Góp phần nâng cao vai trò của thuế trong phát triển kinh tế tại việt nam

BO. GIAO DUC
. VA DAO TAO
.

TRUONG E>~l

HQC KINH TE THANH PHO HO CHi MINH

~

~

&

NGUYEN HONG THANG

,

~

....

.....

?

[ GOP PHAN NANG CAO VAl TRO CUA
K
,
K
. THUE TRONG PHAT TRIE·N KINH TE

TAl
VIETNAM
•
•
~

· Chuyen nganh: Tai chfnh, lu'u thong tien t~
Ma so: s.o2.o9

LU~N

"

,

va tfn du.ng

,..,

,.,t

,...,

AN TIEN SI KINH TE

NGUOI Hu'ONG DAN KHOA HOC:
~

~

1. GS.TS. NGUYEN THANH TU.YEN
"'

"""

~

2. PGS.TS. LE VAN TE

Thanh pho

Ho Chi Minh- Nom 2001


MVCLVC
Trang
Loicamdoan
Danh ffil,IC cac chu vie't tlit
Danh ffil,IC cac bang
Danh ffil,IC cac hlnh ve, d6 thi
.::
?
MO £>AU
?

?

,

1

~

-

"

?

~

,..,

Chudng 1: Cd Sd LV LU~N
VE VAl TRO CUA THUE TRONG NEN
KINH TE
.1.1. Nqi dung kinh te' ciia thue'
1.1.1. Cdc quan diim ve thut va ban chdt cua thue'
1.1.2. Chuc nang cua thut trong nen kinh te'
1.2. Mqt s6 nguy~
ttic cd ban xay dt!ng thue'~ng
vao kich thich kinh
te'
1.2.1. Minh bt;zch
1.2.2. Hi?u qua
1.2.3. Linh hot;zt
1.2.4. Cong bdng
kinh te'
1.3. Vai tro ciia thue' trong phat tri~n
1.3.1. Tg,o sff thu chu ye'u cho nha nuuc
1.3.2. Tham gia dieu chinh kinh te' vimo

thi truong
1.3.2.1. Tac d()ng de'n can b~ng
1.3.2.2. Tac d()ng de'n tO'c d9 tang trudng GDP
1.3.2.3. Tac d()ng de'n cac ye'u tO' san xua't: lao d()ng va tu' li~u
lao d9ng
1.3:2.4. Kich thich dftu tu'
qu6c te'
1.3.2.5. Tac d()ng de'n thu'ong m~i
thl!c hi?n cong bdng xii hr)i trong phan phffi
1.3.3. FJieu hoa thu nh~p,
1.4. Nhung bai hQc kinh nghi~m
sit dQng thue' tac d()ng de'n phat tri~n
kinh te' (J mqt s6 nli~c
tr~n
the' gi~
1.4.1. Trung Quo'c
1.4.2. Cdc nWJc ASEAN
1.4.3. M9t sff quae gia cong nghi?p mai (NICs) Chau A
1.4.4. Canada va Nh~t
1.4.5. Bai h9c kinh nghi?m
~]

5
5
5
8
9
9

10

11

14
14
15
17
18
21
23
26
27
30
36
36
40
43
46
47
~

?
~

•

....

_,

,

,._?

_,.

Chudng 2.: SO' DVNG TH
TAC DQNG DEN PHAT TRIEN KINH TE
VI~T
NAM TlJ NAM 1990 DEN NAY
2.1. Cai each thue'
2.1.1 Cai each buac mr)t, 1990-1998

?

0
51
51
52


2.1.2. Cai each buac hai, tit nam 1999
2.2. Sd d1,mg thu@' bic dqng vao kinh t@' tu nam 1990 d@'n nay
2.2.1. Tr;w moi truang thul bznh ddng gifla cdc doanh nghi?p
2.2.2. Khuye'n khfch san xudt va ddu tu
2.2.2.1. Thue' gia hi gia tang
2.2.2.2. Thue' ldoanh nghi~p
2.2.3. Siip xe'p doanh nghi?p nha nuac va h8 tr{J cd phdn h6a doanh nghi?p
nha mtac
2.2.3.1. S3:p xe'p doanh nghi~p

nha nuoc
trNha nuoc
2.2.3.2.
2.2.4. Djnh huang san xudt va tieu dung hqp ly mQt sd hang h6a, djch v~ dijc
bi?t
2.2.5. Bao hQ san xudt nQi tlja va aiiu tie't xudt, nht1p khdu
2.2.6. H8 trq qud trznh hQi nht)p kinh te'
2.2. 7. Diiu tie't thu nht)p xii h9i va tliiu tilt lao tlQng
2.3. Nhung h~n
cht ciia h~ thffng thut hi~n
hanh anh huclng d@'n vai tro
kich thlch kinh tt ctia thut
2.3.1. Quy tljnh huang d&n thi hanh thul ruam ra, chua dn djnh va thie'u khd
nang bao quat ngu6n thu
"' ~ 2. Tinh tr{lng bao hQ san xudt nQi dja bling thul vdn phd bie'n
~·;.3
vtQn mi~n
va giam thut con nhiiu
1.,.,·.'>-(_ fia11h thu chua a{lt hi?u qua cao
2.3.5. Ca cdu thul chua h(fp ly
2.3.6. DQ ndi cua thul 90n thdp
Ktt luljn chztdng 2

55
56
56

61
61

68
73
73

Ha

,

?

,

-

...

?

,..,.

Chlidng3: CAC GIAI PHAP NANG CAO VAl TRO CUA THUE TRONG
,

~'I

'

,.,

.....

PHAT TRIEN KINH TE T~l
VII;:T NAM
3.1. M()t s6quan di~m
dinh hu8ng sd d1,1ng thutkich thich kinh tt phat
tri~n
3.1.1. Sit d~ng
day tlu chtic nang von co cua tang lo{li thut ttl klch thlch va
ai€ u tilt kinh tt
3.1.2. Xay difng chlnh sdch thut thlch nghi qud trznh hQi nht1p kinh te' vai Khu
VifC Vtl the' giai
3.1.3. Nang cao vai tro kinh te' cua thut la mQt cdu thanh hflu C(J cua qud
trznh hoan thi?n chlnh sdch thut
3.2. Phu'dng hli8ng phat tri~n
kinh tt va IDl,IC ti@u ctia chinh sach thu@"
d@'nnam2010
3.2.1. Phuang huang phdt triin kinh te' nuac ta den nam 2010
3.2.2. M~c
tieu cua chlnh sdch thut de'n nam 2010
3.2.3. Dl! bdo C(J ca'u thut dtn nam 2010

76

77

80
85
89

92

96
98
100

102
104
106
108
.

111
111

111
114
118
121
121
123

124


3.2.4. Nhitng thu(in l(li va thach thuc v€ mt;it kinh tl tac d9ng dtn qua trznh
thr!c hi~n
m~:tc
tieu cua chfnh sach thut dtn nam 2010
1qi
3.2.4.1. Thu~n
3.2.4.2. Thach thuc

3.2.4.3. M9t sci mau thuftn mly sinh khi sti' dl)ng cong Cl) thue'

3.3. Mf}t s6 gbii phap
3.3.1. Gidi phap tdng quat
3.3.1.1. Di€u chinh ty 1~ thue' tren GDP hqp 1y theo d9ng thai kinh te'
chiu thue' va co sa tinh thue', d6ng thC1i thu h¥P cac
3.3.1.2. Mo r9ng di~n
mll'c thue' sufft danh nghia
3.3.1.3. Xay dgng h~ thfing thue' thfch hqp de phat trien co sa hC;l tffng tai
chfnh
3.3.1.4. Di€u chinh co ca'u h~ thcing thue' tren co sa giam thffp tlnh trC;lng bao
hQ san xua't n9i dja va huong vao ngu6n thu n9i dja
3.3.1.5. Ban hanh thue' moi truong va thue' tai san ca nhan
3.3.2. Gidi phap nang cao vai tro kinh tl cua m9t so' lor;li thut chit ytu
3.3.2.1. Thue' gia tri gia tang
)
3.3.2.2. Thue' tieu thl;l d~c
bi~t
3.3.2.3. Thue' xufft khffu-thue' nh~p
khffu
3.3.2.4. Thue' thu nh~p
doanh nghi~p
3.3.2.5. Thue' thu nh~p
dfii voi nguoi c6 thu nh~p
cao
3.3.3. Gidi phap hoan thi~n
b9 may qudn ly thut
3.3.3.1. Nang cao hi~u
htc ctia b9 may cuong che' thue'
3.3.3.2. Nang cao cha't 1uqng d9i ngu can b9 tlme'

3.3.3.3. Phfii hqp ch~t
che giua co quan thue' vdi cac co quan chuc nang huu
quan
phap h8 tr(l
3.3.4. Cac bi~n
3.3.4.1. Giao dl)C y thuc cong dan v€ nghia Vl) thue'
3.3.4.2. Kiem soat va quan 1y ch~t
dfii tuqng n9p thue'
co che' ttl khai, tl)' tfnh va tl)' n9p thue'
3.3.4.3. Kien quye't thgc hi~n
3.3.4.4. Tri~t
de chcing thfft thu thue'
3.3.4.5. Thfing nhfft b9 khung va nang cao tinh phap 1y v€ phi, 1~ phi thu9c
ngan sach nha nu6c
3.3.4.6. Bai bo quye't toan thue'
3.3.4.7. Nang cao y thll'c trQng 1u~t
n6i chung, 1u~t
va phap 1u~t
thue' n6i
rieng cho ngay ca co quan hanh thu
ki~n
c~n
thie't bao dams-« dt.mg hi~u
qua cong C\1 thue' trong
3.4. Di~u
phat tri~n
kinh te' t~i Vi~t
Nam
3.4.1. Thu&ng xuyen duy trz va bdo v~ gia trt d6ng ti€n Vi~t
Nam, tiln ttJi

dbng ti€n chuyln ddi
3.4.2. Xay dT!flg moi tru&ng phap ly d6ng b9 va ch(it che

125
125
126
128

131
131
131

134
135

137
140
142
142
147

150
151
154
158
158
158
160
161
161

162
164
165

167
168
169
171
171
172


3.4.3. Ytu ttl con nguai va thong tin

Ke't luQn chlldng 3
KET LU~N
DANHMl)C CONGTRINHCUA TAC G:rA
TAl LieU THAM KHAO
Pill) Ll)C
'

A

?

172
174
176

DANH MVC cAc CHO VIET TAT
AFTA

Khu vf!c m~u

APEC

H
ASEAN

Hic$p h9i cac quO'c gia E>ong- Nam A

BOT
BT
BTO

Xay df!ng- Ho~t

CEPT

Thue' nh~p

FDI

dich tf! do ASEAN

d()ng- Chuy€n giao

Xay df!ng- Chuy€n giao

Xay df!ng- Chuy€n giao- Ho~t
E>~u

d()ng

khffu ttu diii c6 hic$u lf!c chung

ttt tn!c tie'p cua nttoc ngoai

GDP

TGng san phffm quO'c n()i

GEL

Danh ffi\lC lo~i

GST

Thue'hang h6a va dich V\1 (t~i

Gr

Ty 11$ tang trttdng GDP

HS

He$ thO'ng di~u

ICOR

Ty sO' san lttqng bien va vO'n bien

IL

Danh m\lc giam thue'

MFN

Nttoc dttqc ttu diii nha't (tO'i hue$ quO'c)

NICs

Cac quO'c gia cong nghic$p moi

ODA

H6 tr
OECD

T6 chl1c h<;Jp tac va pha t tri€n kinh te'

PNTR

Quan he$ thttong m~i

ppp

Nguyen t~c

SL
TEL

Danh ffi\lC nh~y

TN

Thun~p

TNDN

Thu nh~

VAT

Thue' gia tri gia tang

WEF

Di~n

WTO

T6 chl1c thttong m~i

Danh ml;lc

tru vinh vi~n
Singapore)

hoa (H()i d6ng h
blnh thttong vinh vi~n

ngttoi gay o nhi~m
lo~i

cam
tru t~m

thoi

p doanh nghic$p

dan kinh te' the' gioi
the' gioi

phai tra


')

DANH Ml)C BANG
Ty 1~ kha'u hao d6i voi cac lo~i
Uti san t(.li Indonesia
Phan chia thue' giua cac ca'p ngan sach dia phttdng t(.li Philippines
Thue' sua't thue' thu nh~p
cong ty t(.li Singapore tu nam 1985
de'n 1996

Bang 1.4
So sanh thue' sua't moi voi thue' sua't trttoc nam 1998 t(.li Nh~t
Bang 2.1
Di€n bie'n thay d6i thue' sua't thue' doanh thu tu thang 10/1990
de'n thang 12/1998
Bang2.2
S6 thu tu thue' lqi tuc tu nam 1991 de'n 1999
Dong g6p ctia cac thanh phffn kinh te' vao GDP
Bang 2.3
Bang 2.4
Di€n bie'n thay d6i muc khdi di~m
chiu thue' thu nh~p
d6i voi
thttong xu yen va khong thttong xuyen
thu nh~p
Bang 2.5
S6 thu tu thue' thu nh~p
d6i voi ngttoi c6 thu nh~p
cao tu nam
1991 de'n 2000
Bang 2.6
T6c d() tang trttdng hang nam v~ GDP va thue', phi ctia tung
khu vf!c kinh te' tu nam 1994 de'n 1999
Bang 2.7
Ke't qua thu ctia m()t s6lo(,li thue' chti ye'u nhung nam gffn day
Bang 2.8
Minh h9a thue' ghi tq gia tang: khong mi€n thue' gia tri gia
B
tang cho doanh nghi~p
Bang 2.9

Minh h9a thue' gi£1 tq gia tang: mi€n thue' gia tri gia tang cho
doanh nghi~p
B
Bang 2.10 Ty trQng m()t s6 thue' chti ye'u trong t6ng thue', phi
Bang 2.11 GDP va thue' va phi giai do(.ln 1991- 1999
Bang 2.12 Bang tfnh d() n6i ctia thue', giai do~n
1992- 1999
Bang 3.1
thue' chti ye'u trong t6ng thue' va phi tu
Ty trQng m()t s6 s~c
nam 2000 de'n 2010
Bang3.2
Xac dirih Gy ctia Vi~t
N am theo mo hlnh Harrod- Domar
Bang 3.3
Bi~u
thue' tieu tht,I dijc bi~t
(d~
nghi)
Bang3.4
Chi phi trttoc thue' tra cho ngttoi V~t
Nam va ngttoi nttoc
sau thue'
ngoai t(.li cung m()t muc thu nh~p
Bang3.5
Phan b6 bien che' nhan vien cho ~a khu vf!c t(.li Thanh ph6 H6
Chi Minh dff u nam 1999
Bang3.6
Lich trlnh thf!c hi~n
m()t s6 giai phap chti ye'u

Bang 1.1
Bang 1.2
Bang 1.3

Trang 41
Trang43
Trang44
Trang 47
Trang 58
Trang 70
Trang 75
Trang 90
Trang 91
Trang 94
Trang 94
Trang 101
Trang 102
Trang 105
Trang 106
Trang 107
Trang 125
Trang 132
Trang 148
Trang 155
Trang 164
Trang 170


..

-

~

DANH MVC HINH VE, f>O THI

Hznh 1.1
mnh 1.2
ffinh 1.3
ffinh 1.4
Hznh 1.5
ffinh 1.6
mnh 1. 7
ffinh 2.1
ffinh 3.1

Tac d()ng ctia thue' de'n din bAng thi tnl'ong
Cung lao d()ng la m()t du'ong thiing che'ch tu trai len phiii
Cung lao d()ng la m()t du'ong thiing che'ch v€ phia sau
Danh thue' nh~p
kh~u
lam tang gia hang nh~p
kh~u
MO'i quan h~ giii'a thue' ghin thu va thu nh~p
ca nhan
MO'i quan h~ giii'a thue' tn;tc thu va thu nh~p
ca nhan
Quan h~ t5ng h
Trang 19

Trang 24
Trang 24
Trang 28
Trang 34
Trang 35

~

~l

Tac d()ng day chuy€n ctia chinh sach bao h() bAng thue'
qu~n
ctia san xua't ye'u kern
Vong lu~n

Trang 100
Trang 117


?

~

MO DAU
Thu~

do nha nuoc t6 chuc va thl,ic hi~n

thu nh~p

cua doanh nghi~p

va d~n

nay la nhi@u va'n d@ kinh t~-xa

nhilm d()ng vi@n m()t phAn

cu. Dilng san qua tdnh tai ph~n

h()i gay g&t nhti: ph~n

ph6i

chia thu nh~p

qu6c

d~n

giua khu vl,ic cang va khu vl,ic tu; ttiong quan giua chi tich Iii y va chi
ti~u

dung thu()c

ng~

thu tu'ong lai; lmh hu'dng cua thu~
ti~u

d~n

ti~n

d@ kinh t~-Xa
lu~t

h{)i, VUa doi hoi tinh khoa hQC v@ m~t
ngh~

thu~

N6i each khac,

h()i s~u

kinh ti; thu~

va bing

h
dinh vua doi hoi
quy~t.

tl;li voi so'

hanh vi kinh doanh va d()ng thai

dung xa h()i, din thu hut v6n diu tu' va h()i nh~p

trtidng kinh t~,

hi~n

sach nha nu'oc; tu'ong quan giua so' thu

thu~

hanh thu tinh

ly lu~n,
t~,

Sl,i

chinh Xac

linh hol;lt nhting ld@n

ch1ia dl,l'ng n()i dung kinh

t~

va chlnh tri, xa

s&c rna khang don thuAn Ia m()t cang Cl}. thu ng~

sach cua nha

nu'oc.

Thoi gian vua qua, qua trinh chuy~n
kinh t6 Vi~t

tht tru'ong cua n@n

Nam doi hoi va thuc diy ml;lnh me nhi@u thay d6i tich cl,ic

tr~n

linh vl,ic tai chinh, ti@n t~
thu~

toan di~n,

co han va s~u

luan tu chinh h~
thl,ic ti~n,

sang co ch~

tho'ng phap ht~

va tin dl}.ng. Cung voi nhung htioc ciH each
s&c nam 1990 va nam 1999, Nha mtoc ta
thu~

nhilm du'a thu~

phan anh va theo kip hu'oc chuy~n

ngay cang ti~p

to Ion cua n@n kinh t~,

dang thoi khai thac to'i da nhii'ng uy ll,ic ti@m nang cua n6 d~
kinh t~

kich thich

phat td~n.
Voi ill\lC dich dung thu~

nhti m()t cang C\1 kinh t~

huu hi~u,

"Gop phtin nang cao vai tro cua thud trong phat trilln kinh te~

Nam"

c~n

t~p

trung ph~n

tich co sl1ly lu~n

Lu~n

an

t
v@ vai tro kich thich kinh t~
1

phatt


tri~n

ciia thu€, danh gia tac d~ng
ho~t

d~ng

kinh t€-xa h~i

ciia chinh sach thu€ hi~n

va dua ra m~t

s6 giai phap

tro cua thu€ d6i voi ti€n trinh phat tri~n

kinh t€ t~i

thdn do, ngoai phdn mlJ ddu, k€t lu~n
chudng. Chudng 1: Cd slJ ly lu~n

hanh l~n

nh~m

cac

nang cao vai

Vi~t

Nam. Tr~n

va ph\1 1\lc, Lu~n

tinh

an gAm ha

v8 vai tro cU. a thu€ trong n8n kinh t€.

Chudng 2: Sii' d\lng thu€ tac d~ng

d€n phat tri~n

kinh t€ lJ Vi~t

Nam til

nam 1990 d€n nay. Chudng 3: Cac giai phap nang cao vai tro ciia thu€
trong phat tri~n

kinh t€ t~i

Ph~m

vi nghi~

sach thui hi~n
toan di~n,

Vi~t

c(iu cua d8 tai hao gAm nhung vfin d8 thu~c
hanh cua Vi~t

Nam. Tuy nhi~,

d8 tai con d8 c~p

day. Nhung nghi~
thu€ d~n

CUll

cac m~t

C\1 th~.

Nam.

ho~t

m~t

thu~c

d8 tai chti y~u

d~ng

. th\1 d~c

trung vao m~t

kinh t~-Xa

nghi~p

hi~t,

s6lo~i

phan anh m~t

each

s6 thay ddi cua chinh sach thu€ trlioc

h~i

D8 tai ciing kh6ng phan tich chuy~n

rna chi t~p

d~

chinh

phan tich anh hudng cua

Va kh6ng qua di Vao nghi~p

V\).

situ tilt ca sAc thu€ hi~n

hanh

chu yin: thu€ gia tri gia tang, thu€ ti~u

thu€ xufit khiu-thu€ nh(lp khiu, thu€ thu nh(lp doanh

va thu€ thu nh(lp d6i voi nguoi co thu nh~p

cao, hlJi ty trQng IOn

trong tdng thu thu€ va vai tro quan trQng cua chung d6i voi ho~t

d~ng

kinh ti-xa h~i.
M~t

..
khac, n8n kinh t€ mioc ta dang v(ln d~ng

kinh ti ddy bi€n ddi, kh6ng it cd h~i
IOn la chung ta thu~c
cdu; th~m

v8 khu vt1c kinh t€ phat tri~n

nang d~ng

cd h~i
nhfit toan

quy gia, ca

cua cac qu6c gia di truoc. Thach th(ic d6i voi

chung tala v(ln d1.1ng nhung hai hQc kinh nghi~m
nao. ThliC ti~n

th€ giOi

ciing kh6ng it thii' thach. M~t

nua, chung ta hQC hoi duqc nhi8u kinh nghi~m

thanh c6ng lin thfit h~i,

nhu th~

trong m~t

vao thl.ic ti~n

Vi~t

Nam

thu€ ciing kh6ng ngoai h6i canh nay. Do d6, m9t
2


phAn ne?i dung lu~n
c6ng c'Q. thui t~;i
tuong t\i Vi~t

an dtigc danh ra de trlnh hay kinh nghi~m
me}t s6 qu6c gia Ian

c~nho

co tlnh

tr~;ng

si'i d'Q.ng

kinh ti-xa he}i

Nam.

De don gilm hoa nhung vin giu nguyen mQi gia tri phan tich, chung
t6i t~p

hgp cac chu the tham gia vao ho~;t

nhom: nha nuoc, doanh

nghi~p

de}ng kinh ti-xa he}i thanh ha

va gia dlnh. Nha nuoc la nguoi st¥ d'Q.ng

thui nhti IDQt c6ng C'Q. nhitm th\fc hi~n

cac chuc nang Va nhi~m

V'Q. CUa

mlnh; quy m6 cua thui va quy m6 cua khu V\fC c6ng CO anh huang h3
tuong voi nhau. Cac doanh
duoi hai d~;tng

V\fC

: di~u

nghi~p

tiit va di~u

va gia dlnh

nh~

tac de}ng ci'Ia thui

chinh. S\i 5n dtnh va tang truang cua khu

kh6ng chi anh huang tr\fc tiip din quy m6 CUa thui rna con la kit

tli

qua cua me}t chinh s{teh thuihgp ly.
D~

tai dugc xay -d\fng tren co sa ly

lu~n

kinh ti chinh tri Macxit-

Leninnit va cac chu truong, duong 16i phat trien kinh ti-xa he}i cua Dang

va Nha nuoc. Ngoai ra, Chiin luqc phat trien kinh ti-xa he}i nuoc ta din
nam 2010 va Chiin luqc tai chinh qu6c gia din nam 2010 cilng duqc sfr
d'Q.ng lam co sa ly lu~n

va djnh huong cho cac giai phap neu trong d~

Cac s61i~u

an dugc trich din til s61i~u

trong Lu~n

tai.

c6ng h6 chinh thuc cU. a

Be} Tai chinh, T5ng C\lC Hai quan, T5ng C'Q.C Th6ng ke, T5ng C\IC Thui
nha nuoc, cua cac be},
chinh. MC}t di~u

cd

quan khac va til hao chuyen nganh kinh ti, tai

kh6ng the tranh la de} sai l~ch

giua cac s6 li~u

phan anh me}t ne}i dung. Do do, dii hit sue c6 giing, Lu~n
the hao mon tinh goc c~;tnh

D~

cua s6li~u

an ciing kh6ng

til nhung ngu
tai sa d'Q.ng phuong phap lu~n

cac anh huang cua thui fheo chi~u

khi ciing

duy v~t

hi~n

chung : phan tich

htiong Cle}ng va xem toan he} h~

chinh sach thui la me}t chinh the hiin chuyen theo th\iC ti@n. D~
3

th6ng
tai co S\i


ke't hqp gina ly lu~n

va thtic ti~n,

tro kinh te' ciia thue' la m~t

d6ng thoi xem qua trinh n§.ng cao vai

nh§.n to' ctu thanh ch:inh sach tai ch:inh quo'c

gia. Ngoai ra, do thue' kh6ng thu~n
con c6 anh hudng xa h~i
de'n kh:ia c~nh

xa h~i

tuy mang t:inh kinh te', tai chinh rna

rtt s§.u site, nen cac giai phap d@ ra cfing chu y

cua thue'.

Duoi stt huong din cua cac Giao suva n6 lttc cua ban th§.n, Lu~n
da dua ra duqc nhung di~m

an

moi sau d§.y:

Lam sang to vai tro k:ich th:ich kinh te' cua thue' trong bo'i canh
n@n kinh te' dang chuy~n

d6i sang co che' thi trliong.

l>anh gia toan canh cai each thue' buoc m~t
tieu h~i

nh~p

thue' vao cac ho~t

d~ng

Va buoc hai voi IDQ.C

kinh te' cua xa h~i.

I>ua ra cac giai phap n§.ng cao vai tro ldch th:ich kinh te' cua
thue' trong bo'i canh Va IDQ.C tieu dtt li~u;
giai phap thanh m~t

h~

tho'ng bi~n

4

d6ng thoi x§.y dttng CaC

chung.

Chlidng 1
?

,.

Cd SO LV

-

LU~N

~

'

?

_,

VE VAl TRO CUA THUE

TRONG NEN KINH TE.
-

1.1.

?

J

J

NQI DUNG KINH TE CUA THUE

1.1.1. Cac quan di~m

Thue' gi{n li~n

v~

voi sv t~n

thue va ban chat cua thue
t~i,

phat tri~n

ciia nha m.toc va la mQt cong

cv quan tr9ng rna ba't ky nha mtoc nao cling sii' dvng d~
nhi~m

thvc thi chrrc nang,

V\). cua mlnh. Tuy thUQC vao ban cha't nha nuoc va each thuc nha

nuoc sii' dvng thue', c6 nhi~u

quan di~m

khac nhau v~

thue'.

Vao the' ky 18 nhung nguoi theo thuytt thue' ul!c, di~n
Jacques Rousseau [73], cho r~ng

hlnh 1a Jean

thut la dffi gia cua hang hoa va dfch v~

cqng do chfnh phu cung cap, la ke't qua ta't ye'u ciia m9t khe' ttoc m~c

giua nha nttoc va dan chung. T6ng s6 thue' do sv thoa thu~n
chinh phil, ben kia la d~i

bi~u

bi~u:

dinh

giua m9t ben la

dan chung (qu6c h9i). MQt d~ng

thuye't thue' ttoc la thuye't tU(Jng ddng, voi cac d~i

cong

khac cua

S.D. Montesquieu,

F.M. Voltaire [74], .... S.D. Montesquieu cho ding thue' la mqt phdn tai san
cong dan dong gop dl yen huang phdn con lr;zi.
M~c
tr
du thuytrt thue' ttoc va thuye't tttong d~ng

cong chi va chi ra m6i tttong quan m~t

giai thfch ro ngu6n tai

thie't giua ngu6n thu voi nhi~m

V\1

chi ngan sach nha m.toc, song tren thvc te', chua bao gio xay ra tranh lu~n
'gia' giua dan chung va chinh phil. Hon nua, cung voi sv hoan thi~n
danh Va thu thue',

y ni~m

ray

ni~m

ky thu~

d6i gia dich V\). cong CQng CUa thue' nga y dmg bi lu

mo. Be'n khi nha nttoc danh thue' tren toan th~
nh~

v~

d6.
5

hang h6a va dich V\1, ta kh6


Ly thuye't nay phat triSn thanh thuyit trdi khaan xa hqi (theorie de la
dette sociale). Thue' khong con rnang tlnh khe' tide hay do'i gia dich V\1 nua
rna la rn{)t rnon n<;1 xa h9i du<;1c hiSu dudi goc d9 v~t

cha't, tuc la b3:t bu{)c

dong gop theo kha nang, rna kha nang thl kho minh dinh, cho nen che' d9
thue' phai dt;ta tren nhung can ban pha p ly din xua't tu s\f tan d6ng trt;tc
tie'p ho~c
do'i l~p

gian tie'p cua ngttoi cbiu thue' (thong qua quo'c h{)i). Thuye't nay
va khong c~n

rna chi r6 chinh S\1' C~n

che d~y

nhtt thuye't thue' tide va thuye't tu'ong d~ng

thie't va quy~n

cua thue'. No concho tha'y

Slf

b,tc cua nha nude quy dtnh S\1' t6n t~i

chuyin biin ta quan dilm ddnh thui thea lqi ich

th¥ huang sang quan dilm ddnh thue' thea kha nang dong gop va d~cp
nhi~u

de'n y thuc cong dan v~

nghia V\1 n{)p thue'.

Tie'p do, thuyit quyin life nha mtac ra doi va kh~ng
nh~

nha nude thl phai thua nh~

dinh, ne'u da thua

n9p thue' la rn{)t bdn ph~n

do'i vdi nha nude. M<;>i nguoi gop vao chi ti~u

cua cong dan

cong c{)ng theo kha nang cua

rnlnh va s\f dong gop do rnang tlnh cuong bach rna khong d\fa tren long hao
tam hay t\1' nguy~.

Nhung xet cho cung, ngttoi dan n{)p thue' d~

phl;lc V\1 cho

nhu c~u

chi tieu cua chlnh rnlnh thong qua hat;zt dqng cua nha nuac.

bi cuo~g

bach dong gop va y ni~r

Thuye't nay dtt<;1c cac h<;>c gia hi~n

t\1' dong gop ph~n
d~i

thS hi~n

y

ni~r

nao dung hoa vdi nhau.
tuong do'i phong phu. E.R.A.

Seligman dinh nghia thue' la "sif dong gop cuiJng bach cua m6i nguai cha

chinh phu di trang trdi cdc chi phi vz quyin lqi chung, khong cefn cu vaa
cdc lr;i rieng l'lur;c huang" [12, 432]. Philip E. Taylor dinh nghia tu'ong t\1' nhu
E.Seligrnan, nhU'ng ong sii'a ddi doi chut nhu sau: "Thui la sif dong gop cuiJng

bach cua m6i nguai cha chinh phu di trang trdi cdc chi phi vz quyin lr;i chung

E>~ng

ma it can cu vaa cdc l(Ji rieng du(Jc huang" [14, 260] . Giao su Nghiern
cho r~ng

"Thue' la mqt sif cung cdp tiin tai trifc tie'p, doi hoi a cdc
6


cong dan bling phu(Jng phdp quyin life, di ti:li trr; cdc gdnh n{ing cong c<)ng slf cung cdp nay co ttnh each chung c~

va khong c6 dtfi gid" [3]. Simon

James va Christopher Nobes dinh nghia thu6 gQn han: " Thui la mqt khoan

thu do nha mtac thlfc hi?n ma khong c6 bdt

kY m<)t slf haem tra trlfc

tiep

nao"[67, 10].
B€n day taco thi rut ra nhung dij,c tinh cd ban ci£a
:E>~c

tinh d~u

ngrua Vt;l

Xa

tien cua thut la khong doz gia tr~c

hQi; cong dan khong CO quy~n

thu~

nhtt sau.

tie'p. NQp thut la m9t

tro'n Va cfing khong dU'<;jC quy~n

doi hoi dO'i ghi tn,tc ti6p. Mqi phap nhan va ca nhan, du n9p ho~c
n9p it hay nhi€u, d~u
sO' ti~n

khong n9p,

d day,

du<;1c nha nut1c dO'i xii' binh dAng trll'oc phap lu~t.

thut phiii nQp khong tuy thu9c vao d9 thoa dt;tng sinh ra tu cac dich

Vt;l cong CQng do chinh phu cung d(p, tUc Ia cac l<;ji rieng dU'<;jC hU'Cfng, rna tuy
thUQC vao kha nang tht;t thut. Tren y nghia d6, dong thut la chia xe m9t ph~n
ganh n~g

cong chi voi chinh phiL Thu hai la tinh CltiJng che: dU'<;jc th€ hi~n

ch6 mqi sa:c thue' d~u

do lu~t

ho~c

phap l~nh

quy dinh. Day Ia d~c

(f

tinh bao

. trum nhfft. Thut khong th€ xay dl,tng tren va dung hoa voi tu' tudng tt;( nguy~
va khong th~

trong cho vao thi~n

nha nuoc. :E>~c

tinh thu ba, ~n

bai vi v~
t~o

ra

m~t

tu ho~t

chi hay nhi~t
trong khai ni~m,

nguyen ta:c, thut chu ytu di~u

tlnh cua dan chung dO'i voi
la gdn chijt hotJ,t dQng kinh te:
tie't ph~n

gia

tri th~ng

du du<;1c

d9ng san xufft-kinh doanh. Dijc tinh nay cho thtly thut co mQt

vai tro nhlit djnh den qua tr'inh phat triin kinh tt-xii hQi cua mQt dlit mtuc.
Tren co

sa phan tich nhfi'ng d~c

an trinh bay khai ni~m

tinh chung nhfft cua thut, tac gia lu~n

thut nhu sau : Thui la m<)t khoan thu bdt bu<)c, khong

bJi hoan trlfc tilp cua nha nLtOc dtfi vai cdc td chuc va cd nhan nhtlm trang
trai mQi chi phi vilqi tch chung.

7


Xet vi ban chift, thut Ia mQt kinh thuc nha mtuc tdi phiin phoz thu
nhQ,p do doanh

nghi~p

va dl:in chung sting tr;zo, hinh thanh nen thu ngl:in
tu(lng, thue' za qua trinh chuyin dich mQt chieu

sdch nha nztuc. Xet vi hi~n

thll nhijp tit khu V((C tzt VaO khll V(tC cong, bien mQt ph/in chi tieu rieng tzt
thanh chi tieu vi l(li fch chung.
1. 1.2. Chuc nang cua thue trong n~

kinh te

Xua't phat ttl' ban cha't, chuc niing hang dilu cua thut Ia tai phl:in phtfi

thu nhijp xii hQi - con gQi Ia chuc nang thu ngan sach. Thong qua chuc nang
nay, thue' d{)ng Vien IDQt ph~n

thu nh~p

CUa khu Vf!C tu' t~O

nen thu nh~p

nu'oc. E>6 Hi m()t qua trlnh rna c6 tac gia gQi la 'nha nu'oc h6a m()t b()
t6ng san phffm qu6c n9i'[63]. Tinh c~n
chung qua thf!c ti~n

Ia khu vf!c tu' khong th€ cung ca'p ho~c

cung ca'p kern

d()ng san xua't va trao d6i san

phffm giii'a doanh nghil$p va h9 gia dlnh di~n

ra theo cd che' thi truong. Do d6,

kinh te' thi tru'ong, ne'u thie'u v~ng

. ca nhan va h9 gia dlnh thu nh~p

ph~n

thie't cua qua trlnh nay du'
hil$u qua nhii'ng san phffm cong-c()ng bai ho~t

trong n~

nha

ho~t

d()ng cua chinh phil thl cac

tha'p khong c6 cd h()i thg hu'dng l
thi€u cua doi so'ng c()ng d6ng. Hdn nii'a, k€
thu Hai, xua't phat ttl' nhii'ng doi hoi v~

tu sau Chie'n tranh the' gioi I~n

kinh te' va chinh tq, vai tro cua nha

nu'oc ngay cang gia tang a mQi quO'c gia· tren khil:p the' gioi. M9t m~t

nha

nu'oc cung ca'p cac dich vg phuc lxa h()i, hu'u b6ng, .... M~t

khac, b~ng

trf!c tie'p vao kinh te' nh~m
hil$u cua khu Vf!C tu'. Ngu6n v~t

t~O

t~i

tr
nhi~u

chinh sach, nha nu'oc· can thil$p

moi tru'Ong thu~n

l
d()ng hii'u

cha't deli dao, cha:c chil:n va thu'ong xuyen d~

d()ng nay chi c6 th~

vf!c tu'.

8

de'n b~ng

each danh thue' vao khu


Cung trong bO'i clmh kinh te' thi tntong, chuc nang thu nha't - tai phan
pho'i, ctia thue' md duong cho chuc niing thu hai: dilu titt kinh tt vi mo. Khi
d6 thue' trd thanh m<)t tac nhan ctia qua trlnh tai san xua't xa h<)i. Tntoc he't,
thue' tac d<)ng vao t6ng cffu, Jam thay d6i thu nh~p

kha dt,mg tc.ti khu vg'c tu,

qua d6 gian tie'p tac d9ng de'n t6ng cung (GDP). Ngoai ra thue' con tac d<)ng
de'n tO'c d9 tang trudng GDP va cac nhan tO' san xua't, di~u
di~u

tie't xua't nh~p

kh~u

chinh co ca'u GDP,

va chlnh sach kinh te' dO'i ngoc.ti, thu hut dffu tu trong

va ngoai nuac, ...
Chuc nang tai phan phO'i thu nh~p

nh~p

chi ra chi~u

huong v~n

ti't khu vt,tc tu de'n khu vt,tc cong. ·Chuc nang di~u

huang tac d()ng b~ng

ki~n

tht,tc hi~n

nhien, C1 nhii'ng giai doc.tn kinh te' phat tri~n

chuc nang thu hai. Tuy

nha't dinh, lc.tm dt.mg chuc nang tai

ctia khu vt,tc tu, va ddng nghia vai vi~c

chuc nang di~u

chinh kinh te' ciia thue'. M~t

dung thue' di~u

tie't kinh te' b~ng

giii'a cac nganh, ngh~

thl c6 th~

vi~c

a'n dinh thue' sua't phan bi~t

d~n

de'n hanh vi dffu tu kern hi~u

phai thich ung tung giai doc.tn phat tri~n
MQT SO NGUYEN T.AC

VO hi~u

h6a

khac, tht,tc te' cung cho tha'y, ne'u

lQ'a chqn thue' sua't tha'p. Do d6, qua trlnh v~n

1.2.

va h9

theo huang chi c6 lqi cho nha nuac se dffn thti tieu d()ng

lQ'c kich thich phat tri~n

..

tie't kinh te' cho tha'y

cong C\l thue' ti't nha nu'oc xuO'ng doanh nghi~p

gia· dlnh. Chuc nang thu nha't tc.to di~u

phan pho'i thu nh~p

d<)ng ctia thu

qua muc
qua chi vl

dl;lng hai chuc nang tren doi hoi

kinh te'-xa h()i.

ca BAN XA Y DV'NG THUE HU'ONG VAo

KiCH THiCH KINH TE
1.2.1. Minh bQCh

V~

m~t

xa h()i nguyen ta:c nay doi hoi cac quy dinh v~

rang va mang tfnh d(Ji chung nh~m
nguoi nQp, ngan ngll'a hi~n

tu<;~ng

ngan ngua hi~n
tham o va bi~n
9

thue' phiH ro

l~n

tuqng lc.tm thu dO'i voi
thue' C1 nhan vien thue',


d6ng thoi cho tha'y thai d9 ton trQng ngu'oi n9p thue' cua chinh phiL Trang
kinh doanh, thue' la m9t khmln chi phi (nghia vv) nhu'ng cilng c6 thS la m9t
khoan u'u dai (quy~n

l<;1i); do d6, Slf r5 rang cua thue' giup cac chu thS kinh

doanh hOl.!Ch djnh chfnh XaC IDQi chi phi V~

thue' va danh gia d~y

du u'u dai

cua thue'. Tu d6, hQ cam tha'y yen Him san xua't-kinh doanh va mqnh dqn bo
vo'n dftu tu' Hiu dai.
Nguyen t~c

minh bl.lch thS hi~n

C\1 thS qua cac diSm sau:

- Thue' phai du<;1c xay dlfng theo m9t trinh tl! phap ly nghiem ng~H.
- Nha nu'oc va cac cd quan hanh thu phai t(.lo ki~n di~u
va dan chung thlfc hi~n

quy~n

du<;1c bie't m9t each minh bl.lch so' ti~n

thue' phai n9p, thu we thu, n9p thue', ttu dai v~
- Nhung quy dinh v~
phiii ddn gian, d~

1.2.2. Hi~u

thue', ....

thue' phai ph6 thong va nha't quan; tinh toan thue'

thlfc hi~n

- Thue' thu phiii thu~n

dS doanh nghi~p

ti~n

va d~

kiSm tra.

cho ngu'oi n9p theo thoi gian va khong gian.

qua

Nguyen tdc nay doi hoi vi?c xay df!ng m6i sdc thul va h~

thong thue'

phai chu trqng dln hi?u qua kinh tl-xii hqi.
Mqt h~

thdng thut g9i la hi~u

qua khi dur;c phat huy to'i da m9i tac

df!,ng. Tac dvng cua thue' ngay nay khong chi gioi hl.ln C1 ch6 t(.lo khoan thu
chu ye'u cho nha nu'oc, rna con du'<;1c

sa dt;Lng dS tac d9ng

vao .mQi m~t

hol.lt

d9ng cua doi so'ng kinh te'-xa h9i. N6i khac di, thue' la m9t cong Ct;l thu9c
chfnh sach ali chfnh VI mo chti'a dlfng nhi~u

ffi\[C tieu: tl.!O so' thu ngan sach

nha nu'oc, tang cu'ong quan ly cac hol.lt d9ng kinh tt-xa h9i, di~u

chinh cac

hol.lt d9ng kinh te' vi mo theo httong thuc dfiy tang tru'dng kinh te' toi'm di~n.
t(.l.O hanh lang Cl.lnh tranh binh d~ng

gifi'a CaC doanh nghi~p,
10

khuye'n khfch d~U


tu' va tie't ki~rn
nghi~p

ben trong n€n kinh te', di€u tie't h<;:ip 1y thu nh~p

va rnQi t~ng

ctia cac doanh

Wp dan cu', .... Tinh da rn1;1c tieu khong doi hoi rn6i s~c

thue" phkern hi~u

qua, rna tnli 1c;ti, c~n

Them nila, hi~u

phai chuyen bi~t

quil cua h~

s6 thu€ thu du<;:~c.

thu 38959,2 tri~u

tri~u

bang (ty 1~

thu€, nhttng binh quan khong

(Tc;ti nu'oc Anh, narn ngan sach 1993/1994, d~

bang thue' gia

0,85% ), trong khi d~

thu€.

thdng thut con thi hi?n thong qua chi phi

himh thu thdp. Chi phi nay khac nhau (J rn6i s~c
nen vu'<;:it 1%

h6a rn1;1c tieu cho tUng s~c

va

tri

thu 25538,2 tri~u

gia tang phai chi 331 tri~u
bang thu€ tieu th1;1 d~c

bi~t

bang (ty 1~
chi t6n 32,2

0,13%) [67, 39]). Tie"r giarn chi phi thu thue" lien qm!n nhi€u

de'n phuong pha p hanh thu. Phuong pha p tuong d6i tie"t ki~rn

chi phi Ia d~

ngitC1i n9p thu€ t\1' khai, t\1' tinh va n9p thue'.
Tren phu'ong di~n

toan n€n kinh t€, phili tinh vdo chi phi thu thut

nhilng chi phi ma xa h9i mdt di cho m9t d6ng thue' thu dur;c vao ngan sach
nha nuac. D6 1a chi phi v€ thoi gian va cong sll'c rna d6i·tu<;:~ng
. bo ra d~

nghien cll'u tht!c thi thu€, 1a chi phi s~p

n9p thue' phai

xe"p qua trlnh kinh doanh phu

h<;:ip nhung quy dinh thue' rnoi, ....
Nguyen t~c

hi~u

qua yeu c~u

ddi xit thut nhu mqt cong Cf!- kinh te'

nhArn tang cu'ong vai tro ctia thue' d6i voi cac hoc;tt d()ng kinh te'-xa h9i
1.2.3. Linh hoQt

Nguyen tdc linh hor;zt dbi hoi thut gdn chr;it hor;zt dqng kinh te: philn anh
thlfc slf nhilng thang trdm kinh te' va nhilng bien dqng chinh trj, xa hqi.
Tinh linh hoc;tt th~

hi~n

qua dq ndi va dq co gian cua thu€ (tax

bouyancy and tax elasticity). Dq ndi cua thue' la

ry stf giila phdn tram thay

ddi tdng so' thut thu dur;c vai phdn tram thay ddi GDP. G9i %11T Ia ph~n
11


tram thay d6i cua t6ng thu thue" nam nay so voi nam tntoc va %~

y Ia ph~n

tram thay d6i GDP nam nay so voi nam tntoc, thi d9 n6i cua thue" dunhusau.

Dq ntfi cua thut = [Phdn tram thay dtfi tdng thu tit thul]: [Phdn tram
thay ddi GDP]

Dq ntfi cua thut = %L1T I %L1Y
Ch£ng h~n,

%L1T Ia 7% va %L1Y la 5% thi d9 n6i cU. a thue"Ia 1,4. E>i€u

nay c6 nghia la cu 1% tang GDP thi t6ng thu thue" tang 1,4%. Khi d6 ta n6i
h~

thO'ng thue' mang tinh n6i: thue" du

kinh te'. Ne'u nhung thay d6i v€ cd sd thue" hofj.c thue" sufft hofj.c d. hai khie"n
t5ng thu thue' tang theo nhip d9 bAng hofj.c Ion hdn nhip d9 tang trudng cua
n€n kinh te' thi khi d6 chie"c hi - thue' se n6i tren b€ mfj.t cua n€n kinh te'. Ne'u
nhung thay d5i v€ cd sd thue' hofj.c thue' sufft hofj.c ca hai khong lam t6ng thu
thue' gia tang hofj.c tang khong Iqp GDP thi chie'c hi - thue" khong n6i du(d9 n5i < 1). Nhu v~y,

df) ndi phlm anh df) quy?n ch(it cua thut vao hot;zt

· df)ng kinh t€.
Mi~n,

giam thue' se gay anh hudng nguy hi~m

TUc la, ne'u can ban thue"
khong th~

bi

tang cung m9t ty I~

chinh sach rni~,

x6i mon do quy dinh nay thi sO' thue' thu dli'voi GDP. H~u

giam trong cac si{c thue' C\1 th~,

tinh n6i cua thue' thu nh~p

de'n d9 n6i cua thue".

ra't kern. Hdn nua Sl!~m

lam suy ye'u tinh cuong che" cua thue" va gay ra tr~ng

he't cac quO'c gia d€u dua ra
nhfft la thue' thu nh~p

nen

d\].ng chinh sach d6 se
thai ba't binh d£ng thue'.

Dq co giiin cua thut la ry stf giila phdn tram thay ddi tdng thu thut vai
phdn tram thay ddi GDP. T6ng thu thue' dung d~

tinh d9 co gHin khong duc;c

bao g6m cac khoan thu do thay ddi ca sa thut ho(ic thut sudt ho(ic ca hai. E>9
12


co gHin cU. a thuS la m9t scf do dQ nhf!-y cam cU. a thuS tntoc nhung thay d6i cU. a
n~

kinh t€. G9i %LiT* Ia ph§n tram thay d6i t6ng thu thu€ khong ttnh den
thay d6i co Sd thu€ hoi,ic thuS sua't hoi,ic ca hai va %LiY Ia phfin tram thay d6i

GDP, d9 co gHin cua thu€ dttqc tinh nhtt sau.

%LiT*

=

lJQ co giiin cua thut

%LlY

D9 co gHin thue' kh6 tinh hon d9 n6i cU. a thuS bdi phai lo~i

tru thay d6i

co Sd thu€ hoi,ic thu€ sua't hoi,ic ca hai. D9 co gian thuS thU'CJng nho dU'oi d9
n6i cua thuS.

Y nghia cua chung cung khac nhau. ChAng h~n.

thC1i ky 1976-

1982, Malaysia c6 d9 co gian thue' Ia 0,5, chu ye'u do nam 1976, m9t ph~n
dang k~

cua t6ng thu thue' dSn tu thuS xua't kh§:u danh vao cao suva d§u

nhung kim ng~ch

xua't kh§:u cua chung khong tang b~ng

sau nam tie'p theo. Ngay l~p

GDP va d9 n6i cua ca h~
Nhu v~y.
tlnh tr~ng

tlnh tr~ng

nhjp d9 tang GDP

tuc, Chinh phil Malaysia di~u

md r9ng co sd thu€ (danh thuS vao d~u),

chinh co ca'u thuS,

khie'n t6ng thu thuS tang nhanh hon

thcfng thue' d~t

de'n 1,23 [68, 12].

khong nfli auf/c ho~c

thu€ thoat ly ho~t

CQ

nfli qua muc cua thu€ phan anh

d()ng kinh tS. Khi d6 khong th~

ban de'n vai tro

kich thich kinh tS cua thuS.
Ngoai d9 n6i va d9 co gian, nguyen ta:c linh ho~t

ra cdc quy dtnh, phdp lutJ,t thue' phdi tien li~u
citn ban thue', khi d6 thue' se d~t

mqi phat sinh hay thay d6i cua

m9t d9 6n djnh trong m9t khoang thCJi gian

nha't djnh. Nhu v~y

chinh slf linh ho~t

thuS 6n djnh. Di~u

nay, khong chi giup nha nuoc tie't ki~m

rna con giup cac doanh nghi~p
vi~c

con doi hoi khi dua

cua thue' lam cho nhung quy djnh v~

tiSt ki~m

dang k~

thlfc thi thuS.
13

chi phi hanh thu

thC1i gian va cong sue cho


1.2.4. cong bang

Tren phu'dng di~n
ph6i thu nh~p

kinh te', nguyen ta:c cong b~ng

doi hoi thue' tai phan

xa h9i theo kha nang ted chinh cua ngu'C1i emu thue'. v€ m~t

hQi, nguyen ta:c cong b~ng

doi hoi thue' khong du'QC phan bi~t

tu'qng nQp thue' va thue' phai g6p ph~n

t~o

moi tru'C1ng c~nh

xa

d6i Xlt d6i

tranh lanh m~nh

giua cac doanh nghi~p.
Nguyen ta:c cong b~ng
Nguyen ta:c thue' trung l~p
thue' d~

c6 lien quan de'n nguyen ta:c thue' trung l~p.
doi hoi nha nuoc khong du'
lam thay d6i tu'dng quan thu nh~p

giua cac doanh nghi~p

trc;tng kinh te' cua m5i cong dan. Thue' chi nen lam s6 thu nh~p

tlnh

thu'ong xuyen

cua tu' nhan giam xu6ng, r6i de'n khi chi tieu, nha nu'oc hoan l~i
b~ng

ho~c

cho ca nhan

lqi ich CUa cac dich V\1 do chinh phu cung ca'p.
Khong chi hanh thu thue' sao cho cong b~ng,
bao nhieu ph~n
b~ng.

tram GDP qua thue' cling la m9t va'n d€ thu9c linh vrfc cong

Nha nuoc na:m quy~n
thu nh~p

rna ngay ca d9ng vien

voi doanh nghi~p

lrfc cong c9ng, nen chie'm u'u the' khi phan chia
va dan cu'. Ne'u nha nu'oc thu thue' Vu'Qt qua kha

nang th\1 thue' cua doanh nghi~p

va dan cu' thl khong nhung chi phi d~

m9t d6ng thue' se vu'th~ng

trong phan chia thu nh~p

thu

rna con gay cang

giua khu vrfc tu' va khu vrfc cong. Di€u nay

cha:c cha:n anh hu'dng khong nho de'n b~u

khong khi kinh doanh tren ph~m

vi

canu'oc.
"

1.3.

?

Qua trlnh phat tri~n
thuc v~
linh ho~t

_,.

,

..:?

_,

VAl TRO CUA THUE TRONG PHAT TRIEN KINH TE

thue' ngay cang d~y

thue' qua cac thoi d~i

cho tha'y khi nha nu'oc nh~

du thl cang si't dlfng thue' m9t each thanh th~o.

va do d6 cang phat huy vai tro cua thue' d6i voi Srf phat tri~n
14

kinh


te'-xa h9i. Ne'u nhu C1 thoi ky dffu, thue' chi dong vai tro t~o

khm1n thu chu

ye'u cho nha nude thl de'n nay no da du<;1c sil' d1J.ng nhu m9t cong ClJ. s~c
d~

di~u

chinh ho~t.dQng

kinh te' VI ffiO Va ffiQt cong ClJ. gop phffn t~O

ben
ra cong

bling xa h<)i (cong bling bling thue'). Lffn lu<;1t dudi day, chung ta phan tich
cac vai tro cua thue' do'i vdi n~

kinh te'-xa h9i.

1.3. 1. TQo khocm thu chu yeu cho nha m.tdc

V di mlJ.c dich tim ngu6n v~

dlJ.ng nhi~u

t cha't tai tr<;1 cong chi, chinh pht\ co th~

sil'

phudng thuc ngoai thue', nhu : quyen gop dan chung, xin vi~n

tr<;1

tll' nude ngoai, vay trong va ngoai nude, cho thue cong san, ban tai nguyen
thien nhien khai thac du<;1c, dffu tu kinh doanh, phat hanh ti~n,
khong th~

t~o

... song chung

ra so' thu vll'a doi dao, ben vt1ng vlia kip thai cho nha nude. Chi

duy nha't thue' t~o

du<;1c ngu6n thu nhu v~y.

Chung toi kh~ng

dinh, t~o

ngu6n

thu chu ye'u cho nha nude Ia vai tro df)c ton cua thue'.
B~

th~

slf giii' dung vai tro t~o

so' thu quan trQng nha't vao ngan sach

nha nude, thue' phai bao quat hff u he't mQi ho~
sil'a chii'a, che' t~o,

khai thac, xay dl,ing, v~n

VlJ. ... , mQi ngu6n thu nh~p

t d9ng kinh doanh : che' bie'n,
tai, huon ban, an uO'ng, dich

: thuong xuyen, khong thuong xuyen, va mQi ho~t

d9ng tieu dung xa h9i. M9t n~
chu ye'u vao ngu6n thu n9i b9 n~

tai chinh quo'c gia chi lanh m~nh

kinh te'. Ngu6n thu do chinh Ia thu nh~p

quO'c dan n9i dia. MQi sl,( trong cny, dl,ia vao ben ngoai d~u
h~u

khi dl,ia

mang l~i

nhii'ng

qua xa'u va keo dai.
Nhlim dam bao ngu6n v~t
thuong xuyen, ngay ca khi n~

cha't cung U'ng kip thoi cho nhu cffu chi
kinh te' co nhii'ng bie'n d9ng khong thu~n

l<;1i, thue' gian thu cffn luon du<;jc coi trQng, bdi tinh 6n dinh cua n6 to't hdn
tinh 6n dinh cua thue' trl,(c thu. Thue' gian thu dlfa tren cd sd tieu dung xa h9i
rna xa h9i thl khong th~

ngll'ng ti•~u

dung cho du n~

15

kinh te' bi khung hoeing.


Vi~c

coi trQng thue' gian thu con xuit phat tu nguyen ly: danh thue' vao

nhung gl rna ngubi chiu thue'liy di cua xa h()i se c6 tac dl;lng t6t hon la
danh vao nhung gl rna d6i tlt\fng chiu thue' nh~p

vao cho xa h()i. Hon nua,

do co che' danh thue'I6ng vao gia ban nen thue' gian thu se duqc ngubi chiu
thue' de dang chip nh~,

doi khi con 'kieu hanh' khi tni gia cho sv tieu dung

cao ca'p cua mlnh.
Thong qua thue', m()t phftn tdng san ph£m qu6c n()i duqc d()ng vien d€
hlnh thanh ngan sach nha nuoc. Tuy nhien ne'u nha nuoc dung sue m<,tnh d€
tai phan phO'i qua muc GDP thl phftn thu()c v~

doanh nghi~p

xuO'ng. H9 se cam thffy cong sue bo vao kinh doanh va lam vi~c
khong thoa dang, va tu dffy chuy€n sang kinh doanh nh~m ng~m
ho~c

va gia dlnh giam
duqc d~n

bu

tro'n thue'

chim dut kinh doanh. N6i each khac, ne'u nha nltoc ngay cang tang ap
Ivc thu, nguai nQp thut cimg bt thai thuc trdn thue' bai m9t mlinh ll!c vo h!nh.
Do d6, khi tai phan phO'i thu nh~p
thl;l thue' ci1a tung doanh nghi~p

xa h()i b~ng

thue' phai chu y de'n kha nang

va ca nhan.

Khii niing thlJ thut Ia tj 1? tfli da tit thu nhqp ma doanh nghi?p va ngllm
dan siln sang trich ra di tra thue' ma khong lam thay ddi hor.zt dQng vfln co cua h{J.
Dung lJ g6c dQ nin kinh tt quoc dan, khii niing th(t thut ciia mQt dat nu{Jc cho
thay tj philn binh quan ciia thu nhqp xii hQi du(lc dQng vien thong qua thut ·

Kha nang thl;l thue' tuy thu()c vao ban cha't va tr<,tng thai kinh te', truy~n
thO'ng cua m6i quo'c gia, sv hi€u bie't va thai d() ciia dan chung do'i voi cac
chuong trlnh hanh d()ng va sue m<,tnh quy~n
thue' Ia m9t khai ni~m
hqp ly thu nh~

Ivc cua nha nuoc. Kha nang tht;t

ly thuye't duqc dung d€ phan dinh ranh gioi phan chia

p xa h()i giii'a khu vvc cong va khu vrf.c tlt. Ne'u nha nuac d9ng

vien thui chua dc;zt giai hc;zn khd nang th¥ thui tht ngu6n ll!c xli hQi t(jp trung
vao tay nha nuac chua th(jt ddy du. Ne'u nha nuac dQng vien vu(Jt giai hc;zn kh/1
16


nang thf!, thut thz se biw mon khii nang tich lay tai san xutft mi'J rqng t(li
doanh nghi~p

va lam giiim sut sd thu tztang lai.
Ne'u kha nang thv thue' Ia gioi h~n

d()ng vien thu nh~p

xa h()i vao

ngan saeh nha nude thl nJ lf!c thu thut (tax effort) eho tha'y nhung tae d9ng
chil quan ei~

nha nude nh1im khai thac kha nang thv thue' eila nSn kinh te'.

GQi T Ia t6ng thu thue' ea nam va
ty 1~

ky hi~u

GDP la Y, thl ty s6 (TIY) eho tha'y

d()ng vien GDP qua thue' eila m9t quo'e gia va gia sii' kha nang thv thue'

cila da't nude la (T*IY), thl n6 h.te thu thue' la ty s6 giua (TIY) th\fe te' va
(T*IY) uoe tinh.

NJ lf!c thu thut =

[(TIY) thf!c tt]: [(T*IY) ztac tfnh]

Ne'u ty s6 tren nho du'Oi 1 eho tha'y nhung n6 l\fe thu thue' ciia ehinh
phil ehu'a d~t

de'n gioi h~n

thue', eh1nh phil e6 th~

kha nang thv thue'. Mu6n tang s6 thu ngan saeh til

thay ddi ca siJ thuthoijc thut sut{t hoije cii hai d~

s6 tiSn thue' rna khong lam t6n h~i
doanh nghi~p

quan h~

phan ph6i thu nh~p

xa h

va gia dlnh, bC1i vl tiSm nang thv thue' dang du'
mile. d9 tha'p. Khi n6 lVe thu thue' Ion han m()t, thl h~
thu hut GDP vtf
vai xua't hi~n

tang

th6ng thue' hi~n

t~i

da

khong nha't thitt dOng nhat

tlnh tr(lng bqi thu ngan sach nha nztac va dmg khong thi cho

rltng nin kinh tt dang tang trztiJng thu(ln l{Ji hoijc chfnh phtl dang v(ln himh
chfnh sach ki~h

tt dung dtin [68, 21].

1.3.2. Thorn gia dieu chinh kinh

Ba't ky lo~i
vi eila doanh nghi~p

te vi mo

thue' nao khi du'va ngu'oi tieu dung, bC1i n6 d9ng vien m9t ph~n

thu nh~p

cila nhung nguoi nay vao tay nha nude. Ngoai ra, thue' tae d9ng tr\fe tie'p de'n
cae thanh t6 eh1nh eila kinh te' vi mo nhu': t6ng san lu<;1ng kinh te' (GDP ho~e
17