Nghiên cứu sự tạo phức của một số nguyên tố đất hiếm với Axit L-Aspactic và bước đầu thăm dò hoạt tính sinh học của chúng : Luận án PTS. Hóa học: 62 44 25 01

^...,9
BO GíAO DUC VA DÁO lAO
T R a Ó N G DAI IIOCTÓNG M O P M Á N Ó I
KHOA HÓA - BÓ MÓN MOA VÓ CO

LE XUAN
rV' •

• . '

<

Nc
'

s ' . . -A ;;.yí

t í ,, s

m
THANII

•1 -

V"

í. --y

JV.^

• ••• Vjí;?>

,/

,. .^

NGHIÉN cáu SU TAO PHlJC CÚA MÓT SO NGUYEN TO
DAT HIÉM VÓI AXIT L-ASPACTIC VÁ BUÓC DAU THÁM
DO HOAT TÍNH SINH HOC CÚA CHÚNG
Clujyéii ngánh

Moa lioc VÓ co
1.04.01

Mñ so

LUÁN ÁN PHÓ TIÉN SÍ KHOA HOC HÓA HOC

Táp thé huóng din khoa hoc
GIÁOSU- 1 - PrS. HÓA HOC
NGUYEN TRONO UYEN
GIÁOSU- 7 - PTS. HÓA HOC
NGUYEN D Í N H B Á N G

HA NO! - 1992


Lí U G

L TJ G

Trang
¿¿5 ±)1'J
L - - PHJU^ TElJ NH¿T

1.1-

:

TÓNG '.^UAN

2.6 l i í d c v e c á c n g u y e n t o d a t

biém (ITTDK) .

8

1 . 2 - Q^kc a m i n o a x i t vá a x i t L - a s p a c t i c .
f

"7

12

f

1 . 5 - Kba n á n g t a c pb\;:c cua c a o a m m o a x i t
a x i t I r - a s ü a c t i c v d i c a e ÍTTBH.
1 . 4 - Hoat t í n b s i n b boc c u a a x i t

va
18

aspactic

va

mot so a s p a c t a t .

26

1 . 5 - Mot s o pb\ídng p b á p n g b i e n ciiu sU t a o pb^ic.

29

1 . 3 . 1 - PbUdng p b á p c b u á n dS do p H .
1 . 3 - 2 - Pbuldng p b á p pbo bong n g o a i n g b i e n
c á u t a o pnuc c b a t .
1.6-

cuu
32

Tácb mot so NTBH nbe b á n g pbu:dng p b á p s á c

kí

l o n g c a o áp (HPLG) p b a n g u d c t r a c d o i c.ap i o n .
11.-

^'^^X^ THÚ' HAI

-

:

54

Sfcl TL'CÍNG 7A FHÜÜÍTG ? H S'Ar

Gac b o a c b a t da:dc sii d u n g .

59

I I . . 2 - r.la.y moc v a dung c u .

^1

1 1 . 5 - VIII.III.1-

FHAN THÚ

BA

:

¿¿T ^ A ITGHITüN' :¿U

x á c d i n n '"dXéxn^ so p b a n l i

báng ^

cua aitit

L-éispactic,

t>^n t a o pniíc v d i mot s o i o n d á c

L n ( l I I ) va cae g i a t r i

nam n b i e t

iong

niem
cua

c b u n g d c a e n b i é t do k b á c n b a u b á n ^ TjnddnfT:
p b á p c b u á n do do pH.
III.1.1-

z á c d i n b báng s o p b á n 1 1 c u a a x i t

ú.a
50


Tang
III. 1.2- Xac dinb náng so ben tao pbUc.

31

III.1.;:;- Giá tri các bám nbiet dong.

63

III. 2- Tong bdp va ngbien ciíu tina cbat mot so
dat biém aspactat.
111.2.1- Tong bdp pbu'c.rin.
111.2.2- xác dinb ünann cban các ntrac rln tbu d;ídc.
III.2.5- Fbudng pbáp quang pbo bap tbu electrón
111.2.^- Pbudng -Dhk'o lo do dan dien.

73

111.2.5- Fnddng pbáp quang pbo aong ngoai.

76

111.2.6- Fb\¿dng pbáp pbán tícb nbiet vi pbán.

77

III.3- Tacb La, 3e, Pr, M vá 3m báng pnj:dng pbáp
sác kí long cao ap pba ngudc cap ion.
III. 3.1- i\"boi Got sác kí.

88

I I I . 3 - 2 - Pbu'dng pbáp t b í ngbiem.

39

1 1 1 . 3 * 3 - Inb b^jfdng cua nong do a x i t

L-aspactic.

9C

1 1 1 . 3 . ^ - Anb bi/3ng cua pH pba d o n g .
I I I . 5 - 5 - Anb bijídng cua nong do c b a t t a o cap t r o n g pba
dong.

91

IIj. . 4 - üxXóo dau tbám do t a c dung líc cae su pbat; t r i l i
cua mot 30 d a t biem a s p a c t a t .
I I I . 4 . 1 - l a c duní/- '¿c ene su nay mam cua b a t dáu xanb
I I I . 4 . 1 . 1 - Dinb lijTdng p r o t e i n t b e o pbiXdng pbáp Lowry
I I I . - . 1 . 2 - xác d i n b boaa do enzim cx-amilaza t b e o
.

.

.

pbiídng pbap Heinkel.
III-4.1.3-Xac dinb cae aminoaxit.

93

III.4.1.4— Bina l-ddng Gacbonydrat tbeo pbudng pbáp
nbeno1-axi t sunfuri c.

yo

TT-j -

III

.

(^ •

1.5- Pbu'dng pbap tbi ngbiem.
1,5.1- Kbáo sat nong do tac dune \tc ebé cua
Lantan aspactat.

:il.-^.l. 5.2- 3o sánb ánb b^.ídng ^/c ebé cua pbói tu:,
pbu'c cbat va ion kim loai


Trang
1 1 1 . 4 . 1 . 5 . 3 - 3o sanb ánb biídng \iQ ebé cua
La(HAsp)^.3H^0 v d i Ge(HAsp)^.3H^0
vá Gd(HAsp)^.'5H.^0.
"^

100

1 1 1 . 4 . 1 . 5 . 4 - Dánb g i a mot so cbx t i e u s i n b boa
I I I . 4 . 2 - Budc dáu ngbien ciiu n o ^ t t í n b \io ebé s^j:
nbát t r i e n t é bao ung tbU cua pbiíc Ge(liAsp) ,
. í>'d^O vá 'Gd(riAsp)-, .3K^0 t r e n c b u o t .
102
I I I . 4 . 2 . 1 - Tbu sd bo doc t í n b cua pbiic Ge(HAsp)
3
3HpO t r e n c b u ó t .
I I I . 4 . 2 . 2 - Kbao s á t boat t x n b ule cbe ung tbii cua
GeCliAsp) ^.3H^C vá GdíHAsn) . . 3H^0 t r e n cbuot

^

'

' ^

,

I03

1 1 1 . 4 . 2 . 2 . 1 - xác d i n b ludng t é bao ung tbU.
1 1 1 . 4 . 2 . 2 . 2 - Pbiídng p b á p v á k é t qua t b í
lY.

PHAIT THÚ" TU

Y . - PHAN TTTt^- ÍTAM

:

tóTLUAN
:

TAI Li:SU THAIvI KHAO

ngbiem.
106
. 108


M ó

i) A U

HÓa boc pboi tri cua cae nguyen to dat biém(NTSH) pbat
trien ngáy cáng manb me trong nbüng thap ki gan dáy. Viec
nghién ciiu các pbiic cbat cua các aminoaxit la rat quan tr9ng
cá vé mát boa boc pboi tri cung nbií sinb boa v6 cd. Cae aminoaxit có ít nbát lá 2 nbóm cbiie : nbóm amin va nbom eacboxyl,
c6 kbá náng tao tbánb mot so dang pbiic. Pbán uing giüa cae
aminosLxit vá kim loai có tbe xem nbií la pbán uing m.6 binb trong
be protein-kim loai pbán ánb dien bien cua cae quá trinb quan
trong xáy ra trong các cd tbe sóng. Gán lien vdi dieu do viec
ngbien cúu sií tao pbiic giüa axit L-aspactic vdi các NTDH eó
y ngbia quan trong.
Qua các tai lieu tbam kbáo, cbung t6i nban tbay tu:dng
tac tao pbúe cua cae NTBH vói axit L-aspaetie la van dé dang
dilóQ nbieu nbá nghién eüu quan tám. Cae ket qua tbu diXóc eua
các tac giá kbác nbau ve pban tUdng tac tao pbúc trong dung
dicb tbüdng bát dong cá ve cd ebé tao pbiic vá tbánb pbán pbiic

tao tbanb, eling nbu: ve giá tri va dau cae bam nbiet dong. Các
cong trinb nay van cbtía boán toan dáy du dói vdi tát eá các
NTDH. ITgoái ra, so c5ng trinb ngbien cuM vé các pbúe rán la
con quá ít oi. Xuát pbát tijf nban dinb dó, cbung toi manb dan
ngbien ciSu su! tao pbu'c cua mot sé NTDH vdi axit L-aspaetic.
Giá tri si dung cua các NTDH cáng cao kbi cbung diídc
tácb rieng ra kboi nbau, Tuv nbién, do các ITTDH có tinb cbat
rat gióng nbau nén viec tácb ebúng ra tbánb tuiíg nguyen tó
riéng re la mot van de kbó kbán. NGóJ*di ta tbiídns: Idi dune: su"
kbác nbau vé kbá náng tao pbúe cua cae NTDH vdi các pboi t¿
büu cd trong tbi/c bánb tácb cbung. vi vay, pbán tiép tbeo cua
luán án la ngbien ciíu si dung axit L-aspaetic nn\X lá táe nban
tao pbúc trong viec tácb cae nguyen tó La, Ge, Pr, M vá 3m
báng pbudng pbap sác kí long cao áp pba ngUdc cap ion.
Ngoai ra, vi axit L-aspaetic lá mot loai «<-caiiinoaxit
có boat tínb sinb boe, nén nbiéu táe giá dá gán lien viec
nghién eiíu su* tao pbUc vdi viec kbáo sát boat tínb sinb boc
cua cae pbu'c aspactat tao tbanb . 8 dáy, can pbái nói tbém
ráng trUde 1970 các NTDH dvtóc xem nbU kbong có giá tri vé


máf di.íác tmb, tuy nbien cun^T vdi s\i obat trien cua kboa boc
con ngudi ngáy cáng tim ra nbieu cong dung cua các NT£H vá các
bdp cbat cua ebúng trong các linb vUe kbae nbau. Viec tim kiém
các cbat ebóng ung tbu: d\ióc dác biet ebu y trong tbdi gian gán
dáy. các phóng tbí ngbiem ngbien cúu, cong ngbiep diídc pbám vá
cae nba boa boc tren tbe gidi dá tong bdp bolo cbiét xuát; tx¿
tbiic vat, vi sinb vat va dong vát bang nghin cbat dé tbU táe
dung cbóng un^: tbií. Gán lien vdi dieu dó, pban cuoi cua luán
án, ebúnec toi ngbien cúu boat tínb úc ebé srt ubát trien cua

mot so pbUc rán dat biém aspactat tong bdp du'de.
TÓm lai, xuát pbát tú nbúng nban dinb tren, c'úng vdi viec
dat nUdc ta vén có mot trú lUdng Idn tai nguyen vé các NTDH,
mué dicb cua cong trinb náy lá ngbien cúu su" tao phúc eúa axit
L-aspactic vdi các NTDH, úng dung sU tao pbúc de tácb các NTDH
nbe báng pbiídng pbáp sác kí long cao áp pba ngUde cap ion vá
bUdc dáu tbám dó boat tínb sinb boc cua mot só d:át biém aspactat
Cong trinb náy mong dude dóng góp pbán ngbien cúu cd haxx
su" tao pbúc trong he ion dát biém - axit L-aspactic, lám sáng
to nbúng tínb cbat dác triíng cua ebúng. Ngbien cúu sú dung be
pbúc tren trong viec tácb mot so NTDH nhe báng pbudng pbáp sác
kí long cao áp pba ngu'dc cap ion, cung nbu: ebi ra boat tínb úe
cbe sU pbat trien eúa mot só dát biém aspactat tong bdp dUde.


I.- :? íl A ¡í

T H Ú

I.l. 30 LuyG 7 ^ 123

N H Á í

;

I 6 a S

'-¿ U A N

.TGUT21T TCf DAT EI^v. (NTDH) /"l,¿0,5o 7 .

3ao gom cae ngayen tó ^c, Y, La va day lantanit gom IMnocuven te tú Xeri den Tajtexi. '^áu binb dien tií cua cae nguyen
te Lantanit co tbe biéa dien b'ín'T cong th.-J.c ebuna :
Is

2s

2p

ys

ap

n tnay doi tú O dea

;d

4s

4p

td

4i

a^P

ad

as

;

1 4 , con m cnx nban bal giá tri lá O bo.ác

'.•^x su: kbac nbau ve cau truc nguyen t\t
trena lo

-ts

cua cae nguyen to

eai tnl bien d Idp ta\'" ca tú ngo.ni váo, má Idp aax'

ít

ann b'o'dng íen tinn enát boa boc cua cae nguyen tó, nea các
lantanit cUc kx gióng nbau

/~64 /•

DUa vao iác diem xáy dUng pbán idp 4f, các lantanit XI.2-JC
enia tnanb bai pbán nbóm.
Pban nnóm Xeri :

Ge

Pr

lid

Pm

.3m

Eu

^Gd

Iban nbÓT Teebi:

'"^b

Z^v

"o

Ir

i^m

Yb

Lu

, ^'^-«.^ ^'^+5, ''-«•'-J-

"-»-S

'~ran';, .aa^^ t'" La ten Lu b^n Vin.a

"'-«••S

^-»-"^

1 ^x

1

eua cae ion dat biém

xam

cbam. do cae electrón t.lng tbem a ^"de dien vao Idr tbú bs t^^-a^cai a'aa nén ít anb crf-la-;

-ler, kxcb tb":dc n 7, a y en tú ( aa néj

la.ntanit) .
To a-;' nen lantanit, Y ~ có b'ia kíno t dng tv '^b-^"^
vi vfy

V U

ytri ta-:dng g.áp trong cae knoáng san lantanit. -:ea.nai

can^ á''^:5c xem tbuoc các -.JT-^n .nác da txnn enác boa boc c-iém vi
trx trung gxan gxu'a nnom, ytri va cae lantanit
í day, dUa váo su tiídng dóng vé tín.^. cnát, nga'di ta cnia
nbom dat biei unann nai naóm nno : nbóm Xeri Z : 37-o;)
nbóm Ytri ¿ : ,^9,¿4-71.

So 0X7 hoa cu? 0'¡c lantanit liídc trinh. bay •^ •i'i ío sgu :
+4
+3
+2

3m
Ls

Ge

Fr

Nd

Yb

:ÍU

Fm

Gd

Tb

Dy Ko

3r

Tm

Lu

'Lrang tbái oxy boa -5-2 tbe bien 3 Eu, Tb vá 3m (.3m(II)
kbong ^oen) pbu ndp vdi cáu nin.b electrón 4f^ 3 2u(II). (pbán
Idp 4r núa bao boa) vá 4f. ' Yb(II) (pbanldp ^f bao boa)- Doi
vdi 3 nguyen tó nay trang tbai +2 de bi oxy boa tbánb -^3.
Doi vdi Xeri,.Ge(lV) pbo bien 'aóa Ge(III) pnú bdp vdi
cau binb electrón Ge(I7) : 33"" 5p^. DÓi vdi Fr vá Tb, bac oxy
boa I"'.^ cnx tbe bien trong cae bdp cbat rán, Tb(IV) có cáu binb
^Ipotron la 4f*
Lantan va cae lantanit d'-^di dang kim loai có tínb kbú
manb. Trong dung dicb ebúng ton tai d^fái dang các ion ''oea Ln- .
Ngcai Xeri, kbcng mot nguyen to nao ton tai trong dung dicb
d^-'di dang ion Ln "^. cáe ion Ge "^ tbe bien tínb oxy boa mann
trong moi tr-"dng axit. Gác ion Eu""^ vá d.ac biet Yb"'"^ vá om'"*"
kbú cae ion H tbánb H. trong các dung dicb n,-^dc.
Dung dicb cnúa các ion La-^*, " ^e^*, Gd^"*"' Yb'^*, Fu"'*, Y^*
vá oc'^'^ lá knong máu, Fr-^"*": máu xanb lá cay, Nd""*"; txm bong. •
Hü^ : mau abdt vang va x^
: mau bong.
w trang tbái rán eúng nbU tron3 aung dicb cae Ln(III)
tra" L-^tntan va Lutexi ec aaa rbo bac t'aú 7di ene cai dác tri.:n^
trca~ vun,^' 'voaa naa^^i, kba kien va t^^ np:oai ,
yóa aac eu^ aá-. ion Ln'' Ve eá ytri va seanai lá báu naa^' aa
nnaa vi T.^a khang fne pba.n biea cbung trang dang dien b:5i cae
thuJc tnu aban tien. a\i / anién, ta de daña xac linb Xeri kni eo

m 'i t e a e La n t a n i t k n a c nea no d t r a n a; i: .a a i o x: v n o a + 4. Ge nb

•

•

-

•

biét Fr kbi ce mlt các lantanit kbác n3;--'di ta tbv'dng Idi dung:
kbá aáa-^^ tao tnaaxb cae ox^.í't

trons: do nga.vén to nay 'dv'':^c tim

taa'T 3 trang tbái boa tri 4. lo

tbe tácn va xáe :tinn dinb lalní^;

Eu. .-:bi kbi nó tr^na dung dien vé trana tnái +2.'

i

Hydroxit cua Lantan vá các lantanit In(Cr)-, th'íe té knong
tan trong n^dc vá cbx tbe bien tínb aadd. TÍnb b'ad:? eúa các
bydroxit gi.a.m dan kbi chuyén t-'- Lant.an de^. Lutexi. Zác bydroxit
tan trong axit, kbong tan trcng ^l-fdng tbúa amoniae vá tron;
dung dicb ¿ J H . Gác bydroxit (bav các muói oadd) eúa cáe lantanit
két tua trong knoán;^; p.i tú 6,5 - 3,3. riydrcxiü cua các nguyen to


-

X J -

riéng le két tua 3 các giá bri pH sau : /" ¿r. J
Nguyen tó :
£tí

La

7,5-8,4

Pr vá x\d

Ge
7,1-?,^

7,C-7,4

om

Gd

Dy

^,8

6,2

7,0

Yb
6,2-7,1

Lu
b,0

Kbi nung La(OH)^ tao tbánb La-j0,mau tráng, kbi có mát các vét
lantanit kbác no eó ánb xam. íTbi nung trong kb5ng kbi Ge(Ca)^
ebuvén tbánb GeO^- Tbi nung nitrat bay oxalat prazeodirn bay
tecbi
tao tbánb các oxyt eó taa.nb pban kbcng on dinb. Trong
các oxyt náy mot pban Fr ba.v "^b d tr^-.ng tbai boa tri 4, mot
pbán d trang tbái boa tri 3- 2-1 t.jo tbánb các oxyt loai nay
d'Vde
. dún.a;
.— dé nban
"• biét Pr kbi có mát
• .cae lantanit kbac.
Gác florua, pbotpbat vá cacbonat cua Lantan va cae lantanit
ít tan trong a\ldz , Gác florua ít tan ea trong cae axit. Gac
lantanit pbán nbóm Xeri tao tbánb các sunfat kep it tan vdi cae
sunfat cua các kim loai 'kiém tbó.
.

các ion Ln^* tao nen két tua vdi axit oxalic trong moi
trudng axit yéu. Ngu:di ta tbUdng Idi dung tinn cbat nay de taca
Lantan va các lantanit ra kboi cae nguyen to kbac.
các muói clorua va nitrat uan tct trong nu:de.
3o vJi các ai^.,^xíxjQa to no d kba náng tao pbu:c cua cae lantanit 1^ kem bdn, do cae electrón f bi cbán manb bdi cae elec.

.

.

tren d Idp ngoai, va các ion Ln-^ eó kxcb tb^íde Idn lam giám
l^-^e bnt txnn dien vdi cae nboi tú. Vi vay, xet ve mát tao pb-^dc
các na:uvén tó nav t^^dn^ t'^ cae kim loai kiem tbo. Lien ket trong
pnuc CiiU yéa do tudng tac tinn lien.
jlrong dav dát niéa !'ná a?ia7:_ tja pbúe t.5.n-a lén tbeo ea.iéu
tán^ ao taú t'^ v.yc-.rr^a to, dó la Jo bí^a kxnn cua eác ion tát biém
-^ia'ji d^^n né'i l\:^e 'aút txnb tién :ai''rn QA^ i en íát biém va pnéi tú
xanb bdn.
:áe nguyen tó dát biém có kbá náng tao pbáre tot v.di các
paói tú da phói vi .'^Xxx'Xíyaixnfdng tao pnúc cua các NTDH vói cáe
nguyen tú ene táng theo tbú tai

O > N > 3

./~3S,9.5 7 . '¿u aao

tbánb cae pbúc ben giúa các .^^i'DH vdi eác pbói tú da phói vi, d^ídc
goi lá biéu 'laz cbelat, có bán cbat entropi. Gbáng ban vdi pboi
tú Dietylentriamin pentaaj^etie axit H.-LrP,; (8 cáng) cá abé tácn
tú cáu pbói tri aqud eua các ion dát biém 8 pnan tú H^O : entropi
táng.


11 Ln(H,^G)^''"*' -!• GTPA^' =

Ln(H^'^)^_^ DTFA"" + SH^O ( 1 . 1 ) ^

Vdi cae p b o i t t co v i t r x p b o i t r i t h a p h d n , h i e u líng c b e l a t
.a .

se nbo b J n , b d i v i s-X tba.y d c i so t i e u pban do k e t qua cua s'X
t a o pbúc l a nbo b d n .
Gbána ban v d i p b ó i t ú 5 c a n g T r i i m i n o d i a x e t i c axit(HpIiVrDA)
co t n e t a c b tai 3aa p n o i t r i aqud caá cae i o n d a t biem 9 p b á n
t ú nude
Ln(H 0)^"^^ 3I^'iDA-~ = Ln(H.O)
- IiaDA^' -^ 9H.0
(1.2)
¿ a
¿ n—::?
x>
2.
tu,y nbien su: tbay doi só tieu pbán trong be la nbo bdn. 3o tieu
pbán d vaj^óar-c^ trinb (1.1) tang tú 2 lea r, con 3 pbiídng trinb
(1.2)látú 4 -lea 10.
Tea tó tbú aai ani dinb 3\i tao tbanb cae n'aiic ben cua cae
NTDH v H eác rbéi tú da phói vi. lá do dien txcb cao cua cbung.
'Ti.-fdn^: táe txnb dien ííiúa các anión da rang dien ticb cao : cae
polyamino polycacboxvli.c (complexcn), cae oxyaxit vdi cae ion
dat biém lá Idn, trong kbi dó các pbói t-'^ cáng cita thap , vi du
nbií Gl~, J;CZ...
t^T:dng tac txnb dien d dá.y la yéu.
íjc tbu tac -obiíc cua các Ln " la có so pbói tri Idn 'adn
5, cáe so pbói trx kbác eó tbe eó lá ^, ":, ^., IG, vá 12. /^35 7
,?^í^-^di ta cao ring mot trong nbúng nguyen nban lám cbo eác NTDH ce
só oboi trx cao vá cnay doi la do các ion lát biém có bka kínn

ldn(La
: l,..o A , Lu" : ",a3 A ), so vdx cae ion co kien tnxídc
nno (ví-ia : Al^"^ : G,65 A^_, :u ""^ : C,34 A'^)eáe pbúc bát dien
vji aáe pboi tú 2 rang IDTA^~ aao znk'r.a d l^.:j lá ít ben ban co
có s'/'kéo cáng''cáe >/on-^ etylendia.nin. 3^1 va/ ebo aea eác pnoi
tú DDTA • eax anié.n mot pa-an cáu pnoi trx, pbán cáu pnoi tri con
lai co tne oi cniéii bdi các paói tú /.nác, vá dieu náy giái tníeb
sií tao tbánb các paúc bon bdp giúa eác Ln^* vdi SDTA vá cáe aminc
-axit /"94, ;»ó,123,131^7.
Gie tbú .30 pboi tri^ cao con gán lien vái bán ebat ion (txnb.kbong
bao boa vá kbong dinb hi^tdng cua các lien két) eúa cáe pbúc dát
biém. Ban cbat náy ^'-n lien vdi viec eác orbital 4f eúa eác ion
dát biém cb^ía d-^dc lap dáy bi cbán manb bdi các electrón 53 vá
3p, co dó eác clp electrón cua pbói tú kbong tbe pbán bó tren
các orbital a^xj* Tuy nbién na-rdi ta aún.; dá kb^-n^r dinb mot 3^/
aong gep xac axnn cua cae Ixen ket cong boa tri tron^^ s-r tao
tbánn các pbúc _lát biém. Z':íhxa,z ban nnj' daa váa pbo IR cua các


-

11
I

pna!c dat biem vdi cae complexon ngv'di ta la rut ra ket luáxn
vé su: cbuyen dicb mat do electrón ta:: pnoi tú den ion trung tám.
(có su ¿iám^'^*''' so vdi piíúc cua muói cua các pnoi tú vdi cáe
kim loai Kiem; va dieu dó cbx có tne giái tlnxcn la có s2 tao
tbánn li-en két cong boa tri Ln-iÑ¿'38_/
1.2. i:(l A.'.INOAXIT

VA

:UCIT

A3PaGTIG.

A

Daa vao eaa tao n^aadi ta pban biet aai loai aainoa'cit :
p'^inoaxit "^^c^: kh on.^^ ven'?' v - a'"'^án"'''xit tbdm.
Doi vai tr^^'dag bdn cae aminoaxit mac^ kbon.a vonr tuy tbeo
vi tri aaa cae nbom amin va nbcm eaebox:'"l tron.-^ maca, ng^idi ta
pban bieti>t;-, ;3-, ^- , va /-aa.incacit.
R - GH - COGE
I
oc-aminoaxit

R - GH - ':;HJ - GGOH
1
p-aminoaxit

Gác«r-aminoaxit la nbúng bdp pban cua protein vá tbam
gia vao cae quá rrinn sinn boe qu.an ürong naáu ^~15 7''
Luía vao aac tinn axic badd.các aminoaxit con dude nban
biet tbanb ba nbom : nnóm trung tínb, nbóm axit (các aminoaxit
dicacboxylic) va nbom badd (cae aminoaxitdiamin)
f~ljTr^t o^aminoaxit 16^ gian nbat la glixin , trong pban tú
cbpit nay k.aong eo nc:u:^^én tií cacbon bat doi con tát cá eác -x-amin.
a:<:it kbae deu la nbúng cbat 1aoat d'^ng ^uang boc, co kbá náng

lam au.ay m-J^ pbing rhan 0^1*0 cua a-cb sang.
la trona pban t'^' cae oc-aminoaxit co ea nbom amin lán nnóm
eacboxvl, nen cáe. aminoaxit eó tínb l'ídn'; tínb. Tuy tbuoe vao
giá tri pH eúa moi tr "6a\t ma cbúnF.; có tbe man:^; dien da^dna boác
am. Gia tri pH ma d do aminoaxit kbong bi dicb cbuyen d-idi táe
dung eua dien tr-'dng Í..X6z goi la diem dáng dien cua aminoaxit
náy (pl). pl cua các*«-arainoaxit trung^tínb ec aiá tri t"ú 5,6 - 7;
doi vdi eác oc-amincaxit
dicacooxylic
I3 tú : - }^2^ lói
vdi cae oc-aminoaxitdiamin la tu' 9,7 - lG,c / ij»

arong -jra'dng

bdp cae aminoaxit trung txnb vói nnom 2^ kbong mang dien, diem
áang dien la trung binb cong các tri só pX cua nnóm eacboxyl
*
a
vá nbom amoni
5 diem •d'éxa^i^^ lien cae 'X-aminoaxit ton t.ai dyái daña các
ion l^.xdng c^íe. Dieu náy d-:^dc xác nban XXÍB. váo dú kien "obó bón^


13 n."aoai eua cbung kbong co cae dai dac tr\^ng ebo nbom eacboxyl
va n.bóm amin, / 38_/
Quang pho hóng ngoai cua mot só tinb thé aminoaxit dxXóo
do bói Klots vá Gruen/""87_7, Thompson/"129_7vá bái Hu3ain/"70 7
trong vúng 50 - 650 cm" . SiX gán ghep các dai doi vdio<-alanin,
glixin vá o<-aminoizomalic lai diíde tbij'c bien bdi cáe táe giá
Pukushima/'65 7 vá Tsuboi /"133,13^_7,

Dang ion lu'dng cu:c cua các aminoaxit trung tínb có tbe
bieu dien du*di dang :

mi*
.

^

^

"

^

-

^

^

•

-

I

H
Fbán líne— cua cae ion l'tdn^—' c í•e v d i a x i t bo.lc
b.add eo
*

t b e b i é u d i e n b d i các pb-T'dng t r i n b

mit
R

-

1
^
1

GGO -!•

ií

—>

1
H

Wñ*
1 ^
K - G - CCC}{

(.2.1)
pH (

pl

H

NH^^
1 ^
GCC"+ OH'

R —
1
H

—> - E - G - GOO"^H..O
1
H

pH > p l

2-lt aspactic C^H^N^',_^ . ' 133,1-, kí bieu lá Asp lá mot
leal -^-a'^iinoaxit ce eb^^'a b^i nbcm earboxvl , do do mot so
tac giá con ki bieu la H^A3p^.-'42, 66,121,132_7 . .-ixit aspactic
con d'-^dc goi la axit aminosuex:inic, axit asparagic, axit asparaginic, axit aminobutanedioie / 103_^7^
NH^
HOOG - GH. - G - GOOH
I
H
tinn tne máu tráng ít tan trang niidc : 0,3b / l'-'-g -^^'^í •^,775g
dci

v5i dóng pbán DL)/~35_7jknong tan nrang a-'da vá éte . /"28_7
iylot só táe giá dá xáe dinb giá tri pK cua axiu aspactic

ún-a vdi :?J: pbán li nbu: sau :

l/(. -

H

H,jA

( 2.5 ) J<^

( *<-GOOH )

HpA

H

HA

(

K,

( p -GOGH )

HA"

H

A

K,

^ J^yH:
NHt

I

2.^. )

( :^'.5 )

)

a
O gia tri p H tiídng úng v d i sii pban li K-. y-fií^c

ít

khi

da'dc tao tbanb,do do các giá tri K. rat it khi dado sú dunj^
trong

tínb toan các báng só ben tao phúc/~97_7'V"! v|.y, mot

só

t^c gia chx txnb toan cae gia tri báng só pbán li cua ax:it
aspactic úng vdi pbu'dng trlnh( ^.4)vá( £, 5)va kí hifu la K, vá K
mot eacb ta'dng ifng. Nhi/ v a y pbu hdp vdi c^c pb^i'dnc, triab

tren,

d dnv K c.hinh lá K.-,, va F^cbínb lá Ka,. Gao g.Lá tri b^ínrj; só

pbán

li CU") axit I-asrac tic tbeo mot so t^c gia rTifdc trinb b á y 5

báng 2.1.
Bang ,.^.1 :

Giá tri các b-ing só pbOn li cua axit L-aspgctic
3
pKp

(«r -GOOH)
:)

( p-GOOH)

Í5°G.

r.c 1

Tal

i an

t h n a ! V:h n 0

0,1

/"97 7

lieu
•7

i

( -HH* )

1, ¡'^

3,70

9,62

2,0

4,0

i,8

_

/ ' íí»,/

3,90

•-,1,64

0

/"'+:), 54_7

.

0,1

/-21_7

!

^

a 57-7

1

3,87
3,88
Gae ¡aia t r i

r" r-1

9,78

h^na- so p r o t ó n boa a'

nhi^t

p;iá t r i c á c bam n b i e t
/32,

cTon.a l i e n cuan dn'dc c b i r a

3 báng

2.5-

6 5 , 108'_7

r'.gng 2 . 2

:

Giá t r i

cáe báng só p r o t ó n boa cua a ^ i t

aspactic.

I - f^,2 M (NaGlO^^)

25

i2!2

45^0

IgK^

:>,66

3,b7

3,69

IgK,

1,64

l,í
1,88

Háaaso p r o t ó n boa


Banp; 2; 3

:

Gia tri cae bam nbiet doner, cua S';" protón hoa
axit aspactic

Gac nhomcbUc

I = O, 2 I;(K:1) ^ t = 2 5 ^ G

AS

.- A H

Ibudng
Tai lieu

cua axit

d.v.e

Kcal

aspactic

mol

•

-

pbap

: tbam kbao

)

:

3

1,7

4

T

:

/"108_7

0

:

/'108_7

f^<' -GOO'

1,85

3,2

:

1,^5

4,9

:

G

••

G

:

:

13

:

0,96

:

14,5

:

5,72

:

-0,6

:

.G

=

Z"65y

:

12

:

G

:

/'108_7

5,SS

:

26,8

:

^,8

:

11

:

• 9,4
-

OTip

:

¿-r.'.J

1,1
p -GOO

:

'• ¿~'^^J

/"108_7

= Z"52_7

•• ¿~'y¿J
fn

•

/"^ay

G : •ph'T'dng pbap calo ke.
T : D'ji'a vao S'/ pbu thuoe cua cae báng .só eán bing váo
nbiet do.

Z"527

1 = 0

/ 65_7

1 = 3i^ (KaGlO^j^)

iViot v a l t i n n c b a t n b i e t dong eua a x i t

L-asi a c t i c

trong

dung d i c b mide con dude o h i r a b d i / ~ 1 3 7 7
Gac so l i e u v e quang pbo bong n g o a i cua a x i t
di/dc Cbi r a 3 báng 2 . 4 ,

2.5,

v-á .2.a.

L-asx)actie


-

16

Bang 2 . 4 :Các t a n s 6 dác triíng t r o n g phé hóng n g o a i eúa

axit

D L - a s p a c t i c (cm* ) ( g h i á\Xói d^ng phan t a n min t r o n g n u j o l )

Z"7^.7
Tan s o háp thu

^'u'

qui

cbo

1684m

dai G - O bat doi cua GOOH

16 59ni

dno doa''' bien daan cua

1 ^/^7m

-fTBl
a
dái 0 = 0 bát íói eua G^^O"

15^6t

dao don.T bien daña cua -TTÍT

I3:^^y

dai G = O doi Ku'na; cua GOO

.

manh

m
Ean^ 2.3

*

^

- .

•

- •

trung binb

y

-

yeu

Cae tan só dác truTng trong phó hong ngoai eúa;
axit DL-aspactic trong mide (cia~^)/~112 7

Tan só bap tbu
^i

3 các pH
0,3

:

1725'n.3:

3

:

9

cno

14

:

:l"^-^Om.s:

qui

dai G = 0 eua cae nbom :
.

1510t.r:15'Ot.r:1500t .r:

'

dai a T. n eua nbom
F-GOOH
:
:
dai G^:'0"^bát dox cua
:
nbóm €^- JOO
dai GOO bát ó ói eúa cácí
nbóm G^ 0
:
b x a . a dang Mí*,
doi xúng :

l¿^20t.s:1415'n.s:

;

dai

(1 r>'';i0y.r>(160Cm.r)
:

:

:1575m .r: 15'^'"'m..r:

icxr dci

xi.T'ní^; chínb:
cua nbom ¿^GOO ;


17

W.'

_Y...
Baup; 2.5

: Cae tan sé dác trUng trong phó borig ngoai cua axit
*
1
DL- aspactic trong D2O (era )/"ll2^7

Tan 30 háp tbu

3 các pH
o

0,5

1715m.s:

'

cho

qux

•^l.T'

14

d a i G ^ O eua c a e nbom

:

COOD
:1705t.s:

dái G= O cua nbóm

16 25y . s : 16 25m.s: 1615in.s
:

dai GOO~cua nbóm

.:1590m.s

-GOOD
-GOO"

dai Ga'O bát doi cua nbóm
-GOO"

1575rn.s

dai GOO

bát doi cua các

nbóm COO"

ra .3

Pie

manh va sao C7nh,

m.r

Pie

manh va rong.

t .3

Pie

trung binb va aáe e^nb.

t.r

lie

truna binb vá rong.

Pie

yéu va sác canb

Fie yéu va rong,
Diia váo phán úng cua axit aspactic vói KOH, táe giá Evans
./527 da dieu che va chi ra cáu truc cua tinh thé muói monokali
aspactat dihydrat.
Pnan ung eua axit L-asjractic cung nbu cua ene aininoaKit
vdi ninbydrin có y ngbxa quan tron;^ troug pbán tícb dinb tínb
cung nbu dinb lafdng các arainoaxit¿^"*75J^. Da so cáe aminoaxit
pban úng vdi ninbydrin
úng /"98,106,135,136^7,

•

t^o thánh 00-,, NH, vá andebyt tifdng úng

- 18

./^'\
II

.OM
r^

IÍ
o

•
'

'

'

.2\/^\

-I RCiiCdOÜ—>í

¡1

N",

/"
f'y

-l-RCna-! an., ¡ ivii

II
f^

\/'di ax:it aspactic tgo tbánb 2 phán tú 00^.
Amoniae, GO^ vá í^adebyt tao thánh có thé xáe dinb dinb
l^dni^. ^Voái ra, eó thé xác dinb eác amlno^i^it di/a vao viec do
mat do quang cua san pham máu tim xanb dfde tao tbanh tu pban
úng" cua amoniac vdi ninbydrin vá san pbam khu' eua ninbydrin
/" 9:9

,' 100, 1^15 7
0
II

0
II

c.
/^\/\
I II ^C.-N-:C
II I
í
O"

II
o

Ta con có thé xac dinb dinb lu'dng axit aspactic báng

cách cnuán do vdi guadinin cacbonatri'18^ hay glyoxan^llj/ hay
NaNH^HPO^/ 115_7vdi cbi tbi cbung la bromocresol txa. Hodc ta
có tbe xac dinb axit aspartic bang phirdng pbap chuan do tao
phúc vdi íTgGl^jCbi tbi lá l-( 2-pyridilazo) -2-naphthol ./"43 7

X.3.

KHA NÁFG

T.flo Fnnc G'u /\xiT L-;\:;p.fiG'!^iG V;1T G^G NGUYEN T?^'
DAT HITÜM.

n cxc

oc-aminoax:it la tr'.^'dng hdp riéu" cua cae complexon

các clú kien ve cau tao va dó oan cua cae phi'ic cbat «^-aminoaKit
vdi cáe Wr.'^H có tbe da'dc giai tbíeb b3i mat so lu L lu"t x-r<^i_"
Cae phan Un.a eua cae N'n.i)[i vdi cae complexon. Gao du kien náy
rat li tbu,bdi vi cae Ct-uicinoaílt tbaa ¡da váo tbana pbán cua
eác J;é oáo sóng va moi tbonij tin vé tn'dng tac eu;^ ebúng vdi các
cbat kbác lá qui giá
TuC cáu tao cua các <•-aminoaxit trung tínb ta tbáy ráng su;
phói tri cua các ion kim loai vói nguyen tú nitd dan den tao
thánh các hdp ehát chelat chu yéu xáy ra 3 pH a pl /~ 41 /


-

19

'Pbeo r , i o e l l e r / " l 0 5 7 t - í d n g t a c cua c á c i^TDH v d i c á c

a'Liinoaxit

xáy r a t h e o c á c pbán úng d^ng
O
C —OH

nn'*

—

J

+ 3M.''

(3.1)

CU - NH,

Tuy nbien vé sau 3.0.Zviaginxep ¿"24, 25, .26_7
^^ ^^^^
ra r^ing phán úng tu'dng tU kh8ng xáy ra trong mol tjni'dng axit
ho'dC truna tínb, GUtijio thánh các bdn cbat vónr cbi xáy ra khi
Viém hón dun^dich. Gh^ng han n"^^^ trong hf linGl.^- NH^GH^GOOH -H^O
d bat ki ti le nao cua các cau tú deu khonr- tbáy có sU tbay doi
giá tri pH so vdi các giá tri so sánb. Fhó háp thu eua cae bon
hdp tren kbong tbáy có su' kbác biet nao so vdi pbo háp thu cua
cae dung dicb nndc eúa các linCl,. o-;' tbay doi vi tri dai háp thu

cbi d-'dc ah^n tbáy trong tra'dng hdp kiém hóa bon hdp các clorua
dat biém vá glixin. S giá tri pH > 9 xáy ra sU phán buy pbUc t^io
thánh các dát biém bydroxit.
Trong moi triídng kiem các aminoaxit tao tbanh vdi cae
i-^TDH eác hóp cbat vong nhd các nguyen tú nitd cua nbóm amin,
dóng tbdi tbanb pbán eua phUG thay doi pbu tbuoc vao ti le cae
cáu tú. vi du các hdp cbat glyxinat thay dai tu

iK^'

un.

CH.

(3.2)

"12+

den

O — c=o
SU t.^.o tbanh phi/c báe t'-'de xac nh§n kbi nublen cúu t^-'dng
táe cua các NTFII vdi plixin va i->¿-alanln b^' i;-^ aáe vh-^'dag pbáp
do do dan dien riéng vá pH pbu tbuoc váo ti le eác cáu tú/~25 .7
vé s; tao pbii'c CUP các NTDH vdi axit aspactic có nbiéu
quan diem khae nbau.
'
Tbeo Ryabcbikov va Terentevn, tron;j, só eác aminoaxit, các
nguyen té dát biém tao nen các phúc ben nbát vdi a:<:it aspactic
vá a;cit glutamicj/ 37/Ket lu|n náy lá boán toan máu tauau vdi

cáe J;ét quá

cua tac gia Vickery/"138 7-2''^"^'^^Í:, rafit có gang tácb

các ItiDH nhd các bác nbán tao pbúc lá các aminoa-íit, tac giá
nbán thay ráng, trong só các aminoaxit kbao sát : bi.atidin,
glixin , axit aspac tic, a:>í:it glutar(iiC;Xistin. . . cbi có bis ti din


- 20 -

vá vdi inúc do nhó bdn la glixin tao aen

cae i,huc ben vdi cae

NTDH., bistidin vá glixin lá các aminoaxit du./ nbát có pbói
tri vdi các dat biém bydroxit trong các duna dich trung tínb
bay amoniac.
"Xheo "Hatvaev vá conr táe/"21_/, bang ^bn-lng pbár ebuan
'^6 do pu tac giá dá di (t.on két lu^m r^n--^, tM'dng táe gi.Ua eác
TT'^* vá Fd
vdi axit asnactie (r^/.) co sU
^^'rPH T.n
Ce
t^o cbolat vá các phúc binb thánh kbong han ebé d cae dí^ng
LnA*^ vá LnA*^ . Báng cácb xáy dung d'idnQ

coar;

b^^o tbanb bieu

dien sU pbu thu6c cua ñ váo pfA J(Hinh 5-1) các bác giá da tinb
toan các háng só ti^o thánh k-j^ t^i ñ = 0,5 vá k^ t^i ñ = 1.
r-inh a.l : D "dng conís tao tbánb
trona; he axit aspactic —
•—'

.

—

aat hiem.

1 . Axit a s p a c t i c — .ua
2. j^xit a s p a c t i c - Ge
Axit aspactic — Fr 3+
4. '^xit aspactic — Nd
as

l a

Eána- pbUdng pbáp chu.an do dien thé táe gia Gefola
da di có cáu tjo chelatcó thánh phan lá LnA"^, LnA* ,

¿^2>^J
i\a^

LnA^T _

Khi nghién cúu sU t§io phUc cua La(lll) vdi các aminoaxit,
glixin, prolin, vaiin, metbionin, serin, histidin, axit glutamic
vá axit aspactic ; du'a vao gia tri Idn bdn ca cua cae báng só
ben tao phúc thu dxLóo trong tru'dng hdp các phói tú lá axit
aspactic hay axit glutamic ; tac giá Kriss /~30_7 da di den
két luán các axit aspactic vá axit glutamic lá cáe phói tú ba
ráng. Phúc cáng ben khi

só vong trong phán tú phúc cáng

Idn /"102_7. (Can chú y thém ráng, két luán vé bán ehát ba ráng
eúa phói tú axit aspactic la ro rét dUa váo két quá nghién cúu
cua tac giá Schmidbauer (DÚc) /~121__7 khi phán tícb cáu truc
tia X các don

tinh the mangan(ll) L-aspactat trihydrat Ito(L-Asp)

3Hp0. Cae két quá thu dudc 3 dáy lá boán toan tUdng tu! so vdi
các hdp ehát tiídng tii cua Go(ll) vá Zn(ll))


-

21

Ma vao pti5 G"ü ( c i r c u l - i r d i c h r o i s ' ü : tííih. híóLi>¿ tiudrit^
s á c t u y n tioan; cSa c4c dung a i c h chúa aminoaxiit v d i r l - ( I I I ) ^
ha.y E u ( I I I ) bác g i á K a b z i i i / " 8 3 , 8 4 _ 7 a ctil r o su' tjo- t l i a n á ^ c á c
v6ng c H e l a t v d i cíic a m i n o a x i t Idn cC^n n'^n l i e n v d i sii p l i o i
t r i CÜ3 nhS'a amin tront-: c á c dun;^ d i c h trunK t i n h . . ' ^ c g i a

cijn>- .ta c h l r a rSng 3 pH ^ a x i t a s p n r t i c r^n t-hnrih mot phiíc
yéu hdn -^erin V9 cae «aminoaxit k b a e .
Kbi np-bién cúu an' t.^o pb^i^e eu.n fío ' ' v.n Yb ' v d i a x i t
a s p a c t i c (H,A) ;-3unar d i chx r a rana: /Í27j^^' '^'^' ^''-'^ ^'^^^'^^ ^*'?''^^
LnA^ vá can büng t.^o phúc d i e n rr\ nhU sau :
ln"'*'+

(:).i>)

H

LnA

HA"

vá dá dé nabi cau tao có thé co eua Ln.

=*/V^'^'"CH-CH,-COO-

"
i

(ASPA)

r. (In) :

Ho hay Tb .

Giá tri eác báng aó ben cua cáe nh'^'c von»^ aspactat cua
mot só N'aaff tbeo két qua ngbien cUu eua cae tac gia tren d^^dc

trinh báy ó bang '^,1>
Baña; 3.1 : Oiá tri cáe báng só ben cua cae pb'Uc dang LnAsp ,
LnAsp" , JjiAsp^" (oxit aspactic dl^^Asp) vdi mot sé L'TDH(phiídng
pbáp cbuán do do pH, I = 0,1)

La
IgKj^

'+,9
5,0
••^,8

'I-, 53

Ge

' Ho ' Tb • , — '
lieu
Igiv^ i l s K j _ l g K ^ l s K ^ : l g K ^ l s K ^ l g K ^ : l g K ^ l B Í . ^ l s K y l ^ k ^ : l 6 K ^ : ¿ | j | ^ '
^

'+,i!
3,'^
—

•

Ir

•

í'id

: :5,2 4,6 : 5 , 1 3,6 ^ ^

: - : - : - : - :
/-30_;?
: 5 , 4 4 , 8 - : 5 , 5 4.,n _ : _ : i/^SlJ:
: S , 2 5,P 2,9 : 5 , 4 . ' M 3,1 ; _ : _
:Z^5iy:
: S 36:^00:^-1277:

:,-

:5,14-

-

-

•

-

:

-

-

•

i /"127 7 ^ 5(^^G /4 5/

-

:
•

. ;1Í M

:

: ^-,^^^j:

*

>

•


- ¿;^ Mót khuynh hUdng hoan toan kbác dUdc chi ra trong tUdng
tac tfLO phúc giúa axit aspactic vá các NTDH. Gung báng phu'dng
pháp chuán dd do pH cáe táe giá sau da chi ra 3 dáy chi co su!
t§L0 thánh các phúc axit dang LnHA
hay LnHA
vá IinCHA)^»
các tac giá Trivedi/~132_7 vá Agarwal ¿^2_7da ctil ra
ráng tUdng tac giúa các ion dát biém Nd *, Sm''* vá Pr *, Gd

vdi axit aspactic (HpAsp) chú yéu xáy ra theo phUdng trinh
Ln^* + H^Asp -^

LnAspH^^. H*

(3^^)

D\¿fa váo du'dng cong t§io thánh biéu dien sU pbu tbuoc cua
ñ váo Ig [Asp "] , Agarwal dá tínb toan các háng só hén t^i
ñ = 0,5 vá ñ = 1,5- Giá tri eua eác hara nhiét dong á\ióc tinh
toan tú sU phu thuoe eúa háng só can báng váo nbiet do.
TUdng tu, táe giá Sunil P.Panke khi nghién cúu su* tao
phuc cua Y vdi phoi tií axit aspactic da chi i^a ráng khong
có su giái phóng protón tú nbóm -NH^ (dang protón hóa eúa -NH.-,)
trong suót quá trinh t^o phUc /~128 7» ááu eúa ftH va A3 la
tudng tu vdi các két quá du-dc dé c|p ó các tai lleudo, 109,110/TUdng táe giúa Y"'* vdi axit aspactic con dude nghién CUUL
bdi tac giá Yao / 14.2^7cung háng phUdng pháp chuán do do pH^
con báng phUdng pháp calo ké, theo /"35,7, phUdng trinh (3.4.)
cung lá dác trUng cho phán úng ,tao phúc eúa các NTDH phan nhóm
Xeri vdi axit aspactic.
Gia tri cae háng só ben vá các thong só nhiét dong eúa
các phúc axit á\ióc trinh báy d háng 3«2«
Úng vdi cung m6t nguyen tó ta tbáy ráng có sU khác biét
Idn ve giá tri các háng só ben cung nhU các hám nhiét dong
thu ávíóc bdi cae tac giá khác nhau. Ngoái ra, d cung mot nhiét
do theo tac giá Agarwal /^^^.J
vá Wojcieehowska /~45 7 có ST¿C
táng dan các giá tri háng só ben khi dien tícb bat nhán táng,
tuy nbién theo Trivodi /"132_7 tbi giá tri eác háng só ben d
dáy táng kbá m^nh .

iviác dáu cung chi ra ráng trong dung dich có sU t^o thánh
các phúc dang LnHAsp'^*^ La(HAsp)*, khác vdi Sunil /"l28 7, các
tac giá Agarwal /"42^7, Trivedi ri3¿J
khi tínb toan các giá
tri /íG, m vá AS chi tinh theo các giá tri háng só ben b§tc
nhát. các giá tri A^H yá M> thu dude theo Sunil lá khác ve
dáu so vdi Agarwal vá Trivedi. Ngoái ra, mác dau eó su gióng


Bang 3•2

'
.>
u *
^
Giá tri cae
náng
so"• ben
va\ cae
thon-; so nhiét dong
cua các phúc axit (Pbudng pbáp euuan do lo pH; l=í.;,l)

:

Igk^

1 2 , '-f^ •

:

: Phúfc cua •

• t°G

: La(TTT) :
:

21

:

25

:

4,-^2 :

:

Oe(III) :

^5

:

:

Fr(ITT) :
:

-11
Í5
45

:
:
:

:

:

:

35

M(III):
:
:

25
30
50

3T.(TII) :

3S

:
:.

30
50

:
:
:

iGk,,

-^i,'^3 :

-^6^

+ '), 6 ^

4,40

:

-4,13

+ .,,.'8

/"33_7:

1^,6^
5,f-4
3,63 :

:

-46,87 -l-%,5

5,P0

:

3,7>J

4,95
5,66 :
9,65 :

:

4,60

1-,

...

:
:

-6,73
-7,82

- 3 , 2 1 ^-11,88
. - ' 1 , 4 --'73, tí

:

-6,P0

14,80

• -l'^,Pl

-16",8?

•

5,15

-7,02

-A,0¿

:

25
35
^5
55

5,01

-6,8.'J

-.•,14
-?:,ir'

:

25
35
45

^1

:

:

lu(lTI):

r^5_7:
/ 1 3 2/ :

/~23_7:
/1327 :

1(^,6

^5.

: Y(III)

/-45_7:

/"4-2_7:

6,7

: ?:u(rrLJ

Gd(TIT)

Tai •
lieu:
•
tham:
khao:
/~45_7:
/~36_7:

/I .rio

•

':
A3
:
(
K
c
a
l
)
• (Kcal)

: ( cal )
!nol : m o l . d o
:
mol :

5,643

'3,75
5,b6
5,67

:
:
:

4,75 :
4,77 :
4,.38 :

3,5¿
3,34
3,36

:

12,-^1 :

ke)

: -11,0

: -11,4
: -11, )

+ 16,'78

+15,70
-1¿I.3,4

:

/" 4,2_7:

/"l..58_7

.
:

/"55_7:

+ 2,1

+ 4¿i-


- 24 nbau vé dáu eúa AH vá ^ , theo Trivedi, úng vdi cung mot
nguyen toi ta thay có sU táng manh giá tri báng só ben tao phúc
khi nhiét d5 táng, con theo Agarwal d day có sU giam di chut it
Cung báng phUdng pbap difn the, tac gia Saxena /''120_7
dá chi ra ráng tUdng tac giúa Nd-^ vá Sm'^* vdi axit aspactic
xáy ra theo ti le 1:5. CÓ le phán úng sau xáy ra

C^Od

nooo
5HOO0-0H,-,;-„_„
H

H

V
I

HOOO - CF, - } - rl
. , „ . / V
x

H

^ 1 /"•

OOií

' '
" - ;-^H-,-^oo„
J

~

I
'^ - JOOH

'
(3.i,)

•Jll
I
• '::ooií

ó day. La : Nd hay Sm.
T 4 C giá da diia váo phán úng tren do tinh toan hám luldng
Nd
vá Sm * trong ph4p chuán do thl tích ding dung dich chuán
axit aspactic, chi thi xylen da cam vá alizarin do 3 nhiétd5 phong.
NhU dá de cap 6 báng 3.1 vá 3-2, ciing báng phiídng pháp
chuan do do pH, tac giá Wo,jciechowska /"45_7 gán dáy dá chi
ra ráng ttídng tac cua La(lII), Pr(lII), LuCllDvdi axit aspactic
có tao thánh các ph¿c d^ing LaHA^'^*, ErHA-* vá LuHA^*, vá khác
vdi Lu(lll), La(lII) vá Er(lII) con tao thánh các ph¿c dang
LaA* vá^PrA*. ft/aváo các két qik nghién cúu báng phu'dng pháp
cong huáng ti> h^t nhán tac giá dá chi ra 3 day có siJ tham gia
phói tri cüa cá hai nhóm GOOH. Ngoái s\i khác nhau lán ve giá
tri^háng só ben so vdi ket quá c¿a các tac giá khác nhu' dá chi
ra 3 báng 3-2, dilu^cán liíu y ó day lá khuynh huóng tao phúc
cixa các NTDH náng lá hoán toan trái ngif^c vdi các ket'quá cua
Sunar /~127 7.


- 25 Ngoái ra, tUdng táe tao phúc giúa axit aspactic vói Pr(IIJ
vá Nd(lll) con á\Xóc nghién cúu báng phUdng pháp cUc phó /"S3__7;
giúa aspactat vói Ce(III) báng phUdng pháp chiét dung moi /10?7.

giúa DL-aspactic vdi La(III), Ge(III), Pr(III) vá Sni(III) báng
phUdng pháp chuán ¿6 do d6 dan vá do pH trong dung dich nUdc
cbúa 2nghién cúu tUdng tac giUa các ion Nd(III) vá Er(III) vdi axit
aspactic báng phUdng pháp phó hap thu electrón /l44_/ ; giUa
La(III), Nd(IIl), Ho(lll)
vá Lu(lII) vdi axit aspactic báng
phUdng pháp pho háp thu electrón vá MlR / 9¿y;
giúa La(IIl)
IjTddlI), Ho(III), Eu(III) vá Lu(III) vdi axit aspactic báng
phUdng pháp phó háp thu vá phát quang /~93-7 ; giúa Nd * vá
axit aspactic háng phUdng pháp phó UV - VI3 vá hóng ngo^ii
gán /"90,91 7.
—

—

N

Mot só tac giá da tong hdp vá nghién cúu tinh ehát cua
mot so dat hiem aspactat rán.
'
Cáe phúc rán eúa các NTDH vdi axit aspactic dUdc dieu
che có le dáu tién bái Vickery /""138_7. Pbúc thu dvtOc có thánh
phan lá Ln^(C¿^H^N0¿^) 2. Tac giá Farooq /~61_7 dá dieu che các
phúc dát hiém M-(.Asp)2(H.O)^, ó dáy táe giá kí bieu axit L-aspactic lá HAsp, M : Y, La, Ge-Lu (trú Bn) nhd phán úng eúa các
dát hiém cacbonat mdi dieu che vdi axit L-aspaetic theo dung
he só ti lUdng trong dung dicb nUdc. Gac dác tinh cua phUc la
dude xác dinh nhd các. phUdng pháp phán tích nguyen tó vá phán
tích nhiét trong lUdng, dd dan dien phán tú vá momen tú.

Tac giá Gsoeregh (Thuy Dien) /"56 7 da tóng hdp dUdc
tinh thé Ho(L-Asp)Clp.6HpO . Qua phan tích cáu truc táe giá
dá chi ra ráng các ion Ho"' có só phói tri 8 vdi cae lien két
qua 3 nguyen tú oxy (H^O) vá 3 nguyen tú oxy eacboxyl eúa 3
nhora aspactat. Tinh the bao gom cae mach polyme Ho-aspactat-HpO
song song.
Táe giá Ibrahim S.A. /"71_7(Ai C|LP) dá tong hdp vá nghién
cúu tinh ehát cua các phúc eúa Ce(III) vdi mot só aminoaxit.
Cae dác tinh eúa phúc lá dude xác dinh háng các phUdng pháp
phán tích nguyen tó, pho hóng ngo^i vá do dan dien. Cae aminoaxit 5 day xú sU nhu eác phói tú 2 hay 3 cáng vdi lien két
dUdc thuc hién qua nhóm eacboxyl vá qua nguyen tú N cua nhóm
tx-arain*


- 26 -

TÓm lai, ta thay tUdng táe t^o phúc giúa các NTDH vdi
. axit aspactic dá vá dang dUdc nghién cúu. SU có mát nhiéu
cdng trinh gán dáy nghién cúu vé các tUdng tac lo^i náy :
/"45, 56 , 71 , 90 , 91 t 1^2 , 144_7, chúng tó day lá mot
van dé dang dUdc quan tara. SÓ cong trinh nghién cuU sU fc^o
phúc cua các NTDH vdi axit L-aspactic trong dung dich chu
yéu báng phUdng pháp chuán do do pH. SÓ cong trinh lá khéng
nhiéu vá chUa dáy dú nhát lá d&i vói các NTDH náng vá thUdng
bát dóng. SU bát dóng 3 day thé hién cá vé cd che t^p phúc
cung nhu thánh phán phúc t§io thánh, vé giá tri háng só hén
cung nhu dau vá giá tri cáe hám nhift ddng. Con só cong trinh
nghién cúu phúc rán cua các NTDH vdi axit aspactic lá con
quá ít ói /"56 , 61 , 71 , 138_7.
Xuát phát tú nbúng nh§in dinh tren vá nhúng y nghia quan

trong ma ebúng t6i dá dé cap 3 phán 1.2, 1.3 cung nhU se dé
c§Lp 5 phán Í.4, chúng t5i manh á^n nghién cúu sU tao phúc eúa
mot só NTDH vdi axit L-aspactic trong dung dich chú yéu
báng phUdng pháp chuán do do pH cung nhU tóng hdp va nghién
cúu tinh ehát oúa mot só phúc rán cua chúng.
1.4

: HOAT TÍNH SINH HOC CÜA AXIT ASPACTIC vA M 5 T S6"ASPACTAT.

NhU da dé c§Lp 3 Phán 1.2, axit L-aspactic lá mot 1O§LÍ
¿X-aminoaxit có hoat tinh sinh hoc, vi vay nhiéu táe giá dá
gán lien viec nghién cúu sU t§io phúc vdi viec kháo sát ho^it
tínb sinh hoc eúa các phúc aspactat t^o thánh /~45 , 68 , 79_7t
/"lll , 115_7 va dá chl ra d\ióc nhieu úng dung qui báu trong
nhiéu linh vUc nong nghifp, cbán nuoi vá y hoc. ^

Axit aspactic có táe dung úc che sU phát trien eúa lúa
ra^ch, ngé vá dau ó nong dó ^ 0,0Í%. SU trung hóa axit L-aspabtic
báng NaOH hay NapCO^ lam mat tac dung úc che eúa nó vá lám
táng dd máu md eúa dát /"126_7. Tuy nhién, theo patent /"'82_7
axit aspactic dá dUdc sU dung cung vdi các muói nitrat eúa
canxi, magié, sát vá kem dé hón cho re cay trong. Phán eó táe
dung giái sU nhien ddc Al vá các kim loai náng ó re. Ngoái ra,