Một số biện pháp hoàn thiện tổ chức quản lý ngành cao su việt nam

BO GIAO Dl)C vA DAO Tl}O
TRUONG Dl}l HOC KINH TE TP. HO CHi MINH

MAl CHIEN THANG

A

~

MOT
SO
•
BIEN
PHAP HOAN THIEN
•
•
CHU'C QUAN LY
NGANH CAO SU VIETNAM
•
A

·

·~

'

A

TO

\ CHUYEN NGANH: KINH TE QUAN LY
vAKE HO~C
HOA KINH TE QUOC DAN
MA so: 5.02.05

LU!N AN TIEN si KINH TE

NGUOI Hu'ONG DAN KHOA HQC:
...

1. PGS.TS. TRAN VAN THI~N
2. TS. PH~M
PHI YEN


LOICAMDOAN

Toi xin cam doan day Ia cong trlnh nghien cuu ciia rieng toi.
an nay Ia trung tht;(c.
Cac s6lit$u, ke"t qua neu trong lu~n
N9i dung ciia cong trlnh nghien cuu nay chua tung ai cong b6
trong bfft ky cong trlnh nao.

Th~c

si Mai Chie"n Th~ng


Ml)C Ll)C
MQ.C

Trang pht;t_ bla
Loi cam doan
Mt;tc h:~c
Danh mt;tc d.c bi~u,
so d6, bi~u
d6
MO' dftu: Mt;tc dich, d6i tu'<;ng va phu'ong phap nghien cuu.
Chu'o'ng 1: Cd sd ly thuye't v~ t6 chti'c qmln ly ngimh cao su.
1.1. M()t sO' va'n d€ chung v€ qm'in ly nha nu'oc.
-1.2. Ly lu~n
v€ t6 chuc quan ly nganh.
1.3. Kinh nghi~m
t6 chuc quan ly nganh cao su cua cac nu'oc.
1.4. T~p
doan kinh te'.
1.5. M()t sO' va'n d€ chung v€ phat tri~n
rrganh cao su Vi~t
Nam
d6i t6 chuc qmin ly
Chu'dng 2: Phan tfch qua trlnh chuy~n
nganh cao su thien nhien Vi~t
Nam.
2.1. Pharr tich t6 chuc quan ly nganh cao su tru'oc rram 1975. .
2.2. Pharr tich qua trlnh chuy~n
d6i t6 chuc quan ly nganh cao
su Vi~t
Nam tu nam 1975 de'n nam 2000.
2.2.1. Phan tich t6 chuc quan ly nganh cao su thierr nhien
vi~t

Nam tu nam 1975 de'n nam 1995.
2.2.2. Phan tich t6 chuc quan ly nganh cao su thierr nhien
vi~t
Nam tu nam 1996 de'n nam 2000.
2.3. Nh~n
xet chu'ong 2.
Chu'o'ng 3: Hoan thi~n
mo hlnh t6 chuc qmln ly nganh cao su
thien nhien Vi~t
Nam.
cao su The' gioi.
3.1. Xu hu'ong phat tri~n
nganh cao su thierr nhierr Vi~t
Nam
3.2. Chie'n lu<;c phat tri~n
de'n nam 2005.
3.3. Pharr tich ngarrh cao su Vi~t
Nam theo rna tr~
SWOT.
3.4. M1:1c tieu, phu'ong hu'ong hoarr thi~n
t6 chuc quarr ly rrganh
Nam.
cao su thierr rrhierr Vi~t
3.5. M()t sO' bi~n
phap hoan thi~n
t6 chuc quan ly ngarrh cao su
thien rrhierr Vi~t
Nam.
3.6. Cac giai phap co band~
hoan thi~n

t6 chuc quan ly rrgarrh
Nam.
cao su thien rrhien Vi~t
3.7. Dt;t' doan hi~u
qua hoan thi~n
t6 chuc quan ly ngarrh cao su
thien nhien Vi~tNam.

Trang

1
2
8
9
14
43
46
60

74
75
85
85
88
122
128
129
133
14~,

148
150
168
182


11

3.8. T6m t~ chuang 3.
3.9. M9t s6 kie'n nghi d~
Nam.
nganh cao su Vi~t

183
thtfc hi~n

ho~m

thi~n

t6 chuc quan ly
185

K~tn.

1~

Danh ffi\}C cong trlnh cong b6.
tham_ khao.
Tai li~u

192
193
199

Ph\}~C


1

A'

DANH MlJC BIEU
Ten bi~u

S6
STT

Trang

bi~u

1.1
1.2
2.3
2.4
2.5

1
2

3
4
5

2.6

6

2.7
2.8

7
8

2.9

9
10

2.10
3.11
3.12

11

12
13
14
15

3.13
3.14
3.15

tich, san lu'<;1ng cao su Vi~t
nam nam 1920- 1975
Di~n
tich, san lu'Qng cao su Vi~t
nam nam 1976-2000
Tinh hlnh t6 chile theo qui mo di~n
tich MDNb9 nam 43
Tinh hlnh t6 chile theo qui mo di~n
tich MDNb9 nam 70
Blnh quan di~n
tich tren ddm vi ti€u di~n,trug
di~n,
.. nam
43 va 70
Tinh hlnh trlnh d9 chuyen mon va tu6i doi cua can oT6ng
cong ty
Hi~u
qua quan tri cua T6ng cong ty cao su Vi~t
Nam
Chi tieu ho~t
d(>ng san xua't kinh doanh va hi~u
qua quan
tri nam 1995-1997
Chi tieu ho~t
d(>ng san xua't kinh doanh va hi~u
qua quan

tri nam 1998-2000
Trinh d9 chuyen mon cua can b9 cong ty, nong tru'ong va
xi nghi~p
So sanh mile SX va tieu thl;l cao su thien nhien The' Gioi
Ty 1~ cao su t6nh h<;1p trong t6ng s6 nhu c~u
cao su cac
nam
Bie'n dong gia cao su thien nhien tren thi tru'ong the' gioi
Dv kie'n nhu c~u
lao d(>ng nganh cao su Vi~t
nam
Dv doan hi~u
qua kinh t€ nam 2005
Di~n

A!

65
68
82
83
84
102
103
104
105
107
130
131
132

140
182

~

DANH MlJC BIEU DO
S6
STT

1
2
3

Ten bi~u

d6

Trang

bi~u

3.1
3.2
3.3

Bi€u d6 phat tri€n gia cao su the' giOi
Di~n
tich cao su phan b6 cac vung trong ca nu'oc 700.000 ha
Di~n
tich cao su qu6c doanh va tu' nhan nam 2005

133
136
137


1

DANHMl)C
Sffso
STT
d6
1.1
1
1.2
2
1.3
3
1.4
4
1.5
5
1.6
6
1.7
7
2.8
8
2.9
9

10 2.10
2.11
11
12 2.12
13 2.13
14 2.14
15 2.15
16 2.16
17 2.17
18 2.18
19 2.19
20 3.20
3.21
21

22

3.22

SODO

Ten sod6

Trang

thO'ng chinh tri va cd diu t6 chile b(> may nha nuoc ....
Cd ca'u t6 chuc qmln ly cua nganh
Sd d6 phat tri€n cua nganh
Moi truong hoe;tt d(>ng cua nganh
Mo hlnh t6ng quat v€ Sl,l' tie'n h6a cua cd ca'u t6 chile

Sd d6 thie't ke' hlnh thanh cd ca'u t6 chile quan ly moi
Mo hlnh de;tng da cong ty
T6 chile nganh cao su thai Pha p
Hi~n
tqng t6 chile T6ng cong ty cao su Vi~t
Nam
T6 chile ki€u trl,l'c tuye'n chile nang bO'n ca'p
T6 chile ki€u trl,l'c tuye'n chile nang ba ca'p
T6 chile ki€u trl,l'c tuye'n chile nang ba ca'p
T6 chile khO'i qu6c doanh cao su dia phudng
T6 chile cac lien hi~p
xi nghi~p
T6 chile cac cong ty dia phudng
TB chile nong truong trl,l'c thUQC dia phudng
T6 chile xi nghi~p
lien doanh Visorutex
Hi~n
tre;tng t6 chile quan ly cao su ti€u di€n
Mo hlnh ti€u di€n t~p
trung
Mo hlnh t6 chile h~ thO'ng nganh cao su thien nhien Vi~t
nam
T6 chile T~p
doan kinh te' cao su Vi~t
Nam

15
27
28
30

33
42
48
77
91
93
94
95
109
111
112
113
116
118
120
151
164

Mo hlnh t6 chile quan ly cao su Ti€u di€n

166

H~

?

~

&

BANG TOM TAT

S6
STT

1
2
3

bang
1.1
3.2
3.3

Ten bang

Trang

Phan bi~t
quan ly nha nuoc v€ kinh te' va quan tri KDDN
T6m Hit rna tr~n
SWOT
T6m Hit qua trlnh phat tri€n tu T6ng cong ty cao su len T~p
doan kinh te' cao su Vi~t
Nam

36
147
161

2

?

~

MODAU


3

D~TVANE

Trong nhung nam g~n

"'

OJ

day, k~

~

tu sau d£.li h()i d£.li bi~u

toan qu6c cua Dang

CC)ng san Vit;t Nam l~n

thu VI (1986), n€n kinh te' mtoc ta c6 slf thay d6i IOn,

chuy~n

trung, bao cip sang n€n kinh te' thi tru'ong c6 sv di€u tie't

tu n€n kinh te' t~p

quan ly cua Nha nuoc. Dung truoc tlnh hlnh d6, cac don vi kinh tS phai chuySn tu
co che' ke' ho£,lch t~p

trung, quan lieu bao cip, sang ho£,lt d()ng linh ho£,lt, voi co che'

bi

h£,lch toan san xuit kinh doanh d()c l~p.
chuy~n

thi tru'ong chi phO'i. De'n nay da c6 sv

bie'n tich eve, m9t so' nganh, xi nghit;p da vu'on len, phat huy tinh d()c l~p

tlf

chu, kh~ng

dinh mlnh trong n€n kinh te' thi tru'ong, lam an c6 hit;u qua va hila ht:tn

nhi€u tri~n

VQng to't. Nhu'ng thi tru'ong voi cac quy lu~t

c~u

... t£,lo nen slf C£.lnh tranh gay g~t.

sv dao thai kh~c

gia tq, C£,lnh tranh, cungnghit;t, do d6 c6 bitt bao don

vi kinh t€, xi nghit;p qu6c doanh phai dieu dung, th~m

chi dung tren bo vvc pha

san. Nguyen do chu ytu chu'a xay dlfng du'QC be) may quan ly ho£,lt d()ng thich ling
voi thi tru'ong. Do d6 vin d€ d~t

ra bile xuc la phai nghien cuu, di t6 va khong

ngung hoan thit;n t6 chile quan ly t£,li cac don vi kinh t€, ch~ng

nhung tinh giam gQn

nht:t bQ may quan ly rna con phai c6 nhung mo hlnh t6 chile thich ling voi nhung
bie'n d()ng thu'ong xuyen, nhung rui ro v6n c6 cua thi tru'ong, voi nhung bie"n d()ng
kinh

t€ trong va ngoai nu'oc. Dang ta da

t€ dung

d~n

moi chila di€u kit;n c~n

kh~ng

dinh: " c6 du'ong 16i phat tri~n

kinh

- con di€u kit;n du la xay dlfng m()t ch€ dQ

quan ly thich h<;1p c6 y nghia quye't dinh slf thanh cong cua du'ong IO'i "1251 •
D6i moi ho£,lt d()ng doanh nghit;p n6i chung va doanh nghit;p Nha nu'oc n6i
rieng dang la m9t yeu c~u
l~n

cip thie't. T£.li h9i nghi Ban chip hanh trung u'ong Dang

3 kh6a IX (13/8/2001), nhi€u va'n d€ t6n t£,li cua cac Doanh nghit;p Nha nu'oc
(DNNN) da du'Qc dem ra m6 xe, d~

du'a ra nhung quye't sach IOn nh~m

cho DNNN d6i moi ho£,lt d()ng san xua't kinh doanh. 1311

t£,lo thu~n

l<;1i

4

Slf thanh cong hay tha't b~i

trong kinh doanh cua m<)t nganh do nhi€u nguyen

nhan gay nen, nhung trong do nguyen nhan quan trQng, quye't dinh la cong tac t6
chli'c qmln ly. T6 chli'c quan ly la va'n d€ co lien quan m~t
phan cong lao d<)ng. Cac Mac da coi vi~c
qua ta"t ye'u cua slj chuy~n

xua't hi~n

thie't vdi slj hQp ly va

cua T6 chll'c quan ly nhu la ke't

qua trlnh lao d<)ng ca bi~t.

tan m~n.

d<)c l~p

vdi nhau

thanh ffiQt qua trlnh lao d<)ng xa h<)i.
Vl vi~cy.

hoan thi~n

t6 chli'c quan ly cling la m<)t va'n d€ ca'p thie't va bli'c

xuc cua cac ddn vi kinh te' noi chung va d6i vdi cao su thien nhien noi rieng.
Cao su la m<)t trong nhung m~t
Hang nam, khoan ngo~i
dang k~

t~

hang xua't khffu quan trQng cua Vi~t

thu du<;1c tit vi~c

xua't khffu cao su da dong gop m9t ph~n

cho n€n kinh te' qu6c dan ( phf:l [f:tc biiu 1.1

thanh va phat tri~n
rQng di~n

cao su thien nhien, chung ta da d~t

tich, cai tie'n ky thu~.

va 1. 2 ). Trong qua trlnh hlnh
nhi€u ke't qua trong vi~c

gia tang san lu<;1ng ... d~

md

khong ngung nang cao

nang llfc xua't khffu. Day la va'n d€ quan trQng cua cao su thien nhien, nh~m
ra cua nganh 6n dinh, tieu tht;t he't san phffm cao su nguyen li~u.
" M<)t sO' giai phap hoan thi~n

Nam.

t~o

d~u

do do da co d€ tai

cong tac xua't khffu cua T6ng cong ty cao su Vi~t

Nam", lu~n

an tie'n si cua nghien cli'u sinh Nguyen H6ng Phu- Giam d6c cong ty

cong nghi~p

va xua't khffu cao su thu<)c T6ng cong ty cao su Vi~t

va "M9t sO' giai phap chu ye'u nh~m
Nam", lu~n

md r<)ng va phat tri~n

an tie'n si cua nghien cll'u sinh Ph~m

Nam nghien cli'u,
thi truong cao su Vi~t

Xuan Lan, giao vien truong d~i

h9c kinh te'. Con nghien cli'u t6 chli'c quan ly nganh cao su h~u

nhu chua co ai

nghien cli'u, chi co cung m<)t tac gia da nghien cli'u cac d€ tai " M9t sO' bi~n

phap

hoan thi~n

phap

nang cao hi~u

t6 chli'c quan

tri cua cac cong ty cao sud Song Be"; "M<)t s6 bi~n

qua cong tac t6 chli'c cua T6ng cong ty Cao su Vi~t

giai phap hoan thi~n

t6 chli'c T6ng cong ty cao su Vi~t

Nam"; "M<)t sO'

N am". Tit nhung ke't qua


5

nghien cilu cua nhung dS ali tren chung toi da nang len nghien cilu t6 chile qmln Iy
ca'p nganh cao su.
Nganh cao su Vi~t
ty cao su Vi~t

Nam da s6Ia cac doanh nghi~p

Nha nuoc thuoc T6ng cong

Nam (TCTCSVN) con c6 nhiSu va"n dS d~t

ra. Thil nha't, cac cong ty

cao su trong ca nuoc ( qu6c doanh, tu nhan) chua c6 t6 chile lien ke't, h6 trtriSn. Thil hai, ngarih cao su chua c6 co quan Nha nuoc chuyen trach qmln ly. Thil
ba, each thilc t6 chile TCTCSVN vfrn con ra't gffn voi mo hlnh lien hi~p
nghi~p,

cac xi

T6ng cong ty vfrn la bo may trung gian, quan ly hanh chanh va mang n~g
hlnh thuc quan ly nganh. Thil tu, mo hlnh hai ca'p h'!-ch toan doc l~p
va Cong ty ( h'!-ch toan t6ng cong ty ch~ng
cua doanh nghi~p
rong, h~u

Ia T6ng cong ty

qua Ia cong s6) lam cho co ca'u t6 chuc

khong phat triSn du
sau, rna c6 xu huang theo chi~u

qua thay vl h
quan ly. trong T6ng cong ty c6 nhiSu ch6ng cheo, khong phan dinh ai la d'!-i di~n
chu so hfi'u quan ly v6n, ai Ia nguoi sll' dt,mg v6n. Vi~c
cling voi Ban t6ng giam d6c nhu' hi~n

t6 chuc Hoi d6ng quan

nay chile nang chua ro rang lam cho chu tich

Hoi d6ng quan tq va T6ng giam d6c mau thufrn "b~ng
long", dfrn de'n hi~u

m~t

nhung khong b~ng

qua quan ly khong cao. Do d6 cffn d6i moi hoan thi~n

quan ly dS thich nghi voi tung thai ky bie'n dong cua thi truong. Vl v~y
hi~n

d~

tai "Mot

s6 bi~n

phap hoan thi~n

,

'

• Ml)C DICH CUA DE TAl LU~N
Til' nhfi'ng va'n d~

neu

vi~c

ffi\IC

thl;fc
Nam"

tieu chie'n lu<,1c phat triSn

Nam de'n nam 2005 Ia 500.000-700.000 ha.
~

?

t6 chuc

t6 chuc qmln ly nganh cao su Vi~t

la cffn thie't voi tlnh hlnh thl;t'c t'!-i, g6p phffn thl;t'c hi~n
nganh cao su thien nhien Vi~t

tri

A

,

AN

a phffn rna dffu, do d6 ffi\}C dich cua vi~c

nghien cuu d~

tai:
1. Lam ro co so ly lu~n

v~

t6 chile quan ly Nha nuoc, qmln ly nganh.

\


6

2. Nghien cuu phan tich mo hlnh t6 chuc qmin ly hit$n t<;1i cua nganh cao su
thien nhien Vit$t Nam, d€ qua d6 neu len m9t s6 bit$n phap nham hoan thit$n t6
chuc quan ly nganh cao su thien nhien Vit$t Nam.
3. Tren cd sd d6, kie'n nghi ling dvng cac bit$n phap hoan thit$n t6 chuc quan
ly vao thvc ti~n,

nham nang cao hieu qua san xua"t kinh doanh nganh chuyen man

h6a cao su thien nhien Vit$t nam.

• DOl TU(jNG vA P~M

VI NGHIEN cuu

De tai nghien cuu ho<;1t d<)ng cua Cao su thien nhien Vit$t nam tu khi du nh~p
vao Vit$t Nam de'n nam 2000. Day la nganh chuyen man h6a tr6ng cao su c6 qui
mo dit$n tich rfft IOn, tren ph<;1m vi r<)ng, trai dai tu Thanh H6a vao Mien Dong Nam
bQ. Nghien cuu t6 chuc quan ly cua Nha mtoc, cua nganh, cua T6ng cong ty cao su
Vit$t Nam. Nghien cuu SJ! ho(;lt d<)ng cua nganh trong thai gian qua nhfft la tu khi
chuy€n qua cd che' thi tntong. Nghien cuu t6 chuc quan ly cua cac ddn vi cao su dia
phu'dng. Nghien cuu rna hlnh t6 chuc cua cac nude tr6ng nhieu cao su, d€ v~n

ctvng

vao t6 chuc nganh cao su thien nhien Vit$t Nam.

• PHlJONG PHAP NGIDEN CUU
· D€ ke't qua nghien cuu khach quan, lu~n
chung va duy

v~t

lich sll' lam phu'dng phap

lu~n

an sli' ctvng phu'dng phap duy v~t

bit$n

nghien cuu chung. Qua trlnhnghien

cuu sll' dvng cac phu'dng phap dieu tra khao sat, phu'dng phap lich sll', phu'dng phap
phan tich ht$ th6ng, phu'dng phap mo hlnh h6a, phu'dng phap chuyen gia, tham khao
theo quan di€m Iffy thl,l'c ti€n lam cd sd d€ ki€m tra tinh chinh xac cua ly thuye't, tu
ly thuye't c6 th€ v~n

dvng vao thl,l'c ti€n nhung ke't qua nghien cuu.

Lu~n

• y NGHIA KHOA HOC vA THl)'C TIEN CUA DE TAl NGHIEN cuu

an se nghien cuu va c6 nhung dong g6p sau:


7

Lu~n

an se nghien cuu h<$ thO'ng cd sCi ly lu~n

-

v€ quan ly Nha mtoc va

quan ly nganh.
-

Tren cd sd du li<$u cua hi<$n trt;lng t6 chuc quan ly nganh cao su, lu~n

an phan tich, danh gia mo hlnh t6 chuc quan ly hi<$n nay.
-

Lu~n

an d€ xua't mot sO' bi<$n phap hoan thi<$n de gop ph~n

nganh cao su thien nhien Vi<$t Nam.

phat trien

8

CHu'ONG 1:

co sCi LY THuvET
vETO cHUc QUAN LY
,,

NGANH CAO SU THIEN NHIEN
A

VIETNAM
•


9

1.1.

MOT s6 vAN DE CHUNG v:E QUAN L YNHA Nu'oc.

1.1.1. Khai ni~m

qm!n ly nha mi6'c.
v~

Qmln ly Nha m.toc ( hay quan ly cua Nha nu'oc d6i voi da't nu'oc ) la toan bo
cac hm.lt dong voi nhung phu'dng thilc nha't dinh ( chu ye'u la thong qua cac bit$n
phap vS t6 chile va phap quySn) cua bo may quan ly Nha' nu'oc nh~m
toan bo mQi m~t

cua doi s6ng da't nttoc ve cac m~t

tac dong len

kinh te', chinh tri, van h6a, xa

hoi, an ninh, qu6c phong, v.v., d€ dinh hu'ong, duy -trl, phat tri€n va bao vt$ doi
sO'ng ffiQi m~t

cua xa hoi va da't nu'oc mot each c6 hit$u qua nha't trong nhung hoan

canh Cl,l th€ nha't dinh vS d6i noi va d6i ngo~i.
Quan ly Nha nu'oc la d~ng

quan ly mang tinh cha't tht,tc hit$n quySn lt,tc cua

Nha nu'oc. Quan ly Nha nu'oc va hanh chanh Nha nu'oc c6. nhung diem khac nhau.
Hanh chanh Nha nu'oc la quan ly cong vit$c cong cua Nha nu'oc nhu'ng chi h~n

o cac ho~t

dong diSu hanh cua chinh phu, tile Ia chi h~n

Hanh chanh Nha nu'oc chi Ia mot bo

ph~n

ho~t

o cd quan hanh phap.

cua quan ly Nha nu'oc, vl quan ly Nha

nu'oc khong phai chi b6 hyp trong ph~m
phap ) rna con bao g6m nhi~u

che'

che'

vi ho~t

dong cua chinh phu ( cd quan hanh

dong cua cac bo ph~n

khac ca'u thanh Nha

nu'ocf'A 91 •
1.1.2. N()i dung ca'u thanh h~

thO'ng t6 chuc b() may va t6 chuc ho;;tt d()ng

ciia Nha nu'6'c.
Nha nu'oc mot m~t

la cd quan thO'ng tri cua mot hay mot nh6m giai ca'p d6i

vOi mot hay mot sO' giai ca'p khac trong xa hoi, m~t

lt,tc cong d~i

khac n6 con Ia cd quan quy~n

dit$n cho l
d6ng xa hoi. Noi dung ca'u thanh ht$ thO'ng t6 chile bo may va t6 chile ho~t
Nha nu'oc ve d~i

th€ g6m cac va'n dS sau:

dong cua


10

1.1.2.1.T6 chuc quy~n

h;ic.

Quy€n h,tc cua Nha nu'oc th€ hit%n d ba quy€n cd ban: quy€n l~p

phap, quy€n

hanh phap va quy€n tu' phap. Tuy theo quan di€m cua tung nu'oc, Nha nu'oc se du'cjc
xay dl.fng theo nguyen Hie phan quy€n hay t~p
ba quy€n l~p
che' l~n

quy€n. Theo nguyen t~c

phap, hanh phap va tu' phap du'cjc tach ra dt)c l~p

nhau, trong d6 quy€n l~p

d9c l~p

voi nhau va kh6ng

phap Ia quan trQng nha't thut)c v€ Chinh phu va

quy€n tu' phap thut)c v€ Toa an. Theo nguyen t~c
nu'oc du'cjc g~n

phan quy€n,

t~p

quy€n, quy€n ll.fc cua Nha

Ii€n voi m9t chu th€ duy nhfft, va cac quy€n khong du'cjc phan chia

va d6i l~p

voi nhau. Quy€n ll.fc cua nhan dan du'cjc th€ hit%n t~p

trung va

th6ng nhfft vao m9t cd quan quy€n ll.fc Nha nu'oc cao nhfft ( vi d1;1 Qu6c H9i d nu'oc
ta) do Nhan dan bfru ra va chiu trach nhit%m quye't dinh th6ng nhfft mQi va'n d€ cua

dfft nu'oc va chiu trach nhit%m tru'oc nhan dan.
T6 chuc quy€n ll.fc du'cjc quy dinh theo cac nguyen t~c

tren se quan xuye'n

vao mQi khau t6 chuc b9 may quan ly nha ml'oc va mQi khau ho(;lt d()ng cua Nha
nu'oc, trong d6 c6 linh vl.fc kinh te'.

1.1.2.2. T6 chuc b() may nha ml'6'c ( thie't che' nha mt6'c )
T6 chuc b9 may nha ·nude, con gQi Ia thie't che' nha nude la hlnh thai ca'u t~o
cd quan nha nu'oc cac cffp, sl.f phan b6 quy€n ll.fc nha nu'oc giua cac b9 ph~n

quan ht% giua cac bt) ph~n

cffu thanh cd quan nha nude, nh~m

va m6i

bao dam chuc nang

quan ly nha nude c6 hit%u qua nha't.
Cac n9i dung chu ye'u cua thie't ch€ nha nu'oc bao g6m cac vffn d€ v€ cac
nguyen t~c

t6 chuc Nha nude, ht% th6ng b9 may nha nude va cac nguyen t~c

d()ng cua Nha nu'oc.

ho<;1t

11

1.1.2.3. T6 chuc ho:;tt d()ng nha m.ioc ( th~

che' ho:;tt d()ng nha mtoc )

£>6 la phu'dng thuc hoC;lt d(>ng cd ban cua Nha nu'oc du'<;jc th€ ch€ h6a nh~m
bao dam sv quan ly cua Nha nu'oc c6 hi~u
bao g6m cac va'n d~
-

ll;ic cao va dung huang quy dinh, thu'ong

nhu':

Xac dinh ngu6n g6c cua quy~n

Ivc nha nu'oc, quy~n

ll;ic t6i cao cua Nha

nu'oc.
Xac dinh cac ll;ic lu'<;1ng thvc hi~n
quy~n

quy~n

Ivc cua Nha nu'oc, phan

trong hoC;lt d<)ng nha nu'oc, dinh hu'ong chinh

b6 ba

tri cua cac hoC;lt d<)ng nha nu'oc

( tile che' d<) chinh tri cua Nha nu'oc ).
- Xay dl;ing h~
nhan va

th6ng lu~t

phap d€ hu'ong d~n,

di~u

t6 chile cua xa h<)i, trong d6 c6 ban than t6 chile cua Nha nu'oc.

1.1.3. M()t sff d~c

di~m

ctia ho:;tt d()ng qmin ly nha m.ioc.

HoC;lt d(>ng quan ly nha nu'oc c6 mQt s6 d~c
Quan ly nha nu'oc ph1,1 thu<)c ch~t
tq, d~c

chlnh hanh vi cua m9i ca

di€m sau:
che vao ban cha't cua ch€ d9 chinh

tinh CUa CQng d6ng Xff hQi Va dan tQC.

m~nh

Quan ly nha nu'oc mang mau sa:c quy~n
l~nh

cua Nha nu'oc c6 tinh cu'ong che' thvc hi~n

hfc r6 r~t,

cac phap lu~t

va

cao.

Quan ly nha nu'oc la m(>t phC;lm vi hoC;lt d(>ng r<)ng Ion, da dC;lng va vo
cung phuc tC;lp, doi hoi cd quan quan ly phai c6 kie'n thuc va nang Ivc t6ng h<;1p quan
ly thea quan di€m h~

th6ng va sang tC;lo, c6 nang lvc di~u

cac giai phap (j tfim quan ly vi rna c6 hi~u
Nhi~m

hanh phO'i h<;1p cao va c6

qua.

Vl,l chu ye'u cua quan ly nha nu'oc Ia hOC;lCh dinh du'ong lO'i,

chie'n lu'QC va ke' hOC;lCh t6ng th€ phat tri€n kinh te'- xa hQi, d6ng thai d~
chinh sach, phap lu~t
d€ thl;ic hi~n

va cac bi~n

ra cac

phap sii' dl,lng sue ffiC;lnh t6ng h<;1p cua c<)ng d6ng

cac du'ong lQ'i, chie'n lu'QC va ke' hOC;lCh ffy nh~m

phat tri€n kinh te' va


12

xa hQi nang cao khong ngung doi s6ng cua nhan dan v€ mQi m?t, bao dam cong
bang, van minh va an toan xa hQi, bao v~
Vl Nha mtoc n~m

moi tntong.

mQi quy€n h;tc trong tay nen cling rfft d~

xay rat~

dQC dmin, quan lieu Va tham nhling, cho nen cffn tang Cu'ong vai tro giam sat va
ki€m tra cua nhan dan d6i voi hoc;tt d()ng quan ly cua Nha nu'oc. Nha nu'oc vua phai
c6 cac bi~n

phap tac d()ng len d6i tu'<;fng

hoan thi~n

cac bi~n

bi quan ly

cua mlnh, l<;!i vua phai luon luon

phap tac d()ng len chinh ban than mlnh d€ nang cao hi~u

quan ly va ch6ng cac hi~n

tu'<;fng tieu eve trong q~an

qua

ly nha ml'oc.

1.1.4. Cac chuc nang cd ban cua Nha mt6'c.
Theo nQi dung tac d()ng cua quan ly nha nu'oc c6 cac chile nang quan ly cd
ban sau:
Chile nang quan ly kinh te".

Chile nang quan ly khoa hQC, van h6a, giao dl;lC.
Chile nang quan ly xa h()i ( bao g6m cong vi~c
s6ng xa h()i v€ v~t

chfft va tinh th~n,

trong xa h()i, quan ly dan

t6 chile va cham soc doi

cac chinh sach d6i voi con ngu'oi

s6 v.v.)

Chile nang quan ly qu6c phong va an ninh.
Chile nang quan ly cong vi~c

d6i ngo<,li.

Theo giai do<,ln tac d()ng, cac chile nang quan ly cua Nha nu'oc, sau khi da
thie"t l~p

xong cd ca'u t6 chile b9 may quan ly cua Nha nu'oc va cd ca'u kinh te" cling

nhu' cd ca'u xa h()i ban d~u

thu'ong bao g6m:

Chuc nang ho<;!Ch dinh dinh hu'dng tie"p tl;lc phat tri€n kinh te" va xa h()i
( bao g6m phu'dng hu'ong, du'ong I6i, mt,Ic tieu, chie"n lu'<;fc va ke" ho<,lch t6ng th€ dinh

huang).


13

thvc hi~n

Chuc nang ho:fch dinh cac chinh sach va xay dvng, b6 sung phap lu~t

d€

m1;1c tieu de ra.
-

thvc hi~n

Chuc nang t6 chuc ( bao g6m t6 chuc cd ca'u va t6 chuc qua trlnh ) d€
dinh hu'ong da de ra (J tgm vi mo.

-

Chuc nang dieu hanh, ph6i hQp, kich thich qua trlnh thvc hi~n

-

Chuc nang ki€m tra va dieu chinh (J dm vi mo.

Ci tgm vi

mo.

1.1.5. M()t s6 d~c

di~m

Nha mtoc c()ng hoa xa h()i chii nghla Vi~t

1.1.5.1. Ban cha't ciia Nha mtoc C()ng hoa xa h()i chii nghla Vi~t

Nam.
Nam la:

-

Nha nu'oc cua nhan dan, do nhan dan, va vl nhan dan.

-

Nha nude khong ph'H chi la m()t cd quan th6ng tri cua giai ca'p, rna con la

Cd quan d:fi di~n

cho quyen lQi CUa nhan dan lao d()ng, CUa dan tQC, la bQ may qmln

ly xa h()i th6ng nha't ve mQi m~t.

1.1.5.2. Nha mtoc Vi~t

Nam la b() ph~n

( bao gOm: Nha mioc, cac doan th~
tro lanh d~o

Vi~t

th6ng chinh tri

xa h()i va Dang c()ng san Vi~t

Nam dong vai

).

Cd che' v~n
chu ye'u b~ng

trung tam ciia h~

h~m

eli a h~

th6ng chinh

tri nude ta la: Nhan dan lam chu xa h()i

Nha nu'oc. Nha nu'oc qmln ly xa h()i b~ng

Nam giii' vai tro lanh d'fo h~

phap lu~t.

Bang c()ng san

th6ng chinh tri, huang da't nu'oc di theo dinh hu'ong

xa h()i chu nghia.

1.1.5.3. Cac quan di~m

va nguyen Hie cd ban ciia thie't che' Nha mtoc Vi~t

Nam bao g6m:
-

Ta't ca quyen Ivc thu()c ve Nhan dan.


14

-

Quy€n h,tc cua Nha nude la th6ng nha't, kh6ng phan chia nhung c6 sl,l'

phan c6ng ro r<$t giua Qu6c hoi ( l~p

phap ), Chinh phu ( hanh phap ), toa an nhan

dan t6i cao va Vi<$n ki€m sat nhan dan t6i cao ( tu phap ).
-

Thie't che' nha nude ta duqc xay dl,ing theo nguyen t:lc t~p

trung dan chu

( theo di€u 6 Hie'n phap, nam 1992 ).
-

Nha nude ta duqc xay dl,l'ng theo ki€u mot Nha nude phap quy€n xa hoi

chu nghia.

1.1.5.4. Cd d(u t~

cqnh theo

Hie'n phap

~

gom co:

Uy ban thuong V\1 Qu6c hoi.

-

Qu6c hoi,

-

Chu tich nude.

-

Chinh phil.

-

Toa an nhan dan va Vi<$n ki€m sat nhan dan.

-

Hoi d6ng nhan dan va

Uy ban nhan dan cac ca'p. HI$ th6ng bo may chinh

quy€n duqc t6 chile thanh b6n ca'p: Ca'p trung udng, ca'p tinh va thanh ph6 tudng
dudng, ca'p huy<$n va qu~n,

ca'p xa va phuong.

HI$ th6ng chinh tri va co ca'u t6 chile bo may Nha nude ta du(!c thi hi~n

iJ sad6J.l.

1.2. LY LU!N VETO CmJC QUAN LY NGANH.
1.2.1. Cac khai
B€ nh~

ni~m.

thilc ro v€ t6 chile quan ly nganh, chung ta phan tich tung khai ni<$m :

khai ni<$m Nganh ? khai ni<$n
Quan ly?

T6 chile qm1n ly ? khai ni<$m T6 chile ? khai ni<$m


15
H~

THONG CHfNH TR~

THONG NHAT

,---------------------------------------------------------E>iing CSVN

--------·

Nha nude CHXHCNVN

Cac t6 chuc va
doan th€ xa hQi

I

I

Cac t6 chuc
E>CSVN cac ca'p

Cac t6 chuc xa hQi va
doan th€' cac ca'p

I

QUOCH(H

Chii tich nude

l

I Uy ban thu'Cing

I

I

I

Thu tttdng CP

Toa an ND cac ca'p

I
ThttCing tr~c

I

I

I

I

HE>CP

Cac bo nganh

Hoi d6ng nhan dan cac ca'p

Vl,l

QH

I

CHINHPHU

Toa an nhan dan t6i cao _,

I

Vi~n

Vi~n

Ki€m sat nhan dan t6i cao

I

ki€m sat ND cac ca'p

I

Uy ban nhiin dan cac ca'p

I

I
I

I

I

I

I
Cac nganh dia
phu'dng

Sd d6 1.1: H~

thO'ng chinh trj va cd ca'u t6 chile b(} may nha mfac
CHXHCNVN
Ghi cht1:

- - Elt~ng

-----+

Elt~ng

chi quan h~
chi quan h~

uvc tie"p chi huy va thong tin ngtt<;lc
liinh dlJ.o.


16

1.2.1.1.Khai ni~m

nganh.

Theo dieu 2 chu'dng I cua lu~t

t6 chile chinh phu s6 32/2001/QH10 ban h~m

theo Hie'n phap nu'oc C(>ng hoa xa h(>i chu nghia Vi~t

Nam nam 1992 da sua d6i, b6

sung theo Nghi quye't s6 5112001/QH10 ngay 25 thang 12 nam 2001 cua Qu6c h(>i

ky hQp thu 10, thl Cd ca"u t6 chuc cua Chinh phu g6m c6: cac b(> va cd quan

kh6a X,

ngang b(>. Theo dieu 22 chu'dng IV qui dinh: "B(>, cd quan ngang b(> la cd quan cua
Chinh phu, thl,l'c hi~n

chile nang qmln ly nha nu'oc d6i voi nganh ho~c

linh vl,l'c cong

tac trong phc;tm vi d. nu'oc; quan ly nha nu'oc cac dich vv cong thu(>c nganh, linh
vl,l'c; thl,l'c hi~n

d:;ti di~n

chu sd huu ph~n
lu~t".[

nha nu'oc theo quy dinh cua phap

v6n cua nha nu'oc tqi doanh nghi~p

c6 v6n

21]

M(>t nen kinh te' t~ p h<!p nhieu nganh, nganh r(>ng cua nhieu loc;ti san ph§m,
nganh h(fp cua m(>t loc;ti san ph§m, d6 Ia phan chia theo san ph§m. Nhu'ng theo dieu
1 trong Nghi dinh 75/ CP cua chinh phu ban hanh ngay 2711011993 thl h~

th6ng

nganh kinh te' qu6c dan bao g6m 20 nganh sau day:
nghi~p

1. Nong

va Lam nghi~p.

2. Thuy san.
nghi~p

3. Cong
4. Cong nghi~p

khai thac mo.
che' bie'n.

5. San xua"t va phan ph6i di~n,

khi d6t va nu'oc.

6. Xay dl,fng.
7. Thu'dng nghi~p

sua chua xe c6 d(>ng Cd, mo tO, xe may, d6 dung ca nhan

va gia dlnh.
8. Khach sc;tn va nha hang.
9.

V~n

tai kho bai va thong

10. Tai chinh, tin dvng.

t~n

lien lc;tc.


17

Ho~t

11.

dong khoa hQc va cong ngh<$.

12. Ccic ho~t

dong lien quan de'n kinh doanh tai san Va dich Vl,l tu' vffn.

13. Quan ly Nha nu'oc va an ninh qu6c phong, bao dam xa hoi b~t

buoc.

14. Giao d1,1c va Dao t~o.

t€ va

15. y

ho~t

dong cuu tr(j va xa hoi.

16. Ho~t

dong van h6a va thS thao.

17. Ho~t

dong Dang, doan thS va hi<$p hoi.

18. Ho~t

dong phl,IC Vl,l ca nhan va cong d6ng.

19.

Ho~t

dong Iamthue cong vi<$c gia dlnh trong cac ho tu' nhan.

20. Ho~t

t€.

dong cua cac t6 chuc va doan thS qu6c

Trong 20 ngcmh nay c6 thi phan chia thanh 3 nh6m nganh sau:
Nh6m I: G6m nganh 1 va 2 gQi la nh6m Nong -Lam- Ngu' nghi<$p.
Nh6m II: Tu nganh 3 de'n nganh 6 gQi la nh6m nganh Cong nghi<$p, xay
dl,l'ng.
Nh6m III: Tu nganh 7 de'n nganh 20 gQi la nh6m nganh Thu'dng m~i

va

Dich v1,1.
Phan lo~i

nay phu hc)p voi ban hanh cua Lien hi<$p qu6c.

Theo quan diSm cua Philip Kotler [38 •81 "Nganh (kinh te' va kjl thwJ_t) la m9t

nh6m cac doanh nghi~p

cung cdp mt)t san phdm hay mt)t nh6m cac san phdm ma cac

san phdm nay thay the' g&n gui cho nhau". Khi n6i de'n mot nh6m cac doanh nghi<$p
tuc la noi

den cd diu ttl chuc cac doanh
nghi~p

trong nganh. Cac doanh nghi<$p Ia

ye'u t6 anh hu'dng quan trQng de'n muc do c~nh

tranh, tinh cha't c~nh

tranh, lqi nhu~

blnh quan cua nganh va anh huC1ng quye't dinh de'n sv phat triSn cua nganh. Nhung
theo khai ni<$m tren cua Philip Kotler chu'a lam r6 cac doanh nghi<$p nay n6 c6 quan
he$ m~t

thie't voi nhau hay khong? N6 thay the' cai gl cua san ph£m ? do d6 n6 se

{~:

:.io ;:-~

/ r:•:'/.: .. - , , ~-

l
i

L_

-;c~

. : :·~;-

It.:;-1
:~;.

!15:1

v;£- !'\
. -~]:{_oj
C'

J.•

•

;(;

.::,'

.

I
_I


18

d~n

de'n c~nh

tranh va c~nh

tranh la ye'u tO' quan trQng d6 nganh phat tri6n, vl v~y

khi chung ta t6 chile qmln ly nganh phai nuoi du'ong tinh c~nh
tinh

c~nh

tranh, dung d6 ma't

tranh.
Vl v~y

theo chung toi c6 th6 lam r5 hon khai ni~m:

Nganh Ia tQ,p /uJp mqt

nh6m cac doanh nghifp cung clip mqt lo{li san philm hay mqt nh6m cac lo{li san
philm co lien quan fltdng dffi chijt che vdi nhau, c6 thi thay the; gdn giii nhau vff
gia trt sit dZJng.
Do d6 nhung ye'u tO' d~c
( 1) Gia tr~

tru'ng cua Nganh theo chung toi la:

stl' dvng san ph~m.

(2) Quy mo gia tq san ph~m
(3) Co ca'u san ph£m.
(4) S6lu<;5ng, quy mo cac doanh nghi~p
(5)Tinh cha't sd huu cua cac doanh nghi~p

trong nganh.
trong nganh.

(6) Tinh cha't chuyen mon h6a cua cac doanh nghi~p.
(7) Trlnh d9 cong ngh~
(8) MO'i quan h~

cua cac doanh nghi~p
giua cac doanh nghi~p,

trong nganh.
giua xua't kh~u

va kh~u np

dia

nganh.
(9) Tinh cha't c~nh

tranh cua nganh.

(1 0) Cac quy dinh cua Nha nu'oc chi phO'i hanh vi cua cac doanh nghi~p

trong

nganh.
(11) S\1' dffu tu' cua Nha nu'oc vao phat tri6n nganh.
(12) MO'i tu'ong quan v€ gia

tri gia tang do nganh t~o

ra, v€ thu hut lao d9ng,

v€ phan bQ' CO Sd san xua't SO VOi cac nganh khac trong n€n kinh te', vi tri CUa nganh
trong n~

kinh te'.

(13) T6 chile cua nganh.


19

(14) Quan ly cua nganh.

d~c

Nhii'ng d~c

tntng d6, n6 anh huang de'n Slf phat tri€n cua nganh. Trang cac

trung, thl d~c

trung t6 chile quan ly anh huang quy{t dinh d{n Slf phat tri€n va

hi~u

qua san xua't cua nganh cua daanh nghi~p.

N6i de'n t6 chile quan ly nganh la

n6i de'n co ca'u t6 chile qmln ly nganh va chung ta hi€u t6 chile qm1n ly

ph:;trn tru kinh te' du<;lc th€ hi~n

qua khai ni~r

aday la rn9t

nhu sau:

t6 chuc qmin ly.

1.2.1.2. Khai ni~m

T6 chile quan ly hay co ca'u t6 chile quan ly c6 nhi6u quan di€rn nhung tl;l'u
chung l:;ti thea nhu Chester Irwing Barnard rn9t nha t6 chile quan ly n6i tie'ng cua
thai hi~n

d:;ti nhu sau:[40J
Ca ctfu t6 chric quan ly la t6ng hrJp cdc bi) ph(in khdc nhau, c6 no'i quan h~

thui)c lJn nhau, dU(!c chuyen man h6a va c6 nhilng trdch nhi~m,

quy~n

ph~:t

hr;m nhf[t

djnh, aU(/C bo' tr{ theo nhilng d{p, nhling khong khdc nhau nhdm bao dam thlfc hi~n
cdc chric nang quan ly va phl:lC Vl:l ml:lC tieu chung dii aU(/C xdc djnh.
Theo chung t6i d€ rn9i ho:;tt d9ng cua con nguoi c6 hi~u

va quan ly t6t, vl v~y

hai ph~rn

qua thl phai t6 chile

tru t6 chile va quan ly luon ga:n ch~t

nhau, quan h~

hii'u co, ga:n b6 voi nhau nhu hlnh voi bong, cho nen khong th€ c6 t6 chile rna l:;ti
thie'u quan ly hay c6 quan ly rna khong c6 t6 chile, hay c6 th€ n6i

i6 chile la

hlnh

thilc va quan ly la n9i dung cua rn9t rno hlnh t6 chile. Khi n6i de'n t6 chile la n6i
de'n co ca'u t6 chile, khi n6i de'n quan ly Ia n6i de'n co che' quan ly, do d6 t6 chile
quan ly Ia rn9t ph~rn

tru, theo chung toi c6 th€ dinh nghia nhu sau: cd cliu td chuc

quiln ly cua mo h'inh (hay td chuc quiln ly mo h'inh ) la cd cliu cdc khiiu, cdc bf)
phlj,n co mo'i quan h~
dtnh trdch nhi~m,

quy~n

ph[! thuf)c vUi nhau theo cd cht dii quy djnh ( tric la nhilng quy

hr;m ) nhlim thlfc hi~n

co hi~u

qua m(!c tieu dii dll(lc xac


20

djnh ( CclC mo hznh td chuc quan [y dlt(JC thi hifn qua phf:{ [f!-C J ).

tach hai khai ni~m

t6 chuc va qmln ly chi c6 tinh tu'dng d6i d~

1.2.1.3. Khai ni~m

Khai ni~m

v~

v~

xem xet chung .

t6 chti'c

t6 chuc c6 nhi~u

cua m6i ngu'oi nghien cuu, c6 th~

•

d day chung toi

each dinh nghia khac nhau do g6c do quan sat
neu ra mot s6 dinh nghia sau day :[ 18 •51

T6 chuc, thea dinh nghia chung nha't, la bff trf, sdp xe'p hr;p ly tdt ca cdc loqi
phuang tifn (con nguoi, nha xuiJng, trang bi, nguyen vctln va dud[ thlfc hifn CclC nhifm Vf:{, theo mf:tC tieu djnh trlt(Yc.

•

T6 chuc la xac djnh ro, la bo' trf srl df:{ng mi)t each tffi

Ltu cdc ngu6n life con

nguoi, cdc cdu true, cdc phuang phap nhlim dqt cdc mf!-c tieu dii dinh, nhlim dqt
dlt(JC Slf can do'i giila CclC ke't qua va CclC phltang tifn srJ df:{ng.

•

T6 chuc, thea Edgar Schein, la mi)t Slf pho'i hr;p c6 y thuc nhilng hoc;zt di)ng cua
mi)t

so' ngLIOi nhdm hoan

thanh nhilng mf:{C tieu chung Va Cf:{ the' thong qua Slf

phan chia cong vifc, nhifm Vf:{ va mi)t hf thong quyin hanh.[

ph:ii c6 3 d~c

38 81
•

Nghia la, t6 chuc

tinh cd ban la g6m nhiiu nguoi, c6 mf:{c tieu rieng va phat trie'n

thanh mi)t kiiu xe'p di;it nha't dtnh. Khi n6i de"n mot ki~u

xe"p d~t

nha't dinh la n6i

de"n Cd ca'u t6 chuc hay mQt "c(f cdu Chu dfnh vi CclC vai tro nhifm Vf:{ ".
•

Con Robey cho ding td chuc la mi)t hf thffng chuc nang, nhifm Vf:l va cdc dong
cong vifc, cdc hoc;zt di)ng dlt(JC thie't [qp Va td chuc di thlfc hifn nhilng mf:tC tieu
chung [38 •81 . Khi n6i de"n h~

th6ng cac chuc nang Va nhi~m

V\1 }a n6i de"n Cd ca'u

t6 chuc- tuc cong tac t6 chuc bo may, khi n6i de"n cac dong cong vi~c,

cac hoc;tt

dong tuc n6i de"n cong tac t6 chuc san xua't. Nhu' the", C(f cdu td chuc la mt)t ye'u
tff ca'u thanh C(f ban Va quye't djnh CUa mi)t td chuc[ 38 •81 .

•

Thea Peter F. Drucker, C(f ca'u td chuc la each td chac cdc qua trznh va cdc chuc
nang trong mi)t td chuc, cung nhu cdc mffi quan h~

giila chung v6'i nhaul

38 91
• •