Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu đến ngập lụt lưu vực sông Nhật Lệ, tỉnh Quảng Bình

I H C QU C GIA HÀ N I
KHOA SAU
IH C

NGUY N XUÂN H U

ÁNH GIÁ TÁC
NG C A BI N
I KHÍ H U
N NG P L T L U V C SÔNG NH T L ,
T NH QU NG BÌNH

LU N V N TH C S BI N

Hà N i – 2015

I KHÍ H U


I H C QU C GIA HÀ N I
KHOA SAU
IH C

NGUY N XUÂN H U

ÁNH GIÁ TÁC

NG C A BI N

I KHÍ H U

N NG P L T L U V C SÔNG NH T L ,
T NH QU NG BÌNH

LU N V N TH C S BI N
Chuyên ngành: BI N
Mã s : ch

Ng

i h

I KHÍ H U

I KHÍ H U

ng trình đào t o thí đi m

ng d n khoa h c: GS.TS. Phan V n Tân

Hà N i - 2015


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n là k t qu nghiên c u c a riêng tôi, không sao chép
c a ai. N i dung lu n v n có tham kh o và s d ng tài li u, thông tin đ ng t i trên các
n ph m, t p chí và các trang web đ u đ

c trích d n đ y đ , các s li u s d ng đ u

là các s li u đi u tra chính th ng.

Tác gi lu n v n
Nguy n Xuân H u


L IC M
Lu n v n đ
d

is h

N

c hoàn thành t i Khoa sau đ i h c,

i h c Qu c gia Hà N i

ng d n c a GS.TS. Phan V n Tân. Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c

t i th y, ng

i đã luôn t n tình quan tâm h

ng d n trong su t quá trình h c t p và

hoàn thành lu n v n.
Tác gi xin g i l i c m n đ n Khoa sau đ i h c,

i h c Qu c gia Hà N i,

cùng gia đình đã luôn h t lòng ch m lo, quan tâm và t o đi u ki n t t nh t cho tác gi

trong quá trình h c t p và nghiên c u.
Tác gi xin chân thành c m n Lãnh đ o, PGS.TS. Tr n V n Ý và các đ ng
nghi p t i B o tàng Thiên nhiên Vi t Nam, Vi n Hàn Lâm Khoa h c và Công ngh
Vi t Nam đã t o đi u ki n và giúp đ trong quá trình th c hi n lu n v n. Xin chân
thành c m n nh ng ý ki n đóng góp khoa h c quý báu c a PGS. TS. Tomohiko
Tomita,

i h c Kumamoto, TS. Nguy n V n Hi p, Vi n Khí t

đ i khí h u, PGS.TS. Tr n Ng c Anh,

i h c Khoa h c T nhiên, H QGHN.

th c hi n lu n v n, tác gi đã nh n đ
h c b ng th c s c a

ng Th y v n và Bi n

c h tr tài chính t ch

ng trình

i h c Nairobi và IDRC v "Innovative Application of ICTs in

Addressing Water-related Impacts of Climate Change" và nh n đ

c h tr v mô

hình hóa khí h u khu v c t D án DANIDA, mã s 11-P04-VIE “Climate ChangeInduced Water Disaster and Participatory Information System for Vulnerability
Reduction in North Central Vietnam” do GS.TS. Phan V n Tân làm ch nhi m. Xin

đ

c trân tr ng c m n !
Hà n i, tháng 12/2014
Nguy n Xuân H u


M CL C
Trang
DANH M C HÌNH ..................................................................................................... iii
DANH M C B NG .................................................................................................... vi
DANH M C CH
M

U
CH

VI T T T.................................................................................. vii

...................................................................................................................1
NG 1.

T NG QUAN ..............................................................................5

1.1.

V n đ đánh giá tác đ ng c a bi n đ i khí h u .........................................5

1.2.

V n đ đánh giá tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n l l t .........................7

1.3.

ánh giá tác đ ng B KH đ n l l t

Vi t Nam ....................................13

1.4.

Gi i thi u vùng nghiên c u .....................................................................14

1.5.

Tình hình l l t trên h th ng sông Nh t L ............................................16

CH

NG 2.

PH

NG PHÁP VÀ NGU N S

LI U ...............................20

2.1.

t bài toán ..............................................................................................20

2.2.

Ngu n s li u ...........................................................................................23

2.2.1. S li u khí t

ng th y v n...................................................................23

2.2.2. C s d li u GIS ................................................................................25
2.3.

Cách ti p c n và ph

ng pháp lu n .........................................................27

2.3.1. Cách ti p c n trong đánh giá tác đ ng c a B KH ..............................27
2.3.2. Ph
2.4.

Ph

ng pháp lu n ................................................................................28
ng pháp nghiên c u .........................................................................29

2.4.1. Ph

ng pháp xây d ng b n đ ng p l t ..............................................29

2.4.2. Ph

ng pháp h quy mô mô hình khí h u ...........................................32

2.4.3. Ph

ng pháp th ng kê .........................................................................33

2.4.4. Ph

ng pháp tính toán l

ng m a trên l u v c ..................................36

2.4.5. Ph

ng pháp tính toán l

ng t n th t .................................................38

2.4.6. Ph

ng pháp tính toán dòng ch y tr c ti p .........................................41

2.4.7. Ph

ng pháp tính toán dòng ch y c s ..............................................43

2.4.8. Ph

ng pháp di n toán l trong sông ..................................................46

-i-


2.4.9. Ph

ng pháp tính toán đ cao b m t n

2.4.10. Ph

ng pháp Vi n thám và GIS ..........................................................55

NG 3.

K T QU VÀ TH O LU N ..................................................57

CH
3.1.

c ........................................51

Hi u ch nh và ki m đ nh mô hình ...........................................................57

3.1.1. K t qu hi u ch nh ...............................................................................58
3.1.2. K t qu ki m đ nh................................................................................59
3.2.

Bi n đ i v l

ng m a ............................................................................62

3.3.

Bi n đ i v dòng ch y l .........................................................................65

3.4.

Bi n đ i v di n tích và đ sâu ng p l t ..................................................68

3.5.

Th o lu n .................................................................................................74

K T LU N .................................................................................................................76
TÀI LI U THAM KH O...........................................................................................78
PH L C

.................................................................................................................83

-ii-


DANH M C HÌNH
Hình 1.1.

Các th m h a t nhiên trên th gi i, 1980-2010 .......................................5

Hình 1.2.

Phân b các d ng thiên tai chính

Hình 1.3.

Bi n đ i t n su t l l t toàn c u ................................................................7

Hình 1.4.

Vùng nghiên c u l u v c sông Nh t L ..................................................14

Hình 2.1.

Mô hình đ cao đ a hình l u v c sông Nh t L ......................................26

Hình 2.2.

Khung đánh giá tác đ ng c a B KH ......................................................28

Hình 2.3.

Ph

Hình 2.4.

Quy trình xây d ng b n đ ng p l t ........................................................31

Hình 2.5.

Xu th t p trung khí nhà kính theo các k ch b n RCP.............................33

Hình 2.6.

L

Hình 2.7.

Quy trình th y v n đ

Vi t Nam ...........................................6

ng pháp lu n áp d ng cho nghiên c u.............................................29

i đa giác Thiesen l u v c Nh t L ....................................................37
c áp d ng trong HEC-HMS ...............................38

Hình 2.8.

ng cong dòng ch y CN l u v c sông Nh t L .................................40

Hình 2.9.

ng quá trình đ n v t ng h p SCS: ...................................................42

Hình 2.10.

ng quá trình dòng ch y trong tr n m a rào và các ph

ng pháp xác

đ nh dòng ch y c s . ..............................................................................44
Hình 2.11.

Ph

ng pháp đ

ng th ng xác đ nh dòng ch y c s t đ

ng l u l

ng

trong sông t i tr m Ki n Giang (01-08 tháng 11 n m 1999) ..................45
Hình 2.12.

Các thành ph n trong ph

ng trình cân b ng n ng l

ng gi a hai m t c t

.................................................................................................................52
Hình 2.13.

H th ng d li u hình h c phân tích th y l c .........................................54

Hình 2.14.

D li u dòng ch y cho phân tích dòng ch y n đ nh m t chi u trong
HEC-RAS ................................................................................................55

Hình 3.1.

Gi n đ t đi m gi a Q tính toán và quan tr c tr m Ki n Giang, n m
1976 .........................................................................................................58

-iii-


Hình 3.2.

ng quá trình l u l

ng quan tr c và tính toán t i tr m Ki n Giang,

n m 1999 (h s NSE đ t 0.77) ...............................................................58
Hình 3.3.

Gi n đ t đi m gi a Q quan tr c và tính toán t i tr m Ki n Giang, n m
1999 (h s t

Hình 3.4.

ng quan R=0.92) .............................................................59

ng quá trình l u l

ng quan tr c và tính toán t i tr m Ki n Giang,

n m 1999 (ch s NSE đ t 0.83) ..............................................................59
Hình 3.5.

Mô ph ng l i tình tr ng ng p l t tr n l n m 1999 (trên n n nh v tinh
Landsat ch p ngày 11/11/1999) ..............................................................60

Hình 3.6.

K t qu so sánh di n ng p các xã trong vùng l n m 1999 ....................61

Hình 3.7.

Di n ng p theo tính toán (a) và v tinh Landat (b) ngày 11/11/1999 .....61

Hình 3.8.

S bi n đ i c a Rx1day và Rx3day so v i th i k chu n (tính trung bình
l u v c) ....................................................................................................62

Hình 3.9.

S bi n đ i (% chênh l ch) theo không gian c a Rx3day so v i th i k
chu n (tính trung bình trên m i giai đo n) ..............................................63

Hình 3.10.

ng phân b t n su t l

ng m a 3 ngày c c đ i (tính trung bình trên

l u v c) ....................................................................................................64
Hình 3.11.

S bi n đ i (% chênh l ch) theo không gian c a Rx3day t n su t 1% so
v i th i k chu n (tính trung bình trên m i giai đo n) ...........................65

Hình 3.12.

M c đ gia t ng theo t n su t 10%, 2% và 1%: (a) l
c c đ i; (b) l u l

Hình 3.13.

ng m a 3 ngày

ng dòng ch y đ nh l t i c a ra c a l u v c.............66

S bi n đ i (% chênh l ch) theo không gian c a l u l

ng dòng ch y

đ nh l t i m i ph l u v i t n su t 1% so v i th i k chu n .................67
Hình 3.14.

L ul

ng dòng ch y đ nh l t i c a ra c a l u v c theo t n su t .........68

Hình 3.15.

S bi n đ i di n tích ng p < 5m (đ th phía d

i) và >6m (đ th phía

trên) so v i th i k chu n ........................................................................70
Hình 3.16.

Di n và đ sâu ng p l t gi a và cu i th k 21 d

i các k ch b n RCP4.5

và RCP8.5 v i t n su t 10% ....................................................................71

-iv-


Hình 3.17.

Di n và đ sâu ng p l t gi a và cu i th k 21 d

i các k ch b n RCP4.5

và RCP8.5 v i t n su t 2% ......................................................................72
Hình 3.18.

Di n và đ sâu ng p l t gi a và cu i th k 21 d

i các k ch b n RCP4.5

và RCP8.5 v i t n su t 1% ......................................................................73
Hình 1.
Hình 2.

ng quan h Q-H n m 1976 ...............................................................83
Xu th

gi m m nh t ng l

PRCPTOT, h s g c (đ

ng m a n m trong các ngày

ng ph

m

t

ng trình h i quy tuy n tính) a=-4.474

.................................................................................................................84
Hình 3.

Xu th t ng nh l

ng m a l n nh t 1 ngày R1day, h s góc a=0.672

.................................................................................................................85
Hình 4.

Xu th t ng m nh t ng l

ng m a trong nh ng ngày c c k

m

t R99,

h s góc a=3.115 ...................................................................................85
Hình 5.

Xu th bi n đ i m c n

c l n nh t n m tr m Ki n Giang .....................86

Hình 6.

Xu th bi n đ i m c n

c l n nh t n m tr m L Th y ..........................86

Hình 7.

Xu th bi n đ i m c n

c l n nh t n m tr m

Hình 8.

L ul

ng H i ........................87

ng dòng ch y t i c a ra (c a Nh t L ) ng v i các t n su t 1%,

2% và 10% c a l u v c ng v i th i k chu n (tr c x là th i gian t ng
gi trong 3 ngày x y ra tr n l gi đ nh trong th i k chu n) .................87
Hình 9.

L ul

ng dòng ch y t i c a Nh t L

ng v i các t n su t 1%, 2% và

10% c a l u v c ng v i giai đo n gi a th k 21 (tr c x là th i gian
t ng gi trong 3 ngày x y ra tr n l gi đ nh trong giai đo n gi a th k
21) ............................................................................................................88
Hình 10.

L ul

ng dòng ch y t i c a Nh t L

ng v i các t n su t 1%, 2% và

10% c a l u v c ng v i giai đo n cu i th k 21 (tr c x là th i gian
t ng gi trong 3 ngày x y ra tr n l gi đ nh trong giai đo n cu i th k
21) ............................................................................................................88

-v-

DANH M C B NG
B ng 1.1.

Th ng kê thi t h i gây ra b i l l t m t s tr n l t l ch s t i Qu ng Bình
.................................................................................................................16

B ng 2.1.

K ch b n n

B ng 2.2.

Các thành ph n c a quy trình xây d ng b n đ ng p l t ........................32

B ng 2.3.

T ng k t v h ph

ng trình Saint Venant .............................................47

B ng 2.4.

Thông s cho ph

ng pháp Muskingum-Cunge l u v c sông Nh t L .51

B ng 3.1.

T ng h p k t qu tính toán và m c bi n đ i c a l
di n ng p d

c bi n dâng c a IPCC ........................................................25

ng m a, l u l

ng và

i các k ch b n B KH ........................................................69

B ng 3.2.

Th ng kê đ sâu ng p tính toán và m c đ bi n đ i di n ng p ..............69

B ng 1.

Th ng kê di n ng p trong tr n l tháng 11 n m 1999 .............................83

-vi-


DANH M C CH
B KH
CN
CS
CSDL
DEM
E21
GCM
GIS
HEC

IPCC
KNK
KTTV
M21
MAE
NN&PTNN
NSE
OAGCM
RCM
RCP
RMSE
Rx1day
Rx3day
SCS

SRES
SST
TIN
TN&MT
UNDP

VI T T T

Bi n đ i khí h u
Curve Number: ch s đ ng cong dòng ch y
C ng s , ch nh ng ng i cùng tham gia vào m t công trình nghiên
c u
C s d li u
Digital Elevation Model: mô hình s đ a hình
Cu i th k 21

Global Climate Model: mô hình khí h u toàn c u
Geography Information System: H thông tin đ a lý
Hydrology Enginner Central: Trung tâm th y v n công trình quân
đ iM
Intergovernmental Panel on Climate Change:
y ban Liên chính ph v Bi n đ i khí h u
Khí nhà kính
Khí t ng - Th y v n
Gi a th k 21
Mean Absolute Error: sai s tuy t đ i trung bình
Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
Nash Sutcliffe Efficiency: ch s phù h p mô hình
Ocean-Atmosphere Global Climate Model:
Mô hình khí h u toàn c u khí quy n đ i d ng
Regional Climate Model: mô hình khí h u khu v c
Representative Concentration Pathways: K ch b n m i v n ng đ
t p trung khí nhà kính c a IPCC
Root Mean Square Error: Sai s c n bình ph ng trung bình
M a c c đ i 1 ngày
M a c c đ i 3 ngày
Soil Conservation Server: c quan b o v th nh ng Hoa k
Special Report Emissions Scenarios: Báo các đ c bi t c a IPCC v
k ch b n phát th i khí nhà kính
Sea Surface Temperature: Nhi t đ b m t n c bi n
Triangle Inregurlar Network: L i tam giác b t quy t c
Tài nguyên và Môi tr ng
United Nations Development Programme: Ch ng trình Phát tri n
liên Hi p qu c

-vii-

M

U

Hàng n m, l l t là nguyên nhân gây thi t h i to l n trên toàn th gi i. Trong
nh ng th p nhiên cu i c a th k 20 l l t làm ch t kho ng 100.000 ng
h

ng đ n 1,4 t ng

đ n con ng

i và nh

i [39]. Các s li u th ng kê ch ra r ng l l t có tác đ ng to l n

i trên ph m vi toàn c u và đang gia t ng nhanh chóng trong vài th p k

g n đây [39, 42]. Ngoài gây t n th t v sinh m ng và s c kh e con ng
d n đ n các thi t h i v kinh t , s n l

i, l l t còn

ng nông nghi p, h sinh thái, l ch s và giá tr

v n hóa. Handmer J. và cs (2012) [33] ch ra r ng thi t h i do l l t tính trên toàn th
gi i đang có xu h

ng t ng t nh ng n m 1970. Kundzewicz và cs (2013) [41] ch ra

thi t h i do l l t trung bình n m c a nh ng n m 1980 là 7 t USD đã t ng lên 24 t
USD vào n m 2013.
L trong sông là hi n t

ng ph c t p, ch u nh h

ng b i đi u ki n b m t đ t,

kinh t - xã h i và h th ng khí h u [42]. S thay đ i c a b t c đi u ki n nào trong
các đi u ki n đó đ u có th gây ra các tác đ ng đ n c t n su t và đ l n c a l l t.
Trong các đi u ki n đó, khí h u đ

c xem là nhân t có vai trò nh h

ng l n nh t đ n

l l t trên r t nhi u h th ng sông. Nh ng thay đ i c a h th ng khí h u và khí quy n
liên quan tr c ti p đ n l l t th
th i gian, c

ng do s bi n đ ng c a các đ c tr ng giáng th y nh

ng đ , đ l n, tính mùa. Các dao đ ng khí h u khác nh El Nino và La

Nina, hay nh ng thay đ i c a t n su t bão nhi t đ i c ng là nh ng nguyên nhân quan
tr ng nh h

ng đ n l l t.

S phát tri n v kinh t - xã h i k t h p v i nh ng thay đ i trong t

ng lai c a

h th ng khí h u c ng làm gia t ng tính r i ro ng p l t trên toàn c u [39]. S phát
tri n kinh t - xã h i th
l

ng th hi n m c đ phát tri n kinh t , m c đ s d ng n ng

ng và m c đ gia t ng dân s . S thay đ i trong h th ng khí h u th hi n qua s

gia t ng n ng đ khí nhà kính (KNK) nh là h u qu c a quá trình phát tri n kinh t xã h i đó. Nh ng bi n đ i trong h th ng khí h u có liên quan đ n l l t th
h p c a: s gia t ng nhi t đ , n
tr ng h n khi l

ng m a gia t ng k t h p n

Thêm vào đó, m c đ thi t h i
kinh t th

c bi n dâng và l

ng là t

ng m a. Ng p l t tr nên nghiêm

c bi n dâng

các đ ng b ng ven bi n.

đây c ng nghiêm tr ng h n do quá trình phát tri n

ng kèm theo s t p trung đông h n dân c và c a c i v t ch t trong vùng

ng p l t.

-1-


Vi c đánh giá nh ng tác đ ng c a B KH đ n ng p l t nh m n m b t các xu
th và m c đ bi n đ i t đó t ng kh n ng c nh báo, d báo là thách th c m i c n
đ

c gi i quy t. Khi bài toán này đ

c gi i quy t s góp ph n nâng cao n ng l c ng

phó, gi m thi u tác đ ng b t l i c a chúng c ng nh cung c p c s khoa h c cho các
nhà ho ch đ nh nhà quy t sách trong công tác xây d ng chi n l
c ađ tn

c, đ m b o đ i s ng cho ng

i dân, đ c bi t ng

c phát tri n kinh t

i dân s ng tr c ti p trong

vùng l .
Vi t Nam v i đ

ng b bi n dài (h n 3.200 km), n m trong khu v c châu Á

gió mùa, hàng n m ph i đ i m t v i s ho t đ ng c a bão, xoáy thu n nhi t đ i trên
khu v c Tây b c Thái Bình B

ng và Bi n

ông, ch u tác đ ng c a nhi u lo i hình

th th i ti t ph c t p [18]. Do đó, không l y gì làm l khi Vi t Nam đ
trong các n

c xem là m t

c ph i h ng ch u thiên tai nhi u nh t th gi i. Trong các d ng thiên tai

mà Vi t Nam ph i h ng ch u thì l l t nguyên nhân b i m a l n c c đoan chính là
d ng thiên tai th

ng xuyên nh t đã gây thi t h i n ng n v ng

là khu v c mi n Trung n i h ng n m ph i ch u nh h
v ic n

i và tài s n, đ c bi t

ng n ng n c a l l t nh t so

c.

Bài toán đánh giá tác đ ng c a B KH đ n ng p l t đòi h i ph i xem xét s
bi n đ i v đ l n, t n su t các đ c tr ng ng p l t nh : l

ng m a, l u l

ng dòng

ch y; đ sâu, di n ng p và th i gian ng p l t. T đó, m i có th đánh giá m c đ tác
đ ng c a ng p l t đ n kinh t -xã h i nh s ng
nh h

i, di n tích đ t , đ t s n xu t….b

ng. Có khá nhi u công trình th c hi n đánh giá tác đ ng đ n l l t

mô khác nhau. Tuy nhiên, h u h t các nghiên c u th
đ c tr ng ng p l t.

các quy

ng ch t p trung cho m t vài

Vi t Nam c ng có m t s các công trình [8, 12-16, 22] th c hi n

đánh giá cho các l u v c sông. Tuy nhiên, các công trình này [12-16] ch y u d ng l i

đánh giá tác đ ng đ n l u l

ng dòng ch y v i quy mô th i gian l n (dòng ch y

n m hay mùa), không nhi u công trình th c hi n xem xét m t cách đ y đ đ n các đ c
tr ng ng p l t. Ch có s ít các công trình [8, 22] th c hi n đánh giá tác đ ng đ n đ
sâu và di n tích ng p l t. Trong đó, công trình “ ánh giá tác đ ng c a B KH đ n
ngu n n

c”c a Tr n Thanh Xuân, Tr n Th c và Hoàng Minh Tuy n [22], thu c d

án DANINA do Vi n Khoa h c Khí t
h c Khí t

ng Th y v n và Môi tr

ng-Th y v n và Bi n đ i khí h u (Vi n Khoa

ng tr

c đây) th c hi n đã đánh giá m t cách đ y

-2-


đ nh t đ n các đ c tr ng c a ng p l t. Tuy nhiên, công trình này c ng ch th c hi n
đánh giá cho m t s h th ng sông chính c a Vi t Nam.
Các l u v c sông nh và trung bình c a Vi t Nam, đ c bi t các l u v c sông
mi n Trung n i l l t có t n su t c ng nh tính b t th
phòng l th p (các h ch a c t đ

d ng v i l 10%) l i ch a đ

c l l n, h th ng đê thì ít và y u kém ch có tác

c quan tâm nghiên c u.

nhân nh : Các l u v c sông này th

i u này có th do các nguyên

ng thi u hay không có tr m quan tr c, gây nên

tình tr ng thi u c n c c ng nh khó kh n trong b
ph

ng cao, trong khi n ng l c

c áp d ng c ng và th nghi m

ng pháp; Bài toán đánh giá tác đ ng c a B KH th

đ i cho giai đo n t

ng lai.

đánh giá đ

ng ph i xem xét nh ng bi n

c cho giai đo n t

ng lai th

ng ph i s

d ng ngu n s li u tr c ti p t các mô hình d tính khí h u toàn c u ho c gián ti p
thông qua các k thu t h quy mô. Tuy nhiên, ngu n s li u này còn r t thô so v i yêu
c u đ phân gi i c a bài toán th y v n trên các l u v c nh và trung bình; Ngoài ra, s
thi u ngu n l c v tài chính ph c v cho nghiên c u c ng là m t nguyên nhân gi i
thích cho tình tr ng này khi mà các t nh mi n Trung kinh t còn khó kh n.
Do đó, trong lu n v n này chúng tôi l a ch n đ tài " ánh giá tác đ ng c a
B KH đ n ng p l t l u v c sông Nh t L t nh Qu ng Bình" nh m góp ph n làm sáng
t m t vài khía c nh v tác đ ng c a B KH đ n ng p l t l u v c sông Nh t L . M c
tiêu ch y u c a lu n v n g m: 1) Tính toán, mô ph ng đ
sông b ng b mô hình th y v n th y l c. 2)

ng d ng đ

c m c đ ng p l t l u v c
c k t qu d tính khí h u t

mô hình RegCM (Regional Climate Model) làm s li u đ u vào cho các mô hình th y
v n-th y l c đ tính toán, mô ph ng đ xây d ng b b n đ ng p l t l u v c sông
Nh t L theo các k ch b n B KH. 3) ánh giá đ
l ul

c tác đ ng c a B KH đ n t n su t,

ng dòng ch y l , đ sâu và di n ng p, t đó đ a ra các khuy n ngh .
đ tđ

c các m c tiêu đó, nh ng n i dung công vi c đ

T ng quan tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c th c hi n g m: 1)

c liên quan đ n v n đ quan tâm;

2) Xây d ng b c s d li u g m các đ c tr ng lòng sông và b m t l u v c, mô hình
đ a hình, các ngu n s li u quan tr c khí t
khí h u cho các giai đo n trong t

ng th y v n c n thi t, và b s li u d tính

ng lai; 3) Mô ph ng, hi u ch nh và ki m nghi m

mô hình cho các tr n l l ch s các n m 1976, 1999; 4)

ánh giá s bi n đ i các đ c

tr ng l l t d a trên vi c so sánh k t qu tính toán các đ c tr ng cho giai đo n quá kh
1980-1999 (l y làm th i k chu n) và giai đo n t
-3-

ng lai 2046-2065 và 2080-2099,


v i hai k ch b n B KH m i nh t c a IPCC đ

c đ a vào xem xét là RCP4.5 và

RCP8.5.
Ngoài ph n m đ u, tài li u tham kh o và ph l c, lu n v n đ
ba ch

c b c c thành

ng, g m:
Ch

ng 1. T ng quan. Trình bày t ng quan tình hình nghiên c u liên quan đ n

các v n đ nghiên c u trong và ngoài n

c. Gi i thi u, phân tích các đ c đi m h

th ng sông, phân tích tình hình l l t và n ng l c các công trình phòng l trên l u v c
nghiên c u.
Ch

ng 2. Ph

ng pháp và ngu n s li u. Trình bày và phân tích m t cách tu n

t và logic v đ t bài toán, ngu n s li u, cách ti p c n, ph
các ph

ng pháp đ

ng pháp lu n và m t lo t

c s d ng trong nghiên c u đ đánh giá tác đ ng c a B KH đ n

ng p l t l u v c sông Nh t L .
Ch
đ

ng 3. K t qu và th o lu n. Trình bày các k t qu chính mà nghiên c u đ t

c g m: Ki m nghi m và hi u ch nh mô hình cho các tr n l l ch s ; tác đ ng c a

B KH đ n l

ng m a, l u l

ng, đ sâu và di n tích ng p l t.

Cu i cùng là k t lu n cùng m t s th o lu n.

-4-


CH

NG 1.

T NG QUAN

Trong ch

ng này s trình bày khái quát m t s v n đ liên quan đ n bài toán

đánh giá tác đ ng c a B KH, các cách ti p c n trong đánh giá tác đ ng c a B KH.
Và đ c bi t, t p trung cho bài toán đánh giá tác đ ng đ n ng p l t các l u v c sông.
Ti p theo, các công trình nghiên c u trong và ngoài n
ti p c n th ng kê và mô hình hóa s đ

c đã th c hi n d a trên cách

c t ng quan.

1.1. V n đ đánh giá tác đ ng c a bi n đ i khí h u
Theo IPCC (2013) [38] nhi t đ trung bình toàn c u đã t ng lên 0.85 [0.651.06] oC trong giai đo n (1880 – 2012). T c đ gia t ng m c n

c bi n t gi a th k

19 đã l n h n t c đ gia t ng trung bình trong su t hai thiên niên k tr
giai đo n (1901- 2010), m c n
0.21] m. S

c. Tính trong

c bi n trung bình toàn c u đã dâng lên 0.19 [0.17-

m lên toàn c u đã gây nên nh ng thay đ i nhi u h n trong h th ng khí

h u, bi u hi n rõ nh t qua s gia t ng nhi t đ , bi n đ ng l
dâng. B KH c ng đ

ng m a và n

c bi n

c cho là nguyên nhân gây nên s gia t ng c a t n su t, c

đ , tính bi n đ ng và tính c c đoan c a các hi n t

ng

ng th i ti t nguy hi m nh bão,

l c, l l t, h n hán…Theo th ng kê t n m 1980 đ n 2010 cho th y r ng các th m h a
liên quan đ n khí t

S l

ng

S ki n
đ a ch t

Hình 1.1.

ng th y v n đang có xu th t ng lên rõ r t (Hình 1.1).

S ki n
khí t ng

S ki n

th y v n

S ki n
khí h u

Các th m h a t nhiên trên th gi i, 1980-2010 ( Ngu n: www.MunichRE.com)

B KH đang có nh ng tác đ ng m nh m đ n h th ng t nhiên, kinh t - xã
h i và môi tr

ng nhi u vùng trên Trái đ t. Th gi i đang ph i đ i m t v i nhi u h n
-5-


thiên tai do B KH gây ra nh : s xu t hi n càng nhi u c a các tr n xoáy l c nhi t đ i
t i vùng Tây Thái Bình D

ng; s gia t ng c a t n su t l l t, h n hán; d ch b nh

bùng phát nhi u n i trên th gi i; tính đa d ng sinh h c b suy gi m; an ninh l
th c và an ninh ngu n n

c b đe d a... [37]. Khu v c

ng

ông Nam Á, đ c bi t là Vi t

Nam, s là khu v c có nguy c ch u tác đ ng nhi u nh t t B KH [37]. Do đó, không
l y gì làm l khi Vi t Nam luôn đ

c x p là n

c ph i h ng ch u thiên tai vào lo i

nhi u nh t th gi i. Do v trí đ a lý và đ c tr ng đ a hình mà các d ng thiên tai g n nh
có

kh p Vi t Nam (Hình 1.2), thêm vào đó đây c ng là n i có kh n ng thích ng

th p d n đ n t ng tính d b t n th

ng tr

c B KH.

Do đó, c n thi t ph i th c hi n
đánh giá tác đ ng c a B KH khí h u
đ n h th ng t nhiên, kinh t - xã h i
cho các đ i t

ng, l nh v c và vùng

mi n khác nhau. Theo IPCC (1994)
[35], các lý do khác nhau c n ph i
th c hi n đánh giá tác đ ng c a
B KH g m: Th nh t, c n ph i
c khí h u

c

l

ng (evaluate) đ

nh

h

ng th nào đ n ho t đ ng c a con

ng

i và h th ng t nhiên tính đ n

tính không ch c ch n xung quanh các
nh h

ng đó. Các nh h

ng có th

là v m t v t lý, sinh h c, kinh t , xã
h i hay k t h p gi a các m t đó. Th
hai, nó h tr cho vi c đánh giá tính
nh y c m, tính t n th
nó có th xác đ nh hay
nh h

Hình 1.2.

ng…Th ba,
cl

ng nh ng ph

Phân b các d ng thiên tai chính Vi t
Nam ( ngu n: Natural Disaster Mitigation
Partnership)

ng án l a ch n cho thích ng v i các

ng c a B KH. Th t , nó có th giúp l

ng giá nh ng tác đ ng và gi i pháp

thích ng gi m nh . T đó, so sánh chi phí đ có th giúp th c thi m t cách cân b ng
các chính sách ng phó. Th n m, nó có th xác đinh các gi i h n tác đ ng hay
ph

ng án thích ng. Th sáu, nó có th h tr cho vi c ch ra các l h ng v m t

khoa h c trong nghiên c u khí h u. Cu i cùng, đánh giá tác đ ng có th c nh báo nh n
-6-


th c xã h i cho các v n đ c a m i quan tâm (ví d nh , giáo d c v s c n thi t c a
vi c c i thi n s d ng hi u qu ngu n tài nguyên thiên nhiên) và hình thành c s cho
quy t đ nh chính sách.
ã có nhi u công trình th c hi n đánh giá tác đ ng c a B KH. Các công trình

nghiên c u đã đánh giá đ
v c (nh : ngu n n

c m t cách khá đ y đ v tác đ ng c a B KH đ n các l nh

c, h sinh thái, l

nghi p, và s c kh e con ng

ng th c và r ng, h th ng ven bi n, công

i) và các vùng mi n (g m: Châu Phi, Châu Á, Câu Úc và

New Zealand, Châu Âu, Châu M La tinh, Nam M , các vùng c c và các đ o nh ).
Các k t qu có th tìm th y trong các b n báo cáo thu c nhóm II c a IPCC. Tuy nhiên,
các đánh giá này là
tính đ a ph

quy mô không gian l n nên các k t qu đánh giá th

ng. Do đó, đ i v i m i l nh v c, m i khu v c c th c n có các đánh giá

chi ti t đ có th ph n ánh chính xác h n các nh h
nh ng chi n l

ng c a B KH c ng nh đ a ra

c thích ng phù h p h n.

B KH tác đ ng m nh m và gây nh h

các vùng mi n. Trong đó, tài nguyên n

ng h u h t các ngành, các l nh v c và

c là l nh v c ch u tác đ ng nghiêm tr ng nh t

c a B KH [22]. M t trong các bi u hi n rõ nh t c a nh h
n

ng b lu m

c là s b t th

ng c a các hi n t

ng B KH đ n tài nguyên

ng l l t và h n hán. Trong ph n d

i đây s

t p trung t ng quan các công trình nghiên c u liên quan đ n bài toán tác đ ng c a
B KH đ n l l t.

1.2. V n đ đánh giá tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n l l t
B KH đ

c cho là nh h

ng đ n

ng p l t thông qua m t lo t c ch g m:
nh ng bi n đ i v l
m cn

c bi n và các thay đ i lòng sông

[48]. Trong đó, nh h
B KH đ n l l t th
t ng l

ng m a, nhi t đ ,
ng ch y u c a
ng đ n t vi c gia

ng m a c c đoan. Kundzewicz và

cs (2010) [42] d tính cho t

ng lai d a
Hình 1.3.

trên các mô hình khí h u ch ra r ng r i ro

Bi n đ i t n su t l l t toàn c u [37]

ng p l t gia t ng trên nhi u vùng mi n trên ph m vi toàn c u. Tính trên các vùng r ng
l n thì l v i t n su t 100 n m trong chu k xu t hi n đ
xuyên h n trong t

c d tính là tr nên th

ng

ng lai. M c dù th c t tính không ch c ch n c a vi c d a trên mô
-7-


hình d tính là c n cân nh c và khó đ đ nh l

ng hóa. IPCC (2014) [37] c ng ch ra

trong b n báo cáo th n m r ng tai bi n l l t gia t ng trên h n n a ph n th gi i, tuy
nhiên s gia t ng là không đ ng nh t mà bi n đ ng l n gi a các quy mô l u v c khác
nhau.
i v i Vi t Nam, theo k ch b n B KH c a B TN&MT n m 2012 [3], v i
k ch b n phát th i trung bình, tính đ n cu i th k 21, l

ng m a n m t ng trên h u

h t kh p lãnh th , m c t ng ph bi n t 2 đ n 7%. Xu th chung là l
khô gi m và l

ng m a mùa m a t ng [3]. Do l

ng m a mùa

ng m a s t p trung h n vào các

tháng mùa m a, d n đ n s gia t ng t n su t, đ l n và th i gian ng p l t. Ngoài ra,

m c đ ng p l t còn tr nên nghiêm tr ng h n,
k t h p ng p l t do l

vùng đ ng b ng ven bi n khi có s

ng m a đ trên l u v c v i m c n

c bi n dâng (đ

c d tính

s t ng kho ng 57-73cm [3], theo k ch b n phát th i trung bình).
Tuy nhiên, m i quan h gi a s gia t ng l

ng m a và m c đ ng p l t ph

thu c vào nhi u nhân t và không tuy n tính. Ví d , l

ng m a d tính là t ng 7%

trên không có ngh a s d n đ n làm gia t ng 7% l u l

ng đ nh l , nó c ng không có

ngh a s d n t i t ng 7% đ sâu và di n tích ng p l t. Trong r t nhi u tr
gia t ng dòng ch y và m c đ ng p l t s c n đ
hi u bi t v m i quan h gi a s

ng h p, s

c đánh giá c n th n d a trên nh ng

m lên toàn c u và quá trình l

ng m a – dòng ch y

– ng p l t.
Nh ng n m g n đây, đã có nhi u nhà khoa h c nghiên c u tác đ ng c a B KH
đ n tài nguyên n

c nói chung và l l t nói riêng. Các công trình nghiên c u t p trung

gi i quy t m t ph n hay c chu i m i quan h trên d a trên hai cách ti p c n chính là:
cách ti p c n th ng kê v i vi c s d ng các công c th ng kê th c hi n phân tích s
bi n đ i trong th i gian dài c a s li u th y v n và khí t

ng quan tr c đ đánh giá tác

đ ng bi n đ i khí h u; và cách ti p c n mô hình hóa d a trên các mô hình khí h u,
th y v n và th y l c.
H

ng ti p c n th ng kê: Jean-Luc Probst và Yves Tardy (1987, 1989) [53,

54] đã xem xét nh ng dao đ ng chu k dài c a dòng ch y l c đ a toàn c u t 50 con
sông l n phân b kh p n i trên th gi i. V i chu i s li u các y u t nhi t đ , l
m a, dòng ch y, b c h i và đ
cách s d ng các các ph

ng

m c a 50 l u v c sông giai đo n (1900-1980), b ng

ng pháp th ng kê các tác gi đã xây d ng đ
-8-

c ph

ng


trình quan h gi a các y u t này cho m i khu v c. D a trên hàm ph thu c c a dòng
ch y theo th i gian các tác gi đã phân tích s bi n đ i c a dòng ch y cho m i khu
v c.

i v i quy mô toàn c u, các tác gi ch ra r ng dòng ch y toàn c u đã dao đ ng

và có xu h

ng t ng v i m c đ t ng trung bình kho ng 3% trong giai đo n (1910-

1975), các tác gi c ng nh n th y khí h u d
k này. Tuy nhiên, do s d ng các ph

ng nh nóng h n và m h n t đ u th

ng pháp th ng kê d a trên b s li u có đ

phân gi i th i gian thô (s li u h ng n m) cho giai đo n quá kh nên các k t qu ch
có th ph n ánh s bi n đ i hay m i quan h trong quá kh mà ch a th đ a ra đ

s bi n đ i trong t

ng lai. Các nghiên c u này c ng ch a th đánh giá đ

c

c nh ng

bi n đ i đ i v i dòng ch y l .
Sau công trình c a Jean-Luc Probst và Yves Tardy (1987, 1989) [53, 54] có
không nhi u công trình ti p t c h

ng ti p c n này. N m 2000, Michael D. Dettinger

và Henry F. Diaz [47] s d ng s li u dòng ch y tháng t 1324 tr m quan tr c trên
toàn th gi i đ xem xét s bi n đ i c a dòng ch y quy mô toàn c u. Nghiên c u này
đã đ a ra đ
đ

c s bi n đ ng theo mùa c a dòng ch y trong sông nh ng ch a xem xét

c s bi n đ ng trong t

ng lai c ng nh ch a xem xét đ

c các đ c tr ng khác

c a dòng ch y. N m 2004, David Labat và cs [44] cùng s tham gia c a chính JeanLuc Probst đã ti p t c đ a ra các b ng ch ng cho s gia t ng dòng ch y liên quan đ n
s

m lên c a khí h u. V i vi c m r ng s l

ng các l u v c sông nghiên c u lên

221 con sông và s d ng b s li u tháng, s d ng ph
các tác gi đã xây d ng đ
c u.

c hàm quan h gi a l

ng pháp th ng kê “wavelet”

ng m a toàn c u và nhi t đ toàn

i v i dòng ch y, công trình này ch ra m i quan h h i quy v i nhi t đ r ng

dòng ch y toàn c u t ng lên 4% khi nhi t đ toàn c u t ng lên 1oC. Tuy nhiên, công
trình c ng ch a đ a ra đ

c các đánh giá cho giai đo n t

ng lai và ch a đ a ra đ

c

các đánh giá cho dòng ch y l . Ngoài ra, đ gi i quy t bài toán này, các tác gi đã ph i
gi i quy t nhi u v n đ n y sinh khi s d ng chu i d li u quan tr c toàn c u nh s
không đ ng b trong đ dài chu i d li u, hay s thi u th n s li u. Các k t qu công
b c a công trình này sau đó đã gây nên m t cu c tranh lu n trái chi u.

c bi t là các

ph n h i c a David R. Legates và cs (2005) [45] khi cho r ng k t lu n đ a ra trong
nghiên c u c a David Labat và cs (2004) [44] là không đ
s li u đ a ra.

-9-

c minh ch ng b i ngu n


Theo M.J. Booij (2005) [26] bài toán đánh giá B KH đ n l l t v i không th
hoàn toàn th c hi n d a trên ph

ng pháp th ng kê, b i vì l l t là hi n t

đoan và các phân b c a các giá tr c c đoan có th thay đ i trong t

ng c c

ng lai. Do đó,

c n ph i s d ng m t cách ti p c n khác d a trên b n ch t v t lý v i vi c k t h p đ
các thông tin khí h u và th y v n cho c giai đo n quá kh và t

ng lai.

c

ó là cách

ti p c n mô hình hóa.
Trong ph n ti p sau đây s t ng quan v các công trình nghiên c u liên quan
đ n bài toán đánh giá l l t d a trên cách ti p c n mô hình hóa v i vi c k t h p các
mô hình khí h u đ d tính khí h u trong t

ng lai v i mô hình th y v n đ xem xét

nh ng thay đ i đ n các đ c tr ng c a l l t.
H

ng ti p c n mô hình hóa:

h t các k t qu nghiên c u đ u đ
IPCC. H

ây là h

c nhi u tác gi s d ng, h u

c t ng quan và có th tìm trong các báo cáo c a

ng ti p c n này cho phép d tính đ

qua đó gi i quy t đ

ng đ

c nh ng thay đ i các giá tr c c đoan,

c nh ng h n ch trong cách ti p c n th ng kê. Cùng v i vi c cho

phép th hi n m i quan h t

ng tác gi a khí h u và th y v n, d n t i các k t qu tính

toán th y v n tin c y h n. H u h t các nghiên c u theo h

ng ti p c n này d a trên

vi c s d ng k t qu đ u ra t các mô hình toàn c u (GCM hay OAGCM) sau đó k t
h p v i các mô hình th y v n-th y l c.

ây là h

ng đang ngày đ

c hoàn thi n v i

vi c nâng cao đ phân gi i cho các GCM hay h quy mô b ng RCM đ phù h p v i
các mô hình th y v n quy mô nh .
ã có khá nhi u các công trình c a các tác gi trên th gi i đánh giá bi n đ i
đ n tai bi n l l t
th

ng d ng l i

các quy mô khác nhau. Tuy nhiên, h u h t các nghiên c u này
vi c đánh giá tác đ ng d a trên nh ng thay đ i c a dòng ch y,

không có nhi u công trình xem xét s thay đ i chi ti t đ n đ sâu và di n ng p l t.
xem xét s bi n đ i dòng ch y d

i tác đ ng c a B KH các tác gi th

ng

s d ng d li u đ u vào là s li u d tính khí h u (nhi t đ , giáng th y, b c h i, n

c

bi n dân…) t các mô hình khí h u cho mô hình hình th y v n. Các giá tr l u l

ng

cho các giai đo n và k ch b n khác nhau s đ
bi n đ i. Các nghiên đi n hình trong tr

c so sánh phân tích đ nh n ra nh ng

ng h p này có th k ra nh : Slobodan

P.Simonovic và Lanhai Li (2004) [52] th c hi n đánh giá tác đ ng c a B KH đ n h
th ng t h p phòng l l u v c sông Red (Manitoba, Canada). Các tác gi đã s d ng
-10-


s li u d tính giáng th y và nhi t đ t mô hình khí h u toàn c u HadCM3 và phát
tri n mô hình DYHAM th c hi n đánh giá tác đ ng c a B KH đ n các đ c tr ng
dòng ch y l g m: dòng ch y n m; th i gian xu t hi n l ; th i gian và đ l n đ nh l .

Ngoài ra, nghiên c u còn th c hi n đánh giá đ n đ tin c y, tính d b t n t

ng và

tính ch ng ch u c a h th ng phòng l l u v c sông Red; M.J. Booij (2005) [26] s
d ng mô hình toàn c u HadCM3 k t h p v i mô hình th y v n HBV

ba đ phân gi i

không gian khác nhau đ đánh giá tác đ ng c a B KH đ n t n su t và l u l

ng l l t

l u v c sông Meuse; Hans Estrup Andersen và cs (2006) [23] s d ng mô hình khí
h u khu v c HIRRAM4 k t h p v i t h p hai mô NAM và Mike 11-TRANS đ đánh
giá tác đ ng c a B KH đ n l u l

ng và th y d

ng

vùng h l u sông Danish;

Hyun-Han Kwon và cs (2011) [43] s d ng k thu t h quy mô b ng LMNHMM
(Non-homogeneous Hidden Markov chain Mode) t mô hình toàn c u k t h p v i mô
hình t

ng quan m a dòng ch y SAC-SMA (Sacramento Soil Moisture Accounting)

đ th c hi n đánh giá tác đ ng c a B KH đ n t n su t l thi t k cho l u v c đ p

Soyang (Hàn Qu c); Christian Dobler, Gerd Bürger và Johann Stötter (2012) [32] th c
hi n đánh giá tác đ ng c a B KH đ n tai bi n l cho l u v c sông Alpine Lech (Áo).
Các tác gi s d ng s li u khí h u t mô hình toàn c u v i ph
th ng kê. Các s li u này sau đó đ
dòng ch y l cho giai đo n t

c đ a vào mô hình th y v n HQsim đ d tính

ng lai. Nghiên c u đ a ra đ

dòng ch y l theo mùa và n m d

ng pháp h quy mô
c nh ng bi n đ i c a

i các k nh b n bi n đ i khí h u trong t

Lehner, Bernhard và cs (2006) [46] s

ng lai;

d ng mô hình toàn c u HadCM3 và

ECHAM4/OPYC3 k t h p v i mô hình th y v n toàn c u WaterGAP đã th c hi n
đánh giá tác đ ng c a B KH đ n l l t (t n su t và dòng ch y) và h n hán trên quy
mô toàn Châu Âu.
V i cách ti p c n mô hình hóa, các công trình nghiên c u đã thu đ

c nh ng

thành t u quan tr ng. Tuy nhiên, cách ti p c n này c ng ph i đ i m t v i nh ng nh
h

ng c a tính không ch c ch n.

đánh gi m tính không ch c ch n đ n t vi c s

d ng m t mô hình d tính khí h u hay vi c s d ng m t k ch b n, m t s tác gi th c
hi n đánh giá v i vi c s d ng nhi u mô hình khí h u và nhi u k ch b n. Các nghiên
c u tiêu bi u trong tr

ng h p này có th k ra nh : Samiran Das và Slobodan P.

Simonovic (2012) [31] đã s d ng d tính khí h u t sáu mô hình AOGCM và s
d ng ba k ch b n A1B, B1 và A2, k t h p v i mô hình th y v n HEC-HMS th c hi n
-11-


đánh giá cho sông Thames (Canada); Shaochun Huang và cs (2013) s d ng ba RCM
khác nhau g m REMO, CCLM và Wettreg k t h p v i mô hình th y v n sinh thái
SWIM đ nghiên c u cho n m l u v c sông l n nh t
Vi c xem xét đ
B i vì có d tính đ
chi n l

c.

c nh ng bi n đ i đ n đ sâu và di n ng p là r t quan tr ng.

c nh ng bi n đ i v di n ng p thì m i có th đ a ra đ

c s d ng đ t phù h p, và có d tính đ

c các

c nh ng bi n đ i v đ sâu ng p thì

m i có th đ a ra các tính toán chi u cao công trình. Tuy nhiên, không nhi u công
trình đánh giá đ c tr ng di n và đ sâu ng p c a l l t.

xem xét đ

c s bi n đ i

các đ c tr ng này th

ng ph i s d ng thêm mô hình th y l c. Mô hình th y l c s

cho phép tính toán đ

c đ cao m c n

c t giá tr l u l

ng tính đ

c t mô hình

th y v n. M t công c phân tích không gian nh GIS k t h p v i các d li u đ a hình
s cho phép đ a ra đ

c các thông tin v đ sâu và di n tích ng p.

Các nghiên c u đi n hình trong tr

ng h p này có th k ra nh : Nicola Ranger

(2011) [49] s d ng m a d tính t mô hình PRECIS h quy mô t mô hình toàn c u
HadCM3 k t h p v i SWMN (Storm Water Management Model) đ đánh giá tác đ ng
c a B KH đ n r i ro ng p l t

Mumbai. V i b n đ di n và đ sâu ng p l t th hi n

theo t n su t l c c đoan, nghiên c u đã
nh ng dân s b nh h

ng b i B KH d

cl

ng đ

c t n th t kinh t , c ng nh

i k ch b n phát th i A2; Hsiao-Wen Wang,

Pin-Han Kuo và Jenq-Tzong Shiau (2013) [34] th c hi n đánh giá tác đ ng c a B KH
đ n tính d b t n th

ng do l l t cho m c đích qu n lý vùng đ t th p

ài Loan. Các tác gi s d ng s li u m a thi t k

ng v i tr

Tây Nam

ng h p không có

B KH và có B KH theo k ch b n A1B. S d ng mô hình ng p l t đ a hình hai chi u
(PHD) đ

c phát tri n b i Chen và c ng s (2007) đ mô ph ng ng p l t theo k ch

b n B KH và các k ch b n bi n đ i s d ng đ t. Nghiên c u đã đánh giá đ
đ bi n đ i c a đ sâu và di n tích ng p l t c ng nh tính d b t n th

cm c

ng v i các

tình hu ng ch u tác đ ng c a B KH và không v i B KH; Sangam Shrestha (2014)
[51] s d ng d tính khí h u t PRECIS k t h p v i mô hình th y v n và mô hình
th y l c (HEC-RAS) đ đánh giá tác đ ng c a B KH d
l l t l u v c sông Yang
đ t s n xu t b

nh h

i k ch b n A2 đ n tai bi n

Thái Lan. K t qu c a nghiên c u này ch ra r ng di n tích

ng n ng n nh t; Nigel.W Arnell và Simon.N Gosling (2013)

[24] s d ng d tính khí h u t 21 mô hình khí h u khác nhau k t h p v i mô hình
th y v n toàn c u đ xem xét nh ng thay đ i c a các đ c tr ng l l t trên ph m vi toàn
-12-


c u. Nghiên c u này đã ch ra đ
dòng ch y l , s ng

ib

nh h

c các tác đ ng c a B KH đ n đ l n và t n su t
ng b i ng p l t, di n tích đ t s n xu t b

nh h

ng

và t n th t do l l t; Arnell Nigel.W và Ben L.loyd-Hughes (2014) [25] s d ng d
tính khí h u t 19 mô hình khí h u k t h p v i mô hình th y v n toàn c u đã đánh giá
nh ng nh h

ng c a B KH d a trên các k ch b n RCP đ n c s ng

i nh h

ng

b i l l t.

1.3.

ánh giá tác đ ng B KH đ n l l t

Vi t Nam

Hi n nay, v n đ đánh giá s bi n đ i khí h u t i các m t phát tri n c a kinh t
- xã h i đang đ

c quan tâm

Vi t Nam. ã có nhi u công trình nghiên c u tác đ ng

c a B KH đ n l l t nh m đ a ra các gi i pháp gi m nh và ng phó v i B KH cho
các l u v c sông. Tuy nhiên, các công trình ch y u th c hi n đánh giá tác đ ng c a
B KH đ n tài nguyên n

c, dòng ch y trung bình và c c tr dòng ch y. Các nghiên

c u đi n hình có th k ra nh : Mukta Sapkota và cs (2011) [50] s d ng s li u khí
h u t đ u ra c a mô hình GCM v i đ phân gi i cao (20km) k t h p v i mô hình
th y v n phân b Hydro-BEAM (Hydrological River Basin Environment Assessment
Model) đ nghiên c u tác đ ng c a B KH

sông H ng. Các công trình c a Nguy n

Thanh S n (2011) [16] và cs, Nguy n Ý Nh và cs (2011) [12, 14, 15] đã s d ng s n
ph m t các mô hình khí h u và các mô hình th y v n th c hi n đánh giá tác đ ng c a
B KH đ n tài nguyên n

c, dòng ch y trung bình và c c tr dòng ch y các l u v c

sông. ây là các công trình r t có ý ngh a khoa h c, các k t qu là s s khoa h c cho
các nghiên c u v đánh giá tác đ ng c a B KH đ n tài nguyên n

c c ng nh l l t

Vi t Nam.
M t s các công trình [2, 4, 5, 6, 11] đã m nh d n th c hi n nghiên c u cho l u
v c sông mi n Trung nh : sông Hoàng Long, sông Mã, sông C , sông Gianh, sông
Nh t L , sông B n H i, sông Th ch Hãn. Các công trình này đã k t h p mô hình th y
v n-th y l c và h thông tin đ a lý (GIS) đ xây d ng b n đ c nh báo, d báo ng p
l t cho các l u v c sông. Tuy nhiên, các nghiên c u này ch a k t h p v i mô hình khí
h u và c ng ch a đánh giá đ

c tác đ ng c a B KH đ n ng p l t.

M t s ít công trình [8, 22] đã th c hi n đánh giá đ

c đ n đ sâu và di n ng p

l t cho các l u v c sông Vi t Nam. Trong đó, công trình c a Tr n Thanh Xuân và cs
(2011) [22] đã th c hi n đánh giá tác đ ng c a B KH đ n m t lo t các l u v c sông
l n c a Vi t Nam.

ây là m t nghiên c u khá đ y đ , ngoài vi c t p trung vào dòng
-13-