Tư tưởng nhân dân trong Chiến tranh và hoà bình của L. Tônxtôi : Luận án PTS. Văn học: 62 22 30 01

BQ DAI H9C lì munti ago GHUXSI I6BZ|Y
istfóia 941 H90 1^0-^0 H<^? QUOG GIÀ nk NQI
MOUYtl «RdÓNG LfCI

OAI htoc ^ •';'>'"- ^ J A M A k 9 (

"Td TiIdNfi n a i Dir*
fRoia "ciix£i 1R.AIE lì HÒi i l n r
cu£ LEP TOMTOI
(Lu|a ea pho t i l n s i khoe 1190 agà vàn)
0

TRlfÓNG t>.! hOC TÓ^^e '!<> HANOI J

l ì l^Z - 1983
l


^

if y e
'

L y e

.»•

Lori %a dau

Ixt

3 -! 1^ 0

Jbjgcroi; m^t . - *^ufc t x l a b hlnh tiiffnb "tir t^raag nban dan"
que Ti-Jt .^T: txMyyn ic^ tr.jrw3 Obicn trenta
ve bòr b*inh

ti , 2.5"

Cbacra>^' b e i . - "Nh^m dan ky o i ^ u " : oeii iiing chù J c o
Cut CbiJn txc. nh V6 tjoe b ì n b

26-12.

Cbi^yng bs

, - Nban diin t thuóc do Oue pbcla; t^ie con

35- Ì^Ì

n^LTol

Cbuio'ni? boa : - i^tìiiQ ù:j.a : co* s a cy^ ^.
t b u ^ e t ~ enb hùng ce

.:ÌC1

tieu

Cbircmii? nà% . - s i c e^ng ben v.rng CuC "ttr tutan^ nhf^n
d/.n" (they l ò l . k e t l u a n )

Neiuòn tu IÌ9U t h e » khaó

0
o^o

(^2 - ^3
Ì2.0 -^Zj
^3y.ì4i


3
ÓI

MÓ DiU

1. Tfnb càn t h i e t . Lep I ò n x t o i de de l § i cbo nban dàa
Nga ve nban l o ^ i « j t g i e t e i dò e$ goA jO t ^ p vod nbìeu t b §
l o f i kbéc nbeu : t i l u t b u y e t , t r u y f n nglntki^cb» cbfnb luan»
l y lu^n ngb§ t b u ^ t , nb^t icy, tbuf tir van b9c ve d^c b i f t l à
t i e u t b u y e t - enb bung ce«
Denta g i é agt oe'ch t ò n g quet v ^ t h i e n t e i aeng t%o ^ y ,
M. S6-*13-kbóp nói : "tÒn-*xtoi l e n^t d i n b oeo cbifa a i vuran
t ó i va se kbong b e o g i à Y.xxm tod dir^rc".
I g e y l u e IÒn->xtài oòn s^ng, gilre nbieu kbi$^ buróng
denh g i à kbao nbeu v i ong, Lenin de kblng dj.ab : " L . Tonxtiji
l à t a a gircmg Qhen cbieu cecb nen^ N^e" (l'30d)« Nóircri da v i e t
bang l o § t bài beo b l n b l u a n ve g i à t r i tir taaaa ve sur n g b i ^ p
oue nbà van b à o .
"Le nhs n g b | s i v i d^i - Lenin v i e t - I c n x t O i de m^t
r ò i va niróc Nge trucco cecb m^ng da cblai SoU vào di veng • • •

nburng t r o n g di s i n oue ong a l l ^ i co c e i kbóng c b l « vào d i
veng, co o e i tbu9c ve turcrng l e i . ÌJi san do g i e i ^ p v5 een Sga
don l a y va ngbien cixu n o " .
M§t b} pban quen t r ^ n g t r o n g d i san dò 39 ay l à "tir
tiro^Oig nban dà^;i*, ne ngey tup l u e aod biKrc veo seng t e e nbà
Van d£ kìjàng d^nb.
"Tur tiropng nban dan" obi pboi t o e n b9 seng t e e xuyen
auét ou§c dòd nghf t b u ^ t cye nbà vùn« d^c b i f t n o i b a t ve t ^ p
txung t ó l dlnb e c o oboi l o i t r o n g C b i l n t r s n h ve hòe b ì a h .

e l i birng ve "nbàn d&n Mge ky difu» vd song" a t e e pbam
v i d§i ney l à d i l a ngcd seng nb&t trong hq t b o a g t b e g i o ì
quen va seng t a o oue nbà v a n .


- 4 -

"Tir tuong nban dàn" e(|« Iònxtoi van ludn luòn l à fl9t
l l o h Vkfo ikeng t fuh thcyl a^ nóng boi aà èjicri van bóe Vrm ngh^
t r ( n tbtf g i o ì cung nnur OP Vift Meft co' tbe t l n tbay a do nburng
bài bfo c^n t b i é t ve bo fcb.
Trong li^cb atr ngenh "Tonxtdi b9c"i de co bang l o ^ t e ong
t r l n b lón nbo ngbiin oini ve van de này txén nbicu. pbifcrng
di^Q kbec nbeu» song 4è^ van s e i aei là %^t b^ tbong sta va
aS kbòng beo g i à kbép k£n.
Xu^t pbat t ^ góo d9 ay» ben lu^n an nay co nbie^ vi^
di aau ngbién oiru t^lli quyét vi^n de de d4t re tron cec Kbfa
c§nh tbu^c tinta» nbìs aeng t ó qua t r l n b blnb tbànb» v | n d^ng
t i ^ n lén «cliìng dinb "tur tircmg nb&n d£n" cung ngbf tbu&t bieu
bifn t e e pb&a ve phàn nào pbuKmg bcrong pbat t r l e n sau d o .

^» ^ njgbie tbupc t i e p . de t e i tie^ neu ùaqc ti^hitn ciru
tbau deo cbao ee góp pban g i l i quy^t nblìng van de ve ly luan
va thiro tiSn aan^^^ t e e a Yi^t Ne». Dun^' ve pburcmg di§n kboa
b9o» 4ay cblnb là " c a i cble kboe vàng" cbo pbép nbirng a i suon
sa Otra kbéa pba beo dièu ky di^u trong leu dei n^uy nga tréng
If TSnxtòi, d^c bi^t l à Cbiln trenta ve bòs b l n b . Cbing pbei
PtaSdin nba v^ìn 15 v i e t nói tien^^ - turng aiiuog trung |am oue b^ t i e u tbuyet - ec^ bùng ce t
*
"Trong toen b^ B\f ngbi^p cua Tanxt6i» co the nat di bat
ky mqt tee pbén nào Idnxt5i van l e Tònxtòi» nnimg néu kbòng
co Cbién trenh ve bòe blob t h l TSnxtòi ee tró» tbànta o^t nbà
v i a kbao".
Tuy vay l^cb aur ngbién oiru t e e pb£« v i d^i này van
d^t re beo di^u nfiu tbuan va noi mo ke tur buoi no vìjra ra dod.
0 oac triròmg d^i b9c Ti^t I^em» n9Ì dung gien^ dfy van
h9c nurao agoài» ph?in T6nxtai - nbat l a Chicn treuh va bòe blnb
l à 7i9t trong nbjmg trong tà«i oue cbjro^ag t r l o b . Cbung quanta b$
t i e u tbuyet - enh bung ce cung nbi^ nhà via v i dfi này» bang
l o f t ou§o trenta lu^n» bang l o ^ t van de ve n§i dung ve ngbf
ttau^t v8 cùag pbong ptau» ptajc t^p de dir^c d^t ra fi§t ceco oap
ttaiet» bS fcta vi ly lu^n va tb:jrc t i e p » ca ve phircrng pbep lu^n
ngbién oiru van ta9o» «y ta9c nói xiéng ve Ktaoa ta9C xa b9i nói
obung.


^

^ ^

" C b i l n t r e n h ve hòe b ì n b " cung b i ^ n turcjmg I ò n x t o i
t r o n g H c b ati van ta90 qua kbJr ve bi§n d ^ i vSn t r a n day t f n b
thcri, &^4» d a i boi g l o i n^ìbién Ctjfu gier.g d§y a njrac t e t b e o
dol« t z e o dSi de góp ptaàn nang oeo nèn kboe b9c njoo n b e ,
bo4c f t nbat cung t b e o K\p n m b i t dir^o nbtin^ b i e n dsjng xung
quanta ngònta Tònxtòi b9o" -* s^^t l l n b vifc héx siro hip dan va
oan t b i é t t r o n g dod e i n g vaa bóe n^b^ t h u a t oue t o e n ribaa
lo§i.
t z é n taànta tinta obung t e , l ò o x t ò i d e , dang ve ee con
l e fl§t " b à i b90 v i d ^ i " ntair i n a t ò n if'rangx tìrng nb§n djnta, van
l à " s § t vi^n ben làft Oua cao nbà v i n " nbur Aléoxày Tònxtol
de t d a ^ k i t » van l à fl9t'*nguòa niro*o cbe> iì£i kbòng beo a^a
v o i . Cbung t a se con ìnei nei dan oung nguan njrcyc ay ve obung
t e ciT nga nbup otaura «§t l à n nào t r o n g d a i ninb Uirq^o u^ng t h i
aixac t r o n g veo» tinta k b i l t ve turai s e t dòn t b e " nbir .<. Pédin
h ì n g ce ngqri.
3 . Ljob sir v^^^n de."» Cbiln t r e n h ve hòe blnb vira » a i
x u a t b i § n t z è n v i n dàu de l à a màa xeo dir l u a n còng chung»
nbat l à g i o ì v l n bue V m ngb^ durong ttacd.
Pbai van tit^h^ cbfnb tnon^ t cung ci^ cue cbfnb quyèn
cbuyèn obi -> bceng seng l o Bq txuroc kbu^nb buroi^ t i e n b§ oue
" t ^ tifong nbàn diin" ve xu hutaog t o ceo cue t a o pbap» uà V9I
vàng l a i l i t l i i ca'cb cbé b e i ce b l u :
P . YledeiLXki» s^t oay but t b e li^o dirong tbòd r é u r e o
rang do obi l à n§t " s a b5 l o n bay n ó i dung b a n , l ^ c b sir ta£
l o n vói t i e u t b u y e t t r o n g Ctaiea trenta ve hòe b ì n b " .
N^of l a i taon» H. Streichop d^i d i ^ n cbo xu nirong ot/o
btni de l o n t i e n g k i t t ^ l t
"Qua l à ba ttrac Tòoxtòl da pb^tt a a i làfi l o n l à cnong
1^1 oeo quy t a o n^^bf t h u ^ t : cuon aur b i è n n i é n cua òng da b^c

IQ r o r à n g quan d i l n t r i l t b90 oua Òng; va t r i e t l y cua &ag
I f i oé*? t r a ouun stjr b i é n u i è n cua ò n g " .

Tb$a chf « a i v© seu» k h l Cbiln t r e n h va hòe b l a b da vani
d$i k b l p obàu 2u» v o i v^ t r f l a y lurng bón pbifong» t b I nà K.


- 6 -

Léc&hiep trong cuin "Vè eco t i e u tbuyet cue L. TQnxtol" (\3^^)
van oòn kéu g9l "càn g§t bó tbói ^ung bei ntaàn v§t nòng dan
Kerataep ve éim blob dàn nói cbun^"
I b à i bly g i à ngay ce pbai dàn cbu caob a^ng doi l&p voi
pbai cbfnta ttalag cung to t b e i d$ b^t dòng voi Tònxtòi ve quen
d i l « t r i l t b90 n§n da pbe pben kbòag t i e o l a i .
Ca din Flgkbenop - nbà ly luan mo xft - oung nb^n ttaire
s a i l&tt xKng :
"Tdnxtòi l à ngirod d^i d i | n cbo t&ng l a p quy t§o pbong
k i l n b} phe 6£n ngùi nbln cenb auy vong tàn tq oue g i a i cap
iilnb fià oan tracb cbu ngbie t u ben va t i c nai In néu c u l i cung
trong giao na kbdng tirong".
Tuy xuat pbét tur ntailu goc cq Ktjéo nbeu, tur ceo quen
d l i a d i i d^oh ntaau» nbtmg b&u b i t nbirng l a i denta già t r é n dèu
gléog ntaau oùng tt§t d§ag là otaure ataan rò y ngbIe ca ben cue
"tur ttroug nb&n dàn" «à tao già ds day còng t\n t ò i va kbing
d^ah trong qua t r l n b xay difng b9 t i e u tbuylt * anta bung ca oh
e§ này.
Nbtr v^y ve «4*^ ptanaog pbap luan» rÒ ràng là b9 di rcd
vào kbuynta tamóng cbu quan» phien difa» ttailu c a i x^ln l^cta air
va bi§n otaumg nén b9 kbòag ngàn ng^i pbu nban tao pbas va ptau

nb^n ce Tònxtòi.
Tuy W^f truroc Lenin» oó l e chi co taai nhà ptaè bìnta d&n
tuy là Skebiaepxki va id.kbaildpxki de btroo dau t h i y dirc^ "tur
turong nbàn dan" trong Cbien trenta ve nòe blnb".
Bln tbàn ntaà vàn, aeu ntairog naia tbang nung nnu auy ngbl
cung dà xac d^nta ro ràng i " D I ctao tee phl% óvtqo boàn taao» càn
phei aln yéu tur turong ca bea» cbu yeu trong Chiln trenta ve bòg
blnjj. Ben yéu tir turong nbàn daq" (ITL nbln a§nb).

Cbo d&n nan 1^06, uhàn l e ky ni^Kk lan ttai^ oO ngày siali
Cua ntaa v^n» de chc»ag l § i xu tairoog pban d^og cùe Hga boàag va
g l a l c i p ttalag t r ^ deng t l a caota I d i keo Tunxtòi t r a ve thóa
b l ^ p voi ntaà t b a va nen qi^a cbu» Lcain da a^nta d^n £bing d^oh e
\ " T ò a x t o i l à t l a itiionM jjnlu o a i l u cecb %BÌUC Hga". Xe do» sau ktal


otaà Van tur t r é n Igiroi I f i xeo d^nb v « i t r ò cue Tònxtol vj|
cu8o diu trenta c ' è g i e i olo vS sea i "Tònxtòi de n ó i l é n t i e n g
n ó i oùa t a t oe taàog beo ntaiéu t x i ^ u quàn chung nbàn dàn Nget
v i a da oAa g b e t ntairag dog ctaù cue ou§c a l a g b i ^ a a a y " .
Dimg vurng t r e n quen d i i a duy v ^ t l ^ c b ea va b i ^ n cbimg
v o i caota ntaln t o à n difa» Ngixòl de ctal r ò t
"Cai b i l n ce ntaàa dan» cbuyln d9ng dea t ^ n dey cuog v a i
t a t 06 atarrng a^ y l u duoi va t l t oe aire a^nta Oua no de diri/c ptaaa
\ enb t r o n g ta9c ttauylt oùe T ò n x t ò i " (Tè van b90 ngta^ t t a u | t t r a n g
217)*
D I I v a i Chiln trenta yà hòe bìn>i. Nguòi h i t l a i ce ng^d
ve néu b^t tfnta ntaàn càn oua t e e ptaaa» t r o n g l u e n ó i cbuyèn
voi Oorki.
> Tb§t l à a^t bac v i nban» p b e i ichong ? ui'9t con ngoòi

v i d ^ i I Hhy bqn, dò mai t b ^ t l à a§t ngb§ a l • • • Te bqn oó b i l t
con oó di^ik này ky 1§ n ^ Kbong ? T i | o ky I f l à tzuroc tbod ba
tiroc này» ita obira tbay oó nyt olirai aòn.g ddn chinb con^ nao
éeeqo dJB vào vàn otauong c e " (Te Vii^T t r a n g 'JJA <- inXL nban aitata)
Ktadog ngtai ago g ì ai^e quan d i e a oua Lenin de a a r a a § t
buoo ngo^t b i t sire quan t r o n g kbòng ctaf t r o n g l ^ c b air ngành
ngbién ciru '- l y l u ^ a ve Tònxtòi aà con dirt/c aa xqo^ t r é n n b i è u
llnta rifo ictaoa ta9c xa ta§i ntaur ay ta90» t r i l t bqo» svx 090 v . v . . *
ngót bang t x a a nua
aay t r è a d l t nuróo Nga ve t b I g i o i .
Tur nblrag naa 30 d i n c u l i ntaimg a l a 70 taàu talt oac còng
trlnta ngtalén cmx vS Tonxtdi oung Ctaiea t r e n n ve hòe blnta cbu
y l u dirigo t ^ p t r u n g veo v i f o pb&n t f c b aeng t ó n9i dung t u t u o a g
ngtaf ttau4t diKTi anta aeng quen d i l a oue L e n i n .
Mirai nàa l § i d t y » d^c b i § t t r o n g d^p ky n i ^ a l à n tbir 150
ngày einta (1378) nbà v i a b«»» C b i l n trenta va bòe bìnta cung nbur
oao t a o pb£a oue Tònxtòi durare n g b i é n cJru eau t r é n cec a^t cta&
ylu t
• Cbu de va t b i pbap cue Chiln trenta va bòe bìnta (A. Xburòp
M. t 9 b 9 ) .
•• T ò n x t ò i - ntaà ngta§ a l va t i l u ttauylt "Chien trenta ve bòf
bhyb" ( T . E r a i l Ò p K. I i 6 1 )


- 8 + T i l u t b u y l t " C b i l n trenta ve hoc bìnta" (Jt. j^oBBxàpm
M. 1963)
+ Tònxtòi - nbà ngn^ s i : " C b i l n trenta ve bòe bìnta" (B.
Ktarepctaenkd» ^ . 1963)
4- Kburng v i a de cùe taòe biuta va c b i l n trenta (cuIn Tònxtòi
va t h l g i a i ngày n e y . K. Lòoiundp» M. 1973)

^ HÌnh t b e i t à a l y va ven dà tfnta ntaàn dàn t r o n g t i l u ttauylt
" C b i l n trenta ve bòs bìnl:^" ( c u l a NAgbe^thuat t i ' u t b u y l t 9^e Tòn"*
x t J i . V. OcinòkÒp 1i7!>).
•f- Skf oecta t à n cue Tònxtòi t r o n g t i e u t b u y e t • anta bung ca
" C h i l n trenta va boa bln)t:|" cuón "^ir x u a t b i é n t i e u t b u y l t - enb
bung o e . A. iSiaérin :.:. 1/73)
+ Chiln trenta va bòe b l n b " a nucóc ngoà^ ( T . «.òtuléva u. ^:^7Q)
Ro ràng ùjoi eoli aang quan d i e a cue L e n i n , oeo nbà n g h i e n
ciru oó dieu K:l§n t l a b i e u " t u tirang nban dan" t r o n g Chiift t r e q h
va bòe blnb i maan a g ù JÌ£xHl§t oaob khoa b9c va b i ^ n cbung
iitaSla 1&!& nSi b à t g i à t r ^ v i d^l Oiia t e e phàa ve nói duag oung
atau ngta$ t h u ^ t . Ó nuoc t a , v i ^ e ngtai gii cuu Tònxtòi c h i noi dung
lq± a buao dàu g i o i t b i f u t h à n t h e va a\f ngbifp aeng t e e . Cbfnta
v i v^y» qua lu$n en này, cbung t ò i lìuón là*n nSi b a t a§t a3 n e t
aod xà g i o i nghién ouu T i § t Naa cbua co d i è u k i ^ n di a à u .
4« Pon/t fiQp «) *5 góo i^ l y l u ^ a
Hf ttalag taóa van de " t u tuong ntaàn d à n ) t u oeo t a o ptala
dau t i è n d i n Cbion trenta ve taòe b ì i ^ . a§t qua trlnta v§n d§ng
t r o n g Tdnxtòi ntaà t u tuong va nhà nghf a l .
Neu nhu t r u o o day g i o i abé blnb Nga ntaung n&a 70-^0 oua
ttal ky XIX ctao zì^ng Tònxtòi da t ó r e t i e n taàu b i t ntaat t r o n g
t b I g i o i quen va oc t r o n g saog t a o de d ^ ng9t c b u y l n t u quen
d i l a quy t ^ o aang I f p truònj; nòng d&n g i à t r u o n g ^ b o l o co p b a i
1§1 ptaé phaa "con au t u " Tònxtòi da J^ui^f tlkAÌ.ti ^
tu?
ptau d^Qb a l n b va pbu d^nb t a t ca ntaunj aeng t f o t r u o o dò ttal
g i o i ptaS blnta Xò v i l t b i g a dgi tur s s u L e n i n , bau h i t dau pban
ung I f i bang oaoh cbung alofa nghieng ve a | t l:^ch au • ta§ t b l n g «
nb^ia icnlng d^nb Tònxtòi vSa t r u ó c CGU n h i t quen t b e o dòng " t u
tuóag nbàn dàn" t r é n t ù n ^ t a o ptaln G\Ì t h l

Riéng ben l u ^ n an này» a g u à i v i l t 'iìu5n I s a n o i b ^ t
d i l a a o i aeu day t

i§t


- 9 Dung l à ttal g i o i quen va aaag t e e cua Tònxtòi d u / c bìnta
ttaenh» obuy^n b i l n ' | ^ e o quy l u ^ t pbót t r i e n cue ben ttaàn t a o
g i à gan l i ^ a v o i aif v | a d$ag cua xà ta§i» tuy v^y càn nban . ^ n h
thSa qua t r ì a t a b i ^ a ctauag ohuycn tur lui/ag tbànb ohat oua " t u
tuoog ntaio dàn" da d§t t o i dfnh oao n b a t o jShlfn trenta ve hu^
)i\xix t u t r o n g t o à n b§ ta§ t h i n g hlnh t u ^ a g cue b j t i l u ttauylt eata taung o a .
b) 0 góo dò t b Jc t i ? g - Qua t r l n b g i J n g ù^y vàn h9c I g a
va L. Tònxtòi ban ^0 naoi qua, voi de t e i ci^ t h e này» n g r à i
v i l t auon di aàu n ^ i é a cuu va g i o ì t b i ^ u phàn I b i l 0 | i " C b i l n
trenta ve taòe bìnta" - a§t t h e l o ^ i tigh^ ttau^t co cuy |iò dò a$
co ttae cbua di|ag nbung bel c t n b lieta ti? ròng l o n , r a t oan t h i e t
Coi v o i nca vàn ngta| Yift Me?i b i ^ n d^ì t r o n g v i ^ c phBxi enn» t a l
n i f n n a i ou^c kusng cLieci vi d§i obóntó Wiap va obong ..iy,
e) Kbeo a a t " t u t u a n g uhàn ciàn" c^e T ò n x t ò i , nguai v i l t
3iuon t u góo d§ ttai^'c t i S n ngb^ t n u ^ t 4,4a l i t n voi xe hQi óè l à a
eeng t o boli 8\ic aòii^^ mZaiu l i ^ t b l a vuu^ cut. £^' ngbl^p nhe v4n
hào HgB t r o n g nen van h9c Vi^t iiei» >0 aiT» quii. Cu th* l à ngbién
cuu qua t r i n b Turixtòi va cec t e e pLa-ffi cut Gn^j t h ^ s ntaap vao T i f t
Ktia; eu co a^t cue Tònxtòi tronfi cu§c t r e u h l u à n gey g i t giuO
,>b8Ì "ngb§ t h u ^ t v^ nj;h^ t h u ^ t " va puéi v i r.^hf t h u u t v i ntaàn
a i n h " ùhix ntauncue nhà v m hào Hga v i d^i ù'éi veri ose ttal ta§ nhà v i n Vi§t Naa
t r u o c ve sau Cecb a^ng ì^bang Taa.

J^^jm Ve a à t pbuong pbap l u ^ n * -^tn l u à a en này direte xày
d(|ng t r é n c o eò l y l u a n pher wnh aieo x f t Cufi L e n i n . Tàn di^ng
quen d i l a duy v ^ t bi^n ctaung va quen dlSa l^ch au vào v i ^ o
ngbién otJu h l § a tuTOg T ò n x t ò i , «»^t t h ^ c t i o u sen^ t a o - N ^ i ^
de v i l t bàag l o § t b à i aà n o i bt^t uhitt l à bài i T ò n x t ò i . t a a
ZixrnjK pbenotaleu d e b TÌBUS: ^&B ( 190<2) ; T? T> c^'^&n t r o n g cuo Tònxtòi
t r o n g l3(.eb su QU9C ceca i^^ng £ig6 ve chu nettala r.t b ò i ( 1 ^^ 10) va
Tònxtòi va thòd d e i oue òt^^ ( i > M )^
'
Xuat ^bót t u oe'ch nbìn t ^ à n d i f n . Neutri de néu l é n
nhunfc nguycn l y co- ben nbìi^ «eo djnta t h e nào l à T§t nlià ngb^
u i cUG ritaàn dàn : " H I L tru^ao a^t cbung t e l e a § t ngb^ a l v i
d f l t h l nbà ngh^ a l do p h ^ i pban enh du^c dù l à f t nbet Ci^t a l


• 10-

a^t cbu ylu oue cu^c ceeta a^ng trong oeo tao ptaila cue nìnta".
Qan l i è n voi quan diea tta^o tieu» ^guòi ^bSng d^nta t i l p t
"T3nxt61 v i d§i le a chi) òng de noi lèn ùvxfc nbung tu tuong va
nhung t^.«i tr^ng de b'icb tbànb trong bang t r i y u nòng dàn Kge
kfai b^t dàu ou^c céob a^ng t u aen Nga"
Tu nbung lu^n cu oua Lenin» co tbe b i ' u rò van de này
trong quen d i t a cue ^ing Gòng aén Vi^t H e a dói voi di sin van
b90 nuoc n^oài là "^1 thua co oh^n I90» co ^né phin va eéng t^o
obung ^ i ó t r i t i a b tbàn va vàn boa cue dàn t§G cung nhu cya
Van alata l o à l nguoi" (Beo ceo cbfuta t r i ^9^ '^^§^ i^en^ lan IT
txani^ 11 3)
Duoi anta aeng oua ntaung nguyén ly IQC Léain» oang quan
d i l a l i c h su oq thè ctaung t ò i t i l p c^n oec toc pbl:n oua l'òn*xòi theo gbucmg pbej ohuc njng ^ IjiH^-* ^^ nghia l à tli* nieu

ngbién o!iu cbuc nàng thaji TS^ oue 'Hu iu:ang nban dan" trung
Chilo trenta vq bòa bìn^ cu*? T2a.s:tJ*i atxl tu tui^ug va nbà n^b§

«I.

hen lu^n an này duiEjfo aap xèp tbeo oec cbuong AUC aeu day :
- i*ài aa d&u
- Ctauong ^§t
- Ctauong
;^ranh
- Ctauong
- Cbjong
- Cbuxmg

- Qué t r l n h hlnh thànb " t u tuoag nbà^ dan" que
Bi§t c i truy^^-n Ky t i u ó c Cbiln trana va bòa b ì a | j .
b e i - "Nbàn don ky difu" : d a bung chù d§o c^e Chi|n
va taò§_ bìnj^.
ba
- Nbàn dàn : tbùfoc do oua pb^n g i à con nguòd.
bon - ilhàn d*xn s oa so cue tne l o ^ i t i e u thuyet anta bung c a .
nfia - Sue uong ben vung cùe " t u tuong nbén dan" (they
lòl kit l u ^ )

y;;u^n tu l i ^ u ther. kheo.


-»

I I

-

Ctauong aòt
QUA TRÌNH HÌNH TM^U "Ti! TUÓNS NHAN DlN"
QUA

QAC TAC

PHAM THI^ÓC C ^ I E N TRAAII TÀ HÒA B Ì N I

Lep l ò n x t S i s i n g vi seng t e e o t b ò i d § i d a t nuóc Nge
buóc vào c^.o t r e o céota a^ng» t b ò i d§i aà " a 9 i t b u da b i deo
l § n va c h i a ó i bat dau ducjro aap x l p l § i " , - " t b ò i d§i dò de
du^c pban ónta a§t osch oijo ky n o i b a t ttrong cec t s o pbatn ngb§
ttauat t b i é n t a l Cue òng cung nbu hoc t b u y e t cye òng» l à tbòd
d^i t u aeu nàa 1861 dea t r u ó o naa 1^0!? . . . Tònxtòi de hoàn t o à n
blnta tbànb v o i tfnta oecta l à ntaà agta§ a i ve nbà t ^' tuong ( T « I .
Lenin - Te ,van bgc n^tag ttauat - ÌJXBST t r e n g 232)
Tuy ainh r e va l o n l é n t r o n g a^t g i à dlnb d^i quy t^o
t r é n t r ^ i ap l e x n e i e Pòliena» nbung Tònxtòi I f i nòe aìnta vào
cu^c seng cue quan ctaung l a o d^ng. Lo do Òng sói: nta^a b i e t du9^G
beo cinta b i t còng t r o n g xà ta^i, b i e u ro du<9'c aàu tbuan gey g a t
g i ( ^ t£'ng l o p quy t 9 c quen l ^ i d i e chu t u aen g i à u aeng day
quyen li^c deng tbong t r i <^on£ deo nòng dàn ngueo d o i b i tuóo
b i t a9i qi^en eing.
N i l a d a xuc aàu sao aenb l i f t ay t^o nén o Tònxtòi t u
l u e con t r i » a^t noi khso khet ty? hào snuon l\^ c o i silnh l à " a 9 t
t b l n b v i é n Cue nbàn dàn"» xe-n do l à s " a l i tinta yèu t u tla; be
ùiiqo b^p t b ^ cung v o i ciòng a ^ oue nguòi vu nuòi nòng n ò " .

Trong t b u a^t nguòi b^n van cung t b ò i » òng vi e t : *''GÓ t h l va
càn p b e i a i é u t e nguòi augicb Nge, nguòi nuòi duong otaung t e ,
a u l n nói hon n ^ : nguòi t b a y oue chung t a » kbòng p b e i de
nbfo bang, cung kbòng ^Jhei nbaa l à a cbo pbong cinta t h e a ainh
d9ag» aà co t h e va càn p b e i v i l t v o i t a t ce t a a voo cus ainh»
kbòng p b l i ctal v ó i n i e a yéu ttauong aà ce l o n g kfnta trong» n o i
xuc d§ng a^ntaae" (Tbu g u i D . ^ r i g ò r ò v i t a ngày 2 7 - 1 0 - 1 8 3 3 )

Siyfe nbung ngày beo t e p oeob a§ng» t u y ichòng "xuong duòng"
cung ntaào dàa dau tzeab» nhung nhà ngbf s i v i d§i gan t e a nuod
t u l i dòi ay van "khòng t h e i a l à n g " aà r § o rijo gan bó v ó i beo


- 12 nSi " u a t bàn va oàa tbu ebòng chat nhu n u i ceo" c^a dòng deo
qunn obung ceoh a^ng que bue t b u t a a h u y l t g u i V« : j t e x l p - nhà
l y l u à n ay hqc nSi t i e n g au'ong t h ò i : "j)rong t o l n b^ cujc cecb
a^ng này t ò i v a i long ve ti/ nguyen nban denta b i e u t r a n g au oua
taàag t r a a t r i ^ u dàn c à y . Tòi v u i fnung t r u o c ^ 9 ! c a i tnuc day •
bey co t h e tbuo day taanta ptauc cùe ntaàn diin, t o i kbòng dòng tìnta
v ó i a 9 i cai g ì khòng co ayo dieta do ve d i ch^cb auc dfob do"
( t b u ngày 1 8 - 1 0 - 1 9 0 5 ) .

Ro ràng l à t b ò i ùql xa ta^i de t a o d^ng aenta l i | t óèa t h l
g i o i quen nbà v^n l ^ i eeng kbòng t h è t e c b r o i voi cec t r à o
l u u v-in b9o t i e n b j duong t b ò i . Tònxtòi buoo veo Barii^ t a o g i u a
dàn dòng oa v i d^i oue oso ntaà vàn l ó n ve t r u n g blnta t r è n d a t
nuoc Nge ve ttae g i o i . Nhung t u tuong cecta a^ng Oua iiUixxd»
ntaung n i e a ktaat V9ng tij: do - g i e i ptaon^ ctao ntaàn dàn cùe R e d i g e ;
oue cao ntaà ttao ttaeng Cta^p» oue Puskin» LeraòntSp» (Turghéntaep)
QÒgòa» B é l i n x k i » . . . de vun dap t r o n g Tònxtòi ii^jt tinta d a ntaàn

dfO sàu aào t u y ^ t v o i va ctauyln ttaành l y tuong t h i i i ay xuyén
a u l t t o à n b§ seng t e e cua nhà v a n .
Neu nbu t r u o c ùàj vào t u o i 18» t a p t r u y § n t b o ky d i ^ u
Sp^bénbi Onhégbin cùa ? u s k i n tìnta co den v ó i Tònxtòi da l à n
obo fìnta aé aay d9o d i 090 l § i au^t dea t r o n g oan nhà ngtaf t ^ a
Oya nguoi nòng dàn ttal t à p But ky oua n^uoi d i aaa oùng txnn
b§n ttaàn t b i l t vói l u r g h é n b e p de i^iup òng ktalng dinta hom nua
oon duonij eeng t e e vàn otauong. Cbo nén k b i Tònxtòi l e o vào
boijt d§ng xe ta9l, Turghéntaep da v i e t ttau vsn n à i gii^c g i à òng
t i l p t ^ c caa bux» ohó bo pbx t e i nàng e i e a l n b . Chinb Tònxtòi
oung a i r ptauo nbà vàn l ó p t r u o c ney t "Turgbénbep de va deng
l à a cbo t a l t r a tbànta n^uòt kheo" ( I ) (NTL nbar
a^pb).
Seu cu§c " c a i oeob nònt nò" t x è n d a t nuóc Nga " a o i t h u
da b i d i o I j n ve c h i TÌOÌ deug duq^o aap xep I 9 Ì " . Nhieu van dà
xa ta$i s ò i n l i cap beota ttaòi ttauc Tònxtòi cung nbu g i ó i t r f
thuo v i n ngtaf tao§t d9ag t f c b c u e . H9t oàu b o i l ó n oùa t b ò i u f i
du^ro d^t r e gay g a t : "T^n afnb nuóc Nge t r o n g tuong l a i r e
seo ? So pb§n nbàn dàn Mga ae r e seo ?"• Ton l à a9t con nguòi
nb^y ben v o i ttaòi cu^c» Tònxtòi ktaòng t h e ttao a dung n g o a l
phong t r à o dau trenta ctaung. Hon nue aeu ìctai k i t duyén oùng
( 1 ) T. S k l d p x k i - Leo TSnxtÒi. Nxb Tdn tale» tìt H9Ì 1978»
301.

tr.


- 13 -

nàng XÒptaie Andréepne Berx (1862) tarata ptauo già dlnta t r a n ngfp»

ntaa vàn taàa tao» sung sue» buoo vào v i e t thién anta taùng oa do
a} Ctailn trenta ve taòe bìnta. Seu naa sey aé aeng t§o l i é n tuo»
Tònxtòi de taoen ttaànta tee ptaSa v i d^l l à a r^ng r ò nen vàn ta90
Nga va tén tuSi ntaà vàn taào Nga veng d9i lay lung Idalp nàa
otaàu boa b i e n .
ftaing Iqd tauy taoàng oùa a^t oon nguòi tbién t à i » taoàn
toàn ktaòng ptali là ngau ntaién aà l à a§t qua trlnta l e o d^ng
kién ntaan l à u dai tzén ntaleu ptauong d i f n . M9t oon nguòi aà t a a
taòn t u tuong luòn luòn gan bó vói xe ta9i vói ntaàn dàn va dat
nuoo» con nguòi ay tung làn l^n tzén ntaung ota^ng duòmg taanta
quàn voi t u oaota a§t ai quen tinta nguyen» tung ctaia se niea
vui» noi buon cùng binta l i n b ben ntaung dong l^j^e t r ^ i tung
bung» tung day dqn xòng ptaa trong oac ctailn taào day ktaói dqn»
oùng ta9 ctaung suo keo ptaao qua ntaung deo ceo doo dung ••• Tat
ol» t a t 06 ntaung ylu to ay de t^o nén trong Tònxtòi a^t d a
quan xe ta§i t i e n b9» a§t ly tuong thaa ay ceo d^p.
Con nguòi ay vói t r f tuf dòi dào kkòng obi leo vào
cu§o song kbòng b i l t aft aoi aà con t^o obo aìnta a9t von k i l n
ttauc dò e ) . Hai l a n din tàn ctailn truòng fiòròdinS quan s e t t y
ni di ve ben dò quàn st/ va ngày này que ttaeng ktaec veo ttau
vifn d9c taàng dóng t à i l i f u luu tru» taàng vqn cuon sech» t l a
bieu que taàng tzàa ntaan ctaung liota au de t§o nén» dung ntau
ntae vàn n ó i : "Heng t r i f u caota ptali hqp oó ttae oó duc/c» de r ò i
trong sé dò otai ch9n lay a^t phkn t r i f u tbòi» ttaat l à a^t
di^u ktaó kinta ktaùng".
Stalin ank taùng oa de vuqrt xe oec bào t i e n b o i . Chi bon
nSn seu ktai xult bln» den
naa 1873 tee ptaaa dò a^ ay da
dU9Po i n l ^ i l à n tbu be» vói nbièu sua dSi va ben b i t vói too
d$ nbenta otaua tung ttaay t h ò i bay g i ò .

"Tòi v i l t liota su ttaòi ttao au Cua t ò i " . DÒng otau ngan
g9n txén t r a n g ntaàt ky ghi ngày 13 ttaeng gieng nàa 1831 ao
dàu a j t ctauong aoi k.y difu trong cu9e dòi seu «groi naa vàn


- ub9C oùe Lep Tònxtòi. Tu do obo din ngày t^ ttae» s u l t dòi nbà
Tàn kbao set va sey aé pban tfcb t h e ^ i o i qua ban tbàn ainh
b^og ntaung treng gtai ctalp nóng boi ve cinta dòi beo quanta.
Tònxtòi de bat dàu v i l t nbat ky t u nàa 1851, ntaung ngày
sIng tzén t r q i ap qué tauong laxneia Pollane vói t u oech l à
n$t die ctaù quen ly già san oùe aìnta gòa 330 nòng nò. Sau kbi
già tur nai truòng d^i h9o Kadan nbung tuong ve sIng ò nòng
thòn trong cenb doàn vién vui tbu va tzau dòi nàng oeo trlnta
d$ ta9C van» ntaung r ò i van ttaly bang khuàng tzén duòng l^p tbàn
nén aùe xuàn nàa 1851 theo l ò i khuyén oùe nguòi enh ru§t dang
l à a l quan quàn d^i» Tònxtòi di cùng anta ve ptauong naa. Ctaang
beo làu Tònxtòi nh^p ngu vai vi t r f a^t oguòi s i quaa tìnta
nguyen ò vùag Kepkaz. Chfah aoi day òag b i t dàu v i l t v à a va
dà hoàa tbàab t^P truyfn dàu tey : Tbòi tbo au. Seu gàa a§t
nàa «ay né seng t§o» Tònxtòi da gui dang t^p chi "Nguòi oùng
tbòi".
Mai ve aeu» ntaung ngày sIng o Kepkaz van de l ^ i nbi^u
an tu^fng d^p de trong ky uo oùe nbà vàn* HÒi ky oùe XSphia
Andréepne - vq Lep Tònxtòi» oòn ^ i l ^ i : "Anta ay tbuòng
nói voi t ò i ntaung ky uo ó^p de ntaat vin l e ntaung ngèy song a
Kepkaz. Noi day enta d9C ntailu» dieta t e e ptaaa oùa Storn» (oboi
co voi nguòi enb va ceo b§n s i quen» a§t cu§c soa^ lành a^nh»
tzong aeng ve blnta t h a n . Nbung buoi di san ve thién
nbién a

day l à n obo anta tbfob tbu vò cùng. Nbung diàu obù yeu à
Kepkaz l à làn dàu t i é n enb buoo vào bo§t d^ng van b90"
NIU nbu trong ban tbeo gui dang l à n dàu tién» Tònxtòi oòn
ng^i ngùng otaua den ky day du ta9 va tén t h | l t aà obi aoi ghi L.
N.T t h l oblng beo làu sau dò òng da nb|n du9Po tbu t r a l ò i o^tt
Nbékxexop - chù but t^p obf» l a tbu ngàn g9n ntaung ttaat dang
pta^n ktaói vói ntaung a i aoi oaa but :
^Ben thào oó nhiàu dieu thu v}» t ò i se dang» cbua b i l t
ptaàn t i l p » nén t ò i ohua tbe nói a§t oeob obao chan» nbung t ò i
ttaly ntau tao g i i cùa ben ttaao oó t à i nang".
Ntaàn v^t cbfnta oùe b§ truyfn ttjr ttau|t xuat hifn Deng t é n
NikÒlenke ta9 Irténtaep. Cho din kbi va già» nàn 1903 Tònxtòi da
nbó l § i auy nghl oua alata luo v i l t ntaung treng dàu t i è n : t
dinh 0u6 t ò i ktaòng ptaai v i l t ve ben ttaàn alata ae v i l t ve nliung


- 15 -

nguòi ttaàn thuo con t b o , va tur dò oec b i l n c i l§n x§a t b i e u
elp xip trong dòi sIng Oue b9 oùng nbu o^e t ò i tbòi tho au du^o
nly sinta".
NIU de t à i t^p ttae ttau nbat l à nbung oaa xuo» nhung niea
vui nói buon t u the giói ben ngoài tao d9ng den t a a bòn Nikd->
lenka oùng lop t r e trong gie dlnb ttal o t | p ttau taei de t à i
du^o xcsy quanta ai; ktaòng taei bòe giua o^u t b i e u nién aoi lon
voi tbe g i o i ben ngoài va t^p ttau be l § i tauong ve vi§o t l a t ò i
cb&n ly aong d^t tod a^t i l i sIng seo otao xung dang vói tuSi
thanta nién.
Que trlnta ptaat t r i l n tfnta cecta cue Nikdlenke oùng enta ee
trong ntaà voi b§a bà l à con c a i nòng nò ttae bien a j t buóc t i e n

l é n 0^6 t a a bòa, t r f t u | t u tbap dea oao» t u don g i l n din phuo
t§p gan l i l n voi boàn cenb ttaifc t e xe ta9i ve cu^c song xung
quenta. CÙng Icnalén voi nàa theng» t u cea xuc ve aQt oenb song
éa dea càn oò giue con nguòd ti/e nbu anta ea ta9 nhà k i l n l i t i
van taòe ttauàn dat ntaau di trong vuòn oày tzén t r f i ap» Nikòienka
dàa dà y ttauc a§t d e h ti/ nbién v i si^ d e b b i f t giàu ngheo giun
b a i tàng lóp quy t^c - nòng nò ve dan din nBi bàn kboàn h l i b^a
truoc nhung tbang ngày vÒ v^. t x ò i que gan voi niea sey aé kbet
V9ng t u tu t h i é n oue a j t thanta nién dang truòng ttaànta txen nhieu
a ^ t . Buoo duòng phet t r i e n nb|n thuo cua Nikòlenka.cùng l à que
t r l n b ti; t b i n vin bla tbàn t e e g i £ . Thi/c ra dói vói òng luo bay
g i à t i é u ebuan dfo due con ktaa ao tao, ly tuong co ben ve d§o
cao aa Tònxtòi auon Vixan t o i l à gan gùi voi ntaàn dan va bay
xa i l a ou§c eing quy t 9 c . Ong quan ni^a rang pban dau d§t t o i
l y tuong ó%o duo ay là a^t qua trlnta g^t bo s e i l à n aà ò dòd
a i cùng eó sei làa» ntaung dièu ctaù yeu le b i l t nh^n r o s a i làa»
ktaao ptai^o s e i làa» de vuon lén oei hoàn beo - tuo l à d i t h i f n
l y tuong.
Dieu này cbfnta bln than L. Tònxtòi» trong l a ttau gui oho
bà oò A.Àm Tònxteia vào theng 10 naa 18579 de b^c 1§ khe day
dù : "(Jtaeu buon cuòi ntaó l § i talnta ntau etaeu de tung suy ngtai
g i l a g atau od ktai oho ràng nguòi t a oó ttal t^o re otao aìnta a^t
ttal g i o i ntaó bó trung ttataro va taanta ptauo» o do nguòi t a eSag a§t
ceota blnb yèn kbòag co l à a iSi» khòag chut van vuong» khòng oó
nbung cinta r i i r a e b^n r^n v i aìnta» ktaòng l à a an a§t oecta v^i
ve va a 9 i ttau dèu d i l n ra t l t d^p ca* Tb|t l à buon cuòi qua I


- 16 Lea g ì co nbu
ptali l e o vào»

ptali b i t dàu
ttzenta va a l t

vày dixqc co • • • De s l n g a§t cecta t r u n g ttai;c càn
ptaei b | n x^nf ptali giàiita g i à t » p h e i co s e i l à a »
l e o vào
ve l e o vào nue» l u ò n luòn ptali dau > »
net".

Ben tq t r u y f n l à buoo duòng t u b i f t eòa qua ktau, dut
nlnh ktaoi d i veng» de t i l n l é n bang ntaung ttau taoech a ó i ae
b i f n ohung ve a l i quen h§ g i u a nguòi vói nguòi t r o n g xe h 9 Ì .
Day ohfnb l e quen d i l a t i l n b§ oùa te'o g i e duoc bfc I f r e r f t
que t e o ptaaa dau t i é n deng ghi obo dy«
Nfi dung " t r o n g eeng ve tìnta o l a d§o due" cià Sernucep*
x k i dà ptaat taifn r e t r o n g " t h ò i tiao au va t h ò i th:i-cu:i:iien"
duq^o b i e u h i f n xgyén s u o t t^nb oech Nikòlenks» Tu t a a bó càu
da h\xnòng n b i f t t u o i t a n oue a i n h vào nhung
oon nguòd g i s n di» bon bau» chat pbec cùng v o i oufe aong n^heo
ben deng ttauong Oue ta9 nhu ntau aau N e t a l i e Xaviene» co g a i
Ketenke» l e ^ bfc Keo I v e n ò v i t s » cbu be Oxiss khò kh^o • • • Tìnta
d a t r l u aen l y de dan iJikòlenka d§t t o i " a ò t caoh nhìn aìói"
va oeo taon nue d i t l a ai^o dfcta cufo song» t l a l y tuong otao
l ó p t r e t r o n g taifn t ^ i va tuong l e i .
Huóng ve ntaàn dàn bang oech d I i c b i l u t h a a v i n " d i t ò i
quy t f c " so v o i ptaaa c h a t d§o due cue nbàn dàn l à "ajt d4c d i e a ^'
a l i b à t oùe l ó p thanta n i é n t i l n bf nhung nàa nàa TIUOÌ seu
a u o i ae B i é l i n g x k i cùng cec ntaà dàn chu oecta a§ng nhu Sernusep»
xki» Dòbròliubòp» N^ékraxop kbod xaang va ttayrc h i ^ n v ó i t a t ce

t r e i t i a nòng n b i f t oùe t u l i t r e .
Bod t h l » khòng p h e i ngau n b i é n ae N^utòi cùng t h ò i , t § p
Obf dàn ctaù t i l n bf duv^n be t § p tif t r u y f n tur t h ò i t h o au d i a ttaòi thenta n i é n oua
a f t l o p nguòi sinta r e ve lem l é n t r o n g g i à dlnta quy t f o oo
t r u y l n t b o n g l à u dòd ntau v à y .

Nbung nàa t h e n g s l n g va c h i l n dau t z é n o h i l n t r u ò n g .
Xévextòpòn co y nghle b i t suo t r 9 n g d§i t r o n g que t r l n h phot
t r i e n t h l g i ó i quen oùng nhu aq n g h i f p seng t ^ o cùa Lep T ò n x t ò i


•• 1 7 ••

TF^IX'ÌÌTM;;

'^c.Tì}^'f^}i^

Xévextòpòn bay g i ò l à a f t t h s n b p b l b i l n » ' m f t d n g quaa
t r 9 n g Oue nuóc Nge t r é n ben deo Krara, vùng b i l n Ben. Luo dò
bon de quoo Anb» Pbap l i é n a i n b v ó i Tbo ntaàa kbong o n l b i l n
này de k l a hàa khòng oho niróo Nge ptaat t r i e n t r é n i:hu vue
l i n b b e i oùe a i n h . Ou^ro o:3Ìen t r e n h Krua (1853-1B56) da d i e n
r a vò oùng eo l i f t . Cuoi cùng Xévextòpòn b i c b ì e a dòng» mwo
Nga t h a t b e i p h e i ohap nbàn ky bòa uóc P a r i . "Gufo c l - i l n tranta
Krua t h a t b q i ohung t o d n b b a t l u e va t h o i net oùa ohe df
Nga h o à n g " ( L e n i n ) .
Toi t u oeob nguoi s i quen tìnta nguyfn» aau a f t t h ò i
g i a n d e i dóng quàn ó vùng JCepkaz» Tònxtòi gbe ve t r ^ i I p t h à a
g i à dlnb r ò i vuot bang ngàu d4a bang xe t r u o t ve ngue t r e a

t r é n ob4ng duòng quenta oo l à y l ò i t i l n ve b i e n g i ó i ptafa naa
Culi nàa 1834 Tònxtòi de o Xévextòpòn t r o n g l u e d§a va aay
ttaeng seu de otalt ó noi nguy talla n b l t :. pbeo d a i so 4* Cbfnb
n o i day nguòi s i quen quy t f o t r e t u l i bang b e i l à n I f n bea
0§nta oeo c h i e n a l gan d^ quen ainh v i su ngtaiép beo ve t o quoo»
co l à n suyt o - I t v i b i dan pbeo v ù i d à p . Cung n o i day nhà vàn
t r e tung cbung k i l n b i l t beo t a a guong enb cùng t u y f t v o i cùe
abàa dàa Nge bau kbuat k i é u ouòng va tung xuc dfng aenb l i f t
06 ngql tao t r é n ntaung dòn^ gtai ohep nong b o i oùe aiata. Giua
c h i e n bào aau l u e kbao n ^ h i e t aày ii!ònxtòl oòn b i e u duoo obièu
..%
A
.i n. .
ITge b o a o g . , a o t a u à n . d ò i , .* ^
. Ì.T '
d i e u xau xe b i oi t r o n g quan d^I/Lbong c h i l ^ c bau ve acx t h u
t r e n g b i aà l ^ i b i auc xuong v i n^t- t h a a ò» dot net oùa oap
obi tauy» n§r: àn oap còng quy d i n auc kbùng ktaiep l à a k i é t q&§
oa tinta t h à n ohien dau cue nbung nguci beo ve Xévextòpòn. Qua
ntaat ky nbà vàn de tung g h i t "Tòi nói t b é a de eo aenb : t r o n g
oao quàn d f i obàu 2u kbong co a f t quàn d f i nào aà v i e c nuòi
quàn l ^ i t ò i t f bon quàn d f i Nga» ktaòng 00 quàn d ò i nào l ^ i oó
t é ttaaa ntaung d i n auc t u ó o do^t oue nguòi Imta a f t nua nbung
g ì ta9 duoo
tauóngii."
"Duòng còng denta t r o n g binta ngtaifp"» n o i t r a n t i è n ktaòng
ptali l à nguòn taap dan nguòi s i quen t r e ae n i e a sey aé seng
t e e van ttaSi ttaùo git^c g i e nguòi ctailn s i oàa but» ^ i ^ nbung
pbut g i a y i a t i e n g sùng» t r u ó e ng9n dàa l ù aù t r o n g còng sur
ctaing t e y l é n c h i l o be 18 d^a a ù i thuoo fiuag»^ nhà vAn t r e

khòng ttal ktaòng taoàn ttaànta not t a p tif t r u y f n t b u ba Thòi t h s n h
n i é n (1855) va khòng t h e khòag v i e t ve nhurfg bj-ln c a - d ^ V i ì ^ -deng rung dfng t à n taòn alata dea t a a day "^^^ x^"T-ri:=.j^^
"^


- 18 Tféa ctailn t r u ò n g Xévaxtòpòa» d o a l quen phao binta cùng
a f t s i b^n bà cùe Tònxtòi d i n b ctao xuat ben a f t t ò t § p c h i
quàn d f i , nhung dan(^ t i l o l à Hoàng ttauong l ^ i t u ohSi kbòng
otao p b e p . Còng v i f c ebang tbànb» nén k b i g u i ttau obo chu but
t ^ p obf N.2:uòi oùnff t h ò i . Tònxtòi v i l t t . . . " T ò i oó vÒ kboi t à i
l i f u . Ntaung t à i l i f u v ó i n f i dung c h i l n t z e n h h i f n d^i aà t ò i
suu t a a ebuan b i . . . " Nhèkrexip de t r i l ò i h i t suo obàn tinta
(27/1/18i?5) «
"Tòi de n n | n du^fo t h u òng v ó i l ò i d i nghi ve oec b a i beo
v i l t ve de t à i c b i l n t z s o b va t ò i xin bao de òng b i l t ràng
khòng nbung tÒi san aàng -ne con vui suong dànb cbo òng dat
ho^t dfng r f n g r e i o Nguòi oung t b ò i . Tòi t i n o kbieu t h a a ay
ve t à i nàng o^e òng hon l à cue t ò i "
Chu de n o i b à t va beo t r ù a duc/c t e e g i i d^t xa a f t céeb
cap t h i e t co y ngbìa t h ò i &i| obinb t r i nong b o i : dò l à "ouóo
Nga va Xévextòpòn". s l pb$n lieta aù xe h f i d a t nuóc ^gB gan
bó a | t t b i l t v o i 3i| nghi§p beo vf t e qulo ve nhàn dàn Nga.
"Ntaung nguoi beo vf Xévextòpòn"» h i a b tu^fog t r u n g t à a oùe ca
t ^ p t r u y f n ky óaqo nbà v i a kbao ta96 a f t oech sinta dfng va t r a n
day a l l a a l a yéu t x à n t r 9 n g . Noi déy t x é n t r a n t i è n sòn^ a a i
v o i quàn t h ù xàa l u ^ c , d o c h i e n a l quàn d f i de néu cao chu
ngbje yéu nuoo» obù nghìe anh hùog. B i l t beo phaa chat t u y f t ¥
v o i quyfn ob4t v ó i y ttauc ngtale vu t h i e n g l i é n g diRjrc bfc I f f»ta
pbong pbu que ntaung nguòi dàn Nge blob tbuòag» g i e n d i . Lo dò
k e t tbuc t r u y f n t h u nbat XévextSpòn t r o n ^ tbeng Gnao àa d i f u

enb taùng oa du^o vut l é n oso b i l n ttaànta c e a taung cbu d^o Oua
06 be t r u y f n t "Tbién enta hùng oe Xévaxtòpòn t r o n g dò nìiàn dàn
Nga l à nguòi anta bùag se ^%± a e l con de l ^ i ataung dau tfeta v i
d^i t z é a d a t uuóc Kge".
Tur ptaaa ctaat d^p de cùe binta ifnta va ntaàa dàa Nga» nbà
vàn eòa auSa nb^a gùd a f t aba.a diob» a f t Uoc ao dòng t h ò i
l à a f t l ò i phé pbaa( neu nhà vue va bf c h i tauy quàn d f i oùng
060 t è otaue quàn QI| t ^ o daqo ntaung d i è u k i f n t h u a n Iqd bon»
quy cu hoàn c h i n b hon t h l chao chan nhung nguòi ifnta oàa sung
t z é n ctaiea t r u ò n g sa con oo t h e p b e t tauy tinta t h à n yèu nuóo
a§nh ae taon ve dea I f i nbung tai^u qua o b l è n dàu t o t d9P hon

ntaièu.


- 19 •
Cecta b i l u taifn eó kbao nheu f t n b i à u , aong qua ca ba
t r u y f n k y , t e e g i i deu audn oan a | t bqn d90 cùng aAnta d i n
cbung g i a a canta tbànb pho oang Xévextòpòn deng k i é n ouòng
ching gi.jc ngoqi xatii» oùng n b l n tbSy t a n a a t va chuyfn t r ò
v o i c h i n b "ahumg nguòi beo vf Xévextòpòn" nhung con nguòi
thep deng n^jày de TI quyet g i ù pbeo d e i so 4 - phso d a i t h e p
n5i t i l a g k i é n ouòng t r o n g cufo chien tzenh Krua. H9 l à nhung
nguòi dà b i e n ainh v i t g quoo t h à n yéu,nge xuong c h i l n t r u ò n g
danta dqi hc^ l à nhung ttauong pbe binta de dang a f t phaa aeu
xuong quy bea oùe a i n h v i aq s l n g con cùe ce dan t f o . Tat ca
ta9 otai l à nbung con nguòi b l o b tbuòng» g i e n di» chat pheo»
taòn ta^u ne b§n tìrng g^P» dang g^p va se g | p iiàng ngày t r o n g
cufo aong oùng nhu t x è n a^t t r § n duoi l à n d§i bec rto l i f t Oua
quàn t h ù x à a lu^^c YÒ nhàn d§o.

Yéu nuóc t b i l t t b e ve nbln tbay suo a^nta ky d i f u Oua
ntaàn dàn Nge» dàn t f o Nga» t i o n g eufe ctailn txenta Krua, nhà
vàn Tònxtòi qui thifo da t ^ o nén a f t ben evùi hùng oe X é v a x t ò pòa xuag deng l à a f t ben d§o rih§o d*y bua bfn cho ben hcjrp
xuóng dò af v i d^i a u ò i naa s a n t CHI8N IRAHl Tà H6A B I N H .
cùng t ò d a y , IÒnxtòi dong d^i t u y é n bo t r o n g phaa k i t
tbuo càu chuyfo XevextSpòa vào theng nàa (ngày kó tbang aeu
nàa 1355) nhu auon néu l é n j\ft caaag l i n h aaag t » c cbo r i é n g
ainb :
"Np m y a t cbinta t r o n g t r u y f n cue t ò i aà t ò i xen yéu v ó i
t a t ce suo a^nb oùe t à a hòn» aà t ò i de cS gang tei h i f n v ó i
t a t ce ve d§p oùe no va no l u o a luòn de den;; va ae "'.à d e o .
dò l à sa t h à t y^
(i^TL nban -fl^nh).
và cbfnta sij t h f t oùa oufc s l n g auòn aau auòn ve ay de
cbap oenb cbo ngtaf s i t r é b a y l é n t x é a buoc duòag ktaaag dioh
n f t ptauong phep seng t e e a ó i : pbuoag pheo h i f n thuo phé phat^.
Tql c b i l n t r u ò n g Xévextòpòn» Tònxtòi t ò a f t phao binh
oàa cung c h i e n dàu da t x ó thanta a f t nbà v à n thqo aq sey aé
Bang t e e » cung noi Aày òng tung ngtai : "Duong còng denta t r o n g
ngtaè b i n h khòng p h e i cùa t ò i và t ò i son t b o é t r e duoc chung
nào de boàn t o à n dàob cho vàn ta9c càng t l t ctaung ay" (nta4t


- 20 -

ky ttaeng seu nàa 1855). Song nè.J9n l^a sSag r^o rijo cùa nguòi
a j quan tìnta n,3uyfn t h a t aq da giùp òng t r o ttaàata ngiròi ngtaf
a i chan chfnh» boi noi day Òng tung l à n I f a trong nhuag t r f a
qùylt chiln» siìiH t u truóe aùi sung qocvn thù» tung nla t r l i »
ttaao thuo, cà**! gi.=^n aorih l i f t » tùag beo huo ehò t i n aung t!i!ng

t r a n , tutif t r a a l t nhin ro beo hành dfng uso hùng oùa dòn^
dfi» tung kbS dau ch§7i t r e n vói tbàn chic» vói aeu ae, bfnh
t | t » dòi khrt . . .
Tu day xust taifn aòt hlnh tuong nhàn vàt a ó i và cbàng
beo l a u blnb tutoàn bf oao teo pbea ky dieu oùa nhà vàn hào. Và d.jo b i é t noi
bft blnb tucjrng dò de cbinh phijo nhàn l o ^ i bang bf t i e u thuyet
anta hùng oa Chien trenta và bòa bìnta. RÌnta tu9rng d^p de ay
Qtafnh l à g\^^ t h à t cu§o song.

Gei dfo dfio trong L. Tònxtòi l à o oho " t u tuong nban dan"
kbòng chi tzén nhung a4t t i e n bf aà ngey
trong nhung a4t h§n
obi 5»ei làa cùng Jucyo bfo If ro a l t . Txuyén Luy.^dern l à aft
bilu hifn noi b a t . Iriiyfn aang tén aft thànli pbó nghi aet a
Tbyy Sl du^c v i l t vào tbang 7 nàa 1857 seu dip TJnxtòi di
za nuoc ogoài làn dàu t i é n và óaqo diug t r é n t§p o h i ^gugri
oùni^ t h ò i .
Tao c u l i thÉng 11 nàa 1i3>6, a^u Khi g i l i ngu, Tcìnxtòi
x u l t hifn o thù dò g i u t aq don t i l p talt suo nòng nbift cùa
g i o i vàn ngbf Péterbua. MÙe xuàn aàn 1857 chàng thenta nien quy
t f o Ngs di du lieta re nuóc ngoài» buóc vào t h e g i ó i t u ben obàu
l u . Dea Peri» thù dò boa 1§ neo nbift oùe nuoo Pbap hap dan ntaà
vàn t r e ngey t u lue aói dat otaen tod day» aà àn tuqfog a§nta ae
ntaat l à "coi d a g i l è ti; do - xa hfi» d i tif do t^o thành ve
d^p cbfnta cùe cufo song noi day". Nhung otaÌ aft t b ò i g i a a ngàn
Tònxtòi bat dàu hoài nghi. Vào oift ngày xau t x ò i òn? da di xan
xii t r l a aft nguòi t u t u . Cai aay obin Ktaùng kbinp da gay aft an
tur9rng b i t sue bi thla» rùng r9Ti doi vói òng : "Tòi de tuay nnièu
d i l u koùng khilp trong c h i l n txenb va ó Kepkaz» ni)ung nèu nbu

- 21 -

truoo aàt t ò i nguoi t a dea xe oon nguòi re tung aenta ttal
v i f c dò oùng ktaòng de'ng ghè tòa bang d i aay tinta xeo ve dfp
de này chi trong nbey aat de g i l t chit aft con nguòd ktale a^nh»
li|o luong t u o i t l t . . . eòa oòng ctaung ttaat dang khinta bi» aft
nguòi b l giàng g i l i cbo con là d i aay ay tinta xlo» t i f a 1 ^
nbu tbe neo v . v . . . Luft pbep oon nguòi t va van I . . . " .
tbe là " d i aéy chea tinta xlo và d^p de ay otai trong
ntaey a l t de g i e t etaet aft con nguòi ktaòe a^nh»lt|c luong» turai
t l t « • . " • oùng obla dut luòn niea hy V9ng ben dàu oùe Tònxtòi
vào nèn t ^ do vàn ainh ve anta saiig t r f tuf cùa xa nfi tu san
ptaiRmg tày aà bay làu ney òng taàng ao uóc.phfnh v i vfy òng
"tt| nbién nay xe aft y ngbl gian don và xac deng - "di kboi
P a r i " . Cai In tu9Tag kbùng khilp ve xe hfi t u bln Pbap khòng
chi oaa cbft vào dàu oc Tònxtòi aà oòn durcjfo ntaàn ib.>j l é n gap
b f i ktai òng d^t obàn lén tbànta phi Luydern t r è n dat nuóo Thi^
s i t u o i d9p» a f t trung t à a nghi a l t nSi t l l n g cùa the g i ó i
tu ben.
Trong niea t h a t V9ng oban otauòng» bang "oon duòng xe liin
dang gtaet" Tònxtòi din ttaànta ptal ftionevo. N^ung tuong ttaién
ntaién d^p de oo ttae aeng l ^ i otao tan taòn òng niea thenta then»
ttao afng seu ntaung ngey kbùng kbilp tzén dat Peri» nào ngò
giua eufo slng xe tace Ifag lay này van t r è n ngfp tìtaung n3i
b i t oòng ngtaào d ò i . Dut^o otaung k i l n aft d n b tuqnig t r e i ngvtqo
deu long» ntaà vàn de gtai r o t "Ngày aòng 7 theng 7 nàa 1857
ó Luydezn» truoo khéeh s^n Tbijy si» noi day b i e t beo ke giàu
Bìf. deng aghi tr9» oò aft eata otaàag taet roag ogtaào kboa dung

b e t và dàn ghi t e bang nue g i ò . Ngot aft t z à a nguòi ngbe oheng
b a t . De be làn chàng bat rong oàu xin b l thf cho anta aft otaùt
g ì . Ntaung ctaang aft e i cho anta t a t f gì aà nbièu nguòi oòn
cuòi obi dieu anh"
Canta dòd oó tbij!c này dt^o Tònxtòi v i e t tbànb truyfn
ngin Luydern. Ntaéktaoliu^òp • ntaàn vft ohfnli oùa truyfn l à tao
g i à . càng lang ngbe t i e n g h i t sey aé oùe gè b i t roag xu firòa»
kbòag seo chiù a l i t h a l df l§nta lùng bùn xin cùa nhung ke seng
tx9ng dung vày quenb» anb bàn keo chàng bat rong doi ngbèo ay


- 22 vào khaota s^n de d e i enta a f t b ^ xceqìi san beuta xe t r ò . Thay
anta chàng q u i t f o Nga dan ga t e vào bàn» b9n kbach " l i o b ai/"
dung d^y t ò va khò chiù» t h f a obf bau bàn oùng kbòng t h e a tata9. Nbln t h i y ou c h i 1§ lùng cùe Ntaékboliucòp» ban dàu " d o
kbeeta du liota nguòd Aata x l t ag^o ntaién» b9 t r i a a t ago ngeo
ntaung l i è n seu do h9 t ò t h e i df d i e u cft» khinta b i và dà b i u
n f t oach kinta t o » doi v ó i c i bei nguòi này"
"Day kbòng pbei l à d i è u tuong taqng aà day l à aft eq k i f n
eo thqo và a 9 i nguòi oó t b e t l a bieu» n l u b9 auon, que nhung
nguòi l à a v i f o o kbech s§n Ihtjy s i » que bé'o chf hoào qua nbung
nguòi nuoo ngoài co a^t o kblob a§n . . . taòa nay aòng bey theng
b e y . Doy l e aSt b i e n c i al ceo nhà su hoc t b ò i d e i churiiZ t e
ptaei g h i l a i bang nbung dòng chu nay *1,^£ kbong t h è .ohei ao duo9.
Day l à a f t b i l n c i n&i bàt» n g h i e a t r q n g và co t à a t u tuóng
aàu sao bou ce nbung aq k i f n blnta ttauong duKjfc aò t e tzén beo
o h i và t r é u oec cuIn su ky . . . " (NTL nban a ^ n h ) .
Dièu ae Tònxtòi kéu g 9 Ì d o nbà su b9c p b e i g h i l § i
bang nbung dòng cbu ney l i ^ chfnh l à t o oeo non vàn ainb t u
sin» k i t en g i e i cap t u ben l^nb lùng nban t à a t r u o o cinta ngtaào

ktal Oue beo n g u ò i , l é n an t h l Iqo dòng t i e n deng ngi^ t r i xa tafi
da gay nén b^o n 3 i b a t c ò n g . Day l à ctaù de obfnta o^a t e o p h a a .
M|t kheo» tbòng qua oàu chuyfn co tb>^c» nbà v a n tiuon noi
g i a i oap t u san oùng nhu t à n g l o p quy t f o hoàn t o à n ruòng bo
ngtaf t t a u f t .
XÒt xe t r u ó e so ptaan oùng CL;O oua nhàn dan l e o dfag» dòng
o l a vói k i l p sSng lénb dénb oùe beo ngtaf s i ngbao Kbo» qua
t r u y f n ngan Luydexn. t e e g i à de dat r e nbung oàu b o i ohay bòng
nong t l a duq^c a f t l ò i g i l i dep» dòag ttaòi auoa vuoa l è a t l a
n f t eoa duòag se'ag cho xe h f i l o à i aguòi soag song v ó i v i f o
l é n en q u y l t l i f t và pbu nbaa t r i f t d i t o à a bf bf tbong t r à t
tq t u a l n deng ngijr t r i a f t oecta vÒ ntaàn d^o t z é n li^o di& otaàu

lu :
"Tàn aiata l à taanta phùc» de aen l à dfc e o , tt; do l à ta§nta
ptaùc» a a t tq do l à dfc e o . T r i ttauc tuong tutjixg ay t i é u d i f t
ataùag atau oàu aguyén ttauy t l t dfp nbat 've tfnta ben t h i f n t r o n g


- 23 con n g u o i . và s i oò t h l xac dinb cho t ò i t h e neo l à t i j do» t h l
nàc
l à dfc t à i » t h l nào l à vàn a i n h . l à da aen ? Dàu l à g i ó i
b^n g i u e a^t này so v ó i a^t ktaec"
"Ntaung b i l n o l này l ^ i xay r e ó Luydern ngày
ttaeng bey» d o i v o i t ò i bau nbu boàn t o e n a o i 1§ ky
khòng p h a i v i tr^^t xau xe co buu t r o n g ben chat oon
l à t b u f c a f t t b ò i d^i phet t r i l n xe tafi ntaat d i n b .
k i f n kbòng t b u f c vào aft l i c h ou taàata v i Oue oon
I f thufo vào l i c h au t i l n bf và vàn a i n b "

aòng bay
qu^c» no
nguòd aà
DÓ l à aq
nguòd ae

và d i k i t tbùc t a o p h a a , bay oó t h e n ó i bln d o t r ^ n g
oue ainb» Tònxtòi de dong d^Q kéu l é n r à n g : "Cbung t a c h i oò
nft» hoàn t o à n c h i oó aft nguòd lenh (3^&o óuy nbat khòng t h e
s e i l à a duK/o» dò l à o e i t i n h t h a n t o à n t h e g i o i uò nhfp sàu
vào t r o n g t a t ce cùng nbu t r o n g a 3 i nguoi chung t a ^^ (ItTL
ntaln iii^uk).
Ho zàng l à nhung oàu taoi gey gat ntaat t '*Thl r.eo l à tijr
do» the nào l à doo t e i » t h e nao l e vàn ainh» l à de aen 7 aa
nbà vàn d^t ra b i t sue khan t h i l t I q i dU9^o ohfnb òng g i l i quyet
nft oecta dfc doen nbat» don g i e n nbat ve oùng be t a o nbat ngbla
l à c h i eò CH0A TROI aói l à ke ptain x e t c u o i cùag» khòng eòa
cecb nao ktaao taon. Day oùng otafnta l e net doo deo h§a c h i t u
tuong và t à i nàng oùe nhà v à n .
r

D i l u deng buon l à nguòi thenta n i é n quy t f c Nge t r a n day
l o n g ntaàn d§o oeo ca này deng song t x e n a f t d a t nuoc ptauong dòng
t r à a 14n^ l à n dàu t i é n seng obàu Au t i l p xuo v o i xa h f i t u b l n
nén kbòng sao h i l u h i t nhung a a t t f c b ci|c cùng nbu nhung a^t
t i é u ci^c oùe phiccng t b u c sen xuat t u ban cbu ngtale. Boi ttae»
Tònxtòi a ó i tuong r à n g nhung b i l n o l xày xe o Luydern l à "hoàa
t o à a a o i 1§ ky qu^o" l à a dee I f a t a t oa nbuog y a g h i d^p de
ve aèn vàn ainh tq do phuong t à y cu8 òng t r u o c d a y . An tuij^ng
aenb l i f t ay k h i e n òng l ó n t i e n g kéu g 9 i "ceo nhà su b90 o t h ò i

d^i cbung t e p b e i ghi l ^ i bang nbung dòng chu vàng de t o c a o o
cbu ngbla t u b e n .


- 24 Qui t h f t Tònxtòi co long nhàn tì§o t u y f t vói» song oùng
taòn ntaién vs don gien» boi l e xZ tafi nuoo Nge t h ò i bay g i ò
ktaòng otao phép òng n b ì n du^'c xa b o a .
t z é n tbifc t e l i o h eu xe hfi» auòi nàa t r u ó e khi Tònxtòi
v i l t t r u y f n Luydern (1857) ngty t r o n g long c h i df t u ben Anta
Pbap» Me e và Inggben da v i l t ben Tuyén ngòn Dsn;g Còn.g san
(1B48) ahi t i l n g . Ben tuyén ngòn de dong d^c t ó d o a l i quen
taf g i u a nguòi v o i n g u ò i "khòng aft a o i quen bf nào kbao ngoài
a l i Iqd l^nta lùng và l o i " t r e t i è n ngey" khòng t l n h n g h l e . «Hai
cap t u een da d i a nhung xuo dfng t b i é n g l i é n g oùa long aùng d^o»
t i n h t b à n taung khòd ngbIe hifp» a o i tbuòng CITI t i l u t u aen vào
t r o n g dòng nuóc g i e n g i t cùe i l i tfnh t o a n v i ky . . . TÓa l ^ i
g i e i cap t u aen de d e a a f t l o i boc I f t còng nhàn vò s i » txqo
t i l p » t à n nban they cbo l o i boc I f t duqfo obe day bang nbung
ao tuong tòn g i é o ve cbfnta t r i " (1)
Trong ktai ngbién ouu ve L. Tònxtòi» Lenin de l a y t r u y f n
Luydern l à a dan chung de r ù t xe a f t nhfn dinb quen t r 9 n g doi
v ó i aijt h§n che t i é u cifo cue nhà van v i d § i này :
" . . . Quen d i l a dò (cùe L. T ò n x t ò i ) o b i phaa enta t u tuc'ng
ous c h i df cu ("de b i l a t d i " ) - a f t o h i df nòng nò v ó i phuong
thuo s i u b hoi|t cùe d o dàn tfo ptauong {dòng" ( 2 ) .
Song dau seo uoi l o n g uu e i v i tba cue ntaà vàn oùng
ntaung an tia/ng sàu ciao t r o n g cbuyen du l i c h seng phuong t à y
l a n dàu t i é n duch4ng duòng t x é n q d t r l n h pbst t r i l n t d g i ó i quen day aàu
thuan oùe nha vàn t b ò i t r e . Suét d naz a u o i nàa seu t u y oó

nbièu t h e y dSi» n b i è u còng t r l n t a v i d^i t r o n g seng t ^ o nghf
t h u à t » song nhung net ban dàu van l à / n h u n g yeu t o oo ben t r o n g
l y tuong t h a a ay o^e nbà nghf a l nuoo Nga phuong dòng n à y .
( a ) T. I . Lenin

- Te vàn hoc n^hf t h u à t - Nxb 3q t h à t uà * f i »

1977» t r . 2 3 4 .
(1) M^c Anggben t u y e n t à p - Tap 1» Nxb Su t h a t - Ha Noi 1J62
t r . 21.


- 25 -

"Tu tucmg nban dàn" cùe Tònxtòi con du^c t h l h i f n khe
r o n e t t r o n g t r u y f n rigln Nhuag nguòi Gòdao (1852-1863) so v ó i
t r u y é n tq thuf]; ve Buoi sang oue aòt t r e n g cbu. que càu c h u y f n
ney» t e e g i e auon d^t 'van dà a f t oeoh quyet l i f t » dut kVtoet
b o a . Cei t à a l y auon r ò i b^ canh song t b u ^ g l u u xè vò oòng
r ò i n^h% "ebang he eo t ó i aft v i f c g ì " bò feb ngày oàng xàa
c b i l a D a i t r i Oléabin - chàng thenh nién quy t f c a ó i h a i a u o i
bon t u S i d à u . Gie t u thù dò» chàng di ve vùng Kepkaz» song ò
xe Orébenxkale aong t i a t h I y tq do taanta ptaùc n o i d a y . Chàng
v u i song g i u a nhung nguòi dàn Codio d i a phuong, daa sey taàng
Mariana xinta ^%p9 g i e nbfp d f i ky binta oùng h9 t h a a g i e c b i l a

trfn.
NIU nbu t à a t r § n g Nguòi t u Ke.okez oùe Puakin

và P é s ò r i a

oùe L e r a o n t l p deu kht dàn v à t v i d n b song thue g i u s t h l g i ó i
quy t f c b l t a c ea d e e , xe r S l nbsn dàn que d B i , t h l Oiénhin l § i
nb Iqc dea h i t sue t x e gàn g u i v ó i "nbung con nguòi cùe t h i é n
n b i é n " g i e n d i hòn n h i e n . Clr.àng khsng dinb :"Henh phùc day
r ò i » h^nb phuo nghle l à eong v i nguoi kheo"
«

v ó i y nijhle dò» Oiénhin l à t i e n t h à n oùe tde và Andray
t r o n g Chiln trenta và hòe binta. tuy otaàng cbua d§t d i n t r i u h
df nhu b 9 . Mie dàu con aft ao net aàu thuan» h§n che» nhung
oàa ohuyfn oó tfnta tq aq này de khan h9& r ò net que t r l n t a
ptaat t r i u n " t u tuoag nhàn d à a " dòng t b ò i cùag l à qua t r i n b phù
ata^a a è a v à a ainh t h à a h t n i và Tàa boa t u s e n t r o n g t h l g i o i
quen cue nhà v à a .
Nbia l § i a f t ao te'o phan t h ò i ky dàu t i é n » t u t u o n g nhàn
dàn cùe Tònxtòi de dutjro binh thành và pbat t r i e n t ^ o nén ben
d§o nb^c day bua b§n d i buóo vào bàn dqi bcjrp xuóng C h i l n
t z e n h ve hòe b l n b .