(>ng quan ly nha nu'oc c6 mQt s6 d~c di€m sau:
Quan ly nha nu'oc ph1,1 thu<)c ch~t che vao ban cha't cua ch€ d9 chinh
tq, d~c tinh CUa CQng d6ng Xff hQi Va dan tQC.
Quan ly nha nu'oc mang mau sa:c quy~n hfc r6 r~t, cac phap lu~t va
m~nh l~nh cua Nha nu'oc c6 tinh cu'ong che' thvc hi~n cao.

Quan ly nha nu'oc la m(>t phC;lm vi hoC;lt d(>ng r<)ng Ion, da dC;lng va vo
cung phuc tC;lp, doi hoi cd quan quan ly phai c6 kie'n thuc va nang Ivc t6ng h<;1p quan
ly thea quan di€m h~ th6ng va sang tC;lo, c6 nang lvc di~u hanh phO'i h<;1p cao va c6
cac giai phap (j tfim quan ly vi rna c6 hi~u qua.
Nhi~m Vl,l chu ye'u cua quan ly nha nu'oc Ia hOC;lCh dinh du'ong lO'i,

chie'n lu'QC va ke' hOC;lCh t6ng th€ phat tri€n kinh te'- xa hQi, d6ng thai d~ ra cac
chinh sach, phap lu~t va cac bi~n phap sii' dl,lng sue ffiC;lnh t6ng h<;1p cua c<)ng d6ng
d€ thl;ic hi~n cac du'ong lQ'i, chie'n lu'QC va ke' hOC;lCh ffy nh~m phat tri€n kinh te' va


12

xa hQi nang cao khong ngung doi s6ng cua nhan dan v€ mQi m?t, bao dam cong
bang, van minh va an toan xa hQi, bao v~ moi tntong.
Vl Nha mtoc n~m mQi quy€n h;tc trong tay nen cling rfft d~ xay rat~
dQC dmin, quan lieu Va tham nhling, cho nen cffn tang Cu'ong vai tro giam sat va
ki€m tra cua nhan dan d6i voi hoc;tt d()ng quan ly cua Nha nu'oc. Nha nu'oc vua phai
c6 cac bi~n phap tac d()ng len d6i tu'<;fng

bi quan ly

cua mlnh, l<;!i vua phai luon luon

hoan thi~n cac bi~n phap tac d()ng len chinh ban than mlnh d€ nang cao hi~u qua
quan ly va ch6ng cac hi~n tu'<;fng tieu eve trong q~an ly nha ml'oc.

1.1.4. Cac chuc nang cd ban cua Nha mt6'c.
Theo nQi dung tac d()ng cua quan ly nha nu'oc c6 cac chile nang quan ly cd
ban sau:

Chile nang quan ly kinh te".
Chile nang quan ly khoa hQC, van h6a, giao dl;lC.
Chile nang quan ly xa h()i ( bao g6m cong vi~c t6 chile va cham soc doi
s6ng xa h()i v€ v~t chfft va tinh th~n, cac chinh sach d6i voi con ngu'oi
trong xa h()i, quan ly dan

s6 v.v.)

Chile nang quan ly qu6c phong va an ninh.
Chile nang quan ly cong vi~c d6i ngo<,li.
Theo giai do<,ln tac d()ng, cac chile nang quan ly cua Nha nu'oc, sau khi da
thie"t l~p xong cd ca'u t6 chile b9 may quan ly cua Nha nu'oc va cd ca'u kinh te" cling
nhu' cd ca'u xa h()i ban d~u thu'ong bao g6m:
Chuc nang ho<;!Ch dinh dinh hu'dng tie"p tl;lc phat tri€n kinh te" va xa h()i
( bao g6m phu'dng hu'ong, du'ong I6i, mt,Ic tieu, chie"n lu'<;fc va ke" ho<,lch t6ng th€ dinh
huang).


13

-

Chuc nang ho:fch dinh cac chinh sach va xay dvng, b6 sung phap lu~t d€

thvc hi~n m1;1c tieu de ra.
-

Chuc nang t6 chuc ( bao g6m t6 chuc cd ca'u va t6 chuc qua trlnh ) d€

thvc hi~n dinh hu'ong da de ra (J tgm vi mo.

-

Chuc nang dieu hanh, ph6i hQp, kich thich qua trlnh thvc hi~n Ci tgm vi

-

Chuc nang ki€m tra va dieu chinh (J dm vi mo.

mo.

1.1.5. M()t s6 d~c di~m Nha mtoc c()ng hoa xa h()i chii nghla Vi~t Nam.
1.1.5.1. Ban cha't ciia Nha mtoc C()ng hoa xa h()i chii nghla Vi~t Nam la:
-

Nha nu'oc cua nhan dan, do nhan dan, va vl nhan dan.

-

Nha nude khong ph'H chi la m()t cd quan th6ng tri cua giai ca'p, rna con la

Cd quan d:fi di~n cho quyen lQi CUa nhan dan lao d()ng, CUa dan tQC, la bQ may qmln
ly xa h()i th6ng nha't ve mQi m~t.

1.1.5.2. Nha mtoc Vi~t Nam la b() ph~n trung tam ciia h~ th6ng chinh tri
( bao gOm: Nha mioc, cac doan th~ xa h()i va Dang c()ng san Vi~t Nam dong vai
tro lanh d~o ).
Cd che' v~n h~mh eli a h~ th6ng chinh

tri nude ta la: Nhan dan lam chu xa h()i

chu ye'u b~ng Nha nu'oc. Nha nu'oc qmln ly xa h()i b~ng phap lu~t. Bang c()ng san
Vi~t Nam giii' vai tro lanh d'fo h~ th6ng chinh tri, huang da't nu'oc di theo dinh hu'ong

xa h()i chu nghia.

1.1.5.3. Cac quan di~m va nguyen Hie cd ban ciia thie't che' Nha mtoc Vi~t
Nam bao g6m:
-

Ta't ca quyen Ivc thu()c ve Nhan dan.


14

-

Quy€n h,tc cua Nha nude la th6ng nha't, kh6ng phan chia nhung c6 sl,l'

phan c6ng ro r<$t giua Qu6c hoi ( l~p phap ), Chinh phu ( hanh phap ), toa an nhan
dan t6i cao va Vi<$n ki€m sat nhan dan t6i cao ( tu phap ).
-

Thie't che' nha nude ta duqc xay dl,ing theo nguyen t:lc t~p trung dan chu

( theo di€u 6 Hie'n phap, nam 1992 ).
-

Nha nude ta duqc xay dl,l'ng theo ki€u mot Nha nude phap quy€n xa hoi

chu nghia.

1.1.5.4. Cd d(u t~

cqnh theo

Hie'n phap

~

gom co:

Uy ban thuong V\1 Qu6c hoi.

-

Qu6c hoi,

-

Chu tich nude.

-

Chinh phil.

-

Toa an nhan dan va Vi<$n ki€m sat nhan dan.

-

Hoi d6ng nhan dan va

Uy ban nhan dan cac ca'p. HI$ th6ng bo may chinh

quy€n duqc t6 chile thanh b6n ca'p: Ca'p trung udng, ca'p tinh va thanh ph6 tudng
dudng, ca'p huy<$n va qu~n, ca'p xa va phuong.
HI$ th6ng chinh tri va co ca'u t6 chile bo may Nha nude ta du(!c thi hi~n iJ sad6J.l.

1.2. LY LU!N VETO CmJC QUAN LY NGANH.
1.2.1. Cac khai

ni~m.

B€ nh~n thilc ro v€ t6 chile quan ly nganh, chung ta phan tich tung khai ni<$m :
khai ni<$m Nganh ? khai ni<$n
Quan ly?

T6 chile qm1n ly ? khai ni<$m T6 chile ? khai ni<$m


15
H~ THONG CHfNH TR~ THONG NHAT

,---------------------------------------------------------E>iing CSVN

--------·

Nha nude CHXHCNVN

Cac t6 chuc va
doan th€ xa hQi

I

I

Cac t6 chuc
E>CSVN cac ca'p

Cac t6 chuc xa hQi va
doan th€' cac ca'p

I

QUOCH(H

Chii tich nude

l

I

Hoi d6ng nhan dan cac ca'p

Vl,l

QH

I

CHINHPHU

Toa an nhan dan t6i cao _,

Toa an ND cac ca'p

I Uy ban thu'Cing

I

I

I

Thu tttdng CP

I

I

I

I

I

ThttCing tr~c HE>CP

I

Cac bo nganh

I

Vi~n Ki€m sat nhan dan t6i cao

Vi~n ki€m sat ND cac ca'p

I

I

I

I

Uy ban nhiin dan cac ca'p

Cac nganh dia
phu'dng

Sd d6 1.1: H~ thO'ng chinh trj va cd ca'u t6 chile b(} may nha mfac

CHXHCNVN
Ghi cht1:

- - Eltt~ng chi quan h~ uvc tie"p chi huy va thong tin ngtt<;lc
Eltt~ng chi quan h~ liinh dlJ.o.

-----+

I
I

I


16

1.2.1.1.Khai ni~m nganh.
Theo dieu 2 chu'dng I cua lu~t t6 chile chinh phu s6 32/2001/QH10 ban h~mh
theo Hie'n phap nu'oc C(>ng hoa xa h(>i chu nghia Vi~t Nam nam 1992 da sua d6i, b6
sung theo Nghi quye't s6 5112001/QH10 ngay 25 thang 12 nam 2001 cua Qu6c h(>i
kh6a X,

ky hQp thu 10, thl Cd ca"u t6 chuc cua Chinh phu g6m c6: cac b(> va cd quan

ngang b(>. Theo dieu 22 chu'dng IV qui dinh: "B(>, cd quan ngang b(> la cd quan cua
Chinh phu, thl,l'c hi~n chile nang qmln ly nha nu'oc d6i voi nganh ho~c linh vl,l'c cong
tac trong phc;tm vi d. nu'oc; quan ly nha nu'oc cac dich vv cong thu(>c nganh, linh
vl,l'c; thl,l'c hi~n d:;ti di~n chu sd huu ph~n v6n cua nha nu'oc tqi doanh nghi~p c6 v6n
nha nu'oc theo quy dinh cua phap

lu~t".[ 21]

M(>t nen kinh te' t~ p h<!p nhieu nganh, nganh r(>ng cua nhieu loc;ti san ph§m,
nganh h(fp cua m(>t loc;ti san ph§m, d6 Ia phan chia theo san ph§m. Nhu'ng theo dieu
1 trong Nghi dinh 75/ CP cua chinh phu ban hanh ngay 2711011993 thl h~ th6ng

nganh kinh te' qu6c dan bao g6m 20 nganh sau day:
1. Nong

nghi~p

va Lam nghi~p.

2. Thuy san.
3. Cong

nghi~p

khai thac mo.

4. Cong nghi~p che' bie'n.
5. San xua"t va phan ph6i di~n, khi d6t va nu'oc.
6. Xay dl,fng.
7. Thu'dng nghi~p sua chua xe c6 d(>ng Cd, mo tO, xe may, d6 dung ca nhan
va gia dlnh.
8. Khach sc;tn va nha hang.
9.

V~n

tai kho bai va thong

10. Tai chinh, tin dvng.

t~n

lien lc;tc.


17

11.

Ho~t

dong khoa hQc va cong ngh<$.

12. Ccic ho~t dong lien quan de'n kinh doanh tai san Va dich Vl,l tu' vffn.
13. Quan ly Nha nu'oc va an ninh qu6c phong, bao dam xa hoi b~t buoc.
14. Giao d1,1c va Dao t~o.
15. y

t€ va

ho~t dong cuu tr(j va xa hoi.

16. Ho~t dong van h6a va thS thao.
17. Ho~t dong Dang, doan thS va hi<$p hoi.
18. Ho~t dong phl,IC Vl,l ca nhan va cong d6ng.
19.

Ho~t

dong Iamthue cong vi<$c gia dlnh trong cac ho tu' nhan.

20. Ho~t dong cua cac t6 chuc va doan thS qu6c

t€.

Trong 20 ngcmh nay c6 thi phan chia thanh 3 nh6m nganh sau:
Nh6m I: G6m nganh 1 va 2 gQi la nh6m Nong -Lam- Ngu' nghi<$p.
Nh6m II: Tu nganh 3 de'n nganh 6 gQi la nh6m nganh Cong nghi<$p, xay
dl,l'ng.
Nh6m III: Tu nganh 7 de'n nganh 20 gQi la nh6m nganh Thu'dng m~i va
Dich v1,1.
Phan lo~i nay phu hc)p voi ban hanh cua Lien hi<$p qu6c.
Theo quan diSm cua Philip Kotler [38 •81 "Nganh (kinh te' va kjl thwJ_t) la m9t

nh6m cac doanh nghi~p cung cdp mt)t san phdm hay mt)t nh6m cac san phdm ma cac
san phdm nay thay the' g&n gui cho nhau". Khi n6i de'n mot nh6m cac doanh nghi<$p
tuc la noi

den cd diu ttl chuc cac doanh

nghi~p trong nganh. Cac doanh nghi<$p Ia

ye'u t6 anh hu'dng quan trQng de'n muc do c~nh tranh, tinh cha't c~nh tranh, lqi nhu~n
blnh quan cua nganh va anh huC1ng quye't dinh de'n sv phat triSn cua nganh. Nhung
theo khai ni<$m tren cua Philip Kotler chu'a lam r6 cac doanh nghi<$p nay n6 c6 quan
he$ m~t thie't voi nhau hay khong? N6 thay the' cai gl cua san ph£m ? do d6 n6 se

{~~: :.io ;;:;-~;;~~~ It.:;-1

/ r:•:'/.: .. - , , ~- . : :·~·;- :::~;..;~

l

i

L_

-;c-~

I

!15:1
v;£- !'\
. --~]:{_o_j
C'

J.•

•

;(;

.::,'

.

_I


18

d~n de'n c~nh tranh va c~nh tranh la ye'u tO' quan trQng d6 nganh phat tri6n, vl v~y

khi chung ta t6 chile qmln ly nganh phai nuoi du'ong tinh c~nh tranh, dung d6 ma't
tinh

c~nh

tranh.

Vl v~y theo chung toi c6 th6 lam r5 hon khai ni~m: Nganh Ia tQ,p /uJp mqt

nh6m cac doanh nghifp cung clip mqt lo{li san philm hay mqt nh6m cac lo{li san
philm co lien quan fltdng dffi chijt che vdi nhau, c6 thi thay the; gdn giii nhau vff
gia trt sit dZJng.
Do d6 nhung ye'u tO' d~c tru'ng cua Nganh theo chung toi la:
( 1) Gia tr~ stl' dvng san ph~m.
(2) Quy mo gia tq san ph~m
(3) Co ca'u san ph£m.
(4) S6lu<;5ng, quy mo cac doanh nghi~p trong nganh.
(5)Tinh cha't sd huu cua cac doanh nghi~p trong nganh.
(6) Tinh cha't chuyen mon h6a cua cac doanh nghi~p.
(7) Trlnh d9 cong ngh~ cua cac doanh nghi~p trong nganh.
(8) MO'i quan h~ giua cac doanh nghi~p, giua xua't kh~u va nh~p kh~u dia
nganh.
(9) Tinh cha't c~nh tranh cua nganh.
(1 0) Cac quy dinh cua Nha nu'oc chi phO'i hanh vi cua cac doanh nghi~p trong

nganh.
(11) S\1' dffu tu' cua Nha nu'oc vao phat tri6n nganh.
(12) MO'i tu'ong quan v€ gia

tri gia tang do nganh t~o ra,

v€ thu hut lao d9ng,

v€ phan bQ' CO Sd san xua't SO VOi cac nganh khac trong n€n kinh te', vi tri CUa nganh
trong n~n kinh te'.
(13) T6 chile cua nganh.


19

(14) Quan ly cua nganh.
Nhii'ng d~c tntng d6, n6 anh huang de'n Slf phat tri€n cua nganh. Trang cac
d~c trung, thl d~c trung t6 chile quan ly anh huang quy{t dinh d{n

Slf phat tri€n va

hi~u qua san xua't cua nganh cua daanh nghi~p. N6i de'n t6 chile quan ly nganh la

n6i de'n co ca'u t6 chile qmln ly nganh va chung ta hi€u t6 chile qm1n ly

aday la rn9t

ph:;trn tru kinh te' du<;lc th€ hi~n qua khai ni~rn nhu sau:

1.2.1.2. Khai ni~m t6 chuc qmin ly.
T6 chile quan ly hay co ca'u t6 chile quan ly c6 nhi6u quan di€rn nhung tl;l'u
chung l:;ti thea nhu Chester Irwing Barnard rn9t nha t6 chile quan ly n6i tie'ng cua
thai hi~n d:;ti nhu sau:[40J
Ca ctfu t6 chric quan ly la t6ng hrJp cdc bi) ph(in khdc nhau, c6 no'i quan h~ ph~:t

thui)c lJn nhau, dU(!c chuyen man h6a va c6 nhilng trdch nhi~m, quy~n hr;m nhf[t
djnh, aU(/C bo' tr{ theo nhilng d{p, nhling khong khdc nhau nhdm bao dam thlfc hi~n
cdc chric nang quan ly va phl:lC Vl:l ml:lC tieu chung dii aU(/C xdc djnh.
Theo chung t6i d€ rn9i ho:;tt d9ng cua con nguoi c6 hi~u qua thl phai t6 chile
va quan ly t6t, vl v~y hai ph~rn tru t6 chile va quan ly luon ga:n ch~t nhau, quan h~
hii'u co, ga:n b6 voi nhau nhu hlnh voi bong, cho nen khong th€ c6 t6 chile rna l:;ti
thie'u quan ly hay c6 quan ly rna khong c6 t6 chile, hay c6 th€ n6i

i6 chile la

hlnh

thilc va quan ly la n9i dung cua rn9t rno hlnh t6 chile. Khi n6i de'n t6 chile la n6i
de'n co ca'u t6 chile, khi n6i de'n quan ly Ia n6i de'n co che' quan ly, do d6 t6 chile
quan ly Ia rn9t ph~rn tru, theo chung toi c6 th€ dinh nghia nhu sau: cd cliu td chuc

quiln ly cua mo h'inh (hay td chuc quiln ly mo h'inh ) la cd cliu cdc khiiu, cdc bf)
phlj,n co mo'i quan h~ ph[! thuf)c vUi nhau theo cd cht dii quy djnh ( tric la nhilng quy
dtnh trdch nhi~m, quy~n hr;m ) nhlim thlfc hi~n co hi~u qua m(!c tieu dii dll(lc xac


20

djnh ( CclC mo hznh td chuc quan [y dlt(JC thi hifn qua phf:{ [f!-C J ).

d day chung toi

tach hai khai ni~m t6 chuc va qmln ly chi c6 tinh tu'dng d6i d~ xem xet chung .
1.2.1.3. Khai ni~m v~

t6 chti'c

Khai ni~m v~ t6 chuc c6 nhi~u each dinh nghia khac nhau do g6c do quan sat
cua m6i ngu'oi nghien cuu, c6 th~ neu ra mot s6 dinh nghia sau day :[ 18 •51
•

T6 chuc, thea dinh nghia chung nha't, la bff trf, sdp xe'p hr;p ly tdt ca cdc loqi
phuang tifn (con nguoi, nha xuiJng, trang bi, nguyen vctln va dud[ thlfc hifn CclC nhifm Vf:{, theo mf:tC tieu djnh trlt(Yc.

•

T6 chuc la xac djnh ro, la bo' trf srl df:{ng mi)t each tffi

Ltu cdc ngu6n life con

nguoi, cdc cdu true, cdc phuang phap nhlim dqt cdc mf!-c tieu dii dinh, nhlim dqt
dlt(JC Slf can do'i giila CclC ke't qua va CclC phltang tifn srJ df:{ng.

•

T6 chuc, thea Edgar Schein, la mi)t Slf pho'i hr;p c6 y thuc nhilng hoc;zt di)ng cua
mi)t

so' ngLIOi nhdm hoan

thanh nhilng mf:{C tieu chung Va Cf:{ the' thong qua Slf

phan chia cong vifc, nhifm Vf:{ va mi)t hf thong quyin hanh.[

38 81
•

Nghia la, t6 chuc

ph:ii c6 3 d~c tinh cd ban la g6m nhiiu nguoi, c6 mf:{c tieu rieng va phat trie'n
thanh mi)t kiiu xe'p di;it nha't dtnh. Khi n6i de"n mot ki~u xe"p d~t nha't dinh la n6i

de"n Cd ca'u t6 chuc hay mQt "c(f cdu Chu dfnh vi CclC vai tro nhifm Vf:{ ".
•

Con Robey cho ding td chuc la mi)t hf thffng chuc nang, nhifm Vf:l va cdc dong
cong vifc, cdc hoc;zt di)ng dlt(JC thie't [qp Va td chuc di thlfc hifn nhilng mf:tC tieu
chung [38 •81 . Khi n6i de"n h~ th6ng cac chuc nang Va nhi~m V\1 }a n6i de"n Cd ca'u

t6 chuc- tuc cong tac t6 chuc bo may, khi n6i de"n cac dong cong vi~c, cac hoc;tt
dong tuc n6i de"n cong tac t6 chuc san xua't. Nhu' the", C(f cdu td chuc la mt)t ye'u
tff ca'u thanh C(f ban Va quye't djnh CUa mi)t td chuc[ 38 •81 .

•

Thea Peter F. Drucker, C(f ca'u td chuc la each td chac cdc qua trznh va cdc chuc
nang trong mi)t td chuc, cung nhu cdc mffi quan h~ giila chung v6'i nhaul

38 91
• •