Công nghệ chế tạo máy - Chương 1

11


Pháưn I
TRANG BË CÄNG NGHÃÛ

Chỉång 1
ÂÄƯ GẠ GIA CÄNG CÅ

1-1. Khại niãûm :
Cháút lỉåüng sn pháøm cå khê, nàng sút lao âäüng v giạ thnh l nhỉỵng chè
tiãu kinh tãú ké thût quan trng trong sn xút cå khi. Âãø âm bo cạc chè tiãu
trãn, trong quạ trçnh chãú tảo cạc sn pháøm cå khê, ngoi mạy càõt kim loải(mạy
cäng củ) v dủng củ càõt, chụng ta cn cáưn cọ cạc loải âäư gạ v dủng củ phủ (gi
l trang bë cäng nghãû)û. Trang bë cäng nghãû âọng mäüt vai tr ráút quan trng, nhåì
nọ sn xút cå khê cọ thãø âm bo v náng cao cháút lỉåüng, tàng nàng sút v hả
giạ thnh chãú tảo sn pháøm.
Trang bë cäng nghãû (âäúi våïi gia cäng cå khê), l ton bäü cạc phủ tng km
theo ma
ïy cäng củ nhàòm måí räüng kh nàng cäng nghãû ca mạy, tảo âiãưu kiãûn cho
viãûc thỉûc hiãûn quạ trinh cäng nghãû chãú tảo cå khê våïi hiãûu qu kinh tãú v ké thût
cao.
Theo kãút cáúu v cäng dủng, trang bë cäng nghãû âỉåüc phán thnh hai loải :
trang bë cäng nghãû vản nàng v trang bë cäng nghãû chun dng.
Âàûc âiãøm ca trang bë vản nàng l khäng phủ thüc vo âäúi tỉåüng gia cäng
nháút âënh v âỉåüc sỉí dủng ch úu vo dảng sn xút âån chiãúc v loảt nh. Cn
trang bë cäng nghãû chun dng thç kãút cáúu v tênh nàng ca nọ phủ thüc vo
mäüt hồûc mäüt nhọm âäúi tỉåüng gia cäng nháút âënh, nọ âỉåüc dng ch úu trong
sn xút hng khäúi v
loảt låïn, cạ biãût trong sn xút nh v âån chiãúc u cáưu cọ

âäü chênh xạc cao hồûc âäúi våïi nhỉỵng chi tiãút khäng dng chụng thç khäng thãø gia
cäng âỉåüc.
Âäúi våïi gia cäng cå khê, ngỉåìi ta thỉåìng sỉí dủng hai loải trang bë cäng
nghãû l âäư gạ (âäư gạ gia cäng, âäư gạ kiãøm tra, âäư gạ làõp rạp) v dủng củ phủ .
- Âäư gạ: l nhỉỵng trang bë cäng nghãû cáưn thiãút âỉåüc dng trong quạ trçnh
gia cäng cå (âäư gạ gia cäng), quạ trçnh kiãøm tra (âäư gạ kiãøm tra) v quạ trçnh làõp
rạp sn pháøm cå khê (âäư gạ làõp rạp). Âäư gạ gia cäng chiãúm tåïi 80
÷
90 % âäư gạ .
- Dủng củ phủ (âäư gạ dao): l mäüt loải trang bë cäng nghãû dng âãø
gạ âàût
dủng củ càõt trong quạ trçnh gia cäng.Tu theo u cáưu sỉí dủng m kãút cáúu cạc
loải dủng củ phủ cọ thãø l vản nàng hồûc chun dng
Trong ngnh chãú tảo mạy trang bë cäng nghãû âọng mäüt vai tr ráút quan
trng v s mang lải hiãûu qu kinh tãú cao nãúu nọ âỉåüc sỉí dủng mäüt cạch cọ håüp
lê.
Sỉí dủng trang bë cäng nghãû cọ nhỉỵng låüi êch sau :
1. Dãù âảt âỉåüc âäü chênh xạc u cáưu do vë trê ca chi tiãút gia cäng v dao

12


âỉåüc âiãưu chènh chênh xạc.
2. Âäü chênh xạc gia cäng êt phủ thüc vo tay nghãư ca cäng nhán.
3. Náng cao nàng sút lao âäüng.
4. Gim nhẻ âỉåüc cỉåìng âäü lao âäüng ca ngỉåìi cäng nhán.
5. Måí räüng âỉåüc kh nàng lm viãûc ca thiãút bë.
6. Rụt ngàõn âỉåüc thåìi gian chøn bë sn xút màût hng måïi.
Hiãûn nay kháu thiãút kãú v chãú tảo ton bäü trang bë cäng nghãû cho mäüt sn
pháøm cå khê cọ thãø chiãúm tåïi 80% khäúi lỉåüng lao âäüng ca quạ trçnh chøn bë sn

xút.
Âãø âm bo chỉïc nàng lm viãûc v hiãûu qu sỉí dủng ca âäư gạ v dủng củ
phủ vãư màût ké thût v kinh tãú trỉåïc hãút cáưn ph
i lỉûa chn v xạc âënh nhỉỵng
trang bë cäng nghãû vản nàng sàơn cọ; cn âäúi våïi trang bë cäng nghãû chun dng
cáưn phi thiãút kãú, tênh toạn kãút cáúu âụng ngun lê, tho mn cạc u cáưu do
ngun cäng âàût ra vãư cháút lỉåüng, nàng sút v hiãûu qu kinh tãú ca quạ trçnh chãú
tảo sn pháøm cå khê trãn thiãút bë sn xút, sau âọ phi giạm sạt v âiãưu hnh chàût
ch quạ trçnh chãú tảo v thỉí nghiãûm cạc trang bë chun dng.
Viãûc tênh toạn thiãút kãú mäüt trang bë cäng nghãû âãø âảt âỉåüc u ké thût,
âm bo nàng sút cao nhàòm náng cao hiãûu qu ca quạ trçnh sn xút l nhiãûm
vủ ca ngỉåìi lm cäng tạc chãú tảo mạy.
M
ún lm täút âỉåüc viãûc âọ phi cọ nhỉỵng kiãún thỉïc nháút âënh. Trãn cå såí
phán têch quạ trçnh tảo hçnh, quạ trçnh gáy ra sai säú gia cäng, cng våïi nhỉỵng hiãøu
biãút vãư thiãút bë, dủng củ, vãư cå hc trong âọ cọ cå hc váût ràõn biãún dảng âỉåüc ạp
dủng củ thãø våïi så âäư gia cäng âãø phán têch, tênh toạn v thiãút kãú nãn nhỉỵng trang
bë cäng nghãû cáưn thiãút.
1-2. Âënh nghéa v cäng dủng ca âäư gạ gia cäng.
1-2-1. Âënh nghéa. Âäư gạ gia cäng cå l mäüt loải trang bë cäng nghãû nhàòm
xạc âënh vë trê chênh xạc ca chi tiãút gia cäng so våïi dủng củ càõt, âäưng thåìi giỉỵ
vỉỵng vë trê âọ trong sút quạ trçnh gia cäng.
1-2-2. Cäng dủng ca âäư gạ gia cäng.
Nọi chung, âäư gạ gia cäng cọ cạ
c cäng dủng chênh nhỉ sau :
- Bo âm âäü chênh xạc vë trê ca cạc bãư màût gia cäng. Nhåì âäư gạ âãø gạ
âàût chi tiãút, cọ thãø xạc âënh mäüt cạch chênh xạc vë trê tỉång âäúi ca chi tiãút gia
cäng âäúi våïi mạy v dao càõt, hån nỉỵa cọ thãø âảt âỉåüc âäü chênh xạc vë trê ny
tỉång âäúi cao mäüt cạch äøn âënh,tin cáûy v nhanh chọng.
- Náng cao nàng sút lao âäüng. Sau khi sỉí dủng âäư gạ cọ thãø loải b bỉåïc

vảch dáúu v so dao, nhåì váûy cọ thãø gim âạng kãø thåìi gian phủ; ngoi ra, dng âäư
gạ gạ âàût chi tiãút cọ thãø dãù dng kẻp chàût âäưng thåìi nhiãưu chi tiãút, gia cäng nhiãưu
vë trê, lm cho thåìi gian cå bn trng våïi thåì
i gian phủ; khi dng âäư gạ cå khê

13


họa, tỉû âäüng họa åí mỉïc âäü cao cọ thãø thãm mäüt bỉåïc nỉỵa gim thåìi gian phủ, lm
tàng cao nàng sút lao âäüng .
- Måí räüng phảm vi sỉí dủng ca mạy cäng củ. Trãn cạc mạy càõt kim loải sỉí
dủng âäư gạ chun dng cọ thãø måí räüng kh nàng cäng nghãû ca mạy. Vê dủ,
trãn mạy tiãûn khi gạ sỉí dủng âäư gạ chun dng cọ thãø tiãûn âỉåüc hçnh nhiãưu
cảnh.
- Khäng u cáưu tay nghãư ca cäng nhán cao v gim nhẻ cỉåìng âäü lao
âäüng ca h.
1-3. Phán loải âäư gạ gia cäng trãn mạy càõt kim loải .
Hiãûn nay âäư gạ gia cäng âỉåüc sỉí dủng trong sn xút cå khê hãút sỉïc phong
phụ, cọ thãø càn cỉï v
o nhỉỵng âàûc âiãøm khạc nhau âãø phán loải nọ, củ thãø :
1-3-1. Càn cỉï vo phảm vi sỉí dung .
a/ Âäư gạ vản nàng: l nhỉỵng âäư gạ â âỉåüc tiãu chøn, cọ thãø gia cäng
âỉåüc nhỉỵng chi tiãút khạc nhau m khäng cáưn thiãút cọ nhỉỵng âiãưu chènh âàûc biãût.
Âäư gạ vản nàng âỉåüc sỉí dủng räüng ri trong sn xút loảt nh - âån chiãúc.
Vê dủ: mám càûp 3 cháúu, màm càûp 4 cháúu, ãtä, âáưu phán âäü vản nàng, bn
tỉì...
b/ Âäư gạ chun dng: l loải âäư gạ âỉåüc thiãút kãú v chãú tảo cho mäüt
ngun cäng gia cäng no âọ ca chi tiãút. Vç váûy, khi sn pháøm thay âäøi hồûc näüi
dung ngun cäng thay âäøi thç âäư gạ ny khäng thãø sỉí
dủng lải âỉåüc. Do âọ loải

âäư gạ ny âỉåüc sỉí dủng khi sn pháøm v cäng nghãû tỉång âäúi äøn âënh trong sn
xút loảt låïn, hng khäúi.
Vê dủ: âäư gạ gia cäng läù àõc piston, âäư gạ phay biãn dảng cam...
c/ Âäư gạ vản nàng làõp ghẹp (âäư gạ täø håüp):
Theo u cáưu gia cäng ca mäüt ngun cäng no âọ, chn mäüt bäü cạc chi
tiãút tiãu chøn hồûc bäü pháûn â âỉåüc chøn bë trỉåïc âãø täø håüp thnh cạc âäư gạ.
Loải âäư gạ ny sau khi dng xong cọ thãø thạo ra, lau chi sảch s v cáút vo kho
âãø tiãúp tủc sỉí dủng.
Sỉí dủng loải âäư gạ ny cọ
ỉu âiãøm l gim chu kç thiãút kãú v chãú tảo âäư gạ,
lm gim thåìi gian chøn bë sn xút; âäưng thåìi våïi mäüt bäü cạc chi tiãút ca âäư gạ
â âỉåüc tiãu chøn hoạ cọ thãø âỉåüc sỉí dủng nhiãưu láưn, tiãút kiãûm váût liãûu chãú tảo
âäư gạ; gim cäng lao âäüng v gim giạ thnh sn pháøm
Nhỉåüc âiãøm : cáưn âáưu tỉ väún khạ låïn âãø chãú tảo hng vản chi tiãút tiãu
chøn våïi âäü chênh xạc v âäü bọng cao, váût liãûu cạc chi tiãút ny thỉåìng l thẹp
håüp kim, thẹp cräm, thẹp niken; âäü cỉïng vỉỵng kẹm hån âäư gạ thäng dủng; nàûng
v
cäưng kãưnh hån so våïi âäư gạ vản nàng.
ỈÏng dủng: loải âäư gạ ny dng thêch håüp trong dảng sn xút loảt nh,
chng loải chi tiãút nhiãưu, âàûc biãût âäúi våïi nhỉỵng sn pháøm måïi.

14


- Âäư gạ âiãưu chènh v âäư gạ gia cäng nhọm: Hai loải âäư gạ ny cọ chung
mäüt âàûc âiãøm l sau khi thay âäøi hồûc âiãưu chènh mäüt säú chi tiãút cạ biãût ca âäư gạ
thç cọ thãø gia cäng nhỉỵng chi tiãút cọ hçnh dạng, kêch thỉåïc v cäng nghãû gáưn
giäúng nhau. Nhỉng âäúi tỉåüng gia cäng ca âäư gạ vản nàng âiãưu chènh khäng r
rng v phảm vi sỉí dủng tỉång âäúi räüng, vê dủ mám càûp hoa mai dng trãn mạy
tiãûn, âäư gạ khoan trủ trỉåüt thanh ràng.. . Âäư gạ gia cäng nhọm âỉåüc thiãút kãú v

chãú tảo cho mäüt nhọm chi tiãút no âọ nháút âënh. Âäúi tỉåüng gia cäng v phảm vi
sỉí dủng tỉång âäúi r rng .
Sỉí dủng cạc loải âäư gạ
ny cọ thãø âảt âỉåüc hiãûu qu nhỉ nhau trong dảng
sn xút loảt nh cng nhỉ dảng sn xút loảt låïn, l mäüt biãûn phạp cọ thãø ỉïng
dủng âãø ci cạch thiãút kãú trang bë cäng nghãû.
1-3-2. Càn cỉï vo mạy sỉí dủng :
Âäư gạ tiãûn, âäư gạ phay, âäư gạ khoan, âäư gạ mi...
1-3-3. Càn cỉï vo ngưn sinh lỉûc âãø kẻp chàût :
Kẻp bàòng tay, kẻp bàòng khi nẹn, dáưu ẹp, kãút håüp khê nẹn- dáưu ẹp , âiãûn tỉì,
chán khäng...
1-3-4. Càn cỉï vo säú chi tiãút âäưng thåìi gia cäng :
Kẻp mäüt hồûc nhiãưu chi tiãút cng mäüt lục.
1- 4. u cáưu âäúi våïi âäư gạ
.
- Ph håüp våïi u cáưu sỉí dủng, dảng sn xút, âiãưu kiãûn củ thãø ca nh
mạy vãư trang thiãút bë, trçnh âäü ké thût ca cäng nhán...
- Bo âm âäü chênh xạc quy âënh: ngun lê lm viãûc phi âụng, chi tiãút
âënh vë v dáùn hỉåïng phi cọ cáúu tảo håüp lê v cọ âäü chênh xạc cáưn thiãút, chi tiãút
kẻp chàût phi â âäü cỉïng vỉỵng, âäư gạ phi âỉåüc âënh vë v kẻp chàût mäüt cạch
chênh xạc trãn mạy.
- Sỉí dủng thûn tiãûn: gạ v thạo chi tiãút gia cäng dãù dng, dãù quẹt dn
phoi, dãù làõp trãn mạy, dãù thay thãú nhỉỵng chi tiãút bë mn v hỉ hng, nhỉỵng chi
tiãút nh khäng bë råi, vë trê tay quay thêch håüp v
thûn tiãûn, thao tạc nhẻ nhng,
an ton lao âäüng, kãút cáúu âån gin v cọ tênh cäng nghãû cao.
1-5. Cạc thnh pháưn ca âäư gạ.
Chng loải v kãút cáúu âäư gạ gia cäng tuy cọ khạc nhau, nhỉng ngun lê
lm viãûc ca nọ trãn cå bn giäúng nhau. Âãø thûn tiãûn cho viãûc nghiãn cỉïu, trỉåïc
hãút chụng ta càn cỉï vo tênh nàng giäúng nhau ca cạc chi tiãút v cå cáúu trong âäư

gạ âãø phán loải. Cạc thnh pháưn ch úu ca âäư gạ gia cäng gäưm :
- Âäư âënh vë (cå cáúu âënh vë): dng âãø xạc âënh vë trê ca chi tiãút trong âäư
gạ (chäút âënh vi, phiãún tç âënh vë, khäúi V âënh vë, trủc gạ,...).
- Âäư kẻp chàût (cå cáúu kẻp chàût): dng âãø thỉûc hiãûn viãûc kẻp chàû
t chi tiãút gia
cäng (cháúu kẻp, ren , bạnh lãûch tám, ân....)

15


- Chi tióỳt hoỷc cồ cỏỳu so dao, dỏựn hổồùng: duỡng õóứ xaùc õởnh vở trờ chờnh xaùc
cuớa dao õọỳi vồùi õọử gaù (dổồợng so dao, baỷc dỏựn khoan, baỷc doa...).
- Chi tióỳt õởnh vở õọử gaù trón maùy: duỡng õóứ õởnh vở õọử gaù trón baỡn maùy (then
õởnh hổồùng õọử gaù phay...)
- Thỏn õọử gaù: cacù chi tióỳt õởnh vở, keỷp chỷt ...õổồỹc lừp trón noù õóứ taỷo thaỡnh
mọỹt õọử gaù hoaỡn chốnh
- Caùc chi tióỳt vaỡ cồ cỏỳu khaùc: õóứ thoớa maợn yóu cỏửu gia cọng, trón õọử gaù coỡn
coù caùc chi tióỳt vaỡ cồ cỏỳu khaùc nhổ cồ cỏỳu phỏn õọỹ, cồ cỏỳu õởnh tỏm, cồ cỏỳu phoùng
õaỷi lổỷc keỷp, cồ cỏỳu sinh lổỷc...

_ %%%%% _