Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước cách mạng : Luận văn ThS. Văn học: 60 22 34

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

VŨ THỊ ĐÀO

THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI
NGUYỄN TUÂN TRƯỚC CÁCH MẠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Hà Nội - 2010


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

VŨ THỊ ĐÀO

THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI
NGUYỄN TUÂN TRƯỚC CÁCH MẠNG

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Hà Văn Đức

Hà Nội - 2010

Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU……………………………………………………………..3
1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………...…3
2. Lịch sử vấn đề………………………………………………………….…..4
3. Mục đích nghiên cứu……………………………………….…………......17
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi khảo sát………………………….……17
5. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………….……18
6. Bố cục của luận văn………………………………………………………19
PHẦN NỘI DUNG……………………………………………………...….20
Chương 1: Quan niệm nghệ thuật về con người của Nguyễn Tuân…………20
1.1. Vài nét về con người Nguyễn Tuân…………………………………….20
1.1.1. Tiểu sử…………………………………………...……………………20
1.1.2. Con người……………………………………………………………..22
1.2. Sự nghiệp văn học của Nguyễn Tuân…………………………………...24
1.2.1. Trước Cách mạng……………………………………………………..24
1.2.2. Sau Cách mạng………………………………………………………..26
1.3. Quan niệm nghệ thuật về con người của Nguyễn Tuân……………...…27
1.3.1. Một số vấn đề lí luận………………………………………………….27
1.3.2. Quan niệm nghệ thuật về con người của Nguyễn Tuân ……………...32
Chương 2: Các kiểu nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng
2.1. Kiểu nhân vật tài hoa nghệ sỹ của một thời vang bóng……………...….42
2.2. Kiểu nhân vật lãng tử giang hồ, xê dịch……………………………...…54
1


Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

2.3. Kiểu nhân vật đi tìm thú vui ở cuộc sống trụy lạc…………………..…..63
2.4. Kiểu nhân vật kỳ ảo……………………………………………………..66
Chương 3: Những phương thức nghệ thuật thể hiện nhân vật của Nguyễn
Tuân…………………………………………………………………….……75
3.1. Cách tiếp cận con người ở phương diện tài hoa nghệ sỹ………………..75
3.1.1. Miêu tả ngoại hình………………………………………………...…..77
3.1.2. Miêu tả hành động…………………………………………………….80
3.1.3. Biểu hiện nội tâm………………………………………………..……82
3.2. Các thủ pháp nghệ thuật chủ yếu………………………………………..85
3.2.1. Sử dụng thủ pháp nghệ thuật tương phản, đối lập………………….…85
3.2.2. Thủ pháp lý tưởng hóa, phi thường hóa nhân vật……………………..88
3.2.3. Thủ pháp so sánh liên tưởng đầy chất thơ và chất triết lý…� quan niệm truyền thống. Cái đẹp đối với ông không nhât thiết
phải gắn với cái hài hòa, cái thiện ác ở đời. Nguyễn Tuân yêu thích những vẻ
đẹp phi thường, tuyệt đỉnh, những gam màu sắc, đậm, gắt… Chính quan niệm
độc đáo và cách thức khám phá mới mẻ, tư duy hiện đại đã khiến cho tác
phẩm của ông có một vị trí riêng, không ai thay thế được.
3. Nguyễn Tuân đã hình tượng hóa quan niệm của mình bằng một hệ
thống nhân vật với bốn loại chính: nhân vật tài hoa nghệ sỹ của một thời vang
bóng, nhân vật lãng tử, giang hồ xê dịch, nhân vật tìm thú vui trong cuộc sống
trụy lạc, nhân vật kỳ quái. Mỗi kiểu loại nhân vật của ông đều có những đặc
điểm độc đáo riêng so với các nhân vật của các nhà văn khác trước đó và
cùng thời. Nhân vật của Nguyễn Tuân mang đậm dấu ấn cá tính của chính
ông. Mà cá tính của ông là “độc đáo vô song”, không để cho ai có thể bắt
chước được. Nguyễn Tuân đã có đóng góp đáng kể cho sự hiện đại hóa nền
111


Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

văn học bởi sự phát triển của mỗi nền văn học xét cho cùng chính là sự

chuyển đổi của các loại hình tác giả, loại hình nhân vật.
4. Để xây dựng thành công các nhân vật của mình, Nguyễn Tuân đã kết
hợp linh hoạt và sáng tạo các phương thức, biện pháp, thủ pháp nghệ thuật.
Ông thường miêu tả ngoại hình, hành động, tâm lý nhân vật theo cách riêng
nhằm làm tô đậm vẻ tài hoa, nghệ sỹ của họ. Nhân vật của Nguyễn Tuân được
đặt trong một môi trường văn hóa điển hình. Các thủ pháp tương phản, lý
tưởng hóa, phi thường hóa nhân vật, so sánh, liên tưởng giàu chất thơ và chất
triết lý được Nguyễn Tuân sử dụng phổ biến trong thể hiện nhân vật. Và ông
luôn cho thấy khả năng sử dụng ngôn ngữ bậc thầy của mình với giọng văn
linh hoạt, biến hóa đầy sáng tạo, vừa cổ kính, vừa hiện đại.
5. Thế giới nhân vật của Nguyễn Tuân trước Cách mạng tuy chưa thật
phong phú đông đảo như sau Cách mạng hay như trong tác phẩm của các tác
giả khác. Tuy nhiên giá trị mà tác phẩm của Nguyễn Tuân đọng lại và đóng
góp cho nền văn học đó là nét độc đáo trong cách nhìn nhận con người.
Nguyễn Tuân đã lưu giữ lại trong nền văn học những hình mẫu nhân vật đã và
sẽ “một đi không trở lại”. Đó là những con người “làm sang” cho dân tộc,
khẳng định dân tộc ta không chỉ là một dân tộc anh hùng mà còn rất đỗi tài
hoa, lịch lãm và có tầm văn hóa cao. Tác phẩm văn xuôi của Nguyễn Tuân
trước Cách mạng dù có những đánh giá khác nhau và có số phận khá thăng
trầm nhưng có lẽ là vẫn là phần đặc sắc nhất trong sự nghiệp văn học của
Nguyễn Tuân.

112


Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Bằng (2001), Bốn mươi năm nói láo, Nxb. Văn hóa thông tin, Hà
Nội.

2. M. Bakhin (2003), Lý luận và thi pháp tiểu thuyết (Phạm Vĩnh Cư
tuyển chọn và dịch), Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.
3. Nam Cao (1999), Tuyển tập, tập 2, Nxb Văn học, Hà Nội.
4. Tân Chi (tuyển chọn, biên soạn) (1999), Thạch Lam văn và đời, Nxb
Hà Nội.
5. Nguyễn Dữ (2001), Truyền kỳ mạn lục giải âm, Nxb KHXH, Hà Nội.
6. Phan Cự Đệ tuyển tập (2006) (Lý Hoài Thu tuyển chọn), tập 3, Nxb.
Giáo dục, Hà Nội.
7. Hà Văn Đức (1998), Nguyễn Tuân và quá trình nhận đường trong văn
học của ông, Tạp chí Khoa học (KHXH – ĐHQG Hà Nội), số 2.
8. Hà Văn Đức (2003), Quan điểm thẩm mỹ qua một số hình tượng nghệ
thuật trong của Nguyễn Tuân, Tạp chí Văn học, số 4.
9. Hà Minh Đức (chủ biên) (2003), Lý luận văn học, Nxb Văn học, Hà
Nội, Hà Nội. 30. Hà Văn Đức (1991), Nguyễn Tuân – một bậc thầy về ngôn
ngữ, Tạp chí Khoa học (KHXH – Đại học Quốc gia Hà Nội), số 5.
10. Võ Thị Xuân Hà, Nguyễn Tuân – trái núi cao xanh,vnexpress.net,
Thứ
hai, 05/07/2010, 11:10.
11. Nguyên Hồng – Tế Hanh (1957), Cùng đặt một số vấn đề - phê bình
“Phở” của Nguyễn Tuân, tuần báo Văn số 15 – 1957, tr. 7 – 15.
12. Nguyễn Công Hoan (1943), Thanh đạm, Nxb Đời mới, Hà Nội.
13. Đỗ Đức Hiểu (2000), Thi pháp hiện đại, Nxb. Hội Nhà văn, Hà Nội.
14. M. Khravchenko (1978), Cá tính sáng tạo của nhà văn và sự phát
triển của văn học, Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội.
113


Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

15. Thạch Lam (1999), Truyện ngắn chọn lọc, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.

16. Thạch Lam (2000), Hà Nội băm sáu phố phường, Nxb Văn hóa
thông tin, Hà Nội.
17. Phương Lựu (chủ biên) (1997), Lý luận văn học, Nxb Giáo dục, Hà
Nội.
18. Nguyễn Đăng Mạnh (1991), Nguyễn Tuân bàn về văn học nghệ
thuật, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.
19. Nguyễn Đăng Mạnh (2000), Giáo trình Lịch sử Văn học Việt Nam
1930 – 1945, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
20. Nguyễn Đăng Mạnh (2002), Con đường đi vào thế giới nghệ thuật
của nhà văn, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
21. Nguyễn Thị Thanh Minh (2004), Quan niệm về cái đẹp của Nguyễn
Tuân trong sáng tạo nghệ thuật, Nxb Văn học, Hà Nội.
22. Tôn Thảo Miên (2006), Nguyễn Tuân, dấu ấn của cá tính sáng tạo,
Tạp chí Nghiên cứu văn học, số 2, tr. 79
23. Tôn Thảo Miên (tuyển chọn và giới thiệu) (2007), Nguyễn Tuân về
tác gia và tác phẩm, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
24. E.M. Mêlêtinxki (1976), Thi pháp thần thoại, Mátxcơva.
25. Vương Trí Nhàn, Nguyễn Tuân: Sự biến hóa của cái đẹp,
Thứ Ba 13, Tháng Bảy 2010.
26. Phương Ngân (t.c và b.s) (2000), Nguyễn Tuân – Cây bút tài hoa độc
đáo, Nxb. Văn hóa thông tin, Hà Nội.
27. Nguyễn Thị Ninh (1998), Ngôn từ nghệ thuật trong tùy bút Nguyễn
Tuân, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học sư phạm, Hà Nội.
28. Vũ Ngọc Phan (1994), Nhà văn hiện đại, tập 1, Nxb Văn học, Thành
phố Hồ Chí Minh.

114


Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

29. Hoàng Phê (chủ biên) (2003), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà
Nẵng.
30. Trần Đình Sử, Phương Lựu, Nguyễn Xuân Nam (1987), Lý luận văn
học, tập 2, NXB Giáo dục, Hà Nội.
31. Trần Đình Sử (2002), Thi pháp Truyện Kiều, Nxb. Văn học, Hà Nội.
32. Trần Đình Sử (2006), Giáo trình Dẫn luận thi pháp học, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.
33. Thế Toàn (1957), Tuần báo Văn và con người thời đại, Tạp chí học
tập số 7/1957, tr. 65.
34. Ngô Tất Tố (1997), Lều chõng, Nxb. Văn học, Hà Nội.
35. Nguyễn Tuân (1999), Yêu ngôn, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.
36. Nguyễn Tuân toàn tập (2000) (Nguyễn Đăng Mạnh biên soạn và giới
thiệu), tập 1, Nxb Văn học, Hà Nội.
37. Nguyễn Tuân toàn tập (2000) (Nguyễn Đăng Mạnh biên soạn và giới
thiệu), tập 2, Nxb Văn học, Hà Nội.
38.Nguyễn Tuân toàn tập (2000) (Nguyễn Đăng Mạnh biên soạn và giới
thiệu), tập 3, Nxb Văn học, Hà Nội.
39. Nguyễn Tuân toàn tập (2000) (Nguyễn Đăng Mạnh biên soạn và giới
thiệu), tập 4, Nxb Văn học, Hà Nội.
40. Nguyễn Tuân tuyển tập (2005), (Lữ Huy Nguyên tuyển chọn), tập 1,
Nxb Văn học, Hà Nội.
41. Nguyễn Tuân tuyển tập (2005) (Lữ Huy Nguyên tuyển chọn), tập 2,
Nxb. Văn học, Hà Nội.
42. Nguyễn Tuân truyện ngắn (2006), Nxb Văn học, Hà Nội.
115


Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Tuân trước Cách mạng – Vũ Thị Đào

43. Tạ Tỵ (1996), Nguyễn Tuân và thái độ kẻ sĩ trước Cách mạng qua
tác phẩm Chùa Đàn, Nxb Văn học, Hà Nội.
44. Chu Thiên (2000), Nhà Nho, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội.

116