Hoàn Thiện việc Tổ Chức Kế Toán Chi Phí Sản Xuất Và Các Phương Pháp Tính Giá Thành Sản Phẩm Trong Doanh Nghiệp Công Nghiệp Việt Nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (11.14 MB, 279 trang )
BQ GIAO DVC VA BAO T..;,O
'
,./
,./
"
~
'
D..;, I HOC QUOC GIA THANH PHO HO CHI l\tiiNH
TRu'dNG D..;,I HOC KINH TE
HA XUAN THL}.CH
'
A
A
AI
_,
K
_,
HOAN THIEN
. VIEC
. TO CHUC KE TOAN CHI
PHi SAN XUAT
,
VA CAC PHUONG PHAP TINH
'
?
~
· · GIA THAN·H SAN PHAM TRONG DOANH
NGHIEP
. CONG NGHIEP
. VIETNAM
.
.
'
A"'
LU~N
.,..~-
K
AN TIEN SI KINH TE
Thanh Ph6 H6 Chi Minh - Nam 1999
BQ GIAO DVC VA I>AO T~O
I>~ I HQC QU6C GIA THANH PH6 HO CHI MINH
TRUONG D~I HQC KINH TE
HAXUANT~CH
'
"
"
,:?
-"
K
-"
HOAN THIEN
. VIEC
. TO CHUC KE TOAN CHI
PHi SAN xuAT
"'
vA cAc PHUONG PHAP TiNH
'
,:?
?
GIA THANH SAN PHAM TRONG DOANH
NGHIEP
. CONG NGHIEP
. VIETNAM
.
Ma
~6
: S.02..11
A
LU~N
"
K
,..,
"'~
AN TIEN SI KINH TE
NGUCH HUONG DAN KHOA HOC :
PTS. Nguy~n Thj
My H~nh
Churen Yien Cap Cao 13Q Re ffO{lch '\fa Dau Tu
PGS.PTS. Dao Van Tai
T6ng £ien T~p TCJ.p Chi Pha± Tri~n lUnh Te
Thanh Ph6 H6 Chi Minh - Nam 1999
--··
-'---··---- .
-·i
lOI CAM DOAN:
Toi xin cam doan day la cong trlnh nghien cuu cua rieng toi.
Cac s6Ii~u, ke't qua neu trong lu~n an la trung thlfc va chu'a tUng du'c_jc ai
cong b6 trong ba't ky cong trlnh nao.
HA XUANTH~CH
MUCLUC
.
.
'
~
?
LOI MO I>A u ······ft······························································································l
CHU'dNGl
ca sa LY LU!NVE KE TOAN CHI PHI sANXUAT VA CAC PffiJONG
/
/
/
..._
,:J
?
A
PHAP TINH GIA THANH SAN PRAM CONG
A
NGHI~P
1.1. Nhii'Ilg va-'n d~ chung .................................................................................... 6
~•
•A ch'1 p h~1 san xuaA't .................................................................. . 6
n1ym
1. 1. 1. Kh a1
?
~ • •
' h san ph~am ............................................................. -;
niym g1a~ tl1an
1. 1 .2 . Kh a1
A
?
•
1.1.3. M6i quan h~ giii'a chi phi san xua't va gia thanh san phffm .................. 9
1.1.4. St! c§:n thie't phai
t6 chuc ke' toan chi phi san xua't va tinh gia thanh san
phffm .................................................................................................... 10
?·
1 ·"""""'
T~
o
~ kA~
~ c h'1 p h"1 san xua t ............................................................... 10
c h Uc
e to an
?
"'"
1.2.1. Ban cha't chi phi san xua't va
y nghia cua t?p hQp chi phi san xua't.. ... l 0
1.2.2. Xac d!nh ddi tU'Qng t?p hQp chi phi san xua't ....................................... 11
1.2.3. Phan lo~i chi phi san xua't.. .................................................................. l2
1.2.4. Trinh t11, phu'ong phap t?p hQp va phan b6 chi phi san xua't.. ............. 21
-1 .3. .T~
~ t~In h g1a
. ~ th'an I1 san p h~
o c h uc
am cong ng h'A
u;p ....................................... _"'8
?
A
~
1.3 . 1. Chuc
nang
va' y~ ngh-1a cua g1a~ th'an h san p h~am ................................... .:.') 8
?
•
?
~ d'~n h1 d/•
. tm
~ h g1a
·~ th'an h san p h~
13
. .2 . X ac
01 tu'<;mg
am ....................................... ')9
?
1.3.3. Phan lo~i gia thanh san philm .............................................................. 31
1.3.4. Ky tinh gia thanh va cac phttdng phap danh gia san phfrm do dang ... 33
1·-'1 ..
5 r'-ac
~ p h t.vng
.,.r{
~
t~
· ~ th'an h san p h am
~ .......................................... -'
'"'9
p~h ap
..m~h g1a
?
1.4. T6 chile ke' toan chi phi san xua't va tfnh gia thanh san ph:im
o m()t sfi
nuoc co n~n kinh te' thj tru'ong phat tri~n tren the' gioi. ...................... 51
1.4 . 1.
J:\ /•
vo1
~
h y rh ong k. . e to an
~
vo1
1vly .. ............................................................. ).)
0
A
A'
A'
).
-
-....,
1.4.2. B6i vdi h~ th6ng ke' toan cac nude thu()c Lien Minh Chau Au (EU) .. 55
1.4.3. B6i vdi h~ th6ng ke' toan cua cac nude ASEAN ................................. 56
K€t lu~n chUdng 1 .........................................·.................................................... 57
CHifdNG2
A?
A'/
.J1
A-"',
.1'?
-'
THl}C TR~NG TO CHUC KE TOAN CHI PHI SAN XUAT VA TINH GIA
'
?
,._?
.JI
.1"\.
A
A
A
THANH SAN PHAM T~I CAC DOANH NGHI:eP CONG NGHI~P VIf,T
NAM
2.1. Sa lu'Q'c ljch sii' hlnh thanh va phat triin h~ th6ng ke' toan Vi~t Nam
tu
nam 1957 d€n nay···················································································~··· 58
2.1.1. Cac thoi ditim quan tn;>ng ban h~wh va thay d6i h~ th6ng ke' toan ...... 58
?~. 1.2 .
c""au true
/ co b?an cua
? h~
A
/ ............................................... .. 60
th ong k"'
e t oan
A'
2.2. Thl,l'c tr~ng v~ k€ toan chi phf san xua't va tinh ghi thanh san ph~m
a·
n U6'c ta ........................................................................................................ 63
2.2.1. Cac quy d!nh chu!lg cua che' d() ke' toan v~ ke' toan chi phi san xua't
'h g1a
._. th'an h san p h.:!am
tm
?
hY
Lu
va
~
1957d"'
nam
en nay ................................... 6'<+
2.2.2. Th~rc tn~ng t6 chile tht1c hi~n ke' toan chi phi san xua"t va tinh gia thanh
san pha':m d cac doanh nghi~p c6ng nghi~p Vi~t Nam hi~n nay ........ 80
2.3. Banh gia chung v~ thtlc tr~ng k€ toan chi phf san xua't va tinh gia thanh
san p hA>
am (j? n ui:R
uC t a
?
h·~
ltfD
nay.............................................................. .,.... g,:,
2.3.1. Banh gia chung cac quy d!nh cua che' d() ke' toan v~ ke toan chi phi san
/ h g1a
. / th'an h san ph.:!
xur-(t
.:.. va tin
am. .. .. ... .. .. .. .. .. ... .. ... .. . .. .. .. .. .. .... .. .. .. .. ... . .. 8-)
?
2.3.2. Banh gia chung v~ th!fc tr<;tng
t6 chile thVc hi~n ke' toan chi ph! san xua't
va tinh gia thanh san pha':m d cac doanh nghi~p c6ng nghi~p nude ta
hi~n
nay ............................................................................................... 94
___
K€t lu~n chUdng 2 .................................................................•.....•.................... 98
Cm10NG3
A"'?
,
':J
'
",..,,
'
_,.?
MQT SO GIAI PHAP NHAM HOAN THI~N KE TOAN CHI PHI SAN
,.,,
'
,
,
,
,
'
?
,:?
XUA TVA CAC PHUONG PHAP TINH GIA THANH SAN PHAM TRONG
CAC DOANH NGHI~P CONG NGHI~P VI~T NAM
~
3.1. VE
.._,
~T
,
LY
A
LU~N ................................................................................. 102
3.1.1. B6 sung them ke' toan chi phi san xuftt thong dt.mg .......................... 102
3.1.2. Xay dl,l'ng ke' toan chi phi san xua't d!nh muc ..................................... 114
3.1.3. Bi~u chinh va b6 sung ke' toan cac khoan thi~t h<;J.i trong san xuftt. .. 132
3.1.4. B6 sung them danh gia san phfrm dd dang theo phuong phap ttoc lu<;ing
tu'c5ng duong tinh theo chi phi nh~p truoc xuftt truoc ......................... 144
3.1.5. Phuong phap tinh gia th~tnh san phfrm tren co sd ho9-t d()ng ............ 146
.....
~
,
3.2. VE 1\t~ TUNG DVNG ............................................................................. 156
3.2.1. V~ phtrong di~n vi m6 (cac co quan chile nang cua Nha Nuoc) ....... 157
3.2.2. V~ phuong di~n vi m6 (t9-i doanh nghi~p) ......................................... 160
l(€t lu~n ch1idng 3 ...................................................................................
K
KE T
fl • • • • • •
164
A
LU~N ..................................................................................................... 166
TAI LI~U THAM KHAO
PH"Q LVC MINH HQA
'
~
?
LOIMODAU
""
,..,
,...,
?
~
'
1. TINH CAP THIET CUA DE TAl
Qua trlnh d6i mdi co che' quan ly kinh te' d mtoc ta theo httdng chuy~n tir
n~n kinh te' ke' hot;tch hoa t?p trung sang n~n kinh te' thi tntong c6 st;( quan ly ciia
Nha Nude theo dinh huang Xa Hxet va xay dt;(ng lt;ti ht% thdng phap lu?t Va c6ng
Ct;l
quan ly kinh te' tit cilp vi IDO
de'n ca'p vi mo. Ke' toan la mdoanh nghit%p phuong phap tinh toan, ghi chep mhot;tt d()ng san xua't kinh doanh. Nho d6, nha doanh nghit%p c6 th~ bie't r6 v~ cac
du kit%n lien quan tn}c tie'p de'n tlnh hlnh kinh te' tai chinh ciia doanh nghit%p ba't
eli luc nao, xay ra d dau, giup nha doanh nghit%p co duqc nhung bit%n phap c~n
thie't d6' ki6'm soat d~ dang St:f phat tri6'n ho~c ngung trt% san XUfrt kinh doanh,
cling nhtt dt:f doan cac hot;tt d()ng trong tttong lai nh~m dt;tt duc;;c ke't qua mong
mu6n. M~t khac, ke' toan con cho ta tha'y s~t tie'n tri6'n ciia n~n kinh te' qu6c gia
qua s~t tie'n tri~n ciia cac doanh nghit%p. Nho s~t chinh xac ciia cac s6 lit%u ke'
toan, cac co quan chlic nang Nha Nude tinh dttqc mlic dong gop ci1a cac doanh
nghit%p v~ thue', giai quye't c6ng b~ng cac
Vt;I
tranh chip kinh
te giCta cac doanh
'" ....
ng h wp,
Qua trlnh phat tri€n ct1a ht% th6ng ke' toan nude ta trong n~n kinh
te ke
hot;tch hoa, thong tin ke' toan v~ chi phi san xua't va tinh gia thanh san phfrm lu6n
duc;;c cac co quan chlic nang Nha Nude quan tam quan ly va ki~m soat ra't ch~t
che, b~t bu¢c doanh nghit%p phai bao cac chi phi san xufrt theo ye'u t6 va khoan
mt;tc chi phi. Hit%n nay, ht% th6ng ke toan dang ap dt;tng th6ng nhfrt cho cac doanh
nghit%p trong n~n kinh te' thi tntong, Nha Nude kh6ng doi hoi bao cao chi phi san
1
xua't chi tie't va phuc ~P nhu thoi tiu'oc, nhung cfing quy dinh b3:t bu()c doanh
nghi~p thuye't minh chi phi san xuftt theo cac ye'u
t6. Tuy nhien, chung ta da thay
d6i co ban vt; co che' quan ly, thl vt; nslf thay d6i co ban cho phil hqp voi h~ th6ng quan ly kinh te' ciia Nha Nude. Ketoan chi phi san xuftt va tinh gia thanh san ph§'m cfing phai nghiem tile xem xet
l~i, b6 sung va xay dvng moi cho phu hqp voi nt;n kinh te' thi tnrong, chu kh6ng
chi dll'ng d bao cao tai chinh vt; chi phi. Phftn Ion thong tin ke' toan vt; chi phi
khong con Ia thong tin cong khai, rna la thong tin bi m?t ciia doanh nghi<%p. \-l
vi<%c phan lo~ri va xu ly thong tin phu hqp theo tii.'ng tlnh bu6ng la co sd de~ ra
quye't d!nh dung d3:n phat tri~n doanh nghi<%p trong moi tru'dng kinh doanh c~nh
tranh.
H~ th6ng ke' toan nude ta dang ap d1;1ng bao g6m h6n hc;5p ke' toan tai chinb
va ke' toan quan tri, thong tin cua ke' toan phai cong khai. Cac mldc c6 nt;n kiiLI-J.
te' phat tri~n theo co che' thi truong, phftn IOn tach roi ke' toan tai ch1nh va ke'
toan quan tri rieng, thong tin ke' toan quan tri rnang tinh bi m?t ciia doanh
nghi~p. Ke' toan chi phi san xua't va tinh gia thanh san ph§'m la m
ye'u cua ke' toan quan tri. Hi~n nay, Ban chi d~o cai each ke' toan trung uong
dang nghien
CUll
va so~n thao ke' toan quan tri d6 huang dfrn cac doanh nghi~p
tht}'c hi~n la vftn dt; cftp thie't.
TU' tinh cftp thie't n6i tren, toi chqn dt; tai nghien cuu ·'Hoan thi~n vi<%c t6
chuc ke' toan chi phi san xua't va cac phu'ong phap tinh gia th?mh san ph§'m trong
doanh nghi<%p cong nghi<%p Vi~t Nam" nh~m gop phftn giai quye't m
s6 va'n
d~
v® ly lu?n va st_r ling dl;lng vao thtrc ti~n hi~n nay ciia: ke" toan chi phi san xuftt va
cac phuong phap tinh gia thanh san phffm, d6 c6
t~i
cac doanh
nghi~p
cong
nghi~p Vi~t
thi quan ly chi phi
c6 hi<%u qua
Nam.
2
2.
y NGHIA KHOA HOC vA THVC TIEN
Lu~n an gop phftn lam r6 ly lu~n va tht.tc tic3n v~ ke' toan chi phi san xufit
va cac phuong phap tinh gia thanh san phfrm t~i cac doanh nghi~p cong nghi~p
Vi~t
Nam.
Qua trinh hinh thanh va phat tric3'n ke' tmin Vi~t Nam trong thoi gian qua
phftn IOn gan voi n~n kinh te' ke' ho~ch hoa t~p tmng, vi v~y ly lu~n v€ ke' toan
chi phi va phll'dng phap tinh gia thanh san phfrm dtt<;>c thua ke' de'n nay c6 nhieu
vfin de khong con phu hqp va ding c6 nhi~u va'n d~ chua dtl'
kinh te' thi tntong theo dinh huang Xa HQi Chu Nghia, chung ta chtta c6 nhieu
kinh nghi~m trong vi¢c xay dt}ng va quan ly kinh te' theo m6 hinh nay, do c1o
chung ta cftn nghien CUll va hQC hoi ly lu~n ke' toan chi phi d cac mtoc c6 nen
kinh te'. thi tn:tong phat tri&n lau d6i, nh~m
b6
sung vao h~ th6ng ly lu?n
ke' to9.n
chi phi ella ke' toan Vi~t Nam hi~n nay.
Ke toan
Ia mt?t c6ng c1;1 quan ly kinh te', ph1;1c v1;1 cho s~r quan
ly va
pha.t
triin kinh te' cua qu6c gia. Bfit ky qu6c gia nao cling c6 nhfi'ng dqc thu r3eng. Cf
mtoc ta, s6 ht<;>ng cac doanh nghi~p Nha Nu·oc vftn con chie'm ty trQng IOn; gia tr!
san llt<;)ng c6ng nghi~p t<;tO ra d cac doanh nghiQp nay vftn con giu vai tro c1i
ly lu~n
qua,
?
ke toan chi phi va nhtrng kinh nghi¢m qwln ly eli a cac mloc kh~ic co hii$u
~h'
L
te' quoc dan theo chinh sach eli a Nha Nu'oc. Vi v~y, mu6n itng d~ng
1
hAQ tt'· wng
A'
k~' t '
l ., .
' co' tmn
'
f
·e oan \1'IQt NT am p.na1
xay dVng v1ra
cn2.t U.0-c
t-h"u
rieng, CO tinh k€' thlra,
A
Vlia
phai hQi nh?p
1~ cua ke toan mang tinh quoc
A
VaO CaC
1
nguyen ti:\c dmftn
,
,'
illl,I'C,
thong
te'.
..,
.)
3. Ml)C DICH NGmEN CUU
Hoan thi~n m()t buck ve mi;it ly lu~n ke' tmin chi phi san xua't va cac phuong
phap tinh gia thanh san phffm tC;ti cac doanh nghi~p cong nghi~p Vi~t Nam trong
nen kinh te' thi truong, tn3n co sd d6 de ra cac giai phap ling dl;lng vao thvc ti6n
Vi~t Nam, nhAm nang cao cha't htqng cong tac ke' tmin chi phi san xua't va tinh
gia thanh san phffm phl;IC Vl;l cho quan ly san XUfrt kinh doanh CO hi~U qua.
4. DOI Tu'<)NG
vA PHl}.M VI NGHIEN cuu
Lu~n an nghien cuu cave m~t ly lu~n va th1fc ti6n cua vi~c t6 chile ke' toan
chi phi san xua't va cac phu'ong phap tinh gia thanh san phffm d ta't ca cac loC;ti
hlnh doanh
nghi~p
cong
nghi~p Vi~t
Nam.
Lu~n
an khong nghien cuu chi phi
phat sinh ngoai san xua't cling nhu' each ling xli' chi phi d~ ra quye't d!nh kinh
doanh.
s. PHUONG PHAP NGHIEN c-ou
V~n d~mg
phuong phap duy
v~t bi~n
chung, duy
v~t
lich sli' Jam phttong
phap chu c1C;to trong nghien cuu, ke't lH.Jp sli' d1;1ng d6ng be) cac phuong phap
Quan sat, phan tich h~ th6ng, th6ng ke, chQn mfru, so sanh va t6ng h<;lp, ...
Ngu6n tai li~u nghien cuu v6 ly lu~n la t~li li~u ke' toan trong va ngoai
rntoc. E>anh gia t6ng quat thljc ti~n ke' toan chi phi san xua't va cac phttong phap
tinh gia thanh san phfrm, thong qua vi~c thu nh~p, t6ng h<;Jp va phan tich cac
thong tin ke' toan t?i cac lo~i hinh doanh nghi~p cong nghi~p Vi~t Nam tn§n d!a
ban Thanh Ph6 H6 Chi Minh va klm c6ng nghi~p Bien Hoa.
Bong gop mOi cua lu~n an
Bong gr)p v6 m~.t ly lu~n nhu di~u chinh, b6' sung va xay dlfng moi m
s6
n<)i dung cua ke' toan chi ph1 san xua"t va cac phttc:ing phap tinh gia thanh san
4
phfrm, d~ co th~ ll'ng d~ng vao vi~c ho?m thi~n t6 chll'c ke' toan t~i cac doanh
nghi~p
cong
nghi~p Vi~t
Nam.
Bong gop v~ m~t th11c ti~n nhu dua ra cac giai phap d6ng b
ly
tai chinh Nha nude de'n s11 v~n d~ng ~i doanh nghi~p. Lam cho ke' toan chi phi
nude ta linh ho~t han, h
qu6c te', nh~m t~o di~u ki~n thu~n l<;5i d~ cac doanh nghi~p co v6n dftu ttt mtdc
ngoai t~i nude taco th~ ll'ng d~ng h~ th6ng ke' toan Vi~t Nam cho quan ly kinh
te' tai chinh cua hQ.
CHl10NG 1
?
,
~
,.,
,?
, ..: ' ,
.,....,
' ,
C(j SO LY LU~NVE KE TOAN CID PHI SANXUAT VA CAC Pm.faNG
-'
,
.!'
?
'
A?
A
A
PHAP TINH GIA THANH SAN PHAM CONG NGHI:eP
1.1. Nhfi'ng va'n d~ chung
1.1.1. Kluii ni~m c!ti phi sdn xuflt
Theo K.Marx co diu "gia tri h~mg h6a = C + V + M" [35,179], trong d6 :
C la toan bQ
phfrm gQi
tl(
li~u san xuftt da tieu hao trong qua trlnh san xufrt 19.0 ra san
la hao phi lao d()ng v~t h6a.
V la chi phi ti~n llrong, ti~n c6ng phai tra cho ngtroi lao d()ng tham gia \•ao
qua trlnh san XUfrt t9.0 ra sftn phim gQi la hao phi lao d()ng song.
M la gia trj mdi do lao d()ng sO'ng tla gia tri
th~ng
dtr.
Xer dtroi g6c dQ ct1a nha doanh nghi~p khi tie'n hanh san xua't thl phai
2 bQ ph~n chi phila
c +v
bo
ra
va duc;Jc gQi la chi phi san xua"t.
Nhtr v~y, chi phi san xua"t trong cac doanh nghi~p san xua't la toan bQ hao phi
v~ bo dQng v~t h6a va lao d()ng song bi~u hi~n b?ing ti~n
chi ra d0 tie'n hanh cac ho
rna
cloanh nghi~p
da
ky nha't c1!nh.
Chi phi v~ lao d()ng v~t h6a bao g6m doi tu'Qng lao d()ng nhtr nguyen v?t
li~u, nhien li~u ... ,va tu: li¢u lao d()ng nhu' nha xtrdng, may m6c, thie't bi, c6ng ct~
dting cq ... , mf)t s6 chi phi khac nhtr chi jJhi dich
Vl._l
thue ngoai, mua ngoai,
ca.c
khoan phi, 1~ phi ... trong qua trlrtb san xuf~·!:.
Chi phi v0 lao di}ng s6'ng 1a tir.~n ltiong cua jao d(?ng tn_rc tie·p s<:l.n xuat, lao
dong quan l:Y· t<;ti ctic pban xu'dng va cac khoan pht.l cip theo lu\ing nhu' bao hi~m
'-~·
xa bq1, k'mb p h'1 cong coan, bao h;cm
y ce, ...
-
A'
A
_,
'
?
/
.,
r
'·'
M()t khai ni<%m khac: "Chi phi san xua't Ia cac khoan chi phi phat sinh nh~m
d€' thlfc hi<%n san xuit trong m()t
t6
chuc. N6 bao g6m chi phi nguyen v~t li<%u
tnfc tie'p, chi phi lao d()ng tnfc tie'p va chi phi san xua't chung." [47,219]
Theo t6i, ca 2 khai ni<%m tren xet v~ n()i dung co ban la nhu' nhau.
H(;lch toan chi phi san xua't se tra IOi cho cac cau hoi : cac chi phi phat sinh
nhtt the nao? Theo ttrng lo(;li chi phi gl? Phat sinh d dau? Phat sinh vl IDl.fC dich
gl? B€' lam gl?. Chi phi san Xllllt cua doanh nghi<%p phat sinh thuong xuyen trong
su6t qua trlnh tdn t(;li Va hO(;lt d()ng san XUfrt CUa doanh nghi<%p, nhtlng d€' phl;!C Vl.J
cho quan ly v:l h(;lch toan kinh doanh chi phi san xua't phai dtlc;Jc t?p hc;Jp theo
tung thai ky : Hang thang, hang quy' hang nam phil hc;Jp vdi ky ke' hO(;l.Ch va bao
cao ke toan.
Doanh nghi<%p san xua't trong qua trlnh ho(;lt d()ng san xua't kinh doanh phat
sinh nhi~u chi phi, ke toan cAn t?p hc;Jp dung chi phi san xua't va chi phi ngoiti
san xuat. Chi phi san xua't chu yeu phat sinh t(;li cac phan xuang tien hanh siin
xua't. Chi phi ngoai san xua't chu ye'u phat sinh trong khau ltru thong va chi pl11
quan ly doanh nghi<%p n6i chung.
1.1.2. Kluii ni?m gid tlziuzlt san plzflm
Cac quan di€m khac nhau v~ h(;lch toan kinh te se c6 cac khai ni<%m gia
~hJ.nh khac nhau.
Vi d~ c6 m(>t s6 chi phi nhu' tra Hli ti~n vay, cac khoan thi~t h;;ti
ngoai ke' ho(;lch san xufrt, ... phai tinh vao gia thanh
aquan di€'m nay nhr!'ng aquan
die'm kbac thl kh6ng tinh. Nhln chung gia thanh c6 3 d~c thu sau :
- Thli nha't: Gia thanh bao gio cling la nhung hao phi v&: lao d()ng v~t h6a
Va lao c1qng s6ng trong qua trlnh San xu.ft t(_l.O nen san ph~m, dtch Vt.l.
- Thu hai : Gia thanh la chi tieu t6ng hc;Jp lu6n drrc;>c bi€u hi~n dtrdi hinl1
thai ti6n t~.
7
- Thu ba: Gia th~mh la hao phi c6 m1;1c dich, ke't qua g6m nhung chi phi bO
ra d€ chuffn bi san xua't va tieu thl;l san phffm.
Khai ni~m gia thanh con duqc phat triGn dtroi cac hinh thrrc khac nhu:
- Chi phi tn,tc tie'p, chi phi gian tie'p my theo phudng phap h~ch toan chi
phi VaO san phffm Va lao V\!.
- Chi phi cong ngh~ san xua't, chi phi thu mua, bao quan, chi phi quan ly,
chi phi tieu thl;l, ... tuy theo vai tro cua n6 doi voi qua trinh san xua't.
- Gia thanh phan xudng, gia thanh xi nghi~p, gia thanh toan b(>.
- Cac chi phi tinh vao hoi;ic khong tinh vao gia thanh nhu' tra lai ti~n vay
cho san xua't, chi phi thi~t h~i ngoai dinh muc, ...
M(>t so tai li~u khac, "Cac chi phi san phffm (product cots) la nhfrng chi phi
gfin lit'~n VOi cac san phffm du'QC san XUfrt ra hoi;ic du'<}C mua. 8oi VOi cac san
phftm san xufrt cong nghi~p cac chi phi n.ay g6m chi phi nguyen li~u, lao dt)ng
tnrc tie'p va chi phi chung "[9 ,23]. Hoi;ic "Chi phi san phfrm dttqc tinh cho nhung
ddn
vi chi phi va
du<;jc xem nhu' la chi phi cua nhling san phfrm rieng bi~t. Chi
phi san ph~m bao g6m nhling chi phi lnlC tie'p
Va
nhling chi phi gian tiep ho~C
chi phi chung ... " [47,263].
Theo toi, d nghia hyp gia thanh san xua't san ph~m la chi phi san xua't du'<}c
tinh cho m(it khoi ltl<;jng ho~c m(it ddn vi san ph~m do doanh nghit%p san xua't
hoan thanh.
0 nghia r(ing, gia
thanh toan b(i san phfrm la nhli'ng hao phi v~ lao
c1(ing s6ng va lao d(ing v~t h6a du'qc bi&u hit%n bilng tien da thtrc chi cho
san xua~t
va tieu thq sa.n phim.
Chi phi san xuat duqc xac dinh cho til'ng loq.i san pb:fm ho?c m(it kh6i
iti'<}ng c6ng VlQC da hoan thanh theo toan b(i quy tr1nh san xufrt dlfthanb thanh ph~m, ho~c hoan thanh m(it hay m(it
s6 cong GO
djnh dtrqc gqi la gia th~mh ban thanh phtm.
Q
u
1.1.3. Mffi qua1z h~ giila chi plzi san xuift va giti thanh san phtlm
Chi phi san xufrt Hi chi phi dftu vao cho qua trlnh san xufrt cua doanh
nghi~p, con gia thanh san ph§:m Ia chi phi dftu ra cua qua trlnh san xuftt d6. NQi
dung cua chi phi san xufrt va gia thanh san phftm vlia c6 tinh rieng bi~t vlia c6
m6i quan h~ rfrt ch~t che vdi nhau.
Nhung,...... mat
. khac nhau th€ hien:
.
- Chi phi san xufr"t luon luon ga:n vdi thai ky phat sinh chi phi nha"t dinh, con
gia thanh san phfrm l?i ga:n vdi kh6i lu'<;Jng san ph§:m, cong vi~C lao VlJ da san
xua"t hoan thanh.
- Chi phi san xufrt trong ky bao g6m nhung chi phi phat sinh tht,tc
nay khong phan bit?t chi phi d6 phai tra cho ky tntdc
ho~c
te' C5 ky
tra tntoc cho ky sau,
chi phi san xuftt m6i ky d
g6m phfrn ldn chi phi san xufrt ky nay va m
C5
l
- Trong mky nay tlntCing khong khdp vdi chi phi san xua"t ky nay chuy~n sang cho ky s::w,
nen t6ng chi phi san xua"t trong msan phfrm hoan thanh trong cling ky d6.
5_d (.lfJ 1: !Vloz quan h? giila chi phisdn xuilt (CPSX) va giG t!zan!z san plzflm
f
fs_x~~~-~ac_:~~~:"'~:i___ __
____ -=~-~~~~!-~~~-x~fi~-p~fa t-s~~~ ~~-~~:________________
_ I- - -
T6n~ gia thanh san phfrm ~oan thanh
CPSX k)· nay chuy6n sang kY sau
I
M{fi quan hi$ ch~t che th~ hi~n :
- Chi phi san xufrt va gia thanh san philm a:€u la Slf hao phi v<3 lao df?ng . . . 0-t
h6a va lao d<}ng song du'qc ke toan th€ hi~n b~ng ti€n.
9
- ·chi phi san xua't trong ky Ia din
cu d6'
tinh gia thanh san ph5m, bie'n
c1()ng v~ chi phi san xua't c6 anh hu'dng tntc tie'p de'n gia thanh san phftm.
1.1.4. S\f cfin thie't phai t6 chuc ke' tmin chi phi san xua't va tinh gh1 thanh san
pham.
Trong cac doanh nghi~p san xua't cong tac
san XUfft Va tfnh gia thanh san ph5m CO
t6
y nghia
chuc ke' toan t?p h<;p chi phi
Slf tdn
quye't dinh cho
~i Clia
doanh nghi~p trong n~n kinh te' thi tru'ong.
Mu6n
t6
chuc t6t ke' toan chi phi san xua't doi hoi doanh nghi~p phai c6
nhan vien ke' toan chi phi thanh th1;1o chuyen mon, phai xay dttng be) may
ke
toan ho1;1t d(>ng nhip nhang voi cac quy che' ke' toan tai chinh nc?i b(> r6 rang, l?p
ke' hO<;lCh chi phi cho tii"ng khoan
illl;IC
chi phi, titng ky san xuat, phai xac djnh
dung d6i tu't?p h<;;p ya phan b6' chi phi san xuit,
hc;fp
t6
n,r, phuong phap
chuc chung tit va luan chuy~n cht:I'ng n:t
ly, ghi chep tung lo1;1i chi phi theo dung dia di~m phat sinh ...
ly
N1u6n quan
t6t gia th~mh san ph5m doi hoi ke' toan doanh nghi~p phai
tinh dung, tlnh du chi phi vao gia thanh cac l01;1i san phifm do doanh nghi~p S~ln
xua"t ra. Tinh dung la tinh toan chinh xac, dung voi chi phi c6 lien quan dtS S
tinh gia thanh va ch<;>n cac tieu thuc phan b6' chi phi h<;ip ly. Tinh
c1u I a tinh to an
dfry cill m<;>i hao phi d:a bo ra tren tinh thfrn h1;1ch toan kinh doanh, lo~i bo m9i
ye'u t6 bao dip, nhfi'ng chi phi mang tinh chit tieu clfc, chi phi 1J1ong hqp 1~ theo
dung che' d(> ke' toan, tai chinh quy cqnh.
1.2.
T6 clni'c ke to~1n chi phf san xu::ft
1.2.1. Blm cllfit chi phi san xuilt va j nghTa ciia tijp lu;p chi pld san
xu.at
·rrong ncn san xuat nang h-oa, ct oan h ng h Itfp
.. 1Uon
,
, den
, / vu;c
-quan tarn
·~
?
~-
•
,
~
~
be), rc:.
]_()
phi san xua't tu' ban chii nghia (ky hi~u : K), K.Marl bi~u hi~n "K = C + V"
[35, 179], trong d6 "chi phi san xua't tu' ban chii nghia Ut st! chi phi v6 tu' ban rna
nha tu' ban bora d~ san xua't hang h6a"[35,179], nhu' v~y ne'u chi xet ban cha't
ct1a chi phi san xua't thi d6 la st! chuy~n d!ch v6n san xua't- chuy~n dich chi phi
ciia cac ye'u to' san xua't- ciia doanh nghi~p vao d6i tu'cjng san xua't.
T~p hqp chi phi san xua't c6 cac y nghia co ban
nhu' :
- Mu6n tai san xua't md r<)ng thi doanh nghi~p phai bie't duqc "cac khau co
ban nhu' san xua't, phan pho'i, trao d6i va tieu dung "[35,88], trong d6 "khau san
xua't la khau dfiu tien, co ban va quye't dinh nha't"[35,88]. Vi v~y doanh nghi~p
trong n6n san xua't hang h6a t6n t~i nhu' the nao ph~ thUQC ra't IOn vao vi~c ki~m
soat va sii' d~ng chi phi san xua't c6 hi~u qua hay kh6ng.
- T~p hcjp chi phi san xua't dung va dii, phan Io~i r6 tirng Io~i chi phi, phat
.sinh d dau, lUc nao va cho d6i ttrqng san xua't nao phai phil hqp voi yeu cfiu
thong tin quan tri m<)t each kip thoi, giup nha quan ly doanh
nghi~p ho~ch
dinh
dti'CJc v6n cfin san xua't, quan ly va stl' dtJng ngu6n l~rc doanh nghi~p c6 hi~u qua
nha't.
1.2.2. Xdc djnh doz lllf!ng tij.p lu;p chi plzi sibz xuilt
B6i hi'CJng t~p hcjp chi phi san xua't la ph~m vi gioi hq.n rna chi phi san xua't
dn phai t~p hCJp theo d6, tht!c cha't la xac dinh noi phat sinh ra chi phi va noi
chiu chi phi. Cac din eli d~ xac dinh do'i tu'<;ing t~p hCJp chi phi san xufit la :
- Bi~ di~m phat sinh chi phi
- B~c di~m va c6ng d~ng chi phi
- B~c di~m quy trinh c6ng ngh~ san xua"t
- B~c di~m san ph~m san xua't
- Co ca'u
t6 ch(rc san xua't.
- Trlnh dQ quan ly va yeu cfru h0Ch toan kinh doanh cua doanh nghi~p.
11
Mu6n xac dinh dung d6i tu'<;ing t~p h<;ip chi phi san xua't thl vi~c d~u tien
phai din eli vfw d~c di~rn phatsinh va cong dt;mg cua chi phi trong san xua't. Tuy
theo co ca'u t6 chuc san xua't, yeu c~u va trlnh d(> quan
ly
san xua't kinh doanh,
yeu c~u hl;lch toan kinh doanh cda doanh nghi~p rna d6i tu'<;ing t~p h<;ip chi phi
san xua't co th~ Ia toan b() quy trlnh cong ngh~ san xua't toan doanh nghi~p hay
nrng giai do(;ln cong ngh~, tUng phan xu'dng san xua't, t6 d()i san xua't. Tuy theo
quy trlnh cong ngh~ san xua't va d~c di~rn cua san phftrn rna d6i tu'<;jng t~p hqp
chi phi san xua't c6 th~ la tUng nh6m san phftm, tUng lo(;li san phftm, tUng don d~t
hang, tUng lo(;lt hang ho~c tUng bsan phftrn [5], [8], [33], [34].
Khi xac dinh dung d6i tu'<;jng t~p h<;jp chi phi san xua't se t9-0 di~u ki~n thu~n
l<;ji t6 chuc t6t ke' toan chi phi san xua't tl.r khau ghi chep ban d~u, t6ng hqp va
phan b6 s6Ii~u, t6 chile tai khoan, s6 sach ke' toan t6ng h<;5p va chi tie't d~u phai
theo dung doi 1l1'<;jng da dtt<;jc xac djnh, giup cong tac tinh gia thanh san phftm kip
thoi va chinh xac.
1.2.3. Plziin lo{li chi phi si'uz xuiit
M~c dich cua vi~c phan lo9-i chi phi san xua't Ia .nh~rn quan ly t6t chi phi
theo tung lo9-i, t9-o ra cac thong tin chi phi hfi'u hi~u cho vi~c ra quye't dinh tang,
giam, cat ho, ... chi phi thich h<;5p va khong thich hqp cho san xua't. Do v~y, hi~n
nay c6 nhi~u quan di€m phan lo9-i chi phi san xua't voi nhi~u tieu thuc dtt<;jc chQn
phan lo<;ti khac nhau, tily thu()c vao trlnh d() nh~n thuc, trlnh d(> quiin ly d m6i
mtoc, m6i thoi ky. Trong lu~n an nay, xin trlnh bay cac each phan lol;li mang tinh
ph6 bie'n trong h~ th6ng kc' toan Vi~t Nam, d6ng thoi co il'lnh bay nhung each
phan lo(;li chi phi theo m(>t so quan di~m khac va xet chung c6 tac dt,Jng gl trong
m~c
dich quan
ly chi phi san xua't c6 hi~u qt!a. Doi khi cling m(>t tieu
thuc chQn
phan lo<;li voi n(>i dung nhu nhau, nhu'ng c1u'<;jc gQi voi nhung ten khac nhau, thl
12
trong ph~n nay cling se trinh bay chung theo ten m()ttieu d~. DltcH day la cac
each phan lo::ti phd bie'n :
1.2.3.1. Phiin lo(ji chi phi sluz xuift theo ytu tff
each phan lo::ti nay Ia din eli vao n()i dung, tinh cha't kinh te' cua chi phi san
xua't khac nhau dt1 chia ra cac ye'u to' chi phi, m6i ye'u t6 chi phi chi bao g6m
nhung chi phi c6 cilng ndau va m1:1c dich ho~c tac d1:1ng chi phi d6 nhu the' nao. Vl v~y each phan lo::ti
nay con gQi la phan lot;li chi ph£ sdn xuat sdn xua't theo nqi dung, t£nh chdt kinh te'
cua chi ph£.
V6 tht:fc cha't chi c6 3 ye'u to' chi phi la chi phi v~ d6i tu'cJng lao d()ng, chi phi
v~ lao d()ng va chi phi v~ tlt li~u lao d()ng. Tuy nhien dt1 c6 dttcJc thong tin chi
phi m()t each c1:1 tht1, chi tie't nh~m ph1:1c Vt.I cho vi~c xay dvng dinh mile v6n san
xua't, dV toan chi phi va kit1m tra tht:fc hi~n chi phi san xua't, nguoi ta chi tie't h6a
n6 thea tung n9i dung kinh te'. Tuy theo ycu diu, trlnh de) quan ly d m6i mtoc,
m6i thdi ky rna mile de) chi tie't ciia cac ye'u t6 khac nhau. Theo quy dinh ciia che'
de) ke' toan Vi~t Nam hi~n nay, cac ye'u t6 chi phi san xua't g6m c6 5 ye'u t6 cd
ban : [31, 400-457]
-Chi phi nguyen
li~u, v~t li~u
Bao g6m ta't ca chi phi nguyen li~u, v~t li~u, nhien li~u, pht.I tung thay the',
~Jng ClJ
J.q.ng C~l XUfrt dung cho san XUfrt kinh doanh trong ky bao cao tnl' nguyen
v~t li~u ban ho~c xua't dung cho xay d~tng cd ban.
- Chi phi nhan cong
Bao g6rn toan be) nhfi'ng khoan ti~n phai tra, phai thanh toan cho cong nhan
tn_(c tie'p san xua't san phftm, va ca nhan vien quan ly t::ti noi san xua't nhu ti~n
htong, ti6n cong, cac khoan pht.I ca'p, va cac khoan phai trich theo hrong dung
13
theo quy d!nh cua che' ddoan.
-Chi phi kha'u hao tai san c6 diflh
Bao g6m toan b- Chi phi d!ch
v~
mua ngoai
Bao g6m toan bben ngoai nhu ti~n di~n, ti~n nu'oc, di~n tho<;1i, bu'u phi, bao td may moe thue
ngoai ... piwc v~ tn}c tie'p cho ho~t d- Chi phi b~ng ti~r. khac
Bao g6m toan bphi da neu tren, chilng h~n nhtr' : chi phi tie'p khach, chi phi hxua't, ...
Tac dt,mg : Phan lo(;li chi phi S
va
ty trc_mg cda tii'ng ye'u to chi phi san xuat d€' phan tich danh gia tlnh hlnh tht_(c
hi~n d~t toan chi phi san xuat, cung cap tai li~u tham khao d€' l~p dt_r' toan chi phi
san xuat, l~p ke' hO<;!Ch cung ling V~t tlr'; chu£n bi quy ti~n ltr'Ong, tinh toan nhu
du v6n d.n cho san xuclt; Cung cap so li~u d€' l~p bao cao chi phi san xuat theo
yfu t6 0 bang thuye't minh bao cao tai chinh.
0 tai Ii~u ke' toan khac, phan chia chi phi san xuat theo yeu t6 ra lam 7 yeu
to [34,124-125], ho~c 8 yeu t6 [4,72]. ThJ!c chat 7 hay 8 ye'u to chi la chi tiet hon
nua cda 5 ye'u to da trlnh bay.
1.2.3.2. Pltiin lo{li chi phi san xuilt theo khoan m~lC
M6i yeu t6 chi phi san xuat phat sinh trong ky d~u c6 mqc dich va c6ng
dt_mg nhat d!nh d6i voi ho~t d9ng san xuat. Theo cphi dtr'QC phan
lo~i
can CIT Vao nhfi'ng chi phi CO cung
D}\lC
ctich va cong dl;mg,
14
khong phan bi~t chi phi d6 c6 ngQi la phan loqzi chi phi sim xuat theo m!fC dich va cong d!fng cua chi phi. Tuy
thukhac nhau rna quy d!nh s6ll1<;>ng khoan m'Qc chi phi cfing lc.hac nhau. Trong qua
trlnh phat tri~n cua h~ th6ng ke' toan Vi~t Nam da tll'ng c6 11 khoan m'Qc, r6i 9
khoan mt;tc. Theo each h(;lch toan cua h~ th6ng ke' toan mtoc ta hi~n nay, toan b9
chi phi san xua't phat sinh trong ky dl1<;>c chia ra lam 3 khoan mt;tc chi phi:
- Chi phi nguyen li¢u, w)-t li¢u tr~tc tie'p: Bao g6m ta't ca chi phi nguyen li~u,
v~t li~u chinh va v~t li~u pht;t rna doanh nghi~p da sii' dqng tr~rc tie'p cho san xufrt
san phfirn trong ky. Khong tinh vao khoan rnl;JC chi phi nhfi'ng nguyen li~U, V~t
li~u dung cho vi~c quan ly san xua't.
- Chi phf nhan cong trl;(c tie'p : Bao g6m toan b9 nhung khoan ti~n phai tra,
phai thanh toan cho cong nhan tr~r'C tie'p san xua't san phfim, tn}C tie'p th~r'C hi~n
cac lao Vt;l, dich V~l nhtr' ti~n ltr'ong, ti~n cong, cac khoan pht;l cfrp, Va CclC khoan
phai trich theo ll1ong dung theo quy dinh cua che' d9 nhl1 bao hi~m xa hqi, bao
hi~m y te', kinh phi cong doan.
- Chi phi sdn xuat chung: Chi phi san xua't chung la cac chi phi phat sinh t(fi
phan xl1dng san xua_'t phqc Vt;I chung cho qua trinh san xua_'t, che' t(fO san phfrm,
ng<;>ai tru chi phi nguyen v~t li~u v~t tn}c tie'p va chi phi nhan cong tn.rc tie'p.
Tac d\mg : Dtt toan dtr'QC cac khoan mt~C chi phi tn;mg ye'u trong chi phi san
xuit. Cung dip s6Ii~u cho cong vi~c xay dt:fng d!nh mile gia thanh va quan
ly
gia thanh san phffm theo khoan illl~C. Tinh toan nhanh gia thanh san phftm va
ban th~mh phfrm trong qua trlnh quan ly chi phi. Phan tich tinh hlnh tht}c hi~n gia
thanh thco khoan mqc chi phi.
0 mcong tn}c tie'p dtr'<;)c gQi la chi phi ban dftu (prime cost), chi phi nay chie'm t}'
15
tn;mg IOn trong chi phi san xufft. Ne'u ke't h<;ip chi phi nhan cong tnfc tiep voi chi
phi san xufft chung thl t~o nen chi phi chuy6n ddi (conversion cost) hay con gqi
la chi phi che' bie'n, chi phi nay c6 tac d~ng chuy6n ddi nguyen v~t li~u thanh
thanh phffm. B6i voi nha san xufft Slf phan lo~i nay rfft quan trqng, n6 cho thffy
cac nhan t6 quye't dinh de'n s6 ht<;ing va chfft ht<;ing san phffm. Ngay nay, cong
ngh~ san xua't ngay cang hi~n d~i, tlf d(>ng h6a cao thl chi phi chuy@n ddi ngay
cang chie'm ty trqng IOn trong chi phi va n6 thuc dffy tinh c~nh tranh ciia san
phffm. Phan lo~i chi phi nay, c6 th6' tom Hit theo so d6 2 [9,24].
Sd dfi 2 : Plziin loCJi chi phi sluz xuift theo chi phi ban ddu
Chi phi nguyen
v~t li~u tnfc tie'p
I
Chi phi nhan
cong tnfc tie'p
va chi phi chuyin dffi
Chi phi san xuat
chung
Chi phi ban dfru
1.2.3.3. Plzan loqi chi phi slm xutit theo moz quan lz~ voi difi lillfng clzju chi phi
Chi phi du<;ic chia lam 2
-
lo~i
:
Chi phf trztc tilp : la nhfi'ng chi phi san xua"t c6 quan h~ trlfc tiep che t~o
ra mtnrc tiep va chi phi nhan cong trlfc tiep san xua"t.
- Chi phi gian tie'p : La nhling chi phi c6 lien quan den vi~c san xua"t ra
nhi6u lo~i san phffm, lo~i chi phi phai t?p h<;ip chung r6i tie'n hanh phan bd cho
cac d6i tlJ<;ing c6 lien quan theo m(>t tieu thuc thich h<;ip, d6 chinh la chi phi san
xua"t chung .
16
Tac dQ.ng : Cach phan
lo~i chi phi nay
c6 y nghia d6i voi vi~c xac d!nh
phu'dng phap ke' roan t~p h<;lp va phan b6 chi phi san xua't cho cac d6i tu'<;lng meach chinh xac, h<;lp ly.
Trong tai li~u khac cling chia chi phi san xua't ra thanh 2 lo~i nhu' tren
nhung c6 ten gQi la phan loc;i chi phi sdn xw1't ciin cLt vao khd nang quy nc;p chi
phi sdn xw1t vao trong qua trznh sdn phtlm [33,143]. M(>t each tu'dng tt1 nhu'ng c6
ten gQi khac Ia phan loc;i chi phi theo phc;m vi va vai tro cua n6 trong qua trznh
san xuat va du'QC chia ra 2 lo~i : "chi phi Cd ban va chi phi chung" (8,11], ho~c
m
chi phi va dtl'<;lc chia lam 2lo~i: chi phi ddn nha't va chi phi t6ng h<;5p [5,14].
1.2.3.4. Ph fin lo{li chi phi san xuift theo moz quan h~ vdi khozlrif!ng san phd,m.
Can c(t vao m6i quan h~ tttdng quan gifi'a chi phi va kh6i ht<;5ng san phftm,
chi phi san XUftt dtl'QC chia lam 3 lo~i:
- Chi phi khd bie'n : La nhung chi phi thay d6i theo ty 1~ thu~n voi slf thay
d6i eli a kh6i hi'<;lng san phffm san xua't trong ky' tuy nhien ne'u tinh tren mvi san phffm thl chi phi kha bie'n l~i khong d6i. Lo~i chi phi nay nhtt la chi phi
nguyen li~u, v~t li~u tn:tc tie'p, chi phi nhan cong tn:tc tie'p.
- Chi phi bat bie'n : La nhfi'ng chi phi khong thay d6i v~ t6ng chi phi m~c du
c6 s~l' thay d6i v~ kh6i lu'<;5ng san phffm san xua't trong ky' tuy nhien neu tinh tren
mcac khoan illl.JC tlmphan XU'dng, thue cong Cl.J ....
- Chi phi hbn hqp: La chi phi bao gdm ca yeu t6 chi phi kha bien va chi phi
ba't bien. () kh6i ltt<;5ng san phffm san xufrt nha"t dinh (mile dthl chi phi han h<;lp th~ hi~n d~c di~m chi phi bit bien.
akh6i lu'<;5ng san phftm
San xua't CaO hdn (mti"c dQ ho~t dQng Vttdt qua illli'C din ban) thl chi phi han b<;5p
Phan loqi din eli vao khd nang quy nqp chi phi vao trong gia thanh [33,145]
chia ra : chi phi trong gia
th~mh
va chi phi ngoai gia thanh.
- Chi phi tinh vao trong gia thanh la cac khoan chi phi c6 tham gia tnfc tie'p
ho~c gian tie'p vao vi<$c che' t1;l.O san phfrm.
- Chi phi ngoai gia thanh la cac khoan chi phi khong duqc phep tinh vao
gia thanh san phfrm.
Cling sv phan lo1;1i nay, d tai li<$u khac chia ra "chi phi san phfrm (product
cost) va chi phi thoi ky (period cost)" [9,23].
Tac d\mg : Tinh dung va tinh du chi phi hqp ly, hqp 1<$ vao gia thanh san
phfrm, phan bi<$t r6 chi phi san xua't va cac chi phi khac ngoai san xuftt. Tuy
nhien trong each phan lo1;1i nay ph1;1 thucho phep chi phi nao du'qc tinh vao trong gia thanh san phfrm.
Ngay nay, khoa hQc ky thu~t tren the' gioi phat tri<3'n nhanh va con ngrroi
ngay cang nh~n thuc r6 va nhi~u hon cac lo1;li chi phi voi tac dl;lng rieng c6 cua
m6i lo1;1i cho vi<$c quan ly. Ke' to an con ph an lo1;1i chi phi san xua't theo cac chi
phi chenh l<$ch (differential costs), chi phi ki<3'm soat duqc va kh6ng ki<3'm soat
du"<;Jc (controllable and noncontrollable costs), chi phi co hchi phi
l~n
(sunk cost). Phan lo1;1i nhii'ng chi phi khac nhau se c6 tac d1;1ng khac
h
~
nhau
trong quan 1y.
?
c 1;1 th;?e :
- Cdc chi phf chenh l¢ch : "Trude khi ra quye't dinh, cac nha quan ly phai
so sanh nhi~u phu'ong an khac nhau. M6i each se c6 mqt
s6 chi phi lien quan va
chung se duqc so sa.nh voi chi phi cua cac phu'ong an khac. C6 m
s6 chi phi
xufrt hi~n trong phu'ong an nay, n.hu'ng se xuat hi~n illQt phfrn ho~c bie'n mit d
phttong an khac, cac Io1;1i chi phi nay gQi la chi phi chenh
l~ch"
[9,37]. Chi phi
chenh l<$ch bao g6m ca chi phi tang va chi phi giam giii'a cac phttong an khac
19
nhau, n6 c6 the' la chi phi brt bie'n ho~c la chi phi kha bie'n. Tac d1Jng ciia chi phi
nay la giu p nha quan ly ch<;>n duqc phu'ong an san xurt kinh doanh toi u'U.
- Chi phi kiim soat duqc va khong kiim soat duqc: "M()t chi phi daqc xem
la chi phi ki~m soat duqc d m()t dip quan ly nao d6 ne'u dip nay c6 thfrm quyc§n
quye't djnh ra chi phi d6. Vi d1J phi t6n tie'p khach se la chi phi kie'm soat duqc
cua ngrloi quan doc san xurt vl do anh ta quye't dtnh. M~c khac, kbru hao cac
kho hang la chi phi khong kie'm soat duqc cua ngu'oi quan doc san xurt vl h<;>
khong c6 quyc§n quye't dinh xay dttng kho hang. Nhu' v~y thrlong d crp quan ly
thip moi c6 nhfi'ng chi phi khong kie'm sotit du·qc" [9,37]. Tac di.Jng cua cac lo?i
chi phi nay giup cho nha quan ly ki~m soat hi<%u qua chi phi trong kha nang quan
ly cua mlnh va de§ xuit nhic§u y kie'n cho cip tren vc§ cac chi phi phat sinh khong
hqp ly.
- Chi phi co hqi : "M()t chi phi co hQi du'qc dinh ngh!a la lqi nhu~n tic§m
tang bi mit ho~c bi hy sinh khi ch<;>n m9t hanh d9ng nay de thay the' m9t hanh
d9ng khac" [9,38]. Vi dl.J nha san xurt quye't dtnh khong san xuit san phfrm A
nua rna thay the' la san phfrm B, thl nha san xurt mit di lqi nhu~n rna san phfrm
A mang l?i lac d6ng. Lqi nhu~n C ddng la chi phi co h9i rna nha san xua't phai
can nhiic khi chuye'n sang san xua't san phfrm B phai d?t b~ng va hon lqi nhu~n
nay. Tac d1;mg crla chi phi nay giup nha quan ly ch<;>n llfa phu'ong an san xua't t6i
rtu trong luc c6 nhi~u phu'ong an kha thi.
- Chi phf h.1n : "Chi phi da xay ra va khong the' tranh dt!<;Jc cho du ngu'oi
quan ly quye't dinh theo tie'n trinh hanh d9ng nao" [9,301]. Vi dl.J chi phi khilu
hao clia lllQt ca.i may se luon luon t6n t?i troug m<;>i phrrong an c6 lien quan tdi
san phfrm rna cai may c16 san xua"t ra. T
llU,
vl n6 khong anh hu'dl18 gl cho vi~c ra quye't dinh nay ho?.c quye't dinh khac.
20
