Giá trị vô hình của giải Oscar

Giá trị vô hình của giải Oscar

Chỉ cần lọt vào bảng đề cử, doanh thu đã tăng vọt. Los Angeles Times đã
lập bảng thống kê doanh thu trước và sau ngày công bố đề cử. Titanic
(Paramount/Fox, 1997): trước và sau đề cử tăng 42,8%; American beauty
(DreamWorks, 1999): tăng 10.173,4%; Shakespeare in love (Miramax/Universal,
1998): tăng 161,3%; Life is beautiful (Miramax, 1998): tăng 237,9%… Một phim
trúng giải phim hay nhất thường tăng doanh thu trung bình 30 triệu USD.
Sức hút kéo khán giả vào rạp

Thù lao cho Denzel Washington đã được tăng sau khi diễn viên này được
trao Oscar nam diễn viên chính xuất sắc trong Training Day (2002)
Theo Stephen Galloway (Hollywood Reporter), Denzel Washington sau khi
giành giải nam diễn viên chính trong Training Day đã được tăng thù lao từ 12,5
triệu USD lên 20 triệu USD cho Out of Time (do hãng MGM phát hành). Trong
thực tế, hiệu ứng tài chính của Oscar chỉ mới hình thành gần đây. Thập niên 1970,
các ngôi sao gần như không bao giờ được tăng thù lao sau khi giành Oscar.
Trong hầu hết trường hợp, diễn viên giành Oscar luôn được hãng phim tăng
thù lao. Điều này không phải xảy ra gần đây. Thù lao của Claudette Colbert đã
tăng từ 35.000 USD lên 150.000 USD/phim, sau khi cô giành Oscar cho phim It
Happened One Night (1934).
Năm 1936, Claudette Colbert là nữ diễn viên được trả thù lao cao nhất
Hollywood. Marlon Brando chỉ được trả 40.000 USD cho phim The Men và
75.000 USD cho A Streetcar Named Desire nhưng sau đó được tăng lên 100.000
USD cho Viva Zapata!, sau khi Brando được một đề cử Oscar (trong A Streetcar
Named Desire). Năm 1960, 6 năm sau khi giành Oscar đầu tiên trong On The
Waterfront, Marlon Brando đã được trả 1 triệu USD/phim.
Và sau khi giành Oscar thứ hai trong The Godfather, Marlon Brando được
trả 1,5 triệu USD/phim, cộng thêm tỷ lệ doanh thu. Tương tự, Dustin Hoffman chỉ
nhận được 17.000 USD cho The Graduate (đem lại đề cử Oscar đầu tiên) nhưng
thù lao được tăng lên 5 triệu USD cho Tootsie - phim đầu tiên sau khi Hoffman

giành Oscar trong Kramer vs Kramer.
Trong All About Oscar, tác giả Emanuel Levy kể rất nhiều trường hợp cho
thấy hiệu ứng tài chính của Oscar như thế nào. Phim đầu tiên nhận được hiệu ứng
tích cực từ Oscar là The Informer của đạo diễn John Ford. Dù được giới bình luận
đánh giá cao nhưng The Informer không thành công thương mại.
Tuy nhiên, sau khi giành 4 Oscar (nhiều nhất trong mùa giải 1935) - trong
đó có giải đạo diễn và nam diễn viên chính, The Informer đã bất ngờ được công
chúng đón nhận. Hiệu ứng tài chính Oscar càng thể hiện rõ ở mùa giải 1947, khi
The Best Years of Our Lives trở thành bộ phim thắng lớn về doanh thu sau khi giá
trị nghệ thuật được AMPAS công nhận.
Nhờ 8 tượng Oscar - trong đó có giải phim hay nhất và một giải đặc biệt
(Special Award) cho Harold Rusell, The Best Years of Our Lives đã hốt thêm ít
nhất 2 triệu USD tiền vé. Năm sau, Hamlet (1948) với chiến thắng Oscar hạng
mục phim hay nhất cũng giành được hiệu ứng tài chính tương tự. Giá trị tài chính
của Oscar tăng theo từng thập niên.
Thập niên 1930, giá trị doanh thu “cộng thêm” sau khi giành Oscar của một
phim trung bình là 2,25 triệu USD. Thập niên 1940, tỷ lệ trên là 4,6 triệu USD.
Tính hiệu quả tài chính từ Oscar thể hiện rõ dần vào thập niên 1960, khi A Man
For All Seasons đạt gấp đôi doanh thu, lên khoảng 13 triệu USD. Đến thập niên
1970, giá trị hiệu ứng tài chính Oscar đạt từ 5-30 triệu USD, tính riêng thị trường
Mỹ.
Sau chiến thắng tại Oscar 1971, The French Connection (phim để đời của
diễn viên Gene Hackman) đã thu thêm ít nhất 15 triệu USD. Annie Hall (1977) thu
thêm 12 triệu USD kể từ khi được đề cử. Một cách tổng quát, khi panô quảng cáo
được kẻ thêm hàng chữ: “Đã được AMPAS trao Oscar”, phim lập tức tạo thêm sức
hút lôi kéo khán giả vào rạp…
Từ vô danh bước lên ngai vàng
Hiệu ứng tài chính Oscar ngày càng được quan tâm, đặc biệt từ thập niên
1990, khi các hãng phim bắt đầu áp dụng chiến thuật tung át chủ bài vào cuối năm,
gần thời điểm AMPAS duyệt phim để công bố danh sách đề cử. Trường hợp điển

hình là Shakespeare In Love. Tung ra tháng 12-1998 và giành Oscar hạng mục
phim hay nhất vài tuần sau đó, Shakespeare In Love đã thắng đậm trong không khí
“hậu Oscar”.
Chỉ trong ba ngày sau đêm Oscar, Shakespeare In Love thu thêm 4,4 triệu
USD, tăng 48% so với kỳ cuối tuần trước đó. Hãng Miramax đã thực hiện chiến
dịch quảng cáo Shakespeare In Love lần hai, với đợt ra quân rầm rộ, từ 1.266 rạp
lên 1.931 rạp, nhằm khai thác tối đa giá trị của 7 tượng Oscar mà Shakespeare In
Love giành được. Năm sau, American Beauty cũng thực hiện chiến dịch tương tự
sau khi thắng lớn với 5 Oscar.
Công chiếu vào tháng 12-1999, American Beauty đã thất bại nghiêm trọng
về mặt tài chính. Tuy nhiên, sau khi giành loạt Oscar, trong đó có giải phim hay
nhất, nam diễn viên chính (Kevin Spacey), đạo diễn (Sam Mendes)…, American
Beauty đã tăng 132% doanh thu, đem lại thêm khoảng 15 triệu USD cho hãng
DreamWorks.
Với phim nước ngoài, hiệu ứng Oscar cũng xảy ra, dù tỷ lệ tăng doanh thu
không cao. Phim All About My Mother của đạo diễn Tây Ban Nha Pedro
Almodovar đã tăng thêm 2-3 triệu USD sau khi phim giành được giải phim nước
ngoài hay nhất (Oscar 1999).
Một trong những ảnh hưởng tích cực nữa đem lại từ Oscar là hiệu ứng
truyền thông. Diễn viên, đạo diễn phút chốc trở thành tên tuổi được khắp thế giới
biết đến. Trước Oscar 2004, có lẽ chẳng ai biết Keisha Castle-Hughes là diễn viên
nào nhưng kể từ khi được đề cử Oscar hạng mục nữ diễn viên chính, cô diễn viên
13 tuổi này đã được hàng loạt tờ báo nhắc đến, trong đó có cả chuyên san điện ảnh
Hollywood Reporter.
Diễn viên Joan Fontaine từng nói rằng những người chiến thắng Oscar là
“các thành viên vô danh trong hoàng gia bỗng chốc được nâng lên ngai vàng”.
Thậm chí vài ngôi sao đẳng cấp cao cũng chẳng mấy khi được nhắc ngoài phạm vi
nước Mỹ, cho đến khi nhận đề cử hoặc chiến thắng Oscar.
Huyền thoại John Wayne chỉ được “vua biết mặt, chúa biết tên” khi giành
được Oscar từ True Grit (1969) và diễn viên lừng danh trong thể loại phim cao bồi

Lee Marvin cũng chẳng mấy tên tuổi ngoài phạm vi Mỹ cho đến khi giành Oscar
nam diễn viên chính (1965) trong phim cao bồi Cat Ballou (đóng cặp Jane
Fonda)….
Oscar “kỵ” những gì?

Mọi dự báo kết quả giải Oscar 2002 ở hạng mục nam diễn viên chính và nữ
diễn viên chính đều trật và giới phê bình gần như “té ngửa” khi Denzel
Washington chứ không phải Russell Crowe giành giải nam diễn viên chính và
Halle Berry chứ không phải Nicole Kidman giành giải nữ diễn viên chính. Xin
nhấn mạnh, Russell Crowe thủ diễn trong A beautiful mind tốt hơn nhiều so với
Denzel Washington trong Training day; tương tự Nicole Kidman trong Moulin
Rouge so với Halle Berry trong Monster’s Ball.
Được thì đã đuối...