Ứng dụng mô hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của edward i altman để hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng đầu tư và phát triển việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
---------------------------

PHẠM THANH HÀ

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH ĐIỂM SỐ TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP
CỦA EDWARD I. ALTMAN ĐỂ HOÀN THIỆN
HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP
TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2011


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
---------------------------

PHẠM THANH HÀ

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH ĐIỂM SỐ TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP
CỦA EDWARD I. ALTMAN ĐỂ HOÀN THIỆN
HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP
TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:
PGS. TS TRẦN HOÀNG NGÂN

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2011


MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục tiêu nghiên cứu
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu
5. Kết cấu của luận văn
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
CHƯƠNG 1:

TỔNG QUAN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG
DOANH NGHIỆP VÀ MÔ HÌNH ĐIỂM SỐ TÍN DỤNG
DOANH NGHIỆP CỦA EDWARD I. ALTMAN

1.1. Tổng quan về Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

1

1.1.1. Khái niệm về Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

1

1.1.2. Đối tượng của Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

2

1.1.3. Vai trò của Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

2

1.1.4. Mục đích của Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

3

1.2. Tìm hiểu Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại các Ngân
hàng thương mại Việt Nam hiện nay

4


1.2.1. Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của Vietcombank

4

1.2.1.1. Đối với doanh nghiệp thông thường, tiềm năng

4

1.2.1.2. Đối với doanh nghiệp mới thành lập

8

1.2.2. HTXHTDDN của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam

9

1.2.2.1. Đối với doanh nghiệp lần đầu quan hệ và doanh nghiệp thông
thường

10

1.2.2.2. Đối với doanh nghiệp mới thành lập

13

1.2.2.3. Đối với doanh nghiệp đầu tư dự án

14

1.2.3. HTXHTDDN của Ngân hàng TMCP Á Châu

15

1.2.4. Bài học kinh nghiệm từ Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại
các Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay

17

1.3. Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward I. Altman

19

1.3.1. Tổng quan về Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp

19

1.3.2. Sự tương đồng giữa Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp của
Edward I. Altman với Hệ thống định mức tín nhiệm của Standard &
Poor’s

22

1.3.3. Ứng dụng của Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward I.
Altman tại các thị trường mới nổi

23

1.3.4. Kiểm định Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp

25

1.3.4.1. Đối với doanh nghiệp cổ phần thuộc ngành sản xuất

26

1.3.4.2. Đối với doanh nghiệp không cổ phần thuộc ngành sản xuất

27

1.3.4.3. Đối với doanh nghiệp không thuộc ngành sản xuất

29

CHƯƠNG 2.

THỰC TRẠNG HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG
DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ
PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

2.1. Giới thiệu về Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

32

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển

32


2.1.2. Tình hình hoạt động của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
giai đoạn 2006 – 2010

32

2.1.2.1. Nhóm các chỉ tiêu tăng trưởng

33

2.1.2.2. Nhóm các chỉ tiêu cơ cấu – chất lượng

33

2.1.2.3. Nhóm các chỉ tiêu hiệu quả

35

2.1.3. Kế hoạch phát triển của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
giai đoạn 2011 – 2015

36

2.2. Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của BIDV

36

2.2.1. Cơ sở pháp lý

36

2.2.2. Mục đích của Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của BIDV

37

2.2.3. Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp của BIDV

38

2.2.3.1. Phương pháp xếp hạng

38

2.2.3.2. Đối tượng xếp hạng

39

2.2.3.3. Căn cứ xếp hạng

39

2.2.3.4. Quy trình xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

40

2.3. Nghiên cứu tình huống xếp hạng tín dụng thực tế tại BIDV

45

2.3.1. Doanh nghiệp được xếp loại AA nhưng có xu hướng phát sinh nợ xấu

46

2.3.2. Doanh nghiệp được xếp loại A nhưng phát sinh nợ cần chú ý

49

2.4. Đánh giá Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại BIDV

51

2.4.1. Những kết quả đạt được

51

2.4.2. Những tồn tại cần khắc phục

53

CHƯƠNG 3.

ỨNG DỤNG MÔ HÌNH ĐIỂM SỐ TÍN DỤNG DOANH
NGHIỆP CỦA EDWARD I. ALTMAN ĐỂ HOÀN
THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH
NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN
VIỆT NAM


3.1. Đề xuất sửa đổi HTXHTDDN hiện nay tại BIDV

56

3.2. Kiểm chứng HTXHTDDN tại BIDV sau khi điều chỉnh

60

3.2.1. Doanh nghiệp xếp loại AA nhưng phát sinh nợ dưới tiêu chuẩn

60

3.2.2. Doanh nghiệp xếp loại A nhưng phát sinh nợ cần chú ý

63

3.2.3. Các doanh nghiệp được lựa chọn nghiên cứu

66

3.3. Một số giải pháp khác góp phần hoàn thiện HTXHTDDN tại BIDV

67

3.3.1. Xây dựng Hệ thống xếp hạng tín dụng đối với doanh nghiệp siêu nhỏ

67

3.3.2. Hoàn thiện hệ thống ngành kinh tế

74

3.3.3. Nâng cao trình độ cán bộ ngân hàng

75

3.3.4. Tăng cường kiểm tra, giám sát

76

3.3.5. Tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin

76

KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU – CHỮ VIẾT TẮT

TT

Ký hiệu

Diễn giải

1

HTXHTDDN

Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp

2

VCB

Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam

3

Vietinbank

Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam

4

ACB

Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu

5

TMCP

Thương mại Cổ phần

6

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

7

DN

Doanh nghiệp

8

DNNN

Doanh nghiệp Nhà nước

9

OECD

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

10

TNDN

Thu nhập doanh nghiệp

11

IAS

Chuẩn mực kế toán Quốc tế

12

VAS

Chuẩn mực kế toán Việt Nam

13

EBIT

Lợi nhuận trước thuế và lãi vay

14

DVR

Dịch vụ ròng

15

LNTT

Lợi nhuận trước thuế

16

TDH

Trung – Dài hạn

17

TH

Thực hiện

18

KH

Kế hoạch


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng

Trang

1.1.

Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính và chỉ tiêu phi tài chính của doanh
nghiệp thông thường tại HTXHTDDN VCB

6

1.2.

Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính và chỉ tiêu phi tài chính của doanh
nghiệp siêu nhỏ tại HTXHTDDN VCB

7

1.3.

Hệ số rủi ro của doanh nghiệp siêu nhỏ tại HTXHTDDN VCB

7

1.4.

Hệ số rủi ro của doanh nghiệp mới thành lập tại HTXHTDDN
VCB

8

1.5.

Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính và chỉ tiêu phi tài chính của Quy trình
chấm điểm và xếp hạng tín dụng doanh nghiệp Vietinbank

10

1.6.

Xác định quy mô doanh nghiệp của Quy trình chấm điểm và xếp
hạng tín dụng doanh nghiệp Vietinbank

11

1.7.

Hệ số rủi ro của doanh nghiệp siêu nhỏ tại Quy trình chấm điểm
và xếp hạng tín dụng doanh nghiệp Vietinbank

13

1.8.

Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính và chỉ tiêu phi tài chính của doanh
nghiệp tại HTXHTDDN ACB

17

1.9.

Sự tương đồng giữa Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp của
Edward I. Altman với Hệ thống định mức tín nhiệm trái phiếu
của Standard & Poor’s

22

1.10. Chỉ số Z của Công ty Cổ phần bông Bạch Tuyết

26

1.11. Chỉ số Z’ của Công ty Công trình Giao thông An Giang

28

1.12. Chỉ số Z” của Công ty Cổ phần Dược phẩm Viễn Đông

29

1.13. Mở rộng kiểm định Mô hình đối với một số doanh nghiệp

30

2.1.

Trọng số nhóm các chỉ tiêu phi tài chính trong HTXHTDDN của
BIDV

43

2.2.

Tỷ trọng chỉ tiêu tái chính và chỉ tiêu phi tài chính của doanh
nghiệp trong HTXHTDDN của BIDV

43

2.3.

Thang xếp hạng doanh nghiệp trong HTXHTDDN của BIDV

44

2.4.

Chi tiết hạng tín dụng và nợ xấu thực tế phát sinh của nhóm
doanh nghiệp được lựa chọn nghiên cứu

46

2.5.

Tổng hợp điểm chỉ tiêu phi tài chính của Công ty Cổ phần A

47

2.6.

Tổng hợp điểm xếp hạng tín dụng của Công ty Cổ phần A

47

2.7.

Tổng hợp điểm chỉ tiêu phi tài chính của Công ty TNHH B

50

2.8.

Tổng hợp điểm xếp hạng tín dụng của Công ty TNHH B

50

3.1.

Chấm điểm chỉ tiêu dự báo nguy cơ phá sản của doanh nghiệp
trong Mô hình đề xuất sửa đổi

58

3.2.

Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính, dự báo nguy cơ phá sản và phi tài
chính của doanh nghiệp trong Mô hình đề xuất sửa đổi

59

3.3.

Hệ số tài sản bảo đảm của doanh nghiệp có quy mô nhỏ trong Mô
hình đề xuất sửa đổi

60

3.4.

Chi tiết điểm chỉ tiêu dự báo nguy cơ phá sản của Công ty Cổ
phần A trong Mô hình đề xuất sửa đổi

61

3.5.

Tổng hợp điểm xếp hạng tín dụng của Công ty Cổ phần A theo
Mô hình đề xuất sửa đổi

62

3.6.

Chi tiết điểm chỉ tiêu dự báo nguy cơ phá sản của Công ty TNHH

B trong Mô hình đề xuất sửa đổi

63

3.7.

Tổng hợp điểm xếp hạng tín dụng của Công ty TNHH B theo Mô
hình đề xuất sửa đổi

64


3.8.

Kết quả chấm điểm và xếp hạng lại đối với các doanh nghiệp
được lựa chọn nghiên cứu theo Mô hình đề xuất sửa đổi

66

3.9.

Các chỉ tiêu phi tài chính dùng để chấm điểm doanh nghiệp quy
mô siêu nhỏ

69

3.10. Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính, dự báo nguy cơ phá sản và phi tài
chính của doanh nghiệp trong Mô hình đề xuất xây dựng

73

3.11. Hệ số tài sản bảo đảm và Hệ số quan hệ tín dụng của doanh
nghiệp quy mô siêu nhỏ trong Mô hình đề xuất xây dựng

73


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Hình

Trang

2.1.

Các chỉ tiêu tăng trưởng của BIDV giai đoạn 2006 – 2010

33

2.2.

Các chỉ tiêu cơ cấu – chất lượng của BIDV giai đoạn 2006 – 2010

34

2.3.

Các chỉ tiêu hiệu quả của BIDV giai đoạn 2006 – 2010

35

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong nền kinh tế, Ngân hàng và doanh nghiệp có mối quan hệ hỗ tương lẫn
nhau, nếu như Ngân hàng có vai trò hết sức quan trọng trong việc tài trợ vốn cho
các doanh nghiệp thì sự hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp trong quá trình quan
hệ tín dụng luôn là nền tảng cho sự phát triển vững chắc của Ngân hàng. Chính vì
yếu tố quan trọng đó mà các Ngân hàng rất cẩn trọng trước khi xét duyệt cho vay,
tăng cường các biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng cũng như kiểm tra chặt chẽ
quá trình sử dụng vốn vay của doanh nghiệp. Từ thực tế đó, HTXHTDDN tại các
Ngân hàng thương mại được hình thành và trở thành một công cụ phòng ngừa rủi ro
tín dụng hiệu quả.
Là Ngân hàng thương mại hàng đầu Việt Nam, Ngân hàng Đầu tư và Phát
triển Việt Nam đã tiên phong xây dựng, thí điểm triển khai và ứng dụng thành công
HTXHTDDN trong việc phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro. Bên cạnh đó,
BIDV còn sử dụng hiệu quả HTXHTDDN trong các quy trình quản lý rủi ro tín
dụng sau: ban hành chính sách khách hàng, quy trình cho vay, giám sát rủi ro danh
mục tín dụng, lập báo cáo quản trị rủi ro, chính sách dự phòng rủi ro tín dụng, phân
tích hiệu quả sinh lời của danh mục tín dụng, xác định khung lãi suất tiêu chuẩn…
Những tháng cuối năm 2011 và dự báo cả năm 2012, tình hình kinh tế thế
giới sẽ vẫn còn tồn tại nhiều bất ổn như sự mất ổn định chính trị tại các nước Bắc
Phi và Trung Đông, khủng hoảng nợ tại khu vực châu Âu tiếp tục lan rộng, khả
năng phục hồi chậm chạm của kinh tế Mỹ khi thị trường việc làm tại Mỹ vẫn chưa
có dấu hiệu bứt phá… Trong khi đó, nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với những
tồn tại cần phải giải quyết như cơ cấu nền kinh tế và hệ thống Ngân hàng không bền
vững, hiệu quả đầu tư công thấp, lạm phát tăng cao, lãi suất cho vay của các Ngân
hàng thương mại vẫn duy trì ở mức cao … Tất cả những khó khăn đó đã và đang
ảnh hưởng đến sự phát triển của doanh nghiệp, qua đó, tác động nghiêm trọng đến
hệ thống Ngân hàng – biểu hiện ở tỷ lệ nợ xấu tại Ngân hàng đang tăng cao.

Đối với BIDV, danh mục tín dụng luôn chiếm khoảng 66% tổng tài sản của
Ngân hàng thì việc tăng cường các biện pháp phòng ngừa rủi ro nhằm kịp thời phát
hiện và hạn chế phát sinh nợ xấu là việc làm cần thiết và cấp bách trong giai đoạn
hiện nay. Với mong muốn vận dụng những kiến thức về kinh tế tài chính – ngân
hàng, người viết chọn đề tài “Ứng dụng Mô hình Điểm số tín dụng doanh nghiệp
của Edward I. Altman để hoàn thiện Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp
tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” để nghiên cứu, qua đó, góp phần
đưa HTXHTDDN trở thành một cấu phần quan trọng và là một công cụ đắc lực
trong quản trị kinh doanh của BIDV.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài tập trung vào những vấn đề sau:
- Thứ nhất, tìm hiểu và rút ra bài học kinh nghiệm từ HTXHTDDN tại một
số Ngân hàng thương mại hàng đầu Việt Nam hiện nay. Đồng thời, trình bày và
kiểm chứng tính hữu dụng của Mô hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward
I. Altman trong việc dự báo nguy cơ phá sản đối với các doanh nghiệp Việt Nam.
- Thứ hai, trình bày thực trạng HTXHTDDN tại BIDV, từ đó, cho thấy kết
quả đạt được cần phát huy và những tồn tại cần khắc phục trong thời gian tới.
- Thứ ba, đề xuất ứng dụng Mô hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của
Edward I. Altman trong việc sửa đổi HTXHTDDN hiện nay và đưa ra một số giải
pháp nhằm hoàn thiện HTXHTDDN tại BIDV.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi hữu hạn của đề tài, người viết tập trung nghiên cứu phương
pháp và hệ thống các chỉ tiêu được sử dụng để chấm điểm và xếp hạng doanh
nghiệp tại các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam cũng như BIDV, từ đó, đưa ra
giải pháp hoàn thiện HTXHTDDN của BIDV.
Ngoài ra, do giới hạn của thời gian nghiên cứu và khả năng tiếp cận tài liệu
tại một số Ngân hàng nên các vấn đề liên quan đến HTXHTDDN như: điểm số từng
chỉ tiêu tài chính và phi tài chính, trọng số từng chỉ tiêu của mỗi ngành nghề, điểm

số sử dụng để chấm điểm quy mô… chỉ được giới thiệu khái quát làm cơ sở cho
mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài sử dụng phương pháp phân tích định tính để nghiên cứu các mô hình
chấm điểm tín dụng doanh nghiệp tại các Ngân hàng và Mô hình điểm số tín dụng
doanh nghiệp của Edward I. Altman.
Sau đó sử dụng phương pháp so sánh và phương pháp nghiên cứu tình huống
để làm rõ thực trạng HTXHTDDN tại BIDV hiện nay và tính khả thi khi ứng dụng
Mô hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward I. Altman trong đề xuất hoàn
thiện HTXHTDDN của BIDV.
Trong quá trình khảo sát và thu thập ý kiến của cán bộ tín dụng, phương
pháp thống kê cũng được sử dụng nhằm tổng kết các thông tin thu thập được.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được
kết cấu theo ba phần chính sau:
- Chương 1: Tổng quan Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp và Mô
hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward I. Altman.
- Chương 2: Thực trạng Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại Ngân
hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam.
- Chương 3: Ứng dụng Mô hình điểm số tín dụng doanh nghiệp của Edward
I. Altman để hoàn thiện Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại BIDV.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Kết quả của đề tài nghiên cứu này có thể được ứng dụng vào thực tiễn để
phục vụ cho công tác quản trị rủi ro nói chung và quản trị rủi ro tín dụng nói riêng
tại BIDV. Đặc biệt, trong năm 2011 và dự kiến hết năm 2012, số lượng doanh
nghiệp có nguy cơ phá sản tăng cao thì một HTXHTDDN hoàn thiện sẽ giúp cho
BIDV phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro chính xác hơn, đồng thời, trở thành
một công cụ hữu hiệu giúp các nhà quản trị xây dựng định hướng chiến lược kinh

doanh phù hợp cho từng ngành nghề.


1

CHƯƠNG 1:

TỔNG QUAN HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH
NGHIỆP VÀ MÔ HÌNH ĐIỂM SỐ TÍN DỤNG DOANH
NGHIỆP CỦA EDWARD I. ALTMAN

1.1. Tổng quan về Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp
1.1.1. Khái niệm về Hệ thống xếp hạng tín dụng doanh nghiệp
Thu


2

l


3

ro tín d


4

l

5

Sau khi xác


6

nghi


7

Báo cáo tài chính c


8

C


9

100%

Tính kh


10

-B


11

B