Khảo sát khả năng tách loại photphat từ dung dịch nước bằng vôi, muối sắt (III) clorua, nhôm sunfat và ứng dụng để xử lý nước thải của công ty supe photphat và hoá chất lâm thao

BO GIAO DUG VA DAO TAG
DAI HOG QLOG GIA HA NOI
TRGONG DAI HOG KHOA HOG TGNHIEN

DANG THI HANG

KHAO SAT KHA NANG TACH LOAI PHOTPHAT TIJf
fl

DUNG njCH NUOC B A N G V O I , M U O I SAT (III) CLORUA,
NHOM SIJNFAT VA CfNG DUNG DE XLf LY NUOC THAI
CUA CONG TY SLPE PHOTPHAT VA HOA CHAT LAM THAO

Chuyen nganh: Hoa V6 co
Ma so: 1,04.01

LUAN VAN THAG SY KHOA HOG HOA HOG

Nguai hirorng d^n khoa hoc: TS. NGO SY Ll/ONG
i *^^•ML^: .

•: cunA 'ot
... - . ;

.I

I
V

HA NOI-2001

MUC LUC
Tn
M6

DAU

PHAN A . TONG QUAN
Chirorng I

Trang thai photphat trong tir nhien va anh hirong

1.1.

photphat doi voi moi trircmg
Giai thieu so lirac ve cac muoi photphat

1.2.

Trang thai photphat trong tir nhien

1.3.

Vong tuan hoan ciia photphat trong tir nhien

1-4.

Anh hirong cua photpho doi vai moi truong nircfc

Chirorng II.

II. 1.

Tinh hinh 6 nhiem nirac va nirac thai Nha may supe
photphat
Vai net ve vai tro niroc sach va tinh trang 6 nhifim niroc

II. 1.1. Vai tro ciia niroc sach
11.1.2. Tinh trang 6 nhiem niTOc
II.2.
11.2.1.
11.2.2.
11.2.3.

Nuac thai Cong ty Supe photphat Lam Thao
Giai thieu so bo ve Cong ty Supe photphat Lam Thao
So do nguyen ly cong nghe san xuat supe photphat
Nguon nuoc thai cua Cong ty

Chirong HI. Cac phirang phap xur ly nirac thai chiira photphat
III.I.
Cac phuong phap tach loai photphat trong niroc thai
III.LI. Phuong phap sinh hoc
III. 1.2. PhacTng phap hap phu
III. 1.3 Phuong phap dien hoa
III-2.
Tach loai photphat tir nuac thai theo phuong phap ket tua
111.2.1. Tach loai photphat b^ng cac muoi canxi
111.2.2. Dijng muoi nhom de tach loai photphat
111.2.3. Dung muoi Fe-^"" de tach loai photphat
III.3.

Ghirong IV.

Muc dfch va cac noi dunz n<:;hien cuu cua luan van
Phucmg phap phan tich

IV. 1
Cac phucmg phap xac dinh ham liiang photpho
IV. 1.1. Cac phmmg phap hoa hoc


IV.1.2. Cac phuong phap hoa ly
IV.2.

Cac phuong phap xac dinh ion Fe-^^, AI'^, Ca"^, F

IV.2.1. Phuong phap xac dinh ion Fe-^""
IV.2.2. Xac dinh ion AI'^
IV.2.3. Xac dinh Ca'"" trong dung dich nuac
rV.2.4. Xac dinh nong do F"
PHAN B - THirC NGHIEM
Chircmg V.
V.l.
V.l.L

Thirc nghiem
Dung cu, thiet bi va hoa chat
Thiet bi

V.1.2. Dung cu
V.L3.

Hoa chat

V.2.

Pha dung dich

V.3.

Cac phuctng phap nghien cuu

V.3.L

PhU(mg phap xac dinh nong do photphat trong dung
dich nuoc

V.3.2. Phucrng phap xac dinh nong dC) Al^"^ thco phUcmg phap
chiet-trac quang
V.3.3. Phucmg phap xac dinh nong do ion sat trong dung dich
nuac
V.3.4. Phuemg phap chuan do xac dinh nong do Ca""^ trong
dun^i dich nuac
V.3.5. Xac dinh nonir do tlorua
Chirong VI.
VI. 1.

Ket qua nghien curu va thao luan
Ket qua phan tich nuac thai tii Nha may supe photphat
Lam Thao

VI. 1.1. Nhan xet chung ve mSu nuoc thai
VI. 1.2.

Xac dinh nong do oclophotphat trong nuac thai

VI. 1.3. Xac dinh nong do tong cong cua photphat trong mSu
nuoc thai
VI. 1.4.

Xac dinh nong do AI^"^ trong mau nuac thai

VI. 1.5. Xac dinh nong do cua sat trong mau nuac thai
VI. 1.6.

Ket qua phan tfch nong do P troni: mau nuoc thai


VI. 1.7.

Ket qua phan tfch mot so thanh phan co mat trong mSu
nuac thai nghien cuu

VI.2.

Kha nang tach loai photphat tren m^u gia

VI.2.1. Phuong phap thuc nghiem
VI.2.2. Khao sat qua trinh tach loai P04'~ b^ng tac nhan Al'^""
VI.2.3. Khao sat kha nang tach loai P04'^~ b^ng muoi Fe-^"*"
VI.2.4. Khao sat kha nang tach loai ion PO,-" b^ng Ca(OH),

VI.2.5. Khao sat kha nang ket hcrp giua CaCOH). vai Fe-^ va
Al-^"" de tach ioai ion PO^-^" khi co mat F^ va SiF^'" n(5ng
VI.3.

do cao
Khao sat kha nang su dung voi de tach loai photphat
khoi nuac thai Cong ty Supe photphat

VI.3.1. Tien hanh xuly bang tac nhan Ca(OH)-,
VI.3.2. Tien hanh xu ly bing tac nhan Ca(OH). va FeCl^
VI.3.3. Tien hanh xu ly vai tac nhan Ca(OH)^ va muoi nhom
KET LUAN
TAI LIEU THAM KHAO


MO DAU
Photpho la nguyen to co vai tro rat quan trong trong sir song. No c6
trong thanh phan ciia cac chat giu vai tro tfch cue trong nhieu qua trinh sinh
hoc quan trong cua dong vat va thuc vat. Vi vay dong, thuc vat phai duac
cung cap nhung luang photpho nhat dinh hang ngay de duy tri sir song va
phat trien. Tuy vay khi co mat trong nuac nhung luc;tng qua kVn vircrt qua
giai han cho phep photpho lai gay ra nhieu tac hai cho moi truemg. V\ vay
van de tach loai cac hcrpchat photpho trong nuac thai cong nghiep da duac
nhieu nha nghien cuu quan tam.
Cong ty Supe photphat va hoa chat Lam Thao - Phil Tho c6 nhiem vu
san xuat phan Ian (supe photphat dtmX phan bon hon hc^ NPK phuc vu cho
nong nghiep ciia ca nuac. San pham phan bon ciia Cong ty nay dong vai tro
het sue quan trong trong sir phat trien nong nghiep ciia nuoc ta. Phan Ian
supe photphat dctn ciia Cong ty hien tai chiem xap xi 5/6 tong san luang
phan bon cting loai ciia ca nuoc. Trong boat dong san xuat hang ngay Cong

ty thai ra mot luang chat thai kha Icm a ca 3 dang ran, long, khf. Cac chat
thai nay da duac Cong ty quan tam xay dung qui trinh xu ly kha thfch hap.
Tuy vay qua trinh xu ly con co nhung van de bat cap chua dap ung duac
yeu cau ve moi truang. Chang han nuac thai cua Cong ty supe photphat
Lam Tliao - Phii Tho tuy da duac xu ly van co chua nhieu chat gay tac hai
cho moi tructng a nong do ktn trong do co cac ion photphat. tlorua.... Nuac
thai ciia Cong ty supe photphat Lam Thao - Phii Tho cung vai nuac thai
Cong ty giay Bai Bang da gop phan lam o nhiem nuac song Hong va gay
tac hai trong mot vung kha rong [1]. Vi vay nhu cau ciia viec khao sat xay
dung nhung qui trinh xu ly thich hcrp de tach loai c(3 hieu qua cac chat gay
doc hai co trong nuac thai Cong ty bao dam tn^ng sach me)i tmang nuac la
mot nhu cau can thiet.
Trong ban luan van nay chung toi de cap den van de khao sat kha nang
tach loai photphat bang voi, sat (UI) clorua, nhom sunfat tir dung dich nuac
va ap dung cac ket qua khao sat duac de xu ly mau nuac thai ciia Cong ty
Super photphat va hoa chat Lam Thao - Phii Tho. VI thai gian co han nen
viec khao sat mai chi dilng lai a mot so nehien ciai cct ban ban dau. Moni^
rang nhung ket qua nghien cuu ciia luan van se la nhung goi y tham khao
bo fch cho nhiimg nguoi quan tam.


A- PHAN TONG QUAN

CHUONG I - TRANG THAI PHOTPHO TRONG TlT NHIEN VA
ANH HUONG PHOTPHAT DOI VOl MOI TRUCING

I.l. Gidi thieu sa lirac ve cac muoi photphat
Axit octo photphoric H^POj la mot axit 3 nac ung vai cac qua trinh
dien li trong dung dich nuac [3] :
H3PO, + H3O ^ ^ H,0^ + H . P O ;

K, = 7,6.10-^

H3PO; + H , 0 ^ ^ - ^ H 3 0 ^ + H P O , ' -

Ki = 6,2.10"'

HPO,-- + H.O ^ - ^ H,0^ + P O / -

K, = 4,4. l(r^-^

VI vay axit nay tao nen 3 loai muoi tucmg ung: muoi dihidrophotphat
(chua anion H-.PO4"), muoi monohidrophotphat (chua ion HPO4"") va muoi
photphat trung ti'nh (chua anion POj"^").
Cac muoi photphat nhin chung khong c(') mau do cac ion photphat dcu
khong mau. Cac muoi dihidrophotphat deu de tan trong nuoc. Trong cac
muoi monohidrophatphat va photphat tioing tfnh chi co muoi cua kim loai
kiem la de tan. Trong cac muoi photphat tan thi muoi photphat trung tfnh ciia
kim loai kiem bi thuy phan manh trong dung dich va cho moi truang kiem:
Na.PO, + H.O ^^=^ NaOH + Na.HPO,
Qua trinh nay xay ra manh han so voi qua tnnh phan ly ciia ion HPO^""
H P O / - + H.O ^ ^ H , 0 " + PC,-''
Nen dung dich Na3HP04 co moi trucmg kiem yeu. Muoi NaH^P04 bi
thuy phan yeu hctn Na^PO^ va qua trinh thuy phan xay ra kem han so vai
qua trinh phan li axit cua ion H . P O /
H.PO4" + H.O ^ ^

H,0^ -f HPO4-

Nen dung dich NaH.POj co moi tnrong axit vcu.

Khi CO mat ion Mg"", N H / trong dung dich NH„ ion PC/'' tao ket tiia
mau trang NHjMgPO^ khong tan trong dung dich amoniac nhung tan trong
axit v6 ca.


N H / + Mg-^ + PO/- ^ ^

NH.MgPO^I ,4,,g

Khi CO mat mu(5i amoni molipdat (NH4).Mo04 trong dung dich axit
HNO3,

ion P O / '

tao ket tiia

mau vang

amoniphotpho

molipdat

(TIHJ3[PMoi304o]. Ket tua nay khong tan trong HNO3 nhung tan trong
kiem va dung dich NH3.
3 N H / + PO/^- + 12M0O4-- + 24H" = (NH4)3[PMoj,04o] + 12H,0
Phan ung tren duac diing de nhan biet va dinh luang ion PO4'" trong
dung dich.
Muoi photphat co nhieu ung dung trong cong nghiep, nong nghiep va
ky thuat. Muoi photphat ciia canxi va amoni duac dijng lam phan bon v6 co.
Rieng CaHP04 duac diing lam thuc an gia siic. Muoi Na3P04 duac diing

lam mem nuoc, diing trong cac noi hoi cao ap va lam chat tay ma.

Cac muoi photphat kim loai kiem thuang duac dieu che bang each cho
axit H^P04 lucmg tac vai hidroxit hay cacbonat kim loai kiem. Con cac
muoi ph(^tphat ft tan duac dieu che bang phan ung trao doi.
Cac photphat co Uong phan tu hoac ion cua n(') h(m mot nguyen tu P duoc
goi la photphat ngung tu. Cac photphat ngung tu duac cau tao iii nhijmg tu dien
deu, P04^" lien ket vcn nhau qua nhung dinh oxi chung, gio'ng nhu trong cac
http chat silicat. Kieu cau tiTic quan trong nhat ciia cac hctp chat photphat
n^un^ tu CO dan!:Z mach than^ chua anion, c6 conu thuc chun;^ P,0!""*":!~ Vf
du nhu muoi diphotphat (hay piro photphat) M4P2O- va triphotphat
day M la kim loai kiem). Cac ion nay c6 cau tao nhu sau:

0

0

0

0

0

II

II

II

II

li

—0-P-O-P-O—
I

0

I

M^P^O^Q

(a

- —0-P-O-P-O-P-O—
'

I

0 .

I

0

aniofi I PjOy^' ^

I

0

•

0

anion [P ^O10' ^

Cac photphat ngung tu mach vong hay metaphotphat mach vong chua
anion co cong thuc chung (P03),/'\ Vf du: triphotphat M^P^O,^ (M: la kim
loai kiem), anion cua chiiniz co ca'u tao:
I

01
0
II
0=P-0-P-0—
1
1
0
0
1
1
0-P-0-P=0

0

ii/O—

—0
0-P

\ '
-0
//
^
/
0
0-P
^
ll\
0 0—
anion ^(PC),)/-^

:

II

1

0

0

anion

,(P(),}/-l


Cac photphat ngimg tu duac tao nen khi dun nong muoi ortho photphat a
nhGng nhiet do khac nhau de lam mat nirdc. Chiing co nhirng cong dung khac
nhau trong cong nghiep. Muoi Na^P.O- diing lam chat tay nJa va lam chat toi

khi ren kim loai. Muoi nay duoc tao nen khi nung ncmg Na.HPOj a 6(X)°C.
Na.HPO, ^'^^^

Na.P.O, + H.O

Muoi Na5P,0,o diing lam hot giat (ti le ^45%),

lam mem niroc. duoc

tao nen khi dun nong h6n hcfp Na.HPO, va NaH.PO^ a 420°C.
2 N a , H P 0 , + NaH.PO, = Na,P,Ojo + 2H3O
1.2. Trang thai photpho trong tir nhien
Photpho la nguyen to rat pho bien trong ty nhien chiem 0,04% tong so
nguyen tu trong vo qua dat. Photpho tao thanh khoang 200 loai khoang ton
tai trong tir nhien voi cac loai cation: Ca""", Mg-^ Na"", Al '^ Pb-"", Fe-"", Fe-*"",
Mn^Cu-*, Z n - ^ T h ^ . . .
Trong bang 1 trinh bay mot so klioang canxi photphat quan trong
trong thirc te [2].
Bang 1: Mot so khoang canxi

photphat

Cong thurc

Ti le Ca/P

Canxidihydrogenphotphat

CaCH.POj.H.O

0,5

Brushit

CaHPO,.2H,0

Moneltt

Ca(HPO,)

1
1

Ca.H.CPOj^.SH.O

1,33

P-Ca,(P0,)3

1,5

Ca,o(POJ,(OH)3

1,67

Ca.oCPOJ.F.

1.67

Ten

Octacanxi photphat
Whitlockit
Hydroxylapatit
Fluorapatil

-

Axit photphoric cung co the lien ket voi cac hap chat hiju ca tao nen
nhung hcrp chat ca photpho co y nghTa nen tang trong he thong sinh hoc. Vf
du mot so hap chat ca photpho nhu: Adenosin triphotphat (ATP), uridin
triphotphat (UTP).
Trfr luctng khoang photpho trong tu nhien theo du doan co khoang
600.00MT. Quang photphat duac tim thay a nhieu n(n tren he mat trai dat,
phan 1(^ la dang da tram tfch va ft thay dang da phun xuat (vulcami).
Bang 2 Cung cap mot so so lieu ve nguon photpho trong moi tniong.


Bang 2: Nguon photphot trong moi truang
Khoi luong MT
10'60.10-'
16.10'

Nguon
Dia qiiyen
Quang photphat
Dat
Can ISng trong nuac ngot
Can lang trong bien sau
Da

Thuy quyen
Dai ducmg
Nuac ngot
Khi quyen
Sinh quyen
Dat
Dai dU(mg

10. uv
1000.10'
10'120.10-'
120.1090.10-'
0,1.10-'
2.10-'
<2.1()-'
140.10-'

Trong dat

Trong dai dwang
^

Dong, thirc vat

•

^

-

•

^

^

Dong, thi/c vat

^

I Bai ti^t
Photpho huru ca, vo ca hoa
tan va lali/ng tren lap mat

Sinh vat chet
Photphat
hoa

I

Photpho trong day
dai duang

Photphat trong dat

Photpho tram tich
Cay trong. dong vat (3)

0,2

Cay trong, dong vat

o
Sinh vat chet (24)

0,2
Photphat trong dat
(200)

I

1.2
Dong song
0.02

1.18

Cac dong, thirc vat chet va
photpho trong ni/ac be mat (2,8)

tao6 JD, 06
Photpho 0 vung
riLfoc sau (90.)

0,2
Photphat trong tram tich (130.10^)

Hinh 1: Vong tiidn hodn cua photpho trong nuac vd tren can

S

L3. Vong tiian hoan ciia photpho trong tir nhien

Hinh (1) mo ta vong tuhi hoan cua photpho trong moi truang. Cac
sinh vat bien nhan mot lugng dang ke photpho tir cac nguon thuc

phim

hoac cac ca the chet duai dang photpho huu ca kho hoa tan hoac photpho
vo ca hoa t^n. Chi mot phan nho photphat duai dat (5%) la co the-cSy trong
dugc hap thu vi chi co dihidro phatphat (H-PO^) la co the hoa tan tot trong
nuac. Cac photphat vo ca kho hoa tan se ton tai trong dat va sau nay co the'
bi axit sunfuric hoa tan va di vao thanh phan cua cac nguyen sinh dong vSt.
Cac photphat huu ca ton tai a goc rt cay trong se tu tir thuy phan a dang cac
khoang vi sinh do qua trinh photphat hoa [2].
Can bang H^O - H3 PO4 phu thuoc vao do pH cua dung dich. O gia tri
pH = 7 ton tai can bang:
H.O + H,PO," ^ ^ HPO,-" +

Up'

Hinh 2: Sir phu thuoc vao pH cua cdc photphat kim loai
Trong dia quyen va thuy quyen cac ion kim loai nhu Ca-^ Fe^^, A l ^ CO
kha nang hen ket d l dang voi cac ion photphat. Hinh 3 mo ta anh h licjng


cua pH den do tan cua cac muoi canxi photphat, nhom photphat (-\lPO4) va
s^t photphat (FePO J .

i^10(P0jg?:^

pH

6

8

W

12

Hinh 3 : Bg hod tan cua cdc photphat kim loai theo pH at""- 25 "Xl
Tii hinh 3 ta thay khi pH tang, do hoa tan Ca.iJX^J. giam. Nhung neng
nhom photphat va s^t photphat co diem cue ti^a nam a vijng axjt. Khi sang moi
truang kiem cua muoi nay chuye'n sang dang ket tua hidroxit tuang ung [2].
'SAI phu thuoc cua do hoa tan cac photphat kim loai vao pH rat co y
nghTa doi vai qua trinh ket tua photphat trong cac ho nuac ngot co hien
tuang phi duang (eutrophi cation). Nong do photphat thuc te cao han nhi6u
so vai nong dp a trang thai can bAng niang ung. Dieu nay co the la do anh
huang cua mot so ion la co kha nang hoa tan tot hoac do qua trinh ket tinh
xay ra cham do sir co mat cua cac chat uc che ti'ong dung dich nuac.
Lien ket cua cac ion kim loai vai photphat tao thanh tir cac phan ung
ket tua va phan ung be mat. Qua trinh hap thu photphat bing Al(OH)3,
Fe(OH)^ hoac cac oxit ngam nuac tuan theo ca che lien hap va dat cue dai a
gia tri pH ma tai do ton tai ion H2PO4" (hinh 2). Buac qua do chuyen sang
moi truang kiem co tac dung nhu qua trinh khu hap thu. Dae trung tong hop
qua trinh chuyen pha cua photphat tu long sang ran la ty le giua kim loai va
photpho trong san pha'm ket tua. Ty le nay thuang Ian han 1, ket qua la mot
phan Ian photphat dua vao dat duai dang phan bon khong chuyen hoa duac

thanh chat dinh duang. Vi vay tu)' theo tfnh chat cua timg loai dat (pH) ma
mot phan photphat theo phan bon vao dat co the bi giil lai a dang hop chat

7


khong tan va khong co tac dong tfch cue.
TiJ cac hinh 2, 3 ta thay cac san pham phan ly cua H,PO^ trong dung
dich nuac phu thuoc nhieu vao gia tri pH va a nhung dang khac nhau:
H3PO,(ao), H.PO/Caj), HPO," (a.) va P O / - ( a , ) . Truac het cac goc thuc vat
se hap thu H . P O / va HPO,'-. 6 pH ^ 6 bat dau c6 xuat hien cac ket tiia cac
photphat baza cua Fe"^^ va

AV'

[M(?0,),(OH),(I.„

vai M la Al hoac Fe. 6

pH > 7 bat dau ket tua cac canxi photphat nhu CaHPOj hoac cac
hydroxyapatit Cajoi^OJ^COH).. Do do khi su dung photphat lam chat dinh
duang cho thuc vat thi yeu cau gia tri pH trong mot giai han hep vi neu a
dieu kien khong thfch hop cac photphat se bi giu lai trong dat a dang cac
hop chat ft tan.
Cac photphat trong nguon nuac chay hoac nguon tinh thuc^^g la nguon
goc dan den hien tucmg phi duang. Nhung chat nay cf3 the la cac chat tay
rua hoac lam mem nuoc cung di vao thuy quyen nhu pentanatn tripoly
photphat (Na^PPjf)). Ngoai ra con co mot so chat nhu sat photphat tii cac
hrp can lang c6 the bi hoa tan tnV lai khi trong cac nguon nUOc co chua
nhieu chat dinh duong va chat 6 nhiem C(') the ton tai cac dieu kien khu (V

pH thap, qua trinh c(') the xay ra thco phuimg tiinh:
Fe(PO,),+ H^ +c^^

F e ^ „ , , , + HPO,^-„„,J

Cha't khu co the la H^S hoac mot so hctp cha't huu co trong nuac.
Luetng photphat trong he sinh thai nuoc va sinh vat tren can khong du
cung cap dinh duang cho thiic vat (luong photpho nay chi vao khoang
0.5^5% khoi luang) cho nen photpho thucmg duoc bieu thi nhu chat dinh
duoni^ han dinh. Su thieu hut nav ducfc h6 sunjz boi cac boat don^ nhan tao
nhu viec san xuat cac phan bon photphat tu cac quang photphat (super
photphat, disuper photphat, NPK). Lucmg photpho du trong phan b(3n duac
tham qua dat, qua song ra bien va lang lai o dcx Trong nuac mua nong do
photpho nho tii l()-i-100mg/m~^ ( do bui, muoi bie'n hoc hc^i, cac qua trinh c6
nhict do cao va qua trinh chuyen hoa photpho trong khf quyen).

L4. Anh hiroTig cua photpho doi voi moi trirong nirac
Trong tat ca cac nguon nuoc tu nhien nhu nuoc ngam, nuoc mat, nong
do photphat thucmg nho va ton tai o dang H . P O / , H P O / , PO,-'. Nguon
photpho chu yeu ccS trong da. ft hoa tan va xam nhap vao he sinh thai cham.
8


Tuy nhien trong cac thuy vuc xung quanh cac lang, thanh pho thi lai nhieu
photpho do nuac thai chua cac san pham tay rua va qua trinh rua troi phan
bon trong nong nghiep, nuac thai cua Cong ty san xuat phan bon. Photpho la
mot nguyen to can thiet cho sir song, song neu qua nhieu se xiic tien qua
trinh phat trien nhanh manh cua tao xanh hoac thuc vat km (macropkytes)
gay tic nghen thuy vuc. Qua trinh nay gcii la thira dinh duang hay "phii
duang". Nhung thuy vuc thira dinh duang gay ra miii hoi thc^i do sir phat trien

qua manh cua cac sinh vat phan giai lam can kiet oxi hoa tan, phan huy thc^'i
rua tao thuc vat ion da chet. Day la mc)t o nhi^m nguy hiem lam chet cac loai
thuy sinh do sir giam DO, sir tang BOD va boc miji cac khf thoi.
Tac hai cua ham luang photphat cao trong nude thai duac minh hoa
bang sa do sau:
So 66 tac hai P C , "
Nuac thai chua PO,"

Nguon nuoc co ham lu(mg oxi hoa
tan tot va ngheo chat dinh ducmg

Kfch thfch tao phat trien

Anh sang chieu vao giam

Tao chet tret lai

Oxi hoa tan giam

Thieu oxi nghiem trong va ca chet

I
NgucSn nucrc hi phu duang

> Oxi thoat ra


Mot gam photpho co tac dung lam tang truang khoang lOOg tao va de
phan huy chung can 140g oxi.
Vi vay theo TCVN 5945-1995, nong do photphat toi da cho phep trong

nu6c thai cong nghiep duac qui dinh nhu sau [ 1 ]:
- Nong do cho phep doi vai nude thai c6 the thai vao nude duac dijng
lam nguon cap nude sinh hoat: Pi,^^^^ = 0,2mg/l. P,^Sng ~ 4mg/l.
- Nong do cho phep doi vclri nude thai chi duac thai vao nguon nucifc
diing cho giao thong thuy, tudi tieu, bcri loi, thuy san va trong trot:
Phouca = 0,5mg/l ; P,.„^ = 6mg/l.
- Vdi nong do P,,^„ ^^ > lmg/1, P,^,^^ > 8mg/l nude thai bat buoc phai
dugc xu ly trudc khi thai vao nguon nuac thai chung.

10


CHITONG 11. TINH HINH 6 N H I 6 M N U ^ C VA NV6C THAI NHA
MAY SUPE PHOTPHAT

ILL Vai net ve vai tro nirdc sach va tinh trang 6 nhiem nirdc
II.I.L

Vai trd cua nu&c sach

Trong tong the cac tai nguyen do con ngudi khai thac nuc^c chiem mc)t
vi tri quan trong vao loai bac nhat. Nucl^c can thiet cho sir ton tai va phat
trien cua he sinh thai dong vat va thuc vat. NucVc quyet dinh dieu kien tho
nhudng va khf hau. Trong sinh hoat hang ngay nudc phuc vu cho nhu cau
an, uong, sinh hoat... Cong nghiep va nong nghiep cua mot nucVc khc')ng the
phat trien dugc neu thieu nudc. Vi the mot moi trudng nudc sach la cue ki
can thiet [5].
II.L2.

Tinh trang 6 nhiem nixac

II. 1.2.1 • Vai net ve tinh hinh 6 nhiem moi tiin'm^ tren the gidi
1

o

c^

Mac dii da cd nhung c6 gang lam sach nudc d nhieu na\ nhung sir d
nhiem nudc van dien ra (V hau het cac qudc gia tren the gi(')i. NinVc (V cong
ranh do thi dugc chay ra cac dong nuc'tc, canh dong lan can. Nhiing hoat
dong cLia cac nha may, su khai thac ciia cac ham md... da lam tang so
lugng cac chat thai cd kim loai, hoa chat dc)c hai... Cac chat thai nay deu
do vao nudc va gay d nhiem nguon nudc.
O cac nudc phat tnen nhu Bac My, chau Au, Nhat Ban nan 6 nhiem moi
trucmg tuy dugc quan tam nhieu nhung van la tram trong. Vdi nen cong
nghiep phat trien manh d trinh do cao, chat thai cong nghiep vdi khoi lucmg
rat 1cm d ca ba dang khf, long, ran gay nan d nhiem nang ne cho cac nuc^c nay.
Ho Langua d Philipin la ho km nhat Y)dn% Nam A da bi nhilm doc
nang do cac cong ranh cua thanh pho Malina thai ra, do chat thai doc hai
cua khoang 900 Cong ty, lucmg du phan bcm va thuoc trii sau... Hau qua la
cac loai ca trong ho da bi nhiem doc va chet, do vay lugng ca bi suy giam
nliieu [I ]. Van de nudc cung rat ndng bong d Han Qudc, cd khoang 1/4 so
dan khong dugc cung cap du nudc nggt. Mot so xf nghiep phai ddng cua vi
chat Immg nuc^c qua kem, song Makdong dai nhat cua Han Qudc bi d
nhiem nang, nuc'^c ciia nd den nhu nudc ccing ngam, mui hoi hoc Icn ndng
nac. Hang loat cac xf nghiep xa nudc thai vao con sdnu nav. Cuni: d Han


Qudc khoang 72% nudc thai cong nghiep do ihang ra bien ciing vdi nucie

thai sinh hoat [5]. 6 Trung Qudc benh ung thu gia tang vi d nhiem mdi
trudng song. Da cd khoang 40.000 bi chet vi can benh the ki nay. O Giang
To, do dugc cua nhieu Cong ty nudc ngoai chii y dau tu nen nhieu Cong ty,
xf nghiep dugc moc len va dan so cua linli gia tang nhanh chdng. Tuy nhien
ve mat bao ve moi trudng ft dugc quan tam diing muc vi the ca mdi tiordng
khf va nguon nudc d day deu bj 6 nhiem nang ne [4].
Tinh hinh d nhiem d Dai Loan dang cV muc nghiem trong: khoang 90%
nguon nudc d Dai Loan nhu song, ho, ao... bi nhiem doc kim loai nang, 1/3
dat canh tac bi tan pha do cac chat thai, phan bdn, thuc')c trii sau chua cac
doc to. Tmh trang dd dan den ca trons; cac sdnc ho bi chet hang loat do
nhiem doc, khoang 30% gao d Dai Loan bi nhiem doc ben cac kim loai
nang, nhat la thuy ngan, asen va cadimi [4].
n.1.2.2. Vai net ve su d nhiem mc)i truc^m^z d Viet Nam
O nudc ta sir d nhiem mdi tmdng dang ngay cang nghiem trong. O cac
thanh pho, cac khu cong nghiep tap trung, nudc thai tir cac nha may, benh
vien, khu dan cU... Hau nhu khong qua xu If trirdc khi duoc thai ra mdi
tmdng. Vi the hau het cac song, ho da bi d nhiem bdi cac chat huu cct, cac
kim loai nang, cac vi sinh vat gay benh. v.v... Tuy tiing nen ma thanh phan,
muc do d nhiem khac nhau. O cac thanh pho km nhu Ha Noi, Thanh pho
Ho Chf Minh tinh trang d nhidm mdi trucmg kha nan^ ne. Cac kenh rach
trc^ng thanh pho chua nhieu chat ban, nuc^c cd mau den, miji hoi ham do
phan km chat thai sinh hoat trong khu dan cu va xf nghiep cong nghiep, ihii
cong nghiep dd ra [4].
O cac tinh phfa nam tinh
quan tam. Chat thai tir khu cong
Nai bi 6 nhiem nang. Nuoc con
nhieu kjm loai nang doc hai gay

trang 6 nhiem moi trut^ng cung can diroc
nghiep Bien Hoa lam cho nuoc song Dong

song nay chira nhieu dau mo, chat hiru co,
chet ca hang loat.

Hai con song 6 Tliuan An la Ba Rach va Suoi Vam da chiu su 6 nhiem
klia nang ne do nuac thai ciia nhieu cong ty do vao. Theo so lieu phan ifch,
ndng do nhieu chat doc hai vugt tieu chua'n cho phep cua Viet Nam [5].
Con song Ha Thanh 6 Qui Nhcm da phai ticp nhan cac loai chat thai bao
gom: nic thai nuoc thai tu ncri san xual, benh vien, khu dan cu... f5 ]. Theo con
so dieu tra 6 thi xa Long Xuyen, hang ngay co cc) tren 4 ta'n phan, tren 200 ta'n

12


cac loai chat thai do xudng song Hau gay 6 nhi^m nang nudc song [5].
(3 tinh Phu Tho, theo bao cao cua dng Biji Minh Thao - phd giam doc
Trung tam mdi trudng tinh, hang ngay khu vuc cong nghiep Viet Tri da thai
ra mdi trudng khoang 3,9 trieu m^ chu yeu la 6 nguon: hc^a chat Viet Tri,
mi chinh, dudng, rugu bia, det Phii Tho, giay Viet Tri... Khoang 90% lugng
nudc thai dd dugc do ra sdng Hong va song Ld.
Ngoai ra, cac Cong ty Giay Bai Bang va Super photphat Lam Thao
trung binh mdi ngay true tiep do ra sdng Hong va sdng L6 khoang
lOO.OOOm^ nudc thai lam d nhiem nghiem trcmg hai ccm sdng nay [5].
Cac sc5 lieu phan tfch dua ra trc^ng Bao cao danh gia tac dong mdi
trudng tai Cong ty Super photphat va Hoa cha't Lam Thao, cho thay khu vuc
xung quanh Cong ty bi d nhi6m nang ne ca mdi trUcmg khong kJif va nguon
nudc sir dung. Nudc thai cd chi so BOD km, dich den, miji hac, nhieu can
lang, do pH thap lam cho cay cdi va hoa mau kem phat trien, giam nang
suat va cd viing bi chet. Chat c^ nhiem anh hudng den ddi sdng con ngudi,
dong vat, nhat la cac loai sdng trong nguon nudc ao, ho xung quanh Cong
ty. Tren sdng Hong ke tir cua thai Cdng ty super photphat Lam Tliao ve ha

Uru each 2()km, nany suat ca iiiam dan^ ke, dac biet loai ca Anh Vu h^ loai
dac san quf hiem tren sdng Hong hien nay giam manh cd doan hau nhu
khong gap chiing [1].

11.2. Nirdc thai Cong ty Supe photphat Lam Thao
11.2.1. Gi&i thieu sabq ve Cong ty Supe photphat Lam

Thao

Cdng ty supe photphat Lam Thao Phii Tho la mot cdng ty Idn, cd tac
dung to km trong sir phat trien kinh te dat nudc, dac biet la do\ vdi san xuat
ndng nghiep. Cdng ty da chfnh thuc di vao hoat dong tii nam 1962 va da
qua 3 lan cai tao va md rong san xuat. Den nay khc')ng nhung van tiep tuc
san xuat ma Cdng ty con md rong loai san pham, ngay cang phat huy tiem
nang cua minh, giu vung vai trd trong sir nghiep phuc vu cho nen kinh te
cua dat nudc [1].
Ngoai vai trd to km neu tren, do qui md san xuat, qua trinh hoat ddng
lau dai va cac dac die'm cone ns^he cd tfnh dac thii, tac done mdi trudne ciia
Cdng ty da the hien tir nhieu nam nay tren cac mat: mdi trudng, sinh thai,
kinh te, xa hdi... Viec danh gia tac ddng mdi tmcmg cua Cdng ly va xay
dung qui trinh xu ly chat thai thfch hcrp, bao ve mdi trudng la mot nhu cau

13


khan thiet cua ban than nham dinh hudng, qui hoach phat trien diing dan
trong nhung nam tdi [1].
Cdng ly supe photphat cd cac xi nghiep san xua't H-^SO^, thuoc trii sau,
phan supe photphat dan, cac phan xudng san xuat NPK. Cac loai chat thai
cua Cdng ty bao gom:

- Chat thai khf: SO., SO,, NO., CO, CO., SiF^, HF ciia cac xi nghiep
axit, tir khf thai dc5t Id than, tii c5ng khdi he thong hap thu tlo va nha li ciia
cac XI nghiep supe.
- Chat thai long: axit H.SOj, H.SiF^ cd trong nuci'c thai ciia cac xi
nghiep san xuat axit. H.SiF^ va H,PO_, tir cac xf nghiep san xuat supe. HCl
tir cac xf nghiep san xuat supe (san xuat phu Na.SiF^).
- Chat thai ran: Xi pirit tir Id tang sdi, bui apatit trong khf thai cac xf
nghiep supe, bui xi than, than min trong cac Id dd't than [IJ.
11.2.2. Sa do nguyen ly cong nghe san xuat supe photphat
Ouane
^ r ._

Say
1^

Nghien

FLO
.Khf thai

^'

H.SO,

^

w

^

Khf tha 1

Trdn

w
^f

Ha'p thu
Nudc

th^ii

Hoa thanh
H.SiF,, HF, PO,'Spentin

^
w

r
Danh tuny

1

u
\

San pham

14

11.2 J. Nguon nuac thai cua Cdng ty
Cdng ly supe photphat cd ngudn nUc'^c thai long cdng Idn:
4X.(MK)m7ngay dem. Trong dd cd khoang 2().()()() mVngay la nUcVc lam
ngudi, 28.()()() mVngay la nudc thai tir cac xf nghiep va xUc'mg san xual.
Lugng nudc thai nay cd chua cac ion tan nhu P . PO^^', SiF^," ... eon cd cac
chat ran gom cd can ban nguyen lieu san phalm, bui, cac chat vd cof, klidng
cd cac chat huu ca de thdi riia [ 1 ].
He thdng nUdc thai gom nudc lam ngudi: thai bang he thong mmmg
noi ra ho. Nudc san xuat cd d nhiem dugc thai bang he thdng ngam thai ra
sdng Hdng.
Tir nhung so lieu kiem tra cho thay ngudn nudc thai ra sdng Hdng
khdng dat lieu chuan cho phep [ 1 J.
Anh hudng ciia chat thai Idng den khu viic xung quanh Cdng ly: ket
qua kiem tra cho ihay nudc thai ciia Cdng ly chua dugc xii ly mdi each ca
ban (he ihdng mucmg thai, xii ly trudc khi thai ra ngudn nin'rc tu nhicMi,
v.v...) lam anh hU('mg deii mdi trudng. Anh hmmg ciia nudc thai da the hien
rd rel irong chai lugng mdi irudng nudc gieng. nudc ao hd xung c|uanh
Cdng ly, cUa cdng thai ra sdng Hdng, v.v...
Nudc thai Cdng ly supe photphat Lam Thao cung vdi Cdng ly giay Bai
Bang da gdp phan lam d nhiem nudc sdng Hdng. Ngoai ra, ngudn nudc
dung cho cdng nghiep ciia Cdng ly supe pholphat lay tir sdng Hdng lai bi d
nhiem phai xii ly trudc khi diing do ngudn nudc thai ciia Cdng ly giay Brd
Bang d ihugng ngudn. Bang 1 cho thay ket quti do dac kiem tra chat lugng
nudc sdng Hdng d ihugng luu va ha luu diem thai ciia Cdng ly supe.
Bang 3a: Tham so chat luang nuac a mot so mat cat tren song
Tliaiii so mat
cat

pi I

Mai cat iron
6.5
cira thai
(ihuoii^ liru)
Ciia coiig {\o ra
song Hong ciia 2.5
XN supo
Mai cat xuoi
3
ve ha luu 5{K)m
Mai cat xuoi
5.5vo ha luu 6kni X.5
Tieu chuan cho
6-S.5
plicp

Mua kho
Fe^\
I'
Fe^^
(mg/1)
(mj:/l) (mg/1) (mg/1)

Hdng

Vlua mua

s() r"

pU

(mg/l)

(mj:/l)

1'
(mg/1) Ong/1)
().()()X 0,007

120

0,4

0,01

0,007

0,7

115

0.25

330

2.5

15

1.2

3-4,5

225

2.3

13.4

1.0

250

O.X

5

0 X 1 ^•^-

0.75

4.9

0.64

1.0

3.7

0.34

•
230

1.2

4

0,5

0.2

1

4

1

15

1 4.x

6.07.5 ! 2^^7

1


Qua ket qua do dac cho thay cac so lieu trung binh eiia tham so mdi
trudng ve miia kho va miia mua da the hien rd tac ddng ciia nUcifc thai Cdng

•>

ty supe trong doan til cua. thai xuoi ddng ha luu 500m. Anh hudng nay lan
truyen xuoi ddng ha luu tdi 6km neu ta dem so sanh vdi ket qua do dac d ha
luu diem thai. Phan tfch cu the cho tha'y [1].
- Do pH bi anh hudng tii cua thai ra sdng Hdng xuoi ddng tdi khoang
5^6km.
- SO^"' tuy chua vi pham TCVN nhung da tang 2-^3 lan so vdi thugng
luu.
- PO^^' vugt lieu chuan cho phep tir 5-:-10 lan.
- F" cd ndng do gap ca tram lan so vdi thugng ngudn, song van nam
trong gidi han cho phep.
Vi vay chiing tdi dat van de chgn mau nudc thai tii Xf nghiep san xuat
supe de lam mau nghien cuu. Mau nghien cuu dugc lay d mieng cdng thai
ciia Xf nghiep, chua qua xu ly.

16


CHUONG HL CAC PHl/ONG PHAP XLfLY Nl/OC THAI CHLfA
PHOTPHAT

n i . l . Cac phirorng phap tach loai photphat trong nirdc thai [4]
IILLL

Phuong phap sinh hoc

Photpho la thuc an, chat dinh dudng khdng the thieu dugc cho sir tang
tnidng cua vi sinh. Vi vay trong be xu If sinh hoc thudng diing de xu ly
nudc thai photpho. Trong biin sinh hoc kho cd chiia khoang IH-2% P. Van

de dat ra la dudi dieu kien nhu the nao se thiic day vi sinh thu dugc nhieu
photpho. Qua trinh duc;c xem xet chii yeu la a dieu kien cd khdng khf, sir
tiep nhan P04^' vao vi sinh la kha cao, neu khi tructe dd d dieu kien khdng
cd khdng khf (he kin) thi PO/" se giai phdng ra va tan vao dung dich. Vi
vay de tach PO^^", biin vi sinh phai dua vao he kfn rdi hd de cho khdng khf
vao cu the luan phien nhau se tach dugc PO^^". Sau day gidi thieu 1 sa dd
tach P bang phU(mg phap sinh hoc [5].
Nucie thai cd PO,^'

i
Khdng cd
khdng khi
hoa tan POy'"

Cd khdng khf
tiep nhan
PO,^-

Nudc da xir If
•

Phan bun tret lai

IILI.2. Phuong phap hap phu
Phucmg phap hap phu nhd cac chat cd be mat xdp, dien tfch be mat km
de hap phu cac dang muc)i photphat tan dugc trong dung dich vao pha ran
va tach chiing khdi dung dich bang sa lang va loc.
r
r-n

F

17

V^Uh/j^


Theo Miko va Seffi va mot so ngudi khac khi dung Fe.O, nung d nhiet
do 4()()^K()()°C cd the tach dugc cac pholphat tan tir nudc thai d pH = 5-7.
Cac tac gia cdng trinh da su dung than hoat tfnh de hap phu pholphat trong
dung dich nudc dat hieu qua kha cao. Ngoai ra cdn cd cac cdng Iruih thdng
bao ve viec xir ly photphat bang silicagel [31], dolomil [30], v.v...
IILL3.

Phuong phap dien hod

PhU(mg phap nay dua vao sir dien phan vdi ddng dien mot chieu de
chuyen cac dang mudi pholphat lan ve dang kei tua.
Theo tac gia Goto va Maoshi ihl khi diing mot budng dien phan dung
tfch 50()ml vdi cac dien cUc Al cd dien tfch be mat la 5()cm~ dat each nhau
lOcm, ddng dien mot chieu qua binh cd I = 0,5A thi cd the tach loai dugc
khoang 90% i(m pholphat. Neu lang cudng dd ddng dien len lA thi cd the
tach loai dugc klioang 97% ion pholphat. Qua trmh dien phan dugc Ucn
hanh cd hieu qua d pH = 4^6. Neu ihcMn mudi Fx'"^ vao dung dich dien phan
vdi ndng do 2()mg/l se lam lang hieu qua qua trnih dien phan.
PhU(mg phap dugc sir dung phd bien de Uich loai ion photphat ti^r nUdc
thai cdng nghiep la phucmg phap ket liia.

ni.2. Tach loai photphat tir nirdc thai theo phirong phap ket tiia
Trong ihuc le cac mudi pholphat hoa tan Irong nUdc ihai chii yeu (V

dang oclo pholphat. Vi vay de tach loai ion photphat ra kh(')i nUdc thai, phai
chgn cation cd kha nang tao mudi ft tan vdi ion octo photphat. Trong sd cac
cation khac nhau cd the ket hgp vdi ion photphal tao mudi fl lan cd 3 ion
diing dugc chii y nhat ve ca phucvng dien kinh te va ky thuat la Ca"^. Fe^^ va

ArM20].
Cac cdng trinh nghien cuu qua trinh tach loai photphat khdi nudc thai
hang vdi, sal (III) clorua, nhdm sunfat da chi ra rang san pham ciia qua trinh
uich loai ihudng la mot hdn hgp c(i cau Iriic khac nhau, cnhau. iham chf cd ca cac hgp chat khdng hgp ihiic (cac dung dich ran).
Nhieu Uic gia da khang dinh rang giai doan dau ciia qua trinh kei liia cd
xuat hien cac chat ran vd dinh hinh. Van de nay hun cho vice xac dinh san
pham \a tfnh loan nhiet dong hoc ciia qua trinh tnV nen rat kh(i khan. Qua
trinh \ir ly cdn phuc tap hem ddi V(ii cac nucic thai c(i chua cac hop chai huu

18


ca cd nong do cao. Cac hgp ehat huu ca cd the bi ha'p phu len be mat ket tiia
va ngan trd qua trinh xuat hien va phat trien ciia mam tinh the.
Sir thuy phan cua cac ion Fe"^"*" va Al^ dan den sir tao thanh cac hat ket
tiia cd thanh phan phuc tap trong qua trinh tach loai ion octo photphat. Phan
ung oxi hoa - khu giua Fe-^"*" va Fe""" cung phai dugc xem xet den trong qua
trinh tao ket tiia hidroxit ciia Al-^"" va Fe^"". Ddng thdi ion Ca""^ cd the' tao cac
mudi photphat khd tan cd thanh phan khac nhau va tfch sc") tan khac nhau.
cun^ nhu mdt sd mudi ft tan vdi cac ion khac co mat tron^ nucVc thai (vi du
CaCO,).
Nhir vay qua trinh tach loai ion photphat bang cac muoi Ca"", Fe'"^ va
AV* xay ra rat phuc tap va phu thuoc rat nhieu vao thanh phan ciia nuac
thai.

Cac hang so can bang ciia cac qua trinh tao ket tiia ft tan duoc dira ra
trong bang 3b.
Bang 3b: /. Tich so tan ciia cdc chat it tan a 25"C
FePO, + 2H,0 ^^=^ Fe-* + PO,'" + 2H.0

K)-'

AlPO, + 2H,0 ^^=^ A1-* + PO,'- + 2H.0

1()-'

CaHPO^ ^==^ Ca-^ + HPO,--

lO'^-'^

Ca,H(POJ3 '^=^ 4Ca-*+ 3P0,-' + H*

10"''''^

Ca,o(P04),(OH)3 ^ ^ ^ lOCa-" + 6?0/- + 20H-

10""'

Ca,o(P04)6F, - = ^ lOCa-* + 6?0/- + 2 F

lO"'"*

Ca,o(PO,),(OH),+6H,0 ^ ^ 4[Ca,(HP0J(OH)3]+2Ca-"+2HPO,-- 10""
CaHAKPOJ, ^ Ca-* + A1-* + H* + 2P0,--

10-^^'

CaCO, ^J=^ Ca-* + C03--

lO'*-'

CaF, ^^=^ Ca-* + 2 F

10-^°-'

MgNH.PO, =^=^Mg-* + N H / + PO/-

lO"^--'

Fe(OH), ^ ! ^ Fe-* + 30H-

K)-'

Al(OH),^=^ A1'*+30H-

1()-^-

19


/ / . Cdc hdng so axit-hazcf
H,PO, ^!=^H* + H . P O ;

10"

H.PO; ^ ^ ^ HPO4-- + H*

1()"'~

H P O , - ^ ^ ^ P O / + H*

H)'"

Fe(OH).*^^^ Fe'* + OH"

10"'

Fe(OH).* ^ ^ ^ Fe(OH).*+ OH

lO'-

•'}.*

/ / / . Cdc hdng so tao thdnh cua cdc phuc chat vd cdc poliphotphat
•0..1

Ca(PO,)- ^ t ^ Ca-* + PO,*-

10"

CaHPO;' ^ ^ ^ Ca-* + HPO^'"

10''

CaH.PO/ '^=^ Ca-* + H.PO;

10 ' '

MgHPO;' ^^i^ Mg-* + HPO,-

1 ()--•'

FcHPO/ ^ ^ ^ Fc '* + HPO4--

10''

FcH,PO,-*^!=^ Fc'* + H,PO;

10"

A l H P O / ^ t - ^ Ar* + HPO,--

10'

AIH.PO,-* ^^=^ A1-* + H.PO;

10^

CaP.O/- ^ t ^ Ca-* + P . O /

10 ' '

MgP.O,- ^^=^ Mg-* + P.O/-

1 ()•''

CaHP.O/- ^^=^ Ca-* + HP.O^'"

1 () ' '

NaP.O,'- ^ - ^ Na* + P.O/"

10 --

Fc(HP,0,),' ^^^ Fc'* + 2HP,07'-

10 --

C a P , 0 „ / - ^ t ^ Ca-* + P,0,o'"

10 ' '

C a P p , / - ^s=^ Ca-* + P.O..'-

l(r'''

TCr bang 3b, co the riit ra mot so ket luan sau:
1. TAI ca cac ion Fe'*, AT* va Ca"* deu cc') kha nang tao thanh cac pha
ran rat it tan voi ion octo photphal. Trong so do dang chu y nhat la cac hop
chat canxi photphat. dac biet la oclo canxi photphal [Ca^H^CPOj),,|. canxi
hidroxi apalil [Ca,„(POj),,(OH),] va canxi tloroapalit [Ca|„(PO_i)^,F-,|. Cac kei
Ilia da neu deu co chira ion PO^'" va la cac dang kcl liia chiC'iri uu the khi xir

20

ly nudc thai d pH cao. Dang ket tua hidroxi apatit cdn duac tao thuan lai d
cac gia tri pH cao do c6 sir tham gia true tiep cua cac ion OH'.
Cac dac trung chfnh cua cac ket tua canxi photphat duac dua ra tren
bang

SC
Bkng^i^Cdc dac trung cua cdc ket tua canxi photphat [20]
Kie'u ket tiia

Ten khoang
vat

Cong thuc

He tinh
the'

Ty le Tich
Ca/P so tan

Canxi dihidro pholphat

Ca(H3P0,),

Tam ta

0.5

Canxi dihidro photphat

Ca(H.PO,)..H:0

ociomom
bic

0,5

Dicanxi hidrogen photphat

CaHRJ,

Nonctite

Tam ta

1.0

Dicanxi hidrogen photphal

CaHP0,.2H;(J

Brushile

Don la

1.0

Luc dien

1.5

V6 diiih
huih n^'u k^'i
rua iiJianh

1.5

a-tricanxi photphal

[Ca.(P(J,):]./jH:0

Whiterockite

P-tricanxi photphat

Ca,(K),),

Tetra canxi photphat

Ca,H(K)J,

Octa canxi photphat

Ca,H,(POJ,.5H30 Hidroxiapatit

^-^

1

1Q-:J.5

10-^

1.33

Luc dien

1,67

jQ-n..

Luc dien

1,67

lQ.n.8

Ca,o(P()4)6F:
Ho apatite

Ca,o(P(3,),(C(J0o.6 Cabonapatite

2. S4t va nhdm hidroxit rat ft tan d cac gia tri pH cao va vi vay se ket
tua dong thdi vdi cac mudi r^n photphat. Mat khac Ca(OH)-, tan kha d tat ca
cac gia tri pH. VI vay sir tach loai photphat tir nudc thai bang Ca""" cd the'
duac thuc hien d vijng pH cao va duac uu tien d vung pH nay. Cdn khi tach
loai photphat bang mudi Fe'^"" va Al*^"" cin phai lien hanh d viing pH thap de
tranh su mat mat dang ke' cac ion nay do tao ket tua hidroxit Fe(OH)3 va
-AJ(0H)3. ^^^^ n^y ^o the' thay duac tren do thi d huih 4.

21