Xây dựng khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông ở việt nam theo khung năng lực nghề nghiệp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

MAI HOÀNG SANG

XÂY DỰNG KHUNG ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG
CÁN BỘ QUẢN LÍ TRƯỜNG PHỔ THÔNG Ở VIỆT NAM
THEO KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
ĐO LƯỜNG VÀ ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC

Hà Nội – 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

MAI HOÀNG SANG

XÂY DỰNG KHUNG ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG
CÁN BỘ QUẢN LÍ TRƯỜNG PHỔ THÔNG Ở VIỆT NAM
THEO KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP
Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục
Mã số: 9 14 01 15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
ĐO LƯỜNG VÀ ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS Nguyễn Quý Thanh
2. PGS.TS Nguyễn Vũ Bích Hiền

Hà Nội – 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học do tôi thực
hiện. Các số liệu, thông tin được sử dụng trong nghiên cứu của luận án có
nguồn gốc rõ ràng. Kết quả nghiên cứu trình bày trong luận án trung thực và
chưa được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu của các tác giả khác.
Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.
Nghiên cứu sinh

Mai Hoàng Sang

i


LỜI CẢM ƠN
Tôi trân trọng cảm ơn Trường Đại học Giáo Dục, Khoa Quản trị chất
lượng, Ban Giám hiệu Trường Cán bộ Quản lí giáo dục Tp.HCM đã tạo điều
kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong suốt khóa học và hoàn thành luận án.
Đặc biệt, trân trọng cảm ơn GS.TS Nguyễn Quý Thanh, PGS.TS
Nguyễn Vũ Bích Hiền đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên, cung cấp tài
liệu nghiên cứu, mang lại cho tôi tri thức quý báu, thiết thực để hoàn thành
luận án này.
Trân trọng cảm ơn PGS.TS Nguyễn Xuân Tế, nguyên Hiệu trưởng
Trường Cán bộ quản lí giáo dục Tp.HCM đã tạo điều kiện thuận lợi, khuyến
khích và động viên tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận án tiến sĩ.
Trân trọng cảm ơn TS Phan Minh Phụng, Phó Hiệu trưởng đã giúp đỡ và hỗ
trợ trong việc thu thập thông tin từ cơ sở đào tạo, bồi dưỡng. Cảm ơn các

đồng nghiệp trong trường đã động viên, giúp đỡ, hỗ trợ công việc trong suốt
quá trình thực hiện luận án.
Chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô Khoa Quản trị chất lượng và Phòng
Đào tạo, các nhà chuyên môn, các tác giả nghiên cứu về lĩnh vực chuyên môn
liên quan đến luận án đã hỗ trợ, cung cấp cho tôi kiến thức quý báu làm nền
tảng cho quá trình thực hiện luận án.
Cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè đã động viên, khuyến khích, tạo
điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Hà Nội, tháng 04 năm 2020
Tác giả

Mai Hoàng Sang
ii


MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................. ii
MỤC LỤC....................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ....................................................................... xi
DANH MỤC CÁC HỘP .............................................................................. xiv
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐÁNH
GIÁ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG CÁN BỘ QUẢN LÍ TRƯỜNG
PHỔ THÔNG THEO KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP ............... 12
1.1. Nghiên cứu về năng lực và khung năng lực nghề nghiệp của người lãnh
đạo ................................................................................................................... 12
1.1.1. Nghiên cứu về năng lực ........................................................................ 12

1.1.2. Nghiên cứu về khung năng lực nghề nghiệp của người lãnh đạo ......... 13
1.2. Nghiên cứu về khung năng lực nghề nghiệp của người cán bộ quản lí nhà
trường .............................................................................................................. 20
1.3. Nghiên cứu về đánh giá chương trình và đánh giá chương trình bồi dưỡng
cán bộ quản lí nhà trường ............................................................................... 25
1.3.1. Nghiên cứu về đánh giá chương trình ................................................... 25
1.3.2. Nghiên cứu về đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí nhà
trường ............................................................................................................. 30
1.4. Nghiên cứu đánh giá chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo khung năng
lực nghề nghiệp ............................................................................................... 35
iii


1.5. Thành tựu và những vấn đề đặt ra từ tổng quan các nghiên cứu ............. 38
1.5.1. Nhận định chung về các thành tựu nghiên cứu đã có ........................... 38
1.5.2. Phân tích vấn đề đặt ra cần giải quyết................................................... 40
Tiểu kết chương 1.......................................................................................... 41
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN NGHIÊN CỨU VỀ
ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG CÁN BỘ QUẢN LÍ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG THEO KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP
......................................................................................................................... 43
2.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................. 43
2.1.1. Trường phổ thông và cán bộ quản lí trường phổ thông ........................ 43
2.1.2. Bồi dưỡng, chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông . 44
2.1.3. Chuẩn, tiêu chí, minh chứng ................................................................. 46
2.1.4. Khung năng lực nghề nghiệp người cán bộ quản lí trường phổ thông . 48
2.1.5. Đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông..... 50
2.1.6. Các mô hình, phương pháp, nội dung đánh giá chương trình ............... 50
2.1.7. Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông theo khung năng lực nghề nghiệp ......................................................... 64

2.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................... 66
2.2.1. Những yêu cầu đặt ra đối với người Hiệu trưởng trường phổ thông
trong bối cảnh hiện nay ................................................................................... 66
2.2.2. Khung chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông ........ 78
2.2.3. Thực trạng đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông ở Việt Nam hiện nay ............................................................................. 83
Tiểu kết chương 2.......................................................................................... 88

iv


CHƯƠNG 3: QUY TRÌNH TỔ CHỨC VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU 90
3.1. Quy trình tổ chức nghiên cứu .................................................................. 90
3.1.1. Giai đoạn thăm dò ................................................................................. 92
3.1.2. Giai đoạn thiết kế nghiên cứu ............................................................... 93
3.1.3. Giai đoạn thực hiện nghiên cứu ............................................................ 96
3.1.4. Giai đoạn báo cáo kết quả nghiên cứu .................................................. 97
3.2. Thiết kế khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp .................................................. 98
3.2.1. Thiết kế khung năng lực người Hiệu trưởng trường phổ thông trước bối
cảnh hiện nay .................................................................................................. 98
3.2.2. Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông ............................................................................................................. 101
3.2.3. Kết nối khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ................................................ 106
Tiểu kết chương 3........................................................................................ 111
CHƯƠNG 4: XÂY DỰNG KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP VÀ
KHUNG ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG CÁN BỘ QUẢN
LÍ TRƯỜNG PHỔ THÔNG THEO KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ
NGHIỆP ....................................................................................................... 113

4.1. Đề xuất khung năng lực nghề nghiệp Hiệu trưởng trường phổ thông ... 113
4.1.1. Xác định các chuẩn năng lực nghề nghiệp Hiệu trưởng trường phổ
thông ............................................................................................................. 113
4.1.2. Đề xuất tiêu chí về năng lực nghề nghiệp Hiệu trưởng trường phổ thông
....................................................................................................................... 115

v


4.2. Đề xuất khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo năng lực nghề nghiệp. .......................................................... 120
4.2.1. Khung lí thuyết đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo năng lực nghề nghiệp ........................................................... 120
4.2.2. Xác định các chuẩn đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông ........................................................................................... 123
4.2.3. Đề xuất tiêu chí đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ................................................ 125
4.3. Khảo sát lấy ý kiến về các khung với các chuẩn, các tiêu chí ............... 131
4.3.1. Giới thiệu về khảo sát ......................................................................... 131
4.3.2. Khảo sát lấy ý kiến về các tiêu chí năng lực nghề nghiệp và tiêu chí
đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo khung
năng lực nghề nghiệp .................................................................................... 134
4.4. Điều chỉnh các chuẩn, tiêu chí khung năng lực nghề nghiệp và khung
đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo năng
lực nghề nghiệp đã đề xuất ........................................................................... 139
4.4.1. Khung năng lực nghề nghiệp .............................................................. 139
4.4.2. Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông theo khung năng lực nghề nghiệp ....................................................... 142
Tiểu kết chương 4........................................................................................ 146
CHƯƠNG 5: KHẢO NGHIỆM, HOÀN CHỈNH VÀ ĐỀ XUẤT SỬ

DỤNG KHUNG ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG TRÌNH BỒI DƯỠNG CÁN BỘ
QUẢN LÍ TRƯỜNG PHỔ THÔNG THEO KHUNG NĂNG LỰC NGHỀ
NGHIỆP ....................................................................................................... 148
5.1. Khảo nghiệm đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông theo khung năng lực nghề nghiệp ....................................................... 148
5.1.1. Giới thiệu về khảo nghiệm .................................................................. 148
vi


5.1.2. Tiến hành đánh giá .............................................................................. 151
5.1.3. Kết quả đánh giá ................................................................................. 153
5.2. Hoàn chỉnh khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo năng lực nghề nghiệp ........................................................... 171
5.3. Đề xuất cách sử dụng khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ
quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ........................ 174
5.3.1. Mục tiêu .............................................................................................. 174
5.3.2. Quy trình ............................................................................................. 174
5.3.3. Thời điểm tiến hành đánh giá ............................................................. 178
5.3.4. Cách sử dụng khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp ............................................... 180
Tiểu kết chương 5........................................................................................ 197
KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ........................................................................ 198
1. Kết luận ..................................................................................................... 198
2. Kiến nghị ................................................................................................... 201
DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ .................. 204
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 205
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 215

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Khung năng lực Hiệu trưởng/ phó Hiệu trưởng trường Đại học .... 24
Bảng 2.1. Chuẩn Hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông (Bộ giáo dục và Đào
tạo, 2018) ........................................................................................................ 49
Bảng 2.2. Mối quan hệ giữa vai trò và năng lực của Hiệu trưởng trường phổ
thông ............................................................................................................... 78
Bảng 2.3. Khung chương trình chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2012) .................................................... 81
Bảng 4.1. Các Chuẩn năng lực người cán bộ quản lí trường phổ thông ....... 114
Bảng 4.2. Tiêu chí về năng lực nghề nghiệp Hiệu trưởng trường phổ thông 116
Bảng 4.3. So sánh tiêu chí khung năng lực đề xuất và Chuẩn Hiệu trưởng
trường phổ thông ........................................................................................... 117
Bảng 4.4. Các chuẩn đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ................................................ 125
Bảng 4.5. So sánh khung năng lực xây dựng với Chương trình 382 ............ 126
Bảng 4.6. Đề xuất tiêu chí về đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp ............................................... 130
Bảng 4.7. Bảng tổng hợp mẫu nghiên cứu .................................................... 133
Bảng 4.8. Thang đánh giá khung năng lực và khung đánh giá chương trình ... 133
Bảng 4.9. Bảng tổng hợp số lượng phiếu hỏi cho các đối tượng .................. 133
Bảng 4.10. Hệ số Cronbach’s Alpha khung năng lực nghề nghiệp .............. 135
Bảng 4.11. Hệ số Cronbach’s Alpha khung đánh giá chương trình bồi dưỡng
cán bộ quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ............. 135

viii


Bảng 4.12. Kết quả phân tích thống kê mô tả của thành phần về khung năng

lực người quản lí trường phổ thông trong bối cảnh hiện nay ....................... 137
Bảng 4.13. Kết quả phân tích thống kê mô tả các thành phần của khung đánh
giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo năng lực
nghề nghiệp ................................................................................................... 139
Bảng 4.14. Bảng điều chỉnh các tiêu chí khung năng lực nghề nghiệp ........ 140
Bảng 4.15. Khung năng lực nghề nghiệp người Hiệu trưởng trường phổ
thông ............................................................................................................. 141
Bảng 4.16. Bảng điều chỉnh các tiêu chí khung đánh giá chương trình bồi
dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp . 142
Bảng 4.17. Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông theo năng lực nghề nghiệp .................................................................. 143
Bảng 5.1. Thang đánh giá về năng lực người tham gia chương trình bồi dưỡng 150
Bảng 5.2. Thang đánh giá tiêu chí chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông theo khung năng lực ......................................................... 150
Bảng 5.3. Mẫu khảo sát về năng lực người học tự đánh giá trước khi tham gia
chương trình .................................................................................................. 151
Bảng 5.4. Mẫu khảo sát về năng lực để học viên tham gia khóa học tự đánh
giá sau khi tham gia chương trình ................................................................. 152
Bảng 5.5. Độ tin cậy, độ giá trị thang đo năng lực người cán bộ quản lí trường
phổ thông (trước khi tham gia chương trình) ................................................ 152
Bảng 5.6. Đánh giá độ tin cậy, độ giá trị thang đo năng lực (sau khi tham gia
chương trình) và thang đo đánh giá chương trình......................................... 153
Bảng 5.7. Kết quả đánh giá của học viên về mục tiêu chương trình bồi dưỡng
cán bộ quản lí trường phổ thông ................................................................... 154

ix


Bảng 5.8. Đánh giá của học viên về nội dung, cấu trúc chương trình bồi
dưỡng đảm bảo phát triển được các năng lực thành phần theo khung năng lực

nghề nghiệp: .................................................................................................. 159
Bảng 5.9. Đánh giá của học viên về hoạt động bồi dưỡng ........................... 162
Bảng 5.10. Đánh giá của học viên về kết quả bồi dưỡng ............................. 167
Bảng 5.11. Kiểm định trung bình tổng thể năng lực trước sau với Paired –
Sample T-Test ............................................................................................... 170
Bảng 5.12. Hoàn thiện khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp .................................... 173
Bảng 5.13. Lập kế hoạch đánh giá chương trình .......................................... 175

x


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 1.1. Mô hình năng lực lãnh đạo (McClelland D., 1973) ........................ 14
Hình 1.2. Mô hình năng lực (Northouse, P. 2004) ......................................... 15
Hình 1.3. Mô hình năng lực toàn cầu (OECD, 2016) ..................................... 16
Hình 1.4. Mô hình tảng băng về cấu trúc năng lực (Bộ Bộ Giáo dục và Đào
tạo, 2014) ........................................................................................................ 16
Hình 1.5. Mô hình cấu trúc năng lực thực hiện (Tổng cục dạy nghề, 2015) .. 17
Hình 1.6. Mô hình bốn năng lực thành phần (Nguyễn Thị Mỹ Lộc, 2015) .... 17
Hình 1.7. Cấu trúc khung năng lực (Ngô Quý Nhâm, 2015) .......................... 18
Hình 1.8. Sơ đồ cấu trúc năng lực (Đặng Tự Ân, 2015) ................................. 18
Hình 1.9. Khung năng lực lãnh đạo, quản lí khu vực hành chính công Việt
Nam (Lê Quân, 2016) ..................................................................................... 19
Hình 1.10. Mô hình ba năng lực cơ bản của người quản lí giáo dục (Nguyễn
Lộc, 2014) ....................................................................................................... 23
Hình 1.11. Mô hình năng lực Hiệu trưởng trường phổ thông (Đặng Thị Thanh
Huyền, 2018)................................................................................................... 24
Hình 2.1. Mô hình lí thuyết chương trình (Weiss,1981)................................. 51

Hình 2.2. Mô hình lí thuyết chương trình (W.K. Kellogg Foundation, 2004) 51
Hình 2.3. Mô hình lí thuyết về sự thay đổi chương trình (Milwaukee Public
School, 2014) .................................................................................................. 53
Hình 2.4. Mô hình phát triển năng lực lãnh đạo của người tham gia khóa học
và nâng cao kết quả đầu ra (AITSL, 2015) ..................................................... 53
Hình 2.5. Mô hình đánh giá chương trình (Tác giả) ....................................... 54
Hình 2.6. Mô hình đánh giá Guskey (Guskey, 2002) ..................................... 56
xi


Hình 2.7. Mô hình đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông (Tác giả) ......................................................................................... 63
Hình 2.8. Mối quan hệ giữa khung năng lực nghề nghiệp với chương trình bồi
dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông và đánh giá chương trình bồi dưỡng
cán bộ quản lí trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp .......................... 64
Hình 2.9. Mô hình vai trò và chức năng quản lí theo khung các giá trị cạnh
tranh (Robert E. Quinn và một số tác giả, 2002) ............................................ 71
Hình 2.10. Vai trò của người Hiệu trưởng trường phổ thông ......................... 74
Hình 2.11. Mô hình nghiên cứu khung năng lực nghề nghiệp Hiệu trưởng
trường phổ thông ............................................................................................ 77
Hình 3.1. Sơ đồ quy trình tổ chức nghiên cứu đề tài ...................................... 91
Hình 3.2. Quy trình thiết kế khung năng lực nghề nghiệp người Hiệu trưởng
trường phổ thông trước bối cảnh hiện nay ...................................................... 99
Hình 3.3. Quan điểm tiếp cận xây dựng khung đánh giá chương trình bồi
dưỡng ............................................................................................................ 106
Hình 3.4. Quy trình thiết kế khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ
quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ........................ 108
Hình 4.1. Khung lí thuyết đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp .................................... 121
Hình 4.2. Sơ đồ biểu diễn ý kiến đánh giá về năng lực nghề nghiệp............ 137

Hình 4.3. Sơ đồ biểu diễn ý kiến đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ
quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp ........................ 138
Hình 5.1. Biểu đồ đánh giá về mục tiêu chương trình bồi dưỡng hướng tới
phát triển năng lực nghề nghiệp .................................................................... 157

xii


Hình 5.2. Biểu đồ đánh giá nội dung, cấu trúc chương trình bồi dưỡng đảm
bảo phát triển được các năng lực thành phần theo khung năng lực nghề
nghiệp ........................................................................................................... 161
Hình 5.3. Biểu đồ đánh giá hoạt động bồi dưỡng ......................................... 166
Hình 5.4. Biểu đồ đánh giá tiêu chí kết quả bồi dưỡng dựa trên năng lực thực
hiện của người được bồi dưỡng. ................................................................... 169
Hình 5.5. Quy trình đánh giá chương trình bồi dưỡng ................................. 175
Hình 5.6. Thời điểm sử dụng khung đánh giá .............................................. 179

xiii


DANH MỤC CÁC HỘP
Hộp 4.1. Phỏng vấn chuyên gia về năng lực nghề nghiệp ............................ 114
Hộp 4.2. Ý kiến của chuyên gia về những năng lực cần thiết của người cán bộ
quản lí trước bối cảnh hiện nay ..................................................................... 115
Hộp 4.3. Ý kiến của giảng viên về đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ
quản lí trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp ................................... 124
Hộp 4.4. Ý kiến của cán bộ quản lí về đánh giá chương trình bồi dưỡng cán
bộ quản lí trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp .............................. 124
Hộp 5.1. Phỏng vấn học viên về tiêu chí mục tiêu chương trình cụ thể, rõ ràng 155
Hộp 5.2. Phỏng vấn giảng viên về tiêu chí mục tiêu chương trình ............... 155

Hộp 5.3. Phỏng vấn học viên về tiêu chí mục tiêu chương trình xác định các
năng lực thích ứng, đổi mới, sáng tạo phù hợp với yêu cầu đổi mới và hội
nhập giáo dục ................................................................................................ 156
Hộp 5.4. Phỏng vấn giảng viên về tiêu chí mục tiêu chương trình xác định các
năng lực thích ứng, đổi mới, sáng tạo phù hợp với yêu cầu đổi mới và hội
nhập giáo dục ................................................................................................ 156
Hộp 5.5. Phỏng vấn nhóm học viên về tiêu chí mục tiêu chương trình đáp ứng
nhu cầu học tập nhằm phát triển được năng lực nghề nghiệp của người học
....................................................................................................................... 157
Hộp 5.6. Phỏng vấn học viên về nội dung và cấu trúc chương trình ............ 159
Hộp 5.7. Phỏng vấn giảng viên về nội dung và cấu trúc chương trình ......... 160
Hộp 5.8. Phỏng vấn học viên về tiêu chí số lượng các chuyên đề phù hợp, gắn
kết với nhau và mức độ đóng góp vào việc hình thành các năng lực theo
khung năng lực nghề nghiệp được xác định rõ ràng. .................................... 160
Hộp 5.9. Phỏng vấn cán bộ quản lí về tiêu chí và quy trình lựa chọn người học
....................................................................................................................... 163
xiv


Hộp 5.10. Phỏng vấn học viên về tiêu chí Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập ........................................................................................................... 164
Hộp 5.11. Phỏng vấn giảng viên về nội dung kiểm tra, đánh giá ................. 164
Hộp 5.12. Phỏng vấn học viên về phương pháp kiểm tra kết quả học tập.... 165
Hộp 5.13. Phỏng vấn nhóm học viên về kết quả đánh giá được công bố công
khai, kịp thời ................................................................................................. 165
Hộp 5.14. Ý kiến của cựu học viên sau khi học xong chương trình bồi dưỡng .. 167
Hộp 5.15. Ý kiến của cựu học viên về vận dụng năng lực vào thực tiễn ..... 168
Hộp 5.16. Ý kiến của quản lí cơ sở cử người học tham gia chương trình .... 168

xv

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thế giới toàn cầu hóa và hội nhập đang chịu sự tác động mạnh mẽ của
cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Cách mạng công nghiệp 4.0). Cuộc
cách mạng này, với sự tận dụng triệt để sức mạnh lan tỏa của số hóa và công
nghệ thông tin, đang làm biến đổi nhanh chóng và sâu sắc trong hầu hết các
lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội ở từng quốc gia. Cuộc cách mạng này, đang
tạo ra những khác biệt thực sự trong các hoạt động của con người và đang
từng bước làm thay đổi căn bản diện mạo của nền sản xuất thế giới. Nếu
những cuộc cách mạng công nghiệp trước đã đưa loài người bước vào một
giai đoạn mới của văn minh nhân loại, đó là nền văn minh công nghiệp thì giờ
đây, cách mạng công nghiệp 4.0 đang đưa thế giới bước vào nền văn minh tột
đỉnh: nền văn minh của trí tuệ nhân tạo. Bối cảnh mới của thời đại đòi hỏi
giáo dục của mỗi quốc gia phải đào tạo ra được các thế hệ tương lai, những
công dân toàn cầu có năng lực thích ứng cao với mọi biến động của thời cuộc.
Để đáp ứng các yêu cầu đó, Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới giáo
dục Việt Nam đã xác định những vai trò, nhiệm vụ mới của người Hiệu
trưởng [3]: Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức
sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; Chuyển phát triển
giáo dục và đào tạo từ chủ yếu theo số lượng sang chú trọng chất lượng và
hiệu quả; Đổi mới căn bản công tác quản lí giáo dục; Thực hiện chuẩn hóa đội
ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo; Tăng quyền tự chủ và tự
chịu trách nhiệm v.v.
Như vậy, vai trò của người Hiệu trưởng hiện nay là rất lớn, ngày càng
phải giải quyết nhiều nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, khác với trước. Hiệu
trưởng không chỉ đơn thuần với việc quản lí giáo viên, nhân viên, quản lí học
sinh, quản lí các hoạt động giáo dục, quản lí tài chính, tài sản của nhà trường
nhằm tổ chức thực hiện tốt kế hoạch nhiệm vụ của mỗi năm học như trong

Điều lệ trường trung học đã quy định. Mục tiêu phát triển toàn diện năng lực
1


và phẩm chất người học hiện nay đã đặt ra yêu cầu đối với người cán bộ quản
lí nhà trường trong giai đoạn mới cần phải có những năng lực mới.
Tuy nhiên, đánh giá về thực trạng năng lực của người cán bộ quản lí
nhà trường hiện nay, Nghị quyết số 29-NQ/TW cũng đã chỉ ra nhiều hạn chế
[3]: “Quản lí giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán
bộ quản lí giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; Một bộ phận
chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm
chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp”. Cần thấy rằng phát triển đội ngũ, đặc biệt
là đội ngũ lãnh đạo là một quá trình liên tục trong sự nghiệp phát triển giáo
dục. Quá trình này phải thông qua các công việc thực tiễn hoặc tham gia vào
các chương trình tư vấn, huấn luyện, đào tạo bài bản. Tuy vậy, hiện nay hầu
như không có các chương trình học tập chuyên nghiệp hiệu quả để chuẩn bị
cho các Hiệu trưởng hoàn thành trách nhiệm công việc theo các yêu cầu mới.
Trong những năm qua, để đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa đội ngũ quản lí,
lãnh đạo nhà trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chương trình bồi
dưỡng cán bộ quản lí giáo dục theo Quyết định số 382/QĐ-BGDĐT ngày
20/01/2012 (gọi tắt là Chương trình 382). Chương trình này cho đến nay đã
đem lại một số thành quả nhất định, nhưng cũng đã bộc lộ một số hạn chế
trong quá trình thực hiện: “Chương trình đào tạo, bồi dưỡng chưa theo hướng
“thực học, thực nghiệp”, chưa tạo cơ hội để phát triển năng lực theo yêu cầu
của chuẩn nghề nghiệp, phương pháp, hình thức tổ chức đánh giá kết quả học
tập chậm đổi mới, chưa giúp người học vận dụng tri thức vào việc giải quyết
các vấn đề của thực tiễn giáo dục”[31, tr.16]. Một trong những nguyên nhân
của tình trạng này là: mặc dù Chương trình 382 đã được ban hành và triển
khai khá lâu, nhưng cho đến nay vẫn chưa có những nghiên cứu thực hiện
đánh giá kết quả chương trình một cách chặt chẽ, rõ ràng, gắn với thực tiễn

năng lực nghề nghiệp, hoặc có đề cập đến việc đánh giá chương trình bồi
dưỡng nhưng chưa đưa ra được khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán
bộ quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp. Ngày 29 tháng
12 năm 2017, Bộ Nội vụ đã ban hành Thông tư số 10/2017/TT-BNV Quy
2


định về đánh giá chất lượng bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức nhằm
hướng dẫn thực hiện Nghị định số 101/2017/NĐ-CP ngày 01 tháng 9 năm
2017 của Chính phủ về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức [20].
Trong đó chương trình bồi dưỡng được xem là một trong 6 đối tượng đánh giá
với các tiêu chí đánh giá về tính khoa học, tính phù hợp, tính cân đối, tính ứng
dụng của chương trình. Tuy nhiên, đây là văn bản hướng dẫn đánh giá chung
cho chất lượng đào tạo, bồi dưỡng, không dành riêng cho đánh giá chương
trình; Hơn nữa, đây là văn bản hướng dẫn chung cho các loại chương trình,
không chỉ riêng cho chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí giáo dục.
Như vậy, để công tác bồi dưỡng cán bộ quản lí giáo dục thật sự giúp
nâng cao được năng lực quản lí, lãnh đạo nhà trường trong giai đoạn hiện nay,
tác giả thiết nghĩ, trước hết cần phải đánh giá được chương trình bồi dưỡng
cán bộ quản lí trường phổ thông một cách khoa học, phù hợp theo khung năng
lực nghề nghiệp. Qua đó làm căn cứ để đề xuất những điều chỉnh bổ sung,
nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của chương trình này.
Chúng ta không thể đầu tư rất lớn vào việc xây dựng, ban hành và triển
khai thực hiện một chương trình mà không có cam kết đánh giá về tính hiệu
quả của nó. Trong thực tế, có thể có một sự khác biệt đáng kể giữa những
người Hiệu trưởng đã qua đào tạo, bồi dưỡng với những người Hiệu trưởng
chưa qua đào tạo, bồi dưỡng; Có sự khác biệt giữa những người Hiệu trưởng
đã được đào tạo, bồi dưỡng với những người được đào tạo, bồi dưỡng để
chuẩn bị trở thành Hiệu trưởng. Đó chính là hiệu quả của chương trình mà
chúng ta cần phải đánh giá được.

Đây là những lí do để nghiên cứu sinh lựa chọn đề tài luận án: Xây
dựng khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông ở Việt Nam theo khung năng lực nghề nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng, thử nghiệm, hoàn chỉnh và đề xuất cách sử dụng khung đánh
giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông ở Việt Nam theo
khung năng lực nghề nghiệp.
3


3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu hệ thống hoá cơ sở lí luận liên quan về năng lực, khung
năng lực người lãnh đạo, người cán bộ quản lí trường phổ thông trong bối
cảnh hiện nay và đánh giá chương trình, đánh giá chương trình bồi dưỡng cán
bộ quản lí trường phổ thông, tìm ra mối quan hệ giữa chương trình bồi dưỡng
và khung năng lực nghề nghiệp, xác định cách tiếp cận nghiên cứu.
- Đề xuất khung năng lực nghề nghiệp của cán bộ quản lí trường phổ
thông trong bối cảnh hiện nay, làm cơ sở để xây dựng khung đánh giá chương
trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông.
- Đề xuất khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí
trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp.
- Khảo nghiệm và hoàn thiện khung đánh giá chương trình bồi dưỡng
cán bộ quản lí trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp.
- Hướng dẫn sử dụng khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ
quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề nghiệp.
4. Câu hỏi nghiên cứu
1) Khung năng lực nghề nghiệp của người cán bộ quản lí trường phổ
thông ở Việt Nam trước bối cảnh hiện nay gồm những chuẩn, tiêu chí năng
lực gì?
2) Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ

thông ở Việt Nam theo khung năng lực nghề nghiệp cần có những chuẩn, tiêu
chí gì? Khung này cần được thử nghiệm, hoàn chỉnh và áp dụng trong thực tế
như thế nào?
5. Giả thuyết khoa học
1. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, nếu xây dựng được khung
năng lực nghề nghiệp của người cán bộ quản lí trường phổ thông gồm những
chuẩn, tiêu chí về năng lực thì sẽ xây dựng được chương trình bồi dưỡng cán

4


bộ quản lí trường phổ thông giúp phát triển năng lực nghề nghiệp người cán bộ
quản lí.
2. Khi đã có chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông,
nếu nghiên cứu xây dựng, thử nghiệm và hoàn chỉnh được khung đánh giá
chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông ở Việt Nam dựa trên
khung năng lực nghề nghiệp có sự cập nhật những yếu tố đổi mới trong giáo
dục phổ thông hiện nay thì chúng ta sẽ có khung đánh giá chương trình bồi
dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo năng lực nghề nghiệp gồm những
chuẩn, tiêu chí đảm bảo được tính khoa học, độ tin cậy, giá trị, chính xác để
đánh giá khách quan chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông.
6. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán
bộ quản lí trường phổ thông ở Việt Nam theo khung năng lực nghề nghiệp.
- Khách thể nghiên cứu: Chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường
phổ thông ở Việt Nam.
7. Phạm vi giới hạn đề tài
- Về nội dung nghiên cứu:
Hiện nay, chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông
gồm: Chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông (Chương trình

382); Chương trình bồi dưỡng thường xuyên (theo Thông tư 18/2019/TTBGDĐT);... Tuy nhiên, luận án chỉ tập trung nghiên cứu Chương trình 382, vì
đây là chương trình cấp chứng chỉ nghề nghiệp. Những chương trình khác
nhằm bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lí trường phổ thông, nên
không thuộc đối tượng nghiên cứu của đề tài.
Luận án cũng giới hạn đối tượng được nói đến trong khái niệm cán bộ
quản lí trường phổ thông chính là Hiệu trưởng vì đối tượng của các chương
trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông hiện nay chủ yếu là Hiệu
trưởng, Phó Hiệu trưởng, cán bộ quy hoạch nguồn để trở thành Hiệu trưởng.

5


- Về đối tượng điều tra:
Cán bộ quản lí trường phổ thông (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng) đã hoặc
đang tham gia chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông; Cán bộ
quy hoạch nguồn là các học viên tham gia chương trình bồi dưỡng cán bộ quản
lí trường phổ thông; Giảng viên tham gia giảng dạy chương trình bồi dưỡng cán
bộ quản lí trường phổ thông.
- Về không gian: Do điều kiện có hạn, luận án chọn đối tượng điều tra
là cán bộ quản lí trường phổ thông đến từ các tỉnh thành phía Nam: Tp.HCM,
Tiền Giang, Trà Vinh, Bạc Liêu, Đồng Nai, Đăk Nông, KonTum. Các cơ sở
bồi dưỡng cán bộ quản lí giáo dục gồm Trường Cán bộ Quản lí Giáo dục
Tp.HCM, Học viện Quản lí Giáo dục (Hà Nội).
-Về thời gian: Luận án được thực hiện từ năm 2015 đến 2019. Thời
gian tiến hành khảo sát, thu thập số liệu của luận án được thực hiện trong năm
học 2017-2018.
-Về tổ chức thực nghiệm: Luận án giới hạn tổ chức thực nghiệm khung
đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo khung
năng lực nghề nghiệp trên 4 lớp bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông
trong năm học 2017 – 2018. Đối tượng tham gia thực nghiệm là học viên, cán

bộ quản lí trường phổ thông của các lớp cán bộ quản lí trường phổ thông
thuộc TP. Hồ Chí Minh, Kon Tum, Bạc Liêu, Tiền Giang (đại diện cho khu
vực Thành phố lớn, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long); Giảng viên
giảng dạy các lớp nói trên và cựu học viên đã hoàn thành chương trình bồi
dưỡng lớp cán bộ quản lí trường phổ thông Tp.HCM; Cán bộ quản lí của cơ
sở bồi dưỡng (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, trưởng Khoa/Bộ môn) Trường
Cán bộ quản lí Giáo dục TP. Hồ Chí Minh.
8. Những luận điểm cần bảo vệ
- Để quản trị hiệu quả nhà trường phổ thông trong bối cảnh hiện nay,
người cán bộ quản lí trường phổ thông không chỉ là người quản lí, điều hành
những công việc được định sẵn. Hiệu trưởng có thêm nhiều vai trò mới: là
6


nhà lãnh đạo, nhà chuyên môn, nhà điều phối, người đại diện, nhà tư vấn,
người thích ứng, đổi mới,... Vì thế, Hiệu trưởng cần có một năng lực tổng thể
bao gồm: Năng lực quản trị nhà trường; Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ;
Năng lực xây dựng môi trường; Năng lực phát triển các quan hệ; Năng lực
quản lí bản thân; Năng lực thích ứng, đổi mới, sáng tạo.
- Chương trình 382 đã được ban hành và triển khai khá lâu, nhưng cho
đến nay vẫn chưa có những nghiên cứu thực hiện đánh giá kết quả chương
trình một cách chặt chẽ, rõ ràng, gắn với thực tiễn năng lực nghề nghiệp. Việc
đánh giá chương trình chưa có các tiêu chí phù hợp, phương pháp đánh giá
chưa hiệu quả, không xác định được năng lực đầu ra và khả năng ứng dụng
các kiến thức, kĩ năng được học vào trong thực tiễn. Cần đổi mới đánh giá
chương trình bồi dưỡng theo khung năng lực nghề nghiệp.
- Đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông
theo khung năng lực nghề nghiệp là cần thiết, để xác định được giá trị của
chương trình. Qua đó giúp phát triển năng lực của người tham gia, đáp ứng
Chuẩn nghề nghiệp và phát triển chương trình bồi dưỡng, nhằm nâng cao chất

lượng bồi dưỡng.
- Khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ
thông theo năng lực nghề nghiệp phải đảm bảo đầy đủ các tiêu chí đánh giá
đầu vào (mục tiêu chương trình, nội dung cấu trúc chương trình), quá trình
bồi dưỡng, kết quả đầu ra và năng lực thực hiện của người học sau khi tham
gia khóa bồi dưỡng. Các tiêu chí có tính khả thi và hiệu quả cao, được bổ
sung, hoàn chỉnh thông qua kết quả khảo nghiệm.
9. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
9.1. Phương pháp luận
Luận án tiếp cận nghiên cứu theo quan điểm hệ thống, logic - lịch sử và
thực tiễn. Đây là những cách nhìn biện chứng về đối tượng nghiên cứu để có
được nhận định toàn diện, sâu sắc về vấn đề nghiên cứu.

7


- Tiếp cận hệ thống xem xét việc đánh giá chương trình bồi dưỡng
trong mối liên hệ với các nhân tố của quá trình bồi dưỡng như: người học,
người dạy, mục tiêu, phương pháp,… Luận án cũng đặt đối tượng nghiên cứu
là việc đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lí nhà trường trong mối
tương quan với các năng lực của người cán bộ quản lí, với việc đáp ứng các
yêu cầu của thực tiễn đổi mới quản lí giáo dục hiện nay.
- Tiếp cận lôgic – lịch sử xem xét các vấn đề trong quá trình phát triển
nội tại, khách quan, đồng thời đặt trong quá trình diễn tiến qua các hoạt động
trong quản lí nhà trường.
- Tiếp cận thực tiễn, để thử nghiệm đánh giá chương trình bồi dưỡng,
để đề xuất hoàn thiện khung năng lực nghề nghiệp và khung đánh giá chương
trình bồi dưỡng cán bộ quản lí trường phổ thông theo khung năng lực nghề
nghiệp.
9.2. Phương pháp nghiên cứu

- Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Luận án sử dụng các
phương pháp như: Phân tích và tổng hợp, so sánh - đối chiếu, mô hình hóa,…
Để tìm hiểu các công trình nghiên cứu về năng lực, khung năng lực lãnh đạo,
khung năng lực cán bộ quản lí trường phổ thông, kinh nghiệm xây dựng
khung năng lực người cán bộ quản lí giáo dục một số quốc gia tiên tiến trên
thế giới; lí thuyết về chương trình, phương pháp tiếp cận đánh giá chương
trình bồi dưỡng cán bộ quản lí, nội dung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán
bộ quản lí giáo dục, mối quan hệ giữa chương trình bồi dưỡng và khung năng
lực nghề nghiệp...; Từ đó rút ra kết luận khái quát làm cơ sở lí luận cho đề tài.
Nghiên cứu các chủ trương, quyết định của Nhà nước, Bộ, ngành có
liên quan đến công tác bồi dưỡng cán bộ quản lí giáo dục. Nghiên cứu, kế
thừa từ một số mô hình, công cụ đánh giá chương trình đào tạo của một số tác
giả làm cơ sở xây dựng khung đánh giá chương trình bồi dưỡng cán bộ quản
lí giáo dục trường phổ thông; đồng thời để đúc kết, đưa ra một số luận điểm
của tác giả trong quá trình nghiên cứu đề tài.

8