Lượng Hóa Một Số Tương Quan Chủ Yếu Giữa Các Chỉ Tiêu về Dân Số và

TRUONG DAJ HQC KINH

mTHANH PH6 Hb CHf MINH

NGUY~N THUAN

Chuyen nganh

Klnh T'

Mas6.

5.02.07

va Td ChCrc Lao £>¢ng

LU~N AN PH6 TI~N Sf KHOA HQC KINH T~

Nguai huang difn khoa hqc :

PTS N gtty~n Thanh Btiu
PGS - PTS Tr~n Van Thi~n

.

.·

.
THANH PH6 Hb CHf MINH -

·::.';i:11G~·.~.~;~:gt·~~~·.ur:;·:·:·;·:~··";

• ~~;U'\~·.1 ,'..-'·,\ i•;,<':

il\i''

;.,,

\

ftiu ·v·1~1; ·i t..il[; ·:' ,';! '' \

N '

1994

,-.[:_":!;~~· •..,..,... ......... f-"""'""''~..,.

__J


N()IDUNG

Trang

1

Chuong_Mot : co so ly luQn va thvc tiAn v~ sv tvong quan glua
qua trlnh don s6 va cac dl~u klfn klnh t~ • xll h~l trong l!ch sU

sc

Co /y lu~n viJ sif Iuong quan g/Cia cac qua trinh ddn
val cac dliJu kl~n viJ klnh til- xa h~l trong lfch

I.

1.

su.

4

so
4

Ly /u¢n cua T.R.MALTHUS v~ ddn s6

4

3. Ly lu¢n ve Sl/ t6c d(:mg xa h(J/ d6/vo/ c6c qu6 ~rlnh dcm so

Tinh hinh dan s6 Vl~t Nam trong Sif Iuong quan v61 cac dleu kl~n
klnh til • xa h~l frong /fch

II.

w.

12

v6

Chuong Hal : Phuong phap lu'9ng h6a S1..J tvong quan giCra cac chi
tlau dan sO va klnh t~.

I.

MCJ h1nh tucng quan

18

30
JO

11.

Xac dfnh cac chi tft}u c6 fl.lcng quan.

36

/11.

Xac dfnh dt;;ng fl./eng quan,g/Cta cac chi f/t}u dan ~.v61
chltft}u.kinh til.

37

IV.

Phuong phap M;mg h6a Siftl.lcng quan g1Cta c6c chltieu

dan s6 va klnh til.
1.

2.

3.

42

ruong quan 7 chi tleu.

46

a)

Hoi qui tuyen tfnh

46

b)

Hot qut phi tuyen.

47

ruong quan nhleu chi tleu.

55

a)

Hoi qut tuyen tfnh b<:Jt

55

b)

Hot qui ph/ tuyen b<:JI

58

C)

Cac h~ so t6c d<;Jng.

61

Kldm dfnh /uqng h6a.

63

se

Chuong Ba : Lu<;mg h6a m¢t
tuong quan chu y6u glua cac chi
tleu dan so vo klnh t6 t~l TP.HCM.

I.

Phan tfch tlnh hinh fl.lcng quan giCta cac chi f/eu ddn

klnh ti tt;;l TP. HCM trong nhung nam qua.

65

so va
65


sv tuong quan v~ mac sinh vol cac nhdn t6 v~ klnh td- xa

1.

2.

ht;Jt va ddn s6 khac.

67

Sf/ tuong quan gi(Ja VI~C lam VOl t6c dci fang truong n~n
klnh td va trlnh dci van Ma cua dan cu.

76

sv tuong quan v~ mac chdt cua d6n s6 vol cac nhdn t6 v~

J.

klnh td- xa ht;JI va dan s6 khac.
fl.

Luqmg h6a m~t s6 tuong quan chu yeu glira cac chi t/6u
ddn

1.

2.

s6 vd kfnh td ft;1/ TP.HCM.

84

a)

Ht1 s6 tuong quar..

86

b)

Lw;mg hoa Sf/ tuong quan.

88

Luc;mg hoa $1/ tuang quan ve muc sinh vol trlnh d~ h<;;c v6n
va thu nh¢p blnh qu6nddu nguo/.

94

a)

Ht1 s6 tuong quan.

97

b)

Lw;mg hoa

sv tuong quan.

1oo

776

a)

Hf1 s6 tuong quan.

779

b)

Lu<;~ng hoa sv. tuong quan.

721

M(lt s6 kidn nghf

Tal ll~u tham khao
Phl,l!l,IC

84

Luc;mg hoa SV tuong quan ve muc sinh v61 trlnh dci d6 th/
h6a VO chfnh SCtCh dCJf' s6- ke hO<;JCh hoa gla Cfinh CUO
chfnh phu.

3. LUytng hoa sc; tuong quan glaa s6 vlt1c lam duc;Jc tang th~m
vol t6c d~ tang truong n~n klnh t§, trlnh d(J h<;;c v6n cua
d6n cu va co c6u nganhklnh td.

Ill.

80

129


?

......

MdDAU

Xufft phcit tu dOi hoi hue bach cua c6ng tete nghien

CliU,

gidng dCJY cfing 1tlllt tlqtc tif'n horJch dfnh eric chfnh sdch v€ kinh tt xil
hCi trJi' Thrhth PliO' H~ Chf Mi11h, cllllng toi m(Jnh dfJn chQn d~ tai :

'' LUQNG H6A MOT
TllU

lam

vf

de

DAN

s6

s6

rUONG QUAN cHli y£u GiaA cAc cHI

VA KINH

rf T~I

tai nghihz c11u ctla minh.

THANH PH6 HO CHI MINH "

Dtly la m~t

de

tai thvc tiln,

nhrlm nghien ctlu va lw;mg hod eric mdi quan h~ chrlng chft, phlic trJp va
da drJng cdc qua trinh dtln stf va kinh tt ttJi Thanh phd HlJ Chf Minh.

Ml;lC dfch cua lut?n dn ld tren co sa vi?c lur;~ng hod mQt sd
tuong quan chu yeu giaa cdc chf tieu ve dtln sd va kinh tt t[Ji Thanh Phd
HB Chf Minh :

0

Plz/dt lzi?n va nlz~111 tluic du~rc tfnh qui lut?t ve S~( tete d(Jng

lcfn nhau gifla cdc qua trinh dtln sO' va kinh tt trJi TP. l18 Chf Minh.

0

Gi1ip cho vi?c dtinh gict, plu1n tfclt v'l! cctc hi~n tur;~ng, qua

trinh dtln sd va kinh te m(Jt each cltfnh xrtc va dung ditn trdnh cdc nluJn
dfnh chung chung dlnhi1m Zein.

0

Tim hi€u, nht?n dfnh eric clzfnh sdch v~ kinh t(- xfl hCi Clta

cltfnh plni ma tz~ tru(k dtn nay dfl nhieu !tin dur;~c cdc co quan nghit?n
cuu va ho(;lch dj11h cctc chfnh sctch cz1a chf11h p1u~ dlft ra, nhffn m(;lnh Unh
cffp bach VU Sl! ctln thi(t cua 116, nhung cho d(n nay vcf chUa c6 m(Jt c6ng
trinh luc;rng lwei ql tid nao d~tc bi?t lcl trJi TP.

HB

Chf Minh.


2
Vi v~y, n{)i dung etla d~ tiH d~ c~p d(n m{)t s6 vtfn d~ clni
ytu sau :

CD

H~ th611g lz6a mOt s6 ly lu(ln clui ytu va thvc tUn v~ sv

tUang quan giiia cdc qud trinlz dan

Stf

VU kinh t( trong lfch SU t[Ji

VietNam la.m co sa c/w viec luqng hod S~l tl{(mg quan giaa cdc chl tieu ..

®

D~ta vao cdc phttmtK phdp h'Oi qui tuong quan cua th6ng ke

hqc va phuong pluip nghien c1ill c1ia nhan khrlu hqc, ch1l ng t{)i dil xdc lfip
duqc phumtg pluip tdng qudt df. luqng hod sv tuong quan giaa cdc
chl tieu kinh tt va ddn stf.

($)

Plli1n cl11i yeu cilng lit phi'in dong g6p ndi btJt nia lutJn dn lrl

ttJp trung vao phftn tfch hifn tn:mg, diJng thai voi vi~c luqng hod
duqc m{)t str tuong quan cl11l yfu giila ctic chl tieli kinh tt va dan s6 tCJi
TP. H8 Chi Minlz:

•

Lur;Jng hod

S~l

tuong quan giaa mtlc sinh cua dtin s6

voi trinh dO d{) thf hod va cltfnh sdch dt1n ScJ- kt ho[Jch hod gia dinh cria
chfnh plut

•

Luqng hod Sf:l tuong quan giaa mtlc sinh cua dtin s6

voi dO tudi, trinh d{) vltn hod ctla nguoi mr: va thu nhtJp binh qufin ddu
nguiJi trong gia dinh tCJi TP.HB Chf Minh.

•

Lur;Jng hod Sf:l tuong quan gii1a voi tffc dO tltng truang

n€n kinlt te', trinh d{) hQc vttn ctia dt111 cu va co ctfu nganh kinh tl.

Nhu v~y tren co sa nh~n tllllc duqc qui lutJt vtJn d{)ng cua
qua trinh dtin sff, cung nhu sv tuong quan giaa eric qud trinh dfin sff va
kinh tt, chrhtg t6i dil su dl;lng cdc c{)ng cv Todn hQc, Th6ng ke, Nhfin
khdu hqc ... ; thu thtJp, xti ly sff li~u Mn; d€ luc;tng hod m{)t s6 tuong quan


3

chu ytu giaa cdc cltl tieu v'e ddn s6 va kinh tt tf;li TP. H~ Chf Minh. D6
cung chfnh Ia nhung d6ng g6p khan hQc m6i bu6c dau cua chunh tOi
trong qua trinll ng1zien cuu etta minlz.

Gi6i ht;~n nghien czlu CJta d~ tai chi d'e c~p dtn mqt sa' tuong
quan cht~ ytu giaa cdc chi tieu kinh tt va ddn sd duqc chQn, tren co set
yeu cilu Ctia tJqtc tiln

VU tJu~a 711if11 V~

CffC di~U ki?n tUOn.g quan, Cfl1lg

nhu eric co set dt1 li~u dfly dt1 va dctng tin c~y. Phf;lm vi trong mqt dan vf
hanh chdnh Ia tt;~i TP. Hfi Chf Minh.

Tren co set plluong phrtp duy vtJt

bi~n

chung va duy

v~t

lfch stt

cdc phuang phdp duqc chzing t{Ji lf!a chqn st{ dt,-mg dt th1;1c hi?n nqi dung ctia
lutJn tin baa gam cdc phuong phrtp : Phuong plufp phdn tfch diln dfch, qui nt;~p;
Cdc plzuang phrtp phfi1l tfch, tfnh torin nhfin khdu hQc; Cdc phuang phdp thdng
ke todn : Cdc plluong phdp hiJi qui tuang qumt dan, bqi, bbng plluang phdp
binh phuang bt nhrft; Phuong phrip phfin tfch h~ so' co dan.

Cdc ngu~n s6 li?u ma chu11g Mi su drJng et lu(ln dn lit t1~ :
H? thdng sa' li?u cua World Bank, Tdng Cl;lC Th6ng Ke, Cl;lc Th6ng Ke
TP. HD Chf Minh, Uy Ban Qudc Gia Ddn Sfl va K( Hot;~ch H6a Gin Dinh,
Trung Tdm Ddn So' va NguiJn Lao DCng cua BC Thuang Binh Lao DCng
va Xa Hqi, cdc k(t qud v'e di"eu tra kinh

tt va

ddn sd cua Truong Dt;~i hQc

Kinh Tt Thanh Phc1 HB Chf Minh va eric stf lieu tz~ cdc tai lieu, sdch,
tf;lp cltf dang tin c(ly khctc.


4

Clll10NGM0T

CO SO LY LUAN VA TH{JC TirN

vf SlJ WONG QUAN Gll1A

QUA TRINH DAN s6 VA CAC f)IfU KI~N KINH T£ - xA H¢1
TRONG LJCH Slr

1. co

so LY LU~N v'E sv TUdNG QUAN GIO'A cAc QUA TRlNH DAN s6

VOl cAc DIEU KI~N V~ KINH Tf- XA HQI TRONG LfCH Slr

Tir xua cac nha khoa hqc da phat
hi~n

tuqng va qua trlnh d§.n s6 c6

dil?u

ki~n

81,1'

hi~n

ra rang gifra cac

tuong quan nhg't djnh voi cac

vl? kinh te' - xa hl)i. Chung tac dl)ng qua

l~i, th~m

chf Ia

til?n d~ ho~c k~t qua cua nhau trong qua trlnh phat triE!n. C6 r~t
nhi~u quan diE!m ding nhu cac ly lu~n khac nhau v~ B\f tuong quan

nay. Tuy nhi~n, c6 thE! t6m luqc 6 ml)t s6 ly lu~n ti~u biE!u sau :

t. Ly

lu~n

cua T.R.MALTHUS

v~

dan siJ

THOMAS ROBERT MALTHUS (1766-1834) Ia m(>t nha
kinh te' hqc, su hqc, nh§.n khfiu hqc nguoi Anh. Ong duqc xem nhu
Ia ngupi dlu

ti~n

trlnh bay m(>t each c6

h~

th6ng ly

lu~n v~

st.r

tuong quan gitra cac qua trlnh dftn s6 va kinh t~. Ong sinh ra va
Ion

l~n

trong m(>t gia dlnh thu(>c t'ling lop trung Iuu theo

d~o

Tin

lanh. Ong trb thanh m(>t nha nhftn khfi u hqc n6i ti~ng ciing d'ay b~t
ngo nhu Sl:f ra doi ly
trong ml)t budi

an

lu~n v~

dftn s6 cua 5ng. Sau cu(>c tranh

lu~n

sang vl? vi~c khfing d5ng y v6i quan di~m cho

rang tuong lai cua th~ gWi se ngay cang t6t d~p hon v6i cha cua
mlnh, 5ng cho ra doi tac phfim dlu tay r~t n5f ti~ng : TI~U PHAM

vt

NGUY~N TAC DAN

s6

(Essay on principle of population - 1798).

Tac phfim da c6 nhttng anh huang dang k@ de'n cac nha khoa hqc
duong thoi. Sau nhi~u lln tai ban c6 b5 sung va sua chfta, tac ph§m
hoan chfnh thE! hi~n toan b(> gia trj tu tu6ng cua T.R.MALTHUS v6i


5

t~n g<;>i KHAO sAT cAc QUI LU~T

vt

population). Toan bq n(>i dung ct'ta ly

lu~n

T.R.MALTHUS c6

t~t

duqc t6m

n6i ti~ng v~ d§.n s6 ct'ta

nhu sau:

Qua trlnh dAn s6 mang tfnh ch3't t\1' nhi~n, sinh v~t.

<1)
N~u

th~

DAN s6 (Eprience laws of

h~n ch~

kh6ng bj

b6i

di~u ki~n

s6ng, s6 luqng d3n s6 se gia

t!ng t6i muc t6i da v~ m~t sinh h<;>c do ban niing v~ S\1' dam m~ gi6i
tfnh ct'ta con nguoi. Va nhu v~y d6i kh6 Ia m(>t tai h<;>a khting khi~p
rna nhttn lo~i kh6 c6 th~ tranh kh6i. N6 nay sinh mQt each t\1' nhi~n,
t3't ye'u kh6ng ph1;1 thu(>c vao cac

di~u ki~n

xa h(>i khac " MQt nguoi

sinh ra trong m(>t the' gi6i da c6 nguoi, ne'u gia dlnh

h~n

kh6ng

nu()i duqc h&n, hay neu xa hqi kh6ng th~ su dt.tng duqc sue lao
d(>ng cita h&n, h&n se kh6ng c6 m(>t chut
tr~n

th\l'c nao, h&n th\l'c st,r Ia thua

quy~n

doi phln Iuong

trai d3't. Kh6ng c6 kh5u phln

xep cho h&n trong bfta ti~c Ion ctia t\1' nhi~n " ( 1)

®

Can thie't bao dam m(>t di~u ki~n s6ng (Iuong th\l'c)

nh6t dinh cho st,r

t~n t~i

tang g6p d6i mai

n~n

ct'ta con nguoi. Tuy

tlnh hinh

di~n

ra

h~t

nhi~n,

" Vi dan s6 cu

nhu Ia qui m6 tnli d§:t

cu nh6.. hon m(>t nua mai cho den khi cu6i cung n6 nh6 de'n nfii
Iuong th\l'C va phuong

ti~n

cho CUQC s6ng " (2 ).

Dttn s6, neu kh6ng duqc kiE!m soat, se gia

"

tang theo c6p s6 nhan.

sinh

ho~t

Di~u ki~n

tt.tt xu6ng du6i muc din

s6ng gia tang theo c6p s6 c(>ng.

L6i quen xem nh~ cac con s6 se chi ra st,r cac bi~t kh6ng
thu nh6t va con s6 thu hai "

3
< >,

thi~t

mgifra

con s6

" Loai nguoi se gin tang theo chul>i s6

1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, con s1,1 s6ng se gia U.ng theo chu6i s6 1, 2,

3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Trong hai

m, (3) T.R MALnrus,

th~

ky dttn s6·so v6i Iuong tht,rc se gia tang

Trlch N~ VAN TAl "M¢t s6 v~n d~ Dan S6 HQc ",
TP. H () Chf Minh1990, T~p 2, trang 5
(2) T.RMALnruS, Trlch "Kinh t@" hQC ", SPAUL A. SAMUELSON & WILLIAM D. NORDHAUS
Vi~n Quan h~ kinh t@" qu6'c te', 1989, trang 576.


6

theo ty

1~

256/9 ; Trong ba th@' ky ty

1~

se Ia 4096/13, va trong

2000 nam thl S':f each bi~t se h'liu nhu kh6ng tfnh xuE! ,cD.
T.R.MALTHUS dlng hoan toan d5ng

y v6i

FRANKLIN khi cho rc\ng

trong nhftng di~u ki~n khong h~n chEf thl cu " Sau 25 nam dan s6
tang g~p· d6i "

2
< ).

E>i~u d6 c6 nghia Ia :

P0 (1+r)t

=>

2P0

=
=

=>

Ln( l+r)

=

(Ln2) /25

=>

r

=

0,028

pt

Po(l+r)25

Hay t6c d¢ Ung dan s6 hc\ng nam Ia 2,8 %. E>ay Ia ty

I~

Ung dan s6 th':fc tEf da xay ra 6 nhi~u nu6c chau Au va Bite My vao
the ky 19. Chfnh
bi~t

di~u

nay da gay x6n xao du

trong gi6i khoa h<;>c

v~

lu~n

va st;r chu

tfnh dung d£n etta c6ng trlnh

y d~c

nghi~n

cuu cua T.R.MALTHUS duong thoi.
@

Nham h~n ch@' tham h<;>a d6i ngheo cua nhan lo~i,

T.R.MALTHUS cho rc\ng s6 luqng dan s6 din phai S\}t giam tuong
xung v6i dmu

ki~n

s6ng bao dam cho n6 " Xa h(>i chi s6ng sung

su6ng 'khi gift duqc s6 nguoi h~n ch@' "< 3 J. Theo 6ng, c6 thE! c6 hai giai
phap d~n den vi~c S\Jt giam dan s6 tuong d6i so v6i di~u ki~n s6ng:
Giai phap t\1' nhi~n : Trong qua trlnh phs6ng, dll'u tranh etta loai nguoi, tfft yeu se xay ra nhftng taf

n~n

rna

loai nguoi kh6 c6 thE! tranh kh6i nhu : Chien tranh; djch b~nh; n~n
d6i; di~u ki~n sinh ho~t; lao d(>ng n~ng nhQc; kh6 ct;rc ... M~c dil Ia

m, (3)

T.RMAtnrus, Trfch N~VANTAI II M¢t s6 vfi'n d~ Dan 56 Hl;>c ,
TP. H ~ Ch£ Minh1990, T~p 2, trang 5
11
(2) T.RMALnrus, Trfch II Kinh t~ h<;>c , SAMUELSON, Vi~n Quan h~ kinh

1989, T~p 2, trang 576

11

tlf qu6c tlf,


7
nhH~n,

ghii phap tl,(

nhung theo T.R.MALTHUS (trong nhttng llin

xua't ban dliu tien), day
Sl,l

s~t

t~o

giam cita dan s6

nen

Sl,l

l~i

chfnh Ia nguyen nhan chit ye'u gay nen

th~

gi6i

hi~n t~i

cfi.ng nhu trong tuong lai,

can bang ly tuong glfta s6 dan v6i
Giai phap can

thi~p:

di~u ki~n

s6ng.

Ngay cang T.R.MALTHUS c6

nhftng chuy~n bi~n trong nh~n thuc v~ kha n~ng can thi~p cita con
nguoi d6i v6i cac qua trlnh dan s6. 6ng ngay cang coi trc;mg vai tro

h~n ch~

s6 dan bang cac

bi~n

phap chit quan cita con nguoi nhu :

Ch~

d¢ h6n nhan m¢t vq, m(}t chC>ng; nang cao d¢ tu6i k~t hem;

h~n

chif s6 con ... Cu6i cung, 6ng cfing da kfp thay dcSi nh~n thuc

cua minh bang each thua
phap chit

y~u

trong

Ly

M¢t

m~t,

vi~c di~u

lu~n v~

ra dUfJC nhftng

nh~n

ti~ng

giai phap can

thi~p

nhu Ia m9t gia.i

chinh Sl,( can bang dan s6.

l~p

dan so cita T.R.MALTHUS ra doi
vang J6n Va Sl,( quan tam cita

llin dliu tien tren

th~

tuc

nhi~U

t~o

gi6i.

gi6i, T.R.MALTHUS da trinh bay

m(}t each c6 h~ thong va c~ th~ v~

Sl,l

tuong quan gitta cac qua trinh

dan s6 va kinh te'; cfing nhu dua ra duqc qui lu~t phat tri~n dan s6
v~ m~t

s6 luqng, qui

lu~t

thu

nh~p

giam dlln ap

d~ng

cung ca' p da't dai c6 djnh cit a thien nhien, rna da to ra
trong ljch sir duong thoi.

M~t

trong

nghi~m

vi~c

dung

khac, cac h<;>c gia va cac chfnh phit

Tu San ra sue ung h¢ va truy~n ba h<;>c thuy~t cua Cng xem nhu Ia
m(}t co so ly
k~t

lu~n

vttng chac

d~

gicH thfch Sl,l d6i

ngh~o

nhu Ia m(}t

qua cita tl,l nhien do dan so tang qua nhanh so v6i

s6ng, hoan toan kh6ng phai do ban cha't cua

ch~

di~u ki~n

d¢ xa h(}i, cfing

nhu sl,( b6c lt'?t cua giai ca'p Tu San. Chfnh vl di~u nay rna L~-NIN
trong cac tac phfim cita mlnh da

kh6ng ti~c loi th6a

m~

T.R.MALTHUS va h<;>c thuy~t v~ dan s6 cua t>ng. L~-NIN vie't :
" Nhttng nguoi c6ng nhan giac ng(} se lut>n luon da'u tranh


8

ki~n quy~t

vo

li~m

m~nh

ch6ng nhttng muu mo dem thu h<,>c thuy~t phan d<;>ng va

me

nh~t, quy~t

xa h(>i hi~n d~i "
M~c
th~n

ti~n

du T.R.MALTHUS

gian khi b6 qua

t~o

hanh nhttng cu(>c cai

d~i

cua

k~ r~t

dln

vi

1

va tl mi, nhung

di~u

Urn

nha't,

< J.

s~ h~n ch~

nay khong lam ma'y ai

tro

ti~n ti~n

s1 a'y nh5i vao trong hang ngft giai ca'p

s~

cua ly

ng~c nhi~n.

d~n

Ly

ti~n

tac d(>ng cua

chinh cua con ngu<)i

nghi~n

cuu th6ng

lu~n v~
lu~n

dan s6 cua ong ngay
th~t

cua ong

b<;> kf

thu~t

Ia qua don

va xem

nh~

vai

cac qua trlnh dan s6.

6ng qua nh~n m~nh d~n tfnh ch~t h;r nhi~n, sinh v~t
cua qua trlnh dan s6 rna khong tha'y duqc tfnh
trinh dan s6 cftng nhu vai tro chu

y~u

cua

y~u

ch~t

t6

xa hl;>i cua qua

v~

kinh

t~

xa h()i

tac d<;>ng d~n qua trinh dan s6. Do d6 6ng khong th~ dt;r doan duqc
r~ng

da

ti:r sau nam 1870, t6c dl;> tang dan s6 6

ch~m

dhn trong khi muc s6ng va

ti~n

nhi~u

Iuong

nuac phuong Tay

th~c t~

tang nhanh.

Cu(>c each m~ng cong nghi~p da lam thay d6i sau s&c
trong

~pan

b(> cac linh v,rc kinh

t~

xa h(>i.

Ti~n

bl;> ky

thu~t

va

s~

thay d6i cong ngh~ da lam cho di~u ki~n s6ng tang nhanh vuqt xa
dan s6. Di~u rna T.R.MALTHUS truck day khong th~ nh~n thuc va
d~ ki~n

dUM~t

khac, con nguoi ngay cang c6 kha nang lam chit

trong

vi~c di~u

Di~u

nay da g6p phhn khong nh6 trong

dan s6

nh~m

(1) V.I. lt-NIN,

chinh cac qua trinh dan s6 va kinh

cho phil hqp.

vi~c h~n ch~

bao dam muc s6ng tang nhanh.

TJ! ditn kinh t(, NXB ST,

t~

H~ nl)i, 1976, trang 350

t6c dl;> tang


9

2.

Ly

lu~n

v'e dan sCS th{ch hQp

M"t ly
di~u

kien
.

v~

kinh

lu~n
t~

khac

Ia :

v~

Di~u

s1,1 tuong quan gitta dan s6 va cac
t~

kien
. kinh

duoc
. bao dam t6t hon,

SlJ phat tri~n ct'ta n~n kirth t~ cao hon n~u v6i mf?t qui m<> dan
d~i,

thfch hqp. Tu thoi ccS

d~i

nha tu tuong vi

cua phuong D6ng,

KhcSng Tu cho r~ng : " Vi ph~m du Ia nh6 nhft't
tuong gitla dft't dai va s5 dttn se dAn
ho~c Ia kh5ng du s6ng "
di~u ki~n

theo cac

d~n ho~c

s6

s1,1

c3n b~ng ly

Ia b6 hoang

d~t

dai,

<1).

Cac nha kinh t~ nh~n th~y r~ng tuy

t~

xa h9i khac nhau se c6 cac qua trlnh

ve kinh

dtln s6 tuong ung, nguqc

l~i

thfch hqp v6i nhtlng giai

do~n

v6i nh1,1ng qui m5 dan s6 nha't djnh se
ljch su, nhttng dieu

ki~n

kinh

t~

xa

h"i nhft't djnh. G.ORTER vi~t : " S1,1 giau c6 ct'ta m¢t nu6c thl tuong
xung VOi nh§.n khflu CUa n6 Va SlJ ngheo khcS CUa n6 thl tUOng xung
v6i s1,1 giau c6 ct'ta n6"

2

< ).

Tuy theo cac d~c di~m ve kinh t~ xa h¢i,

VOi khfing gian Va thoi gian khac nhau rna SlJ tac d"ng gitla cac qua
trlnh d§.n s6 va cac qua trlnh kinh

t~

ding

BEQUILLETE cho r~ng : " D§.n
r~ng

r~t

khac nhau :

s6 U.ng khi con nguoi cho

mlnh c6 dt't thuc an va dan s6 gicl.m di khi ngu()n g6c thuc an

d6 thi~u di " (3 ) ho~c CANTILLON thi cho r~ng : " N~u ph1;l nft PARI
thfch dung hang theu ren 6 BRUCXEN thl dan s6 nu6c Phap se giam
di " <4 ). Nhu v~y trong nhftng dieu ki~n nh(t djnh, n~u dieu ki~n
s6ng ve
tri~n

do

v~t

chft't duqc bao dam t6t hon cho

vi~c

sinh t()n va phat

cua con nguai thi c6 kha nang dan s6 tang nhanh. M9t m~t,

khuy~n

khfch tam ly sinh con,

h~n ch~

duqc muc

ch~t

d§.n s5;

m~t khac t~o ra mC?t "sue hut" cho vi~c· nh~p cu. Nguqc l~i, khi s5

(1) I
m6n dan s6 h<;>c "1 Tai li~u Trung tam nghi@n cuu

ngu~n lao d<"ng
(2) GIAMARIA. ORIER, Trfch "Tu bAn" 1 c.MA.C 1 NXB ST 1

dan s6

1989,

T~p

(3) & (4) N~

Ha n¢i

1

2, trang 576
qN1 MCt s({ vd'n d~ v~ d8n s({hQC1 NXB Y h<;>c 11979

1960 1 trang 127


10
nhi~u

luqng dan so
tri~n

hon c6

th~ t~o di~u ki~n
d~

cao hem do bao dam dtt nhan l1,1c

nguyen giii.U c6; bao dam nguyen, nhien

cho

n~n

kinh te' phat
d~t

khai thac

v~t li~u

dai, tai

va thi truong tieu

thv rqng Ion cho n~n cong nghi~p ra doi va phat tri~n m~nh.
v~y ·di~u ki~n

Nhu

kinh te' - xa h
Trong Jich sir da tung c6 nhi(\u thoi ky va nhi(\u qu6c gia rna b d6
khi dan s6 tang len thl san luqng qu6c gia duqc

t~o

ra va ngay ca

san luqng quoc gia dliu nguoi cftng tang len, nhu : Trong thoi ky
" san xu~t nong nghi~p dfnh cu " etta the' gioi, ho~c ngay ca trong
the' ky 19

t~i

cac quoc gia nhu AUSTRALIA, USA, BRASIL. ..

tEf tang truong cao hon dong thoi v6i dan s6 tang len.
hi~n d~i

kinh te h<;>c
W.SUNZO -

cftng thua

nh~n

va ttng hq ly

n~n

kinh

Nhi~u

nha

lu~n

nay.

Ciao su truong d~i h<;>c CHICAGO cho rang : " S1,1 tang

a cac

dan s() cao hon

nu6c kern phat

tri~n

thl,l'C

Sl,l

lam tang khuyen

khfch v6i dfiu tu vao tu ban nguoi va lam cho lao dqng c6 nang

su~t

cao hon "( 1)
Khi

•

d~ c~p

den s1,1 tac d<)ng etta cac di(\u

ki~n

kinh te

dEfn cac qua trinh dan so, mtac dqng nghjch Un nhau. WILLIAMS thuong df d6m bang cau
phuong ngon cua nguoi ARAP d~ n6i len

Sl,l

tuong quan nay :

" Trong doi nguoi chi c6 hai di~u qui. £>6 la ti~n va con. Vi rang
chung ta khong c6 ti~n, v~y nen hay c6 con "( 2 ). Con A.SMITH thi
cho rang : "

81,1'

ngheo kh6 th~m chf hlnh nhu con thu~n lqi hon cho

st;r sinh de con cai "( 3 ) LAI SAMUEL n6i them : " NEfu t~t ca m<;>i
I

nguoi

a trong

.

tlnh tr~ng no du thl ch~ng bao lau the gioi se van

bot nguoi "( 4 ). Theo cac quan di~m nay, khi di~u ki~n kinh tEf t6t

"Kinh t~ hc;lC cua S\( phAt tri~n",
(2) NGUYf':!N cAN, MQt stf vtfn d'l! v'l! dOn stfhqc, ( Sdd)
(3) A. SMTIH, The· Weath of Nations, Q I, T.l, trang 160

. (1) W.SUNW, Trfch

TT th. tin

tU' li~u,

1990, tr.322

(4) LAING SAMUEL, Nation distress ; its causes and Remedies, London, 1844, trang 169


11

hc1n, doi s6ng tinh thlln cua dfin s6 duqc bao dam 6 muc cao hon,
trlnh dcon nguoi ft mu6n sinh con, khong mu6n c6 nhieu rang bu(>c ve
gia dlnh, con cai. Ty sufit sinh thfip, ty
Nguqc

l~i,

l~

tang dfin s6 thfip.

khi c6 s6 luqng dfin s6 thfip, thl cac dieu

- xa hl?i bao dam cho dfin s6 tang len,

ch~t

ki~n

ve kinh

t~

luqng cho dAn s6 cao

hon, c6 dieu ki~n t~p trung phat tri~n kinh t~ hon. K~t qua Ia nen
. h t-<
t nen.

. . : M'uc song
-<
d"an so-< t"ang JA~t:n. L-ao T'u vte
·-e p h.tt
Ct
k tn
cudieu

ki~n

kinh

t~

t~-

N@'u dftn s6 tang nhanh,

khfing tang len tuong ung, muc s6ng dfin cu se

gikinh

c1).

vi~c

bao dam cac dieu

ki~n

xa h
M~c

du c6 nhftng bi~u hi~n tuong quan khac nhau, nhung

khong d6i nghjch nhau. Cac nha khoa hqc

nh~n th~y r~ng:

s6 luqng dtin s6 thfch hqp nao d6, thi dieu

ki~n

bao dam cao nhfft, st,r phat

tri~n

kinh te'-

Db thl 1 : DOn

(l)

"s-e co"

LAonr, Trich " Nh~p miJn dan s6 h9c ",

s6 ngu~n lao d¢ng

kinh te' -

V6i m(>t

xa h
xa hl?i la thu~n lqi nhfft.

s6 thfch hQp

T~i H~u

Trung tam nghi@n cuu dan


12

Tuong ung v6i m(>t tai nguyen qu6c gia, s6 v6n duqc
tfch lfiy ho~c ti~n bdftn s6 thfch hqp " nh3t djnh v6i m(>t dftn s6 thfch hqp P"' dem l<}i
muc GNP/cIa cao nh3t. N~u s6 dftn ft hon s6 dftn P"' thl kh6~g du
luqng lab d(>ng

ho~c

s6

hi~u

nguyen, st'r d1:Jng

c~u c~n

thie:ft

d~

bao dam khai thac t6t tai

qua dBng v6n va ap d1,1ng

ti~n

thu~t

b
d~ thuc d§y phat tri~n n~n kinh t~; N~u s6 dftn vuqt qua s6 dftn p*

thl san luqng qu6c gia dliu nguoi (GNP I c) giam xu6ng, t6c d(> phat
tri~n

kinh t~ khong theo kip t6c d(> phat tri~n dftn s6, ch3t luqng

dftn s6 giam, anh huong

x~u d~n

Sl.J phat

tri~n

cua

n~n

kinh

ur

Khi

tai nguyen, v6n tfch luy ho~c trlnh d(> ky thu~t thay d&i thi "
duong cong dan s6 thfch hqp P " se thay d&i. Nhi~u nha kinh t~ h<;>c
'

hi~n

d<}i da ling h(> ly

lu~n

nay nhu : KO-LIN-CLAC- Nha kinh

t~

h<;>c

Uc, Ix-to-bu-zo-rap - Nha kinh t~ h<;>c Dan M<}ch va glin day nh3t Ia
Gui-li-on Sai-mon kh3ng djnh : " Sl.J tang dan s6 (thfch hqp) se lam
tang thu

nh~p

ti~n

dliu nguot thuc dfiy
hi~n

tU v6n l6n hon va do d6 thtJc

b
thu~t

Sl.J quan ly kinh

phat
t~

tri~n,

dliu

theo quy rna

Va thuc dfiy Sl.J thay dcSi tien b(} " ( 1).
Thl.JC

kinh

t~

t~ v~

Sl.J tuong quan gifta cac qua trinh dftn s6 va

trong ljch sir b

nhi~u

minh ding khi xay ra Sl.J din
ki~n

kinh

t~

da g6p

tang truong kinh

3. Ly

lu~n v~

U~n

(1)

t~

ph~n

b~ng

ly

gi6i da tung chung

tubng gifta s6 dftn va

khai thac duqc

ti~m

di~u

nang, thuc dfiy sl.J

va nftng cao muc s6ng dan cu 6 cac nu6c nay.

tac dQng xa hQi de'n cac qua tdnh dan s6

khoang nfta cu6i

Trfch "Kinh
Trung tam thong tin tu

KO-LIN-CLAC,

th~

qu6c gia tren

t~

th~

ky 19, khi tac ph§m Tu Ban cua

h9c cua st.t ph~t tri~n",
1990, trang 322

li~u,

Vi~n nghi~n

cuu kinh te'

TW


13

C.MAC ra doi (1867) ban v-e qui lu~t nhan kh§u du6i chit nghia Tu
Ban thl ly

lu~n

ve s'! tac d(mg xa h
tht,rc st,r tro thanh rn(>t ly
cua ly

lu~n

lu~n

hoan chinh. Tuy

nay da duqc hlnh thanh tu

r~t

nhH~n

rnllrn rn6ng

lau, cac nha tu tuong da

cho rang·: " Nhi-eu nen van rninh c6 d~i (Ai C~p, Babilon, An D(>,
Trung Qu6c, La Ma, Hy L~p, Maya 6 chau Phi) da st,tp d6 do c6 S'!
giarn sut ve s6 luqng va ch§:t luqng dan s6 0 cac nu6c d6 ... "( 1),
rn~c

du each nhln cua h9 hk ba'y gio con rno h(),

thi~u

can cu khoa

h9c, nhung ro rang tu lau nguoi ta da tha:y duqc rn
h~

nao

d6 gitla cac ye'u t6 xa h(>i d6i voi cac qua trlnh dan s6 khac nhau.
De'n cu6i the' ky 18 dfiu the' ky 19, Sl,l tac dye'u t6 ve xa hS~C

CUU

rn
Anh

WILLIAMS GODVIN (1756-1836).

nghi~n

do nha tU tUong chfnh trj ngUOi
6ng da nhln th§:y tac d
cac ye'u t6 ve xa hl)i de'n cac qua trlnh dan s6 va kh£ng djnh rang
rnbi rn<?t qua trlnh dan s6 deu mang m(>t d3:u a:n cua tfnh cha:t xa
h(>i dta n6. 6ng viet : " D<;to due xa hl)i va rn<Ji truong xa h(>i c6 tc1c

dl)ng truoc tien d6i vOi con nguoi. St;r ngheo kh6 khdan s6 ·tang qua nhanh rna Ia do che dl) tu htlu "( 2 )

•

Cng doi phai

x6a bo quyen tU htlu Vel quyen lt!C nha nUOC.
Den gitla the' ky 19 thi Sl,l tac d(>ng rnang tfnh ch3:t quye't
djnh cua cac ye'u t6 ve kinh te' - xa h(>i rnoi duqc C.MAC phat

hi~n

rn(>t each tai tinh va de c~p hoan chinh trong : " Qui lu~t nhan kh§u ".
Cng cho rang : Kh<Jng phai ye'u t6 ttl nhi~n rna la cac yeu t6 ve kinh te' xa h(>i quye't djnh de'n cac qua trlnh dan s6. Qui

lu~t

dan s6 kh
Trich "Nh~p m6n dan s8 h<;>c ",Tal li~u Trung Hlm nghH!n cliu dan s6
ngu5n lao d~ng, Sdd.
(2) TtJditntritthqc, NXBTi«n b~,1989, trang 218
(1)


14

la rnl,)t qui lu~t tv: nhien b§:t bie'n rna la rnl,)t qui lu~t xa h9i : " M9t qui
lu~t

nhan khau trim tuqng va b§:t di b§:t dich chi ton

va sue

v~t

t~i

va cO.ng chi tBn

d~

d6i v6i th\fc

chirng nao rna nhttng tht,tc

nay khong chju anh huong cua con nguoi "
vl sao, va:n

t~i

(1).

v~t

va sue

v~t
v~t

Di~u d6 giai thich

tuong chirng nhu rnau thuan ne'u nhu khong th§:y

duqc tfnh cha:t xa h9i ct'ta qua trlnh dan s6 : " Nhttng nu6c ngheo,
d6 Ia noi nhan dan s6ng

d~

dan thuong Ia ngheo "

<

2

chju va nhttng nu6c giau d6 Ia noi nhan

>. Tuy nhien, nhu the' khfing c6 nghia Ia

C.Mac phu djnh hoan toan tfnh ch§:t tt,t nhien cua qua trlnh dan s6.

6

do~n khac, ong vie't : " H~ng ngay tai t~o doi s6ng ctia ban than

mlnh, con nguoi tai

t~o

ra nhftng nguoi khac, sinh s6i nay no - D6

Ia quan h~ gifia ch()ng va vq, cha m~ va con cai, d6 Ia gia dlnh "
Dieu d6 c6 nghia Ia 6ng thua

nh~n

3

< ).

tfnh cha:t tt,r nhien ctia qua trinh

dan s6, nhung kh5ng cho ding ban chlit ctia qua trlnh diln s6 rnang
tfnh tv:

nhH~n,

sinh

v~t.

N6 khong phai la ye'u t6 quye't djnh cac qua

trinh dan so. Cac hi~n tuqng va qua trlnh dan so Ia san pharn cita
rnl,)t giai

do~n

ljch su nh§:t djnh, tuong ung v6i nhfing

di~u ki~n

kinh te' xa hl,)i va che' d¢ xa h9i san sinh ra n6. L>ng vie't " Mbi
phuong thuc ljch su cua san xufit xa hl,)i c6 quy
rieng cita n6, quy

lu~t

chi ap

d~ng

lu~t

nhiln khau

rieng cho phuong thuc d6, cung

che't v6i phuong thuc d6 va vl v~y chi c6 ml,)t gia tri ljch su th6i "
va " Qui lu~t nhan khau du6i chit nghia Tu Ban chfnh Ia n~n nhan
kha u thua tuong d6i " <4). Se kh5ng c6 rnl,)t hlnh rna u chung nao v~
qua trlnh dan s6 the' gi6i, ding nhu trong tung quoc gia rna tuy
thul,)c vao cac phuong thuc san xua:t khac nhau, cac dieu

ki~n

kinh

te' xa hl,)i trong tung thoi ky rna c6 cac qua trlnh diln s6 tuong ung.

Tu bdn, QI, T3, NXB ST, Ha n~i, 1960, trang 104
(2) D.T.ANTOINE, Trfch Tu ban, C.MAC, Ql, T3, NXB ST, Ha n¢i, 1960, trang 1 04
(3) cAc MAc,
tu tuong Dac, Trich " Olin s5- v~n d~ 16n ctia m9i gia dlnh ",
Nguy~n Minh Quang, NXB ST, Ha n~i, 1989, trang 51
(1), (4) C.MAC,

He


15

Suy dEfn cung " Nhan t6 quyE?t djnh lich su Ia san xu~t va tai san
xu~t

trong dai s6ng tn;rc tiE?p. Nhung ban than st;r san xu~t d6 c6

lo~i

hai

ao, nha
M~t

: M<;>t

m~t

la san

xu~t

6 va nhfrng c3ng Cl;J

khac ·la SlJ san

xu~t

ra tu

li~u

sinh

ho~t,

thuc an,

qu~n

c~n thiE?t d~ san xuftt ra nhfrng thu d6;
truy~n

ra ban than con nguai, Ia SlJ di

noi

gi6ng. Nhfrng thiE?t chEf xa h<;>i, trong d6 nhftng con nguai cua m<;>t
thai

d~i

ljch su

nh~t

djnh va cua m<;>t nu6c nhg't djnh dang s6ng Ia

do hai lo~i san xuftt d6 quyEft djnh : M(>t m~t Ia do trlnh d(> phat tri~n
ctia lao d(>ng, m~t khac Ia do trlnh d<;> phat tri~n ctia gia dlnh "< >.
1

Chfnh cac thiE?t chEf xa h<;>i cua m<;>t phuong thuc san xuftt, nhfrng
di~u ki~n

kinh tE? xa h(>i nhAt djnh da

m(>t thai

d~i

tr}nh san

XU~t

ljch su. Den luqt n6
: qua trinh san

XU~t

t~o n~n

l~i

nhfrng con nguai cua

duqc hlnh thanh tu hai qua

ra tU

li~U

sinh

ho~t

ph'Q.C V'Q. cho

con nguai va qua trlnh san xuKt ra chfnh ban than con nguai; rna
chfnh trinh d(> lao d<;>ng va gia dinh Ia nhan t6 d(>ng l1Jc cho qua
trinh san xu~t nay. Vi the, L~-NIN doi hoi khi tim hi~u st;r tuong
quan gifta cac qua trinh dan s6 va kinh tEf din phcH
ljch su xa h(>i san sinh ra n6, theo 3ng thl :
co s6 ljch st':c xa h<;>i c6 nghia gi ?

Di~u

"

D~t

vKn

d~c
d~

vao co s6

da.n cu vao

d6 c6 nghia la phai

cuu rieng bi~t qui lu~t dan s6 cua mbi che d(> kinh

nghi~n

te trong ljch su.

Qua d6 tim hi~u SlJ li~n h~ Va SlJ tUOng quan CUa dan s6 v6i tung
chEf d(> g'y "

2

<

>. Nhu v~y, khi nghi~n cuu cac hi~n tugng va qua

trinh dfin s6 phai
cac

di~u ki~n v~

ngi~n

cuu

t~t

ca cac

m~t

trong m6i quan

h~

v6i

kinh tE?- xa h(>i nhu nha kinhte hqc A.NILIUTIN vao

thE? ky 19 da d~ nghi : " Chi c6 phan tfch tA't ca cac m~t cua

CUQC

s6ng xa h(>i m6i cho phep phat tri~n th~ng lqi khoa hqc xa h(>i, m6i
c6 th~ giai quyE?t vA'n d~ dan s6 " va " Cac hi~n tuqng xa h(>i sinh

( 1) F.ENGHFN, Ngu~n gdc gia dlnh, Trfch II Dan s6- va'n d~ 16n rna m<;>i gia dlnh
Nguy~n Minh Quang, NXB ST, Ha nQi, 1989, trang 51

(2) Vll.S-NIN, Toan t~p, T~p 2, trang 169

It I


16

ra SlJ sinh san CUa d§.n CU, nam trong m5i quan h~ ch~t che V6i cac
hi~n

tuqng khac dta cu(>c s5ng xa h(>i. VI v~y gi
s5 mo ra nhftng qui

lu~t

ch§.n chinh

v~

qua trlnh d§.n s5 se khong

c6 nghla n~u thi~u st,t ph§.n Hch Hft d. cXu~t

cac nha kinh

phat tu tfnh

t~,

ch~t

,.-

xa h(>i cua qua trlnh d§.n so,

nh§.n khgu hqc theo truong phai nay

trqng vai tro tac d(>ng chu quan cua con nguoi
d§.n s5.

Th~t

mang Hnh

ra qua tr'inh

ch~t

tt,1

nhi~n

cha't quye't djnh cua cac

v~n

d~n

d~u r~t

coi

cac qua trlnh

d(>ng cua dan s5 Ia m(>t qua tr'inh vi:ra

sinh hqc, vi:ra chju SlJ tac dl)ng mang tinh
di~u ki~n v~

kinh te' - xa hl)i, trong d6,

SlJ tac dl)ng cua con nguoi trong vi~c di~u chfnh qua trlnh d§.n

r«t quan trqng va din thie't. Khi phan tfch

v~

ban ch«t va

s5 Ia

nguy~n

nh§.n SlJ giau c6 cua cac dan tl)c, A. SMITH da nh'in th«y vai tro ra't
quan tn;mg cua con nguoi trong

vi~c

can

thi~p

vao cac qua trinh

d§.n s5 " Nhu d\u v~ con nguoi cftng gi6ng nhu nhu diu v~ mqi
hang h6a khac din thi~t phai di~u chinh. Tang nhanh khi n6 tang
qua ch~m, dung l<;1i khi n6 tang qua nhanh. Chfnh nhu diu d6 din
thie't phai xac djnh va

di~U

chfnh SlJ sinh de cUa dan cU trong

t~t

ca

cac nu6c tr~n the gi6i. C'an thie't phai tang d§.n s5 o B~c My, tang
ch~m 0 Chau Au, gift dan

Ch§.u

s5 6n djnh 0 Trung Qu5c va cac nu6c

A " <2 >.
Co so cua st,t tac dqng cua con nguoi nham di~u chinh

cac qua trlnh d§.n s5 Ia dt,ta vao st,t tuong quan dan s5 v6i cac

ki~n v~

di~u

kinh te- xa hqi. Cac qua trlnh d§.n s5 phai bao dam tot

nhfft cho qua trlnh phat tri~n kinh t~ - xa hl)i va nguqc l<;li cac qua
trlnh phat tri~n kinh te'- xa h(>i phai bao dam n§.ng cao cha't luqng
d§.n s5.

m,

(2)

Trlch "Dan s6 kinh

t~ ", Trubng D~i

h<;>c Kinh t~ qu6c dan Hl\ n¢i


17

" Cac quy lu~t ho~t d(mg xa hc?i cua ban than con nguoi, cho de'n
ngay nay d6i

l~p

v6i nguoi ta nhu nhong quy

thong trj nguoi ta se duqc con nguoi
th~o, do d6 ph\IC tung

St,f

v~n

lu~t

t\1'

nhi~n

xa

I~

d\).ng mc?t each thanh

th6ng tri cua con nguoi "

S\f thong tri " quy Iu~t cua con nguoi tren co

(1).

T~t nhien "

so " nh~n thuc

quy lu~t va v~n d\).ng cac quy lu~t do mc?t each dung d~n "

2

duqc

< ).

Va

v} v~y khong th~ sang t~o ho~c thu tieu quy lu~t.
T6m lai
DJ!a tren

CCI

sa cua cdc

ly

lu~n da tung xuc1t hien trong qua

trinh lfch su cdc tu tuang vl! dtln stf chung ta c6 the rut ra duqc mCt stf
k(t lu~n quan trqng vl! mljt

+

ly

lu~n sau :

Gifla cdc qua trinh dlln stfva cdc d{eu ki?n kinh t(- xa hCi

c6 sv tuang quan tan nhau. each thac va mac dC tuang quan giaa hai
d(Ji luqng nay c6 the rat khdc nhau trong cdc thai ky lfch su khdc nhau,
a cdc quo'c gia khdc nhau.

+

Qua trinh phat trien dlln stf kh6ng chi chfu tdc dCng bai cdc

y(u ttf tv nhien sinh v~t ma con chfu tdc dCng bai cdc y(u to'v€ kinh t(xa h~i. Vi v~y, quy lu~t dlln stf kh6ng phdi la quy lu~t tv nhien sinh v~t
ma la m{jt quy lu~t xa h{ji cung t5n t(Ji va mat di tuang ung v6i cdc di€u
kien v~ kinh t(- xil hCi sdn sinh ra n6. Mljt khdc, stfluqng ddn stf va
tr(Jng thai dlln stf kh6ng quytt dfnh tfnh chat cua xa h~i vtl ctlng khong
phdi la d~ng lf!c phat tritn xa h~i.
•

Con nguai c6 tht lam chu vtl d{eu chfnh cdc qua trinh dtin stf.

Tuy nhien con nguai kh6ng the tCJo ra vtl thu tieu duqc cdc quy lu~t dtin stf.
Nghien cuu qud trinh dtin so' phdi dljt trong quct trinh lich

(1) ENGGHEN,

Ttj dilfn kinh

ti, NXB ST, Ha n"i, 1976, trang 451

(2) CACMAC,ENGGHEN, Toan

t~p, T~p

20, trang 496

su totln di?n.


18

II.

TlNH HlNH DAN

s6 VI~T NAM TRONG Sl/ TUdNG

QUAN VOl

cAc DI~U KI~N V~ KINH TE- XA HQI TRONG LlCH SU
tri~n v~

Qua trlnh phat
m~nh

d(mg
Vi~t

me ct'ta cac

Nam da ghi

di~u ki~n · kinh

l~i

diin s6 6

di~u ki~n v~

nhflng

d~u

Vi~t

Nam chju slJ tac

kinh ttf- xa hc?i. Ljch sti dan s6

vtft ct'ta nhflng bitfn dc?ng 16n
v~

ttf- xa hc?i trong su6t qua trlnh bao

v~

cac

va xay dl,fng

da't nu6c ct'ta diin tc?c.

Nhi~u

tai li~u v~ khao c6 hc;>c da chung minh r~ng Vi~t

Nam Ia m¢t trong nhftng cai noi ct'ta loai nguoi. B'liy nguoi
tht'ty

Vi~t

Nam da

xu~t hi~n

each day chung 30

v~n

nguy~n

nam. Tu thoi ky

bang ha

d~n

hi~n n~n

nf>ng nghi~p djnh cu, nguoi c6 Vi~t Nam s6ng trong di~u

ki~n

cht't

kinh ttf- xa hc?i
y~u b~ng

r~t

da ta:y tu

thgp

k~m

Son Vi vao cu6i thoi
d~i

Bau Trb,
xuy~n

d~i

sau d6 Ia da

t~n ...

ch~

tuong ung v6i

tac va da mai,
n~n

van h6a

do da eft , n'en van h6a Hoa Binh thu¢c

dB da gina va sau d6 Ia
H~

tru6c khi xua't

va m6ng muc?i. C6ng ct,t lao df?ng

thi~n nhi~n,

da nho, rlu dn, khoan, cung

thoi

nguy~n,

khoang nam 4000 tru6c cong

n~n

van h6a

B~c

Son, Quynh Van,

Long thu¢c thoi ky d6 da m6i. V6i cuc?c s6ng thuong

bj de dqa doi hoi pluH qulin tt,t thanh nhfrng x6m lang

(cong xa) d6ng nguoi d~ ch6ng l~i thu dft, b~nh t~t va n~n d6i.
Ngh'e nong trong lua nu6c mc?t hlnh thai nong

nghi~p d~c

trung

cua khu VlJC Dong Nam A cftng da xugt hi~n each day khoang hon
5-6 ngan nam.

M~t

khac, do ban cha:t tlJ

nhi~n

sinh

v~t

ct'ta dan s6

cftng nhu t6 chuc xa hc?i thj tc?c, quan h~ quln h6n va de? tudi ktft
hon lam cho ty sua:t sinh trong thoi ky nay ra't cao khoang 60 96o.

Trong thoi ky nay do con nguoi chua c6
cu¢c s6ng hoan toan pht,t thuc?c vao tlJ
tu vong cao. Do d6,

m~c

nh~n

nhi~n

thuc v'e khoa hqc

cftng gay ra tinh

tr~ng

du ty sua't sinh ra't cao, trong thoi ky nay

--·

---~~ ... -·---····~

I

.·


19

Vi~t

s6 luqng dfin s6
Vi~t

r~t ch~m.

Nam tang

U6c tfnh s6 luqng dfin s6

Nam vao thoi ky nay khoang 20.000 nguoi.
StJ

xu~t hi~n

etta cong qt lao dC?ng

b~ng

lo~i

kim

llln dllu

tien vao thien nien ky thu 4 truck c6ng nguyen nhttng di chi khao

o Phung

c&

Nguyen, Dbng
(S~t,

thau), D
nUOC thul?c khu VlJC

nhi~t

nong

nghi~p

lqi cho

ph~n

cac nganh

ngh~

Thu~t luy~n

kim,

vi~c

su~t

thvc, cfiy hJ.a va lua nu6'c : Nang
cho phep m¢t b9

tri~n

dinh cu 6
h~U

d6i gi6 mua, kh£

r~t thu~n

phl nhieu· mau mo

(D() d
dbng), cung v6i sv phat

xu~t hi~n n~n

da lam s6'm

D~u

phat

cua tr
Vi~t

Nam. La m9t

n6ng Va §m,

tri~n

d~t

dai .

trbng cfiy Iuong

lao d
lao dt?ng trBng trqt sang chan nuoi va

khac.

Ngh~ d~t, ngh~

ngh~

ren ra doi va phat

b~t

son
tri~n

dlu xua't

hi~n.

6 Dfing Son (Thanh

Hoa), luu vvc song Ma (CBn Chfin Tien, Hoa Ll?c), song D(Bf!n Do). Ngh~ d() g6m va d() trang sue d~t d{fn trlnh d¢ th§m my
cao. Cac

di~m

dfin cu m6i hlnh thanh. Xu«t

cong lao d¢ng dlu

tH~n

hi~n

hlnh thuc phfin

Ia tach roi gifta tr()ng trqt va chan nuoi 6

Vi~t Nam. Gia dlnh nho ding b~t dlu xu~t hi~n, citng v6'i st;r

chuy~n d&i tu ch{f d¢ mAu h~ sang ch~ d¢./ph\1 h~. · Nhttng mlm
m6ng dftu ti~n cua ch~ d9 tU hftu, phllrt bi~t gia~ ngh~o dUC1C hlnh
thanh .. Nha nu6c Vi~t· Nam dAu ti~n xu~t hi~ri trong Itch sti Ia nha
nu6c Van Lang v6i 18ddoi yua Hung d6ng do.6 B~ch H~t (Vi~t TJ;i,
Vinh Phu) vao khoang ntia dlu thien niert

k:f thu . nhlt

nguy~n, bao g
cu 6

vung )uu vvc s5ng

ca. va s011g Ma, chu yffu s6ng blng

ngh~. nfing va chai

H
b.,

l~c L~c Vi~t d!nh

tru6'c C5ng

lu6L Va.~ati d6 Ia n~oc Au L~c ra doi v~ .. ph~t t.ri~n t.r~n co •sb ~at
· .. _ .

'_.:~_.··:_

.

.

.

·. ·,,J·.,

'

. .

'

:

(:\ __' :_ ::::.

·.. ,<.. l: ....i!_"~

:_ .:·;'_:t.:_-. ~-

.·.. ;~·;·

.nh~p 2 ~~l~c: L~c. >V(~t va Au Vi~t ~.t\i..ttU,;,:6,,~9,iltf}~uiphH\

.. •

.

I

'

•• ;:

,.

'

;

'

•.

f

.

'

'

'

·~

L •.

i

: :;

'

·.' ,

.. . . sinh s6rig;~h4-.y~u Jjl{tg· ngh~ ~arih caVa ·~~h,:l':~t\'~#gt,{~fyi~b~$
/

;

'

•••

• ••

........:·

:'::'

• :·, ·'.

;

' 1•

•

··;\;,t,_

, :·~.-.: '

.<· .,

, . ·,

·; ·. :·.· .:·:·;···:: j. ~:./ \; ·,. .<.~· ,' •( , .'.~:\. ·.: : <:&·\~

.·,.::

ale
•

xay ·

'·,, ·: . ·.' : r~''.:.·;l· ';,-;:· · .' ·: ,: ·

. dt;rng d\tt

' •

' I

~ ''

; . '

'

'

:'

••

1 ': 1: ••..


20

d(k canh cay h1a da ch(m dut rna song song v6i

tr~ng lua nguai

Vi~t da bi~t tr~ng mau, trc'mg dau nuoi t~m, thulin chting thu rung

va nuoi sue v~t. Chan nufii, ti~u thti cfing nghi~p va luy~n kim d~c
bi~t phat tri~n m<}.nh. gan li~n v6i StJ phat tri~n v~ kinh t~ - xa hc';}i

dAn s6 Vi~t Nam trong thoi ky

nay gia tang nhanh ch6ng.

E>liu cfing nguy~n s6 luqng dan s6 vao khoang 1 tri~u nguoi v6i
glin 140 ngan h¢, trung blnh 7 nguoi 1 h¢. TlSc d¢ tang dAn slS trung
blnh h~ng nam la 0,5%. Ri~ng vung dbng b~ng song H~ng c6 t6i

750 ngan nguoi, trung blnh 43 nguai/Km2 la m~t d¢ dAn s6 kha
cao so voi cac nuoc khac tr~n th~ gioi cung thai.

Bang 1 : oem s6 Vl~t Nom

N gubn tili li~u

tu dbu ct3ng nguy~n ddn thd kY

SlSluqng

Thai gian

f)inh
- D'llu cOng nguy~n
- Lfch su Vi~t Nam llp 1
- Lfch su VN t:U ngthuy d~n i1< X - D'llu cOng nguy~n
- D'llu cOng nguy~n
-~ngThu
-Thl!'t- Nguy~n Tra.i toan t~p
-Th~i Ly
- Phan Df,\i Nam

..

- Ph1;1m Vtin Trlnh
- Nguy~n Minh Quang
- Tt,r di~n lfch st't Vl~t Nam

- Phl;lm Bkh San
- L@V~n Lanh

HO

Ngubi

143.643
128.183

981.735
912.850
1.000.000

I

3.100.000
3.300.000

L~So

- Tr'lln Vtin Giau

79
3.129.500

- D'llu TK XIX (Gia Long) 612.991
MinhMf,\ng
771.510
'
925.184
Thi~u Trf

Gitta TKXiX (1\tf>U'c) 1.024.388
- D'llu TK XIX (Gia Long)
Minh M~ng- Thl~u Tti
Tt,rf>U'c
- Gitta TK XIX ( Tt,r E>Uc )
- D'llu TK XIX (Gla Long)
Minh M~ng - Thi~u Tti
T\f DUe
- Gia Long
- Tt,r E>Uc

4.290.000
5.023.000
. 7.171.000
8.000.000
5.000.000
7.000.000
5.000.000
8.000.000

q

Tir th~ ky thti 2 tru6c cong nguy~n d~n th~ ~y thu 8 - 9

(1)N~m1hru~., Dan s6Vi~t Nam Th~ic6 E>1;1i, t~p chfijeh su, S6Xl-~i;1992
:
'

'

..


21

sau cong nguyen. Nu6c Au L~c bj phong ki~n phfa Blc thon tfnh.
Sau hang ngan nam mat nuoc, bj no
n~n

kinh

t~

bi d5.m chtin

t~i

l~,

b6c l¢t va d6ng h6a,
ch~m ch~p

ch5, sue san xuA't

dbi s6ng

nhan dan kh6 qtc, trlnh de? van h6a khoa hc;>c ky thu~t thap kern.
Do d6, dan sO' Vi~t Nam trong thbi ky nay phluqng dan s6 thap so voi dan t()c khac.
Vi~t

Nam c6 khoang 2
Tit:

t1,1 chu

l~i

nam. Cac
ki~n

th~

tri~u

ky 15 nuoc

ra doi, chA'm dut m()t thoi ky no
di~u ki~n v~

th~

cu6i

ky 9 dan sO'

nguoi.

d~n th~

ky thu 10

D~n

t~

kinh

D~i

I~

C()

Vi~t

l~p,

d()c

keo dai hang ngan

- xa h9i trong thoi ky nay_ c6

di~u

6n djnh va phat tri~n 6 muc cao hon. 56 luqng dan s5 tang

nhanh, dC>ng thoi voi

di~n

gioi phfa Nam m6 r()ng

d~n

vao khoang 5 tric$u nguoi.
Tit:

th~

xay ra ( Trjnh

tfch duqc

M~t

Trjnh

rC?ng hon.

D~n th~

ky 15, bien

Quang Nam - Da N&ng, sO' luqng dtin s5
d¢ dan s6 vao khoang 28 nguoi/Km2
d~n

ky thu 16

M~c,

rna

thE' ky 19,

Nguy~n

chi~n

tranh lien

) dA't nu6c chia d.t,

ti~p

di~u ki~n v~

kinh t~, xa h(;)i mat 6n djnh kh<>ng phat tri~n, h~n han, mA't mita,
d6i kern xay ra, doi s6ng nhan dan co c1,1c. T6c d(> tang dan s6 bi
ch1,1ng l~i. 55 luqng dan s5 h'au nhu khong tang gitt b muc khoang
5 tric$u nguoi, do ty suat chift dan s6 rA't cao khoang tren 30 %o.
M~t d(;) dan

s6 giam chi con khoJing 13 nguoi/Km2 do di~n tfch

khong ngit:ng duqc m6 r(>ng. Rieng
h~n

6th~

ky 19,

m~c

dit

chi~n

tranh,

han, mat mila ... lien tiE'p xay ra, dOi s6ng nhftn dan kh{)

Cl,l'C,

phai tha phuong cfiu th1,1c (Van Giang, Hai Hung). Nam 1806 c6 372
xa th<>n, nam 1827 c6 108 xa thon thu¢c Hai Hung phai phieu tan
cfiu th1,1c. Nam Minh

M~ng

thu 8 - nam 1927 6 Quang Trj c6 difn

8.740 ngubi dE'n nam 1859 phieu tan mat 7.760 ngubi. ..

co cff u dan s6 tre cung v6i ty
cO.ng nhu quy

lu~t

l~ ph~t

M~c

dit

v~y

ntl 6 trong d(> tu6i sinh de cao,

sinh bi:t sau chiE'n tranh nen ty suat sinh cao,


22

lam ty

I~

gia tang dan s6 trong thoi ky nay cftng kha cao, khoang

1% hang nam. DE.{n cu6i the' ky 19 s6 luqng dan s6
khoang 8

tri~u

Vi~t

Nam vao

nguC1i.

Tir d'fiu the' ky 20 dEfn nay dan s6 Vi~ Nam khl>ng ngirng tang
l~n

v6i t6c d¢ cao. Tuy

nhi~n

a mbi giai do~n ljch st'r qua trinh gia tang

dan s6 Vi~t !':Jam cftng c6 nhftng bi(fu hi~n khac nhau.
Giai

do~n

tir d'fiu the' ky 20 dEfn nam 1954 :
D~c

thvc dan Phap thvc Sl,I xam luqc nu6c ta.
thC1i ky nay Ia dan s6 tang

ch~m

do

h~

La giai

do~n

trung chu yEfu cua

s6 chEft kha cao

~

t6c de? tang dan s6 binh quan hang nam khoang ~i~u nay chu
di~u ki~n

y(.{u Ia do
kern

l~c h~u

c¢ng v6i

n~n

d6i 1945 va cu¢c khang chiEfn truong ky
n~n

ch6ng thl,Ic dan Phap cua dan t¢c ta (
nguC1i chiEfm 9% dan s6 thoi

.

th~p

kinh te - xa h¢i thvc da.n nfta phong kiEfn

b~y

d6i 1945 cu6p di 2

tri~u

gio).

Giai do~n tu 1945 de'n 1975 :

6

giai do~n nay d~t nu6c bj

chia c~t ra lam 2 mi~n Nam B~c, m6i mi~n c6 nhflng d~c trung v~
kinh tEf- xa h¢i khac nhau, nt\n cac qua trlnh dan s6 cftng c6 nhfrng
bi~u hi~n

khac nhau.

6

mi~n Blic, sau 1954 kEft' thuc thoi ky khang chiEfn ch6ng

thvc dan Phap dan s6 tang nhanh, theo quy
tranh, sau d6 gi

v~n

con

dEfn muc 46,796o (nam 1957, 1960) ty

lu~t

a muc

su~t

tang bU. sau chiEfn

cao. Ty sua't sinh

d~t

chet giam xu6ng nhanh

ch6ng tir 15 96o (nam 1945 -1954) chi con 12,7 96o(nam 1957 -?1960)
lam cho ty

I~

tang tv

nhi~n

dan s6 kha cao khoang 3496o. Sau nhfrng

nam 1960 t6c d¢ tang dan s6 c6 xu hu6ng

ch~m l~i,

nhung

v~n

con

a muc cao. Nguyen nhan chtt yEfu Ia ty su~t sinh dan s6 giam nhanh
ch6ng do quy lu~t tang bu sau chien tranh hEft dlln tac dt.tng, them
vao d6 Ia trlnh d¢ do thj h6a ngay cang cao, s6 pht.t nft tham gia