Hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí tại công ty TNHH yahon
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.21 MB, 113 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
-------------------------
HỒ THÙY NHUNG
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KẾ TOÁN CHI PHÍ TẠI
CÔNG TY TNHH YAHON
Chuyên ngành: Kế toán – Kiểm toán
Mã số
: 60340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: TS. HUỲNH LỢI
TP. HỒ CHÍ MINH - 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài này là kết quả của quá trình nghiên cứu trung thực
của riêng tôi. Các số liệu và tài liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng
được ai công bố trong các đề tài trước đây.
Hồ Thùy Nhung
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
DANH MỤC CÁC HÌNH
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG KẾ TOÁN CHI PHÍ ......................... 6
1.1. Khái niệm chi phí và tiếp cận chi phí theo các mục đích khác nhau............. 6
1.1.1.Khái niệm chi phí:.......................................................................................... 6
1.1.2.Các hình thức tiếp cận chi phí ....................................................................... 6
1.2. Nhu cầu thông tin chi phí và mục tiêu của hệ thống kế toán chi phí ............ 9
1.2.1.Nhu cầu thông tin chi phí ............................................................................... 9
1.2.2.Các mục tiêu của hệ thống kế toán chi phí doanh nghiệp ........................... 10
1.3. Hệ thống kế toán chi phí; các bộ phận cấu thành và quy trình của hệ thống
kế toán chi phí ........................................................................................................... 12
1.3.1. Hệ thống kế toán chi phí .............................................................................. 12
1.3.2. Các bộ phận cấu thành hệ thống kế toán chi phí ......................................... 12
1.3.3. Quy trình kế toán chi phí doanh nhiệp ........................................................ 15
1.4. Xu hướng chuyển biến và tình hình tổ chức công tác kế toán chi phí ở một
số quốc gia................................................................................................................. 19
1.4.1.Các xu hướng chuyển biến của hệ thống kế toán chi phí ............................ 19
1.4.2.Tình hình tổ chức công tác kế toán chi phí tại một số quốc gia và bài học
kinh nghiệm cho Việt Nam. ...................................................................................... 23
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KẾ TOÁN CHI PHÍ TẠI CÔNG TY
TNHH YAHON ........................................................................................................ 28
2.1. Giới thiệu khái quát về Công ty TNHH Yahon ........................................... 28
2.1.1.Lịch sử hình thành và phát triển của công ty ............................................... 28
2.1.2.Quyền hạn, chức năng, nhiệm vụ, phương hướng phát triển của công ty ... 28
2.1.2.1. Quyền hạn. ............................................................................................ 28
2.1.2.2. Chức năng và nhiệm vụ. ....................................................................... 29
2.1.2.3. Phương hướng phát triển của công ty ................................................... 29
2.1.3.Đặc điểm sản phẩm – Kỹ thuật công nghệ - Tổ chức quản lý - Tài chính của
công ty ...................................................................................................................... 29
2.1.3.1. Đặc điểm sản phẩm ............................................................................... 29
2.1.3.2. Quy trình công nghệ ............................................................................. 30
2.1.3.3. Tổ chức sản xuất và kinh doanh tại công ty ......................................... 31
2.1.3.4. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ............................................................ 32
2.1.4.Đặc điểm kế toán của công ty ...................................................................... 32
2.1.4.1. Tổ chức bộ máy kế toán ........................................................................ 33
2.1.4.2. Tổ chức hệ thống chứng từ ................................................................... 33
2.1.4.3. Tổ chức hệ thống tài khoản................................................................... 33
2.1.4.4. Tổ chức hệ thống sổ sách kế toán ......................................................... 34
2.1.4.5. Tổ chức hệ thống báo cáo kế toán ........................................................ 34
2.2. Thực trạng hệ thống kế toán chi phí tại Công ty TNHH Yahon ................. 34
2.2.1.Những vấn đề chung về hệ thống kế toán chi phí tại công ty TNHH Yahon34
2.2.2.Nội dung hệ thống kế toán chi phí tại công ty TNHH Yahon ..................... 35
2.3. Đánh giá thực trạng hệ thống kế toán chi phí. ............................................. 41
3.1. Quan điểm hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí theo hướng nâng cao tính
hữu ích thông tin cho quản trị hoạt động sản xuất kinh doanh ................................. 47
3.2. Các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí theo hướng nâng cao tính
hữu ích thông tin cho quản trị hoạt động sản xuất kinh doanh ................................. 48
3.2.1.Giải pháp hoàn thiện mục tiêu hệ thống kế toán chi phí ............................. 48
3.2.2.Giải pháp hoàn thiện mô hình kế toán chi phí ............................................. 48
3.2.3.Giải pháp hoàn thiện cấu trúc hệ thống kế toán chi phí. ............................. 49
3.2.4.Giải pháp hoàn thiện quy trình hệ thống kế toán chi phí. ............................ 51
3.2.5.Các giải pháp hỗ trợ thực hiện quy trình kế toán chi phí ............................ 56
3.2.5.1. Giải pháp phân loại, phân tích chi phí theo nhu cầu thông tin quản trị 57
3.2.5.2. Giải pháp về chứng từ kế toán .............................................................. 62
3.2.5.3. Giải pháp về tài khoản và phương pháp ghi chép chi phí..................... 63
3.2.5.4. Giải pháp về phương pháp xác định chi phí hay tính giá thành ........... 64
3.2.5.5. Giải pháp về báo cáo sản xuất và kỹ thuật tính giá thành sản phẩm .... 65
3.2.5.6. Giải pháp về kết nối thông tin chi phí cho mục tiêu quản trị ............... 69
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT
ACB
Activity Based Costing
ABM
Activity Based Management
BCTC
Báo cáo tài chính
BHTN
Bảo hiểm thất nghiệp
BHXH
Bảo hiểm xã hội
BHYT
Bảo hiểm y tế
BP
Biến phí
CCDC
Công cụ dụng cụ
NCTTSX
Nhân công trực tiếp sản xuất
CPNCTT
Chi phí nhân công trực tiếp
CPNVLTT
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
CPSX
Chi phí sản xuất
CPSXC
Chi phí sản xuất chung
CPSXDD
Chi phí sản xuất dở dang
CVP
Chi phí – khối lượng – lợi nhuận
DN
Doanh nghiệp
ĐP
Định phí
ĐPSX
Định phí sản xuất
ĐPBH
Định phí bán hàng
ĐPQL
Định phí quản lý
HTK
Hàng tồn kho
KH TSCĐ
Khấu hao tài sản cố định
KKTX
Kê khai thường xuyên
KPCĐ
Kinh phí công đoàn
KTCP
Kế toán chi phí
KTQT
Kế toán quản trị
NCTT
Nhân công trực tiếp
NVL
Nguyên vật liệu
NVLTT
Nguyên vật liệu trực tiếp
NVPX
Nhân viên phân xưởng
PCCC
Phòng cháy chữa cháy
QĐ-BTC
Quyết định – Bộ tài chính
QLSX
Quản lý sản xuất
SLSPDD
Số lượng sản phẩm dở dang
SPDD
Sản phẩm dở dang
SXKD
Sản xuất kinh doanh
TC
Tài chính
TK
Tài khoản
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
TSCĐ
Tài sản cố định
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Bảng phân loại chi phí theo biến phí và định phí ..................................... 58
Bảng 3.2: Bảng phân loại chi phí định mức được và không định mức được............ 61
Bảng 3.3: Bảng hướng dẫn thiết kế chứng từ chi phí ............................................... 62
Bảng 3.4: Báo cáo sản xuất (phương pháp bình quân) ............................................. 66
Bảng 3.5: Báo cáo sản xuất (phương pháp FIFO) .................................................... 68
Bảng 3.6: Bảng xây dựng định mức.......................................................................... 71
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1: Tiếp cận chi phí cho những mục đích khác nhau........................................ 7
Hình 1.2: Các thành phần của hệ thống kế toán chi phí............................................ 13
Hình 1.3: Quy trình kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong hệ thống kế
toán chi phí công việc ............................................................................................... 18
Hình 1.4: Quy trình kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong hệ thống kế
toán chi phí theo quy trình ........................................................................................ 18
Hình 1.5: Quy trình kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong hệ thống kế
toán chi phí hỗn hợp .................................................................................................. 19
Hình 3.1: Quy trình kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong hệ thống kế
toán chi phí công việc ............................................................................................... 53
Hình 3.2: Quy trình kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong hệ thống kế
toán chi phí theo quy trình ........................................................................................ 54
Hình 3.3: Quy trình kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm trong hệ thống kế
toán chi phí hỗn hợp .................................................................................................. 55
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Các quy trình kế toán chi phí ................................................................... 16
Sơ đồ 2.1: Quy trình công nghệ sản xuất .................................................................. 31
Sơ đồ 2.2: Tổ chức quản lý của công ty .................................................................... 32
Sơ đồ 2.3: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán.................................................................. 33
Sơ đồ 2.4: Sơ đồ tập hợp chi phí và tính giá thành sản phẩm tháng 03/2014 ........... 40
Sơ đồ 2.5: Sơ đồ quy trình ghi sổ kế toán tại công ty ............................................... 40
Sơ đồ 3.1: Mô hình tổ chức bộ máy kế toán ............................................................. 49
Sơ đồ 3.2: Quy trình kế toán chi phí tại công ty ....................................................... 51
Sơ đồ 3.3: Ghi nhận và phân tích thông tin của hệ thống kế toán chi phí ................ 63
Sơ đồ 3.4: Kết nối thông tin chi phí cho mục tiêu quản trị theo mô hình ứng xử chi
phí .............................................................................................................................. 72
DANH MỤC PHỤ LỤC
Phụ lục 01: Bảng tính giá thành sản phẩm tháng 03/2014
Phụ lục 02: Phiếu sản xuất
Phụ lục 03: Phiếu xuất kho
Phụ lục 04: Sổ chi tiết tài khoản 621
Phụ lục 05: Sổ chi tiết tài khoản 622
Phụ lục 06: Sổ chi tiết tài khoản 627
Phụ lục 07: Phiếu tính giá thành và sự kết nối thông tin cho mục tiêu quản trị
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1.
Tính cấp thiết của đề tài:
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, đặc biệt khi Việt Nam gia
nhập Tổ chức Thương Mại Thế Giới WTO thì môi trường cạnh tranh ngày càng
khốc liệt và đầy biến động. Hiện nay, khi nền kinh tế thế giới nói chung và nền kinh
tế Việt Nam nói riêng vẫn đang bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng tài chính toàn
cầu, các doanh nghiệp đang chịu sức ép cạnh tranh rất lớn. Để có thể tồn tại và phát
triển, các doanh nghiệp cần phải có hệ thống thông tin phù hợp và đáng tin cậy để
giúp các nhà quản trị đưa ra các quyết định kinh doanh kịp thời. Trong các doanh
nghiệp sản xuất, thông tin về chi phí đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc
giúp các nhà quản trị kiểm soát chi phí, đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất kinh
doanh để có các quyết định phù hợp và hiệu quả. Hệ thống kế toán chi phí luôn
luôn tồn tại trong mỗi tổ chức, tuy nhiên, tác dụng cung cấp thông tin cho các đối
tượng khác nhau sẽ khác nhau, tuỳ thuộc vào việc xây dựng và khai thác hệ thống
kế toán chi phí đó.
Công ty TNHH Yahon là công ty 100% vốn đầu tư của Đài Loan, chuyên
sản xuất kinh doanh các mặt hàng sử dụng một lần phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng
như: Khăn giấy ướt, khăn giấy hộp, khăn ướt Baby,…. Tuy nhiên, hệ thống kế toán
chi phí trong công ty hiện nay mới chỉ tập trung vào kế toán tài chính phục vụ cho
việc lập các báo cáo tài chính là chủ yếu. Hệ thống kế toán chi phí hướng vào việc
cung cấp thông tin phục vụ cho việc lập kế hoạch, kiểm soát và đánh giá hoạt động
sản xuất trong công ty còn rất hạn chế. Hệ thống kế toán chi phí hiện nay không thể
cung cấp các thông tin phù hợp, kịp thời và tin cậy cho việc ra các quyết định kinh
doanh của các nhà quản trị doanh nghiệp vì vậy công ty đang gặp phải những hạn
chế, thiếu thông tin chi phí để giải quyết các vần đề quản trị kinh doanh đang đặt ra
trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt như hiện nay.
Xuất phát từ tầm quan trọng, sự cần thiết của thông tin chi phí, tác giả chọn
đề tài “Hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí tại Công ty TNHH Yahon” làm đề
tài luận văn của mình. Luận văn chỉ tập trung hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí
2
theo hướng nâng cao tính hữu ích thông tin cho quản trị hoạt động sản xuất kinh
doanh.
2.
Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Nghiên cứu về hệ thống kế toán chi phí doanh nghiệp đã được rất nhiều cá
nhân, tổ chức thực hiện. Trong luận văn này, tác giả chỉ sử dụng những công trình
liên quan đến thực hiện đề tài và tác giả sử dụng trong đề tài.
-
Các công trình nghiên cứu nước ngoài
Trong những năm gần đây, các công trình nghiên cứu kế toán chi phí trên thế
giới đã có góc nhìn mới về cấu trúc hệ thống kế toán chi phí và hướng đến nâng cao
thông tin chi phí cho quản trị để phù hợp với những thay đổi môi trường kinh doanh
đặt ra nhu cầu mới về thông tin chi phí cho quản trị. Cụ thể,
Công trình nghiên cứu của tác giả James R. Martin (2005), Management
Accounting: Concepts, Techniques & Controversial Issues. Công trình này đưa ra
một góc nhìn mới về cấu trúc hệ thống kế toán chi phí theo năm thành phần cơ bản
là phương pháp thông tin chi phí đầu vào, phương pháp đánh giá hàng tồn kho,
phương pháp tập hợp chi phí, phương pháp tính giá vốn hay giá thành, phương pháp
ghi nhận thông tin chi phí trên hệ thống sổ kế toán và chỉ ra quy trình kế toán chi
phí là chọn lọc, lắp ghép các thành phần này để đảm bảo thông tin chi phí cho
những mục đích nhất định.
Công trình nghiên cứu hệ thống kế toán chi phí của tác giả Kim Langfield –
Smith, Helen Thorne, Ronald Hilton (2012), Management Accounting Information
for Creating and Managing Value. Công trình này được tập trung nghiên cứu, trình
bày qua nhiều khía cạnh, nhiều nội dung của hệ thống kế toán chi phí ở các chương
5, chương 6, chương 7, chương 8 và với những cảnh báo về sự thay đổi môi trường
sản xuất kinh doanh cần phải tiếp cận, điều chỉnh lại nội dung, kỹ thuật hệ thống kế
toán chi phí cho thích hợp với nhu cầu, nền tảng hoạt động, quản trị, kế toán, kỹ
thuật của doanh nghiệp.
Công trình nghiên cứu của Robin Cooper, Robert Kaplan, và H.Thomas
Johnson đã đưa ra một phương pháp tính chi phí mới được thiết kế nhằm khắc phục
3
các nhược điểm của hệ thống kế toán chi phí truyền thống, đó là hệ thống tính chi
phí theo hoạt động (ABC) để mở rộng thông tin cho quản trị nhưng hạn chế của
phương pháp này là khó phù hợp với những doanh nghiệp nhỏ và vừa, những doanh
nghiệp có trình độ quản trị còn lạc hậu.
-
Các công trình nghiên cứu trong nước
Nghiên cứu hệ thống kế toán chi phí cũng được rất nhiều cá nhân, tổ chức
trong nước nghiên cứu. Tuy nhiên, hầu như các công trình nghiên cứu này thường
dựa trên góc nhìn truyền thống về hệ thống kế toán chi phí ở Việt Nam, theo quy
trình công việc của kế toán tài chính và phát triển chi tiết thêm thông tin chi phí hay
giá thành phục vụ cho quản trị. Cụ thể,
+ Nguyễn Duy Hòa (2007) với luận văn “Hoàn thiện tổ chức kế toán chi phí
sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty dệt may Thành Công”,
+ Phạm Văn Út (2004) với luận văn “Xây dựng hệ thống kế toán quản trị tại
các doanh nghiệp chế biến gỗ ở tỉnh Bình Dương”
+ Hồ Thị Huệ (2011) với luận văn “Xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong
doanh nghiệp sản xuất tại TP.HCM”
…..
Về cơ bản các công trình này tiếp cận, xây dựng hệ thống kế toán chi phí trên
cơ sở truyền thống theo quy trình công việc kế toán tài chính để từ đó hoàn thiện hệ
thống kế toán chi phí theo những mục đích khác nhau như Nguyễn Duy Hòa (2007)
hướng đến thông tin chi phí cho báo cáo tài chính; Phạm Văn Út (2004), Hồ Thị
Huệ (2011) hướng đến thông tin chi phí cho quản trị nhưng chưa chi tiết thông tin
chi phí thích hợp cho các công cụ quản trị.
Trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, tác giả
tiếp cận hệ thống kế toán chi phí theo góc nhìn mới là các thành phần cấu thành hệ
thống kế toán chi phí và phát triển theo hướng chi tiết, nâng cao thông tin chi phí
cho quản trị.
3.
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
4
Mục tiêu chung của đề tài là hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí tại công ty
TNHH Yahon theo hướng nâng cao tính hữu ích thông tin cho quản trị để đáp ứng
mục tiêu kiểm tra, giám sát, đánh giá tình hình, kết quả, hiệu quả quá trình hoạt
động sản xuất kinh doanh; định hướng chi phí, định hướng hoạt động sản xuất kinh
doanh và lựa chọn phương án kinh doanh thích hợp trong môi trường hiện nay. Cụ
thể;
Xác lập các cơ sở lý luận về hệ thống kế toán chi phí doanh nghiệp trong nền
-
kinh tế thị trường.
Phân tích rõ thực trạng hệ thống kế toán chi phí tại Công ty TNHH Yahon,
-
rút ra những vấn đề hạn chế trong việc cung cấp thông tin chi phí linh hoạt cho
những mục đích khác nhau.
Đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí theo
-
hướng nâng cao tính linh hoạt cho những mục đích khác nhau.
Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
4.
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là lý thuyết và thực tiễn hệ thống kế toán
chi phí doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường.
Phạm vi nghiên cứu chỉ tập trung vào hệ thống kế toán chi phí theo hướng
nâng cao tính linh hoạt trong cung cấp thông tin cho những đối tượng khác nhau tại
Công ty TNHH Yahon và thời gian thực hiện năm 2014.
Phương pháp nghiên cứu
5.
Phương pháp nghiên cứu chủ yếu của tác giả trong thực hiện đề tài là phương
pháp định tính và cụ thể phương pháp nghiên cứu này trong các chương như sau:
-
Tiếp cận, chọn lọc, tổng hợp các lý thuyết kế toán chi phí để xác lập cơ sở
luận trong chương 1.
-
Tiếp cận, khảo sát và tổng hợp thực tiễn hệ thống kế toán chi phí tại Công ty
TNHH Yahon ở chương 2.
-
Phân tích, chọn lọc, quy nạp những quan điểm, mô hình và giải pháp hoàn
thiện ở chương 3.
6.
Những mong muốn đóng góp của luận văn
5
-
Đưa ra hướng tiếp cận mới về hệ thống kế toán chi phí theo các thành phần
cấu trúc để đáp ứng linh hoạt cho những mục tiêu khác nhau. Cụ thể là tiếp cận hệ
thống kế toán chi phí theo năm thành phần và chọn lựa các thành phần để sắp xếp
thành những quy trình theo những mục tiêu khác nhau.
-
Cụ thể hóa góc nhìn và hướng tiếp cận này thành những quan điểm và các
nội dung trong hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí tại Công ty. Cụ thể là hoàn thiện
các bộ phận cấu thành hệ thống kế toán chi phí và nội dung quy trình kế toán chi phí
để cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng khác nhau, chủ yếu là nhà quản trị
trong nội bộ doanh nghiệp.
7.
Kết cấu đề tài dự kiến
Luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về hệ thống kế toán chi phí doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng hệ thống kế toán chi phí tại Công ty TNHH Yahon.
Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán chi phí theo hướng nâng cao
tính hữu ích thông tin cho quản trị hoạt động sản xuất kinh doanh tại Công ty
TNHH Yahon
Ngoài ra, luận văn còn có thêm phần phụ lục trình bày các biểu mẫu, chứng
từ nhằm minh họa cho phần nội dung trình bày trong luận văn.
6
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG KẾ TOÁN CHI PHÍ
1.1.
Khái niệm chi phí và tiếp cận chi phí theo các mục đích khác nhau
1.1.1. Khái niệm chi phí:
Hoạt động sản xuất kinh doanh luôn gắn liền với sự phát sinh chi phí. Tuy
nhiên, chi phí được tiếp cận theo nhiều góc độ khác nhau:
-
Nếu tiếp cận theo học thuyết giá trị, chi phí là biểu hiện bằng tiền toàn bộ
hao phí về lao động sống và lao động vật hóa phát sinh trong quá trình hoạt động
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
-
Nếu tiếp cận chi phí theo khuôn mẫu chuẩn mực kế toán, chi phí là những
phí tổn phát sinh làm giảm nguồn lực kinh tế của doanh nghiệp đang kiểm soát
trong kỳ gắn liền với mục đích sản xuất kinh doanh và tác động giảm vốn sở hữu.
Như vậy “chi phí như là một nguồn lực hy sinh hoặc mất đi để đạt được một
mục đích cụ thể” (Horngren et al., 2012). Hầu hết mọi người đều xem chi phí là hao
phí nguồn lực kinh tế tính bằng tiền để đổi lấy hàng hóa và dịch vụ và từ đó chi phí
có thể được tiếp cận với những góc nhìn khác nhau nhưng về cơ bản bản chất của
chi phí là phí tổn về nguồn lực kinh tế, về tài sản gắn liền với những mục đích nhất
định trong kinh doanh.
1.1.2. Các hình thức tiếp cận chi phí
Tuy cùng bản chất nhưng chi phí được tiếp cận theo nhiều hình thức gắn liền
với những mục đích quản lý, kiểm soát cũng như đo lường chi phí khác nhau. Về cơ
bản, ở góc nhìn kế toán, chi phí được tiếp cận theo hai mục đích chính là cung cấp
thông tin chi phí để lập, trình bày trên báo cáo tài chính và cung cấp thông tin chi
phí để lập, trình bày trên báo cáo quản trị (Hình 1.1)
7
Hình 1.1: Tiếp cận chi phí cho những mục đích khác nhau
Chức
năng
chuỗi giá
trị
Chi phí
chuỗi
giá trị
Trước sx
Nghiên
cứu &
phát
triển
Sau sx
Cung
cấp
Giá
thành sp
Sản
xuất
Quảng
cáo
Phân
phối
Dịch
vụ
KH
Giá
trị sp
Báo cáo TC
Phân tích lợi nhuận, định giá cho mục tiêu ngắn hạn
Phân tích lợi nhuận, định giá cho chiến lược dài hạn
(Kim Langfield-Smith et.al., 2012.)
Với mục đích cung cấp thông tin chi phí để lập, trình bày thông tin trên báo
cáo tài chính, chi phí được nhận định, đo lường, ghi nhận, trình bày theo những
nguyên tắc, quy định của chính sách kế toán chung của một quốc gia. Cụ thể, theo
mục đích này, thông tin chi phí được thể hiện như sau :
-
Chi phí được nhận diện theo chi phí thực tế.
-
Giá thành sản phẩm được tính theo phương pháp toàn bộ: giá thành bao gồm
chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung
hay giá thành sản phẩm gồm biến phí sản xuất và định phí sản xuất. Các chi phí
khác như chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, lãi vay được ghi nhận vào
chi phí thời kỳ.
-
Trên bảng cân đối kế toán: chi phí được thể hiện ở chỉ tiêu giá vốn sản phẩm
dở dang (TK154), giá vốn thành phẩm tồn kho (TK 155) và được đo lường theo
phương pháp toàn bộ.
8
Trên báo cáo kết quả kinh doanh: chi phí được thể hiện ở chỉ tiêu giá vốn
-
hàng bán tính theo phương pháp toàn bộ và chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh
nghiệp, lãi vay;
Trong giá bán, chi phí được thể hiện qua các bộ phận cấu thành giá bán
-
Giá bán = Giá vốn + Chi phí bán hàng và quản lý + Lợi nhuận mục tiêu
Với mục đích cung cấp thông tin để lập, trình bày báo cáo quản trị hay báo
cáo thông tin để thực hiện các chức năng quản trị, chi phí được nhận định, đo lường,
ghi nhận, trình bày theo những quy chuẩn quản trị nội bộ của mỗi doanh nghiệp. Cụ
thể, theo mục đích này, chi phí phí thường thể hiện như sau:
Chi phí được thể hiện linh hoạt ở các phạm vi khác nhau như chi phí thực tế,
-
chi phí ước tính theo chiến lược, kế hoạch hay dự toán.
Giá thành sản phẩm được tính theo nhiều phương pháp khác nhau, với
-
phương pháp trực tiếp, giá thành bao gồm biến phí nguyên vật liệu trực tiếp, biến
phí nhân công trực tiếp, biến phí sản xuất chung hay giá thành chỉ có biến phí sản
xuất. Tất cả định phí và chi phí bán hàng quản lý được ghi nhận vào chi phí thời kỳ.
Ngoài ra, chi phí có thể được thể hiện theo những mô hình quản trị chi phí khác.
Trên báo cáo quản trị, chi phí được thể hiện rất đa dạng, nếu theo phương
-
pháp trực tiếp, chi phí được thể hiện qua chỉ tiêu giá vốn sản phẩm tồn kho chỉ được
tính có biến phí sản xuất.
Trên báo cáo kết quả kinh doanh, chi phí được thể hiện khá linh hoạt theo
-
những mô hình quản trị khác nhau nhưng phổ biến được thể hiện thành những loại
chi phí như: biến phí và định phí, chi phí định mức được và không định mức được,
chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được,…cụ thể, với báo cáo kết quả kinh
doanh theo hình thức ứng xử chi phí, chi phí là một mục trong các chỉ tiêu sau :
•
Doanh thu
•
Biến phí
•
Số dư đảm phí
•
Định phí bộ phận
•
Số dư bộ phận
9
•
Định phí chung
•
Lợi nhuận
Trong giá bán, chi phí cũng thể hiện khá linh hoạt, cụ thể, theo phương pháp
-
trực tiếp, chi phí được thể hiện qua các bộ phận sau :
•
1.2.
Giá bán = Biến phí + Định phí + Lợi nhuận mục tiêu
Nhu cầu thông tin chi phí và mục tiêu của hệ thống kế toán chi phí
1.2.1. Nhu cầu thông tin chi phí
-
Nhu cầu thông tin chi phí hoạt động doanh nghiệp của các đối tượng có liên
quan được thể hiện như sau :
+ Nhu cầu thông tin chi phí hoạt động doanh nghiệp của các đối tượng bên
ngoài doanh nghiệp: Với các đối tượng bên ngoài thường quan tâm đến các thông
tin chi phí trên báo cáo tài chính, đó chính là thông tin về giá vốn sản phẩm dở
dang, giá vốn thành phẩm, giá vốn hàng bán theo phương pháp toàn bộ và những
thông tin liên quan đến quá trình, kết quả, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp
nhằm giúp họ ra các quyết định phù hợp với mục tiêu mà họ quan tâm.
+ Nhu cầu thông tin chi phí hoạt động doanh nghiệp của các đối tượng bên
trong doanh nghiệp: Với các đối tượng bên trong doanh nghiệp thường quan tâm
đến các thông tin quản trị, vì vậy, thông tin chi phí mà họ quan tâm chính là thông
tin về tình hình chi phí sản xuất, giá thành để phục vụ cho việc kiểm tra, đánh giá
tình hình chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh hay những thông tin phục vụ cho
việc kiểm soát chi phí cũng như thông tin để định hướng sản xuất vì vậy thông tin
chi phí cũng được thể hiện linh hoạt theo những phương pháp đo lường khác nhau.
-
Xu hướng và trọng tâm nhu cầu thông tin chi phí hoạt động doanh nghiệp
Chi phí là một yếu tố quan trọng chi phối đến kết quả, hiệu quả hoạt động
kinh doanh. Về cơ bản, thông tin chi phí hướng đến đáp ứng nhu cầu thông tin cho
việc lập và trình bày chi phí, giá vốn sản phẩm trên báo cáo tài chính, đồng thời
thông tin chi phí cũng hướng đến đáp ứng nhu cầu thông tin cho quản trị.
Ngày nay, môi trường hoạt động sản xuất kinh doanh thay đổi nhanh chóng,
các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển thì hệ thống kế toán chi phí không chỉ
10
đáp ứng nhu cầu thông tin cho lập và trình bày báo cáo tài chính mà còn phải đáp
ứng nhu cầu thông tin cho quản trị. Tuy nhiên, với thông tin chi phí trình bày trên
báo cáo tài chính không thể đáp ứng nhu cầu thông tin cho quản trị, vì vậy, sự thay
đổi môi trường hoạt động sản xuất kinh doanh đã đặt ra nhu cầu thông tin chi phí
cho quản trị chi phí, đánh giá hiệu quả hoạt động, ra quyết định kinh doanh là ngày
càng cần thiết, cần phải gia tăng để đáp ứng cho việc phân tích, kiểm soát, hoạch
định các vấn đề liên quan đến hoạt động sản xuất theo những mô hình, phương pháp
quản trị riêng của doanh nghiệp.
1.2.2. Các mục tiêu của hệ thống kế toán chi phí doanh nghiệp
-
Các mục tiêu của hệ thống kế toán chi phí
Hệ thống kế toán chi phí vừa cung cấp thông tin chi phí, giá thành cho các
đối tượng bên ngoài doanh nghiệp có quyền lợi kinh tế liên quan, vừa cung cấp
thông tin chi phí, giá thành để thực hiện chức năng quản lý trong nội bộ doanh
nghiệp. Kế toán chi phí thực hiện việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung
cấp thông tin kinh tế, tài chính, nhằm hướng đến các mục tiêu sau:
+ Đo lường kết quả và đánh giá thành quả quản lý của những nhà quản lý
như so sánh kết quả thực tế với kế hoạch, dự toán thông qua các thước đo tài chính
và phi tài chính.
+ Đảm bảo các quy định, yêu cầu pháp lý, các quy định và chế độ, nguyên
tắc, phương pháp kế toán phải tuân thủ liên quan đến chi phí.
+ Phục vụ cho việc đề ra các chiến lược tổng quát, lập các dự toán liên quan
đến chi phí như chi phí đầu tư phát triển vào sản phẩm mới, đầu tư cho tài sản hữu
hình, vô hình, mua sắm nguyên vật liệu…
+ Cung cấp thông tin liên quan đến các giai đoạn phân bổ nguồn lực kinh tế
cho hoạt động sản xuất kinh doanh, chế tạo sản phẩm, khách hàng; định giá sản
phẩm để phân tích, đánh giá, kiểm tra về giá vốn, khả năng sinh lời của sản phẩm,
loại nhãn hiệu, khách hàng, kênh phân phối…
11
+ Phục vụ cho việc lập kế hoạch, dự toán chi phí và kiểm soát chi phí của các
hoạt động thông qua thực hiện các khoản thu, chi, tình hình sử dụng tài sản và trách
nhiệm của từng bộ phận, của từng nhà quản lý.
-
Sự thay đổi nhu cầu thông tin chi phí của các đối tượng và những ảnh hưởng
đến sự thay đổi mục tiêu, trọng tâm của hệ thống kế toán chi phí
Có thể thấy những yêu cầu của thực tiễn đã làm thay đổi nhu cầu thông tin
chi phí của các đối tượng khác nhau. Với mục tiêu cung cấp thông tin cho đối tượng
bên ngoài, hệ thống kế toán chi phí gắn liền với những nguyên tắc, chuẩn mực, quy
định của chế độ kế toán chung; với mục tiêu cung cấp thông tin cho quản trị, hệ
thống kế toán linh hoạt hơn nhằm hướng đến đáp ứng tốt nhất thông tin chi phí cho
nhà quản trị.
Dưới góc độ kế toán tài chính, bộ phận kế toán chi phí có chức năng tính
toán, đo lường chi phí phát sinh trong tổ chức theo đúng các nguyên tắc kế toán để
cung cấp thông tin về giá vốn hàng bán, các chi phí hoạt động trên báo cáo kết quả
kinh doanh và giá trị hàng tồn kho trên bảng cân đối kế toán. Thông tin kế toán chi
phí cung cấp là những thông tin quá khứ được xử lý từ các tài liệu lịch sử, thông
qua việc lập các báo cáo chi phí và giá thành nhằm kiểm soát chi phí và hạ giá
thành. Thông tin kế toán chi phí cung cấp mang tính chuẩn mực và định kỳ.
Dưới góc độ kế toán quản trị, bộ phận kế toán chi phí có chức năng đo
lường, phân tích về tình hình chi phí và khả năng sinh lời của các sản phẩm, dịch
vụ, các hoạt động và các bộ phận của tổ chức nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình
hoạt động kinh doanh. Thông tin kế toán chi phí cung cấp bao gồm cả những thông
tin quá khứ, và những thông tin dự báo thông qua việc lập các kế hoạch và dự toán
chi phí trên cơ sở các định mức chi phí (bao gồm cả các định mức về số lượng và
định mức về đơn giá) nhằm kiểm soát chi phí thực tế, đồng thời làm căn cứ cho việc
lựa chọn các quyết định về giá bán sản phẩm, quyết định ký kết các hợp đồng, quyết
định tiếp tục sản xuất hay thuê ngoài gia công,… Thông tin kế toán chi phí vừa
mang tính linh hoạt, thường xuyên và hữu ích, không bắt buộc phải tuân theo những
chuẩn mực của chế độ kế toán hiện hành. Như vậy, mục tiêu, trọng tâm của hệ
12
thống kế toán chi phí nhấn mạnh đến tính dự báo của thông tin và trách nhiệm của
các nhà quản lý thuộc các cấp quản lý (trong đó tập trung vào cấp quản trị cấp thấp
như các tổ, đội, phân xưởng sản xuất hay bộ phận quản lý và phục vụ - là nơi trực
tiếp phát sinh các chi phí) nhằm gắn trách nhiệm của các nhà quản trị với chi phí
phát sinh thông qua hình thức thông tin chi phí được cung cấp theo các trung tâm
chi phí (nguồn gây ra chi phí).
1.3.
Hệ thống kế toán chi phí; các bộ phận cấu thành và quy trình của hệ
thống kế toán chi phí
1.3.1. Hệ thống kế toán chi phí
Hệ thống kế toán chi phí là tổng hợp và kết nối thông tin đầu vào và thông
tin đầu ra của chi phí qua một quy trình xử lý nhất định để đáp ứng cho mục tiêu
cung cấp thông tin chi phí cho những mục đích nhất định.
1.3.2. Các bộ phận cấu thành hệ thống kế toán chi phí
-
Tiếp cận hệ thống kế toán chi phí có thể từ nhiều góc độ khác nhau như:
(1) Tiếp cận truyền thống của Việt Nam, hệ thống kế toán chi phí bao gồm
xác định nội dung kế toán, kết cấu giá thành để định hình chi phí trên chứng từ đầu
vào từ đó thông qua quá trình tập hợp, tổng hợp chi phí tính giá thành để thực hiện
thông tin chi phí ở đầu ra trên báo cáo chi phí và giá thành.
(2) Tiếp cận theo các thành phần cơ bản, hệ thống kế toán chi phí gồm năm
thành phần cấu thành (thông tin chi phí đầu vào, phương pháp đánh giá hàng tồn
kho, phương pháp tập hợp chi phí, phương pháp tính giá vốn, giá thành sản phẩm,
phương pháp cập nhật thông tin trên sổ kế toán) và quy trình kế toán chi phí là sự
chọn lọc, kết nối những thành phần này theo những mục tiêu cung cấp thông tin chi
phí nhất định.
Với cách tiếp cận theo các thành phần cấu trúc thì hệ thống kế toán chi phí
được thể hiện qua (Hình 1.2)
13
Hệ thống kế toán chi
phí
Thông tin
chi phí
đầu vào
Chi phí
thực tế
Chi phí
thực tế
kết hợp
với ước
tính
Chi phí
định
mức
Phương
pháp đánh
giá hàng tồn
kho
Phương
pháp tập
hợp chi
phí
Chi phí
NVLTT
Công
việc
Biến
phí
Quy trình
sản xuất
Toàn bộ
Từng lô
hàng
Cơ sở
hoạt
động
Giả thuyết
dòng luân
chuyển chi
phí
Phương pháp
ghi nhận thông
tin chi phí
Thực tế
đích danh
FIFO
Kê khai
thường
xuyên
Kiểm kê
định kỳ
Bình
quân gia
quyền
Hỗn hợp
Hình 1.2: Các thành phần của hệ thống kế toán chi phí
(James R. Martin, 2005)
Với cách tiếp cận theo các thành phần cấu thành thì hệ thống kế toán chi phí
gồm năm thành phần cấu thành như sau:
Thành phần thứ nhất - thông tin chi phí đầu vào, hệ thống kế toán chi phí có
thể gắn liền với các lựa chọn cơ sở thông tin cho đầu vào theo chi phí thực tế - giá
gốc (Pure Historical Costing), theo chi phí thực tế kết hợp với chi phí ước tính
(Normal Historical Costing), hay theo chi phí định mức (Standard Costing).
Thành phần thứ hai - phương pháp đánh giá hàng tồn kho, hệ thống kế toán
chi phí có thể lựa chọn các phương pháp đánh giá hàng tồn kho theo phương pháp
14
chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, phương pháp biến phí, phương pháp toàn bộ, hay
phương pháp tính trên cơ sở hoạt động.
-
Phương pháp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (The throughput method). Với
phương pháp này chỉ tính chi phí nguyên vật liệu trực tiếp cho hàng tồn kho và các
chi phí khác tính toàn bộ vào chi phí thời kỳ.
-
Phương pháp biến phí (phương pháp trực tiếp - The Direct or Variable
Method). Phương pháp này chỉ tính biến phí sản xuất cho hàng tồn kho và các chi
phí khác tính vào chi phí thời kỳ.
-
Phương pháp toàn bộ (The Full Absorption Method). Phương pháp này tính
toàn bộ chi phí sản xuất cho hàng tồn kho các chi phí khác ngoài sản xuất tính vào
chi phí thời kỳ.
-
Phương pháp tính trên cơ sở hoạt động (The Activity Based Method).
Phương pháp này tính toàn bộ chi phí có liên quan đến hoạt động vào hàng tồn kho.
Thành phần thứ ba - phương pháp tập hợp chi phí, hệ thống kế toán chi phí có
thể sử dụng các phương pháp như: tập hợp chi phí theo đơn đặt hàng (Job Order
methods), theo quy trình sản xuất (Process method), theo từng lô hàng (Back Flush
method), theo sự kết hợp giữa đơn đặt hàng và quy trình sản xuất (Hybrid, or Mixed
Methods).
Thành phần thứ tư – giả thiết sử dụng để tính giá vốn, giá thành sản phẩm dịch
vụ, hệ thống kế toán chi phí có thể sử dụng các giả thiết như nhận diện trực tiếp
(specific identification method), hoặc nhập trước xuất trước (first in, first out
method), hoặc bình quân gia quyền (weighted average method).
Thành phần thứ năm – phương pháp ghi nhận thông tin chi phí trên hệ thống
sổ kế toán, hệ thống kế toán chi phí có thể hoặc ghi nhận ghi nhận bằng phương
pháp hạch toán hàng tồn kho theo kê khai thường xuyên (perpetual inventory
method) hoặc ghi nhận bằng phương pháp hạch toán hàng tồn kho theo kiểm kê
định kỳ (periodic method).
Trên cơ sở những bộ phận cấu thành trên, việc chọn lựa các bộ phận cấu
thành hệ thống kế toán chi phí hướng đến đáp ứng và phù hợp với mục tiêu cung
