Vị trí vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện trong hoạt động xét xử các vụ án hình sự (Trên cơ sở các số liệu địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh) : Luận văn ThS. Luật: 60 38 01 04

Vị trí vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân
dân cấp huyện trong hoạt động xét xử các vụ
án hình sự (Trên cơ sở các số liệu địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh)
Trịnh Ngọc Thúy
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn Thạc sĩ ngành : Luật ; Mã số : 60 38 01 04
Người hướng dẫn : PGS.TS. Trịnh Quốc Toản
Năm bảo vệ : 2013
Abstract : Trình bày một số vấn đề chung về vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án
nhân dân cấp huyện trong xét xử các vụ án hình sự. Nghiên cứu những quy định
của Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành về vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân
dân cấp huyện và thực tiễn áp dụng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Trình
bày một số giải pháp nhằm hoàn thiện Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành và tăng
cường vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện: nâng cao chất
lượng, hiệu quả của công tác đào tạo, bồi dưỡng Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp
huyện; nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp của Thẩm
phán của Tòa án nhân dân cấp huyện; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt
động của Thẩm phán Tòa án cấp huyện ...
Keywords: Thẩm phán; Tòa án Nhân dân; Vụ án hình sự; Luật hình sự; Pháp luật
Việt Nam
Content

1


MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA
THẨM PHÁN TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG
XÉT XỬ CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ ................................................... 11
1.1.

Địa vị pháp lý của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện
trong xét xử các vụ án hình sự ........................................................ 11

1.1.1. Khái niệm Thẩm phán ........................................................................ 11
1.1.2. Vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Thẩm phán trong xét xử
các vụ án hình sự ................................................................................ 14
1.2.

Mối quan hệ pháp luật giữa Thẩm phán Tòa án nhân dân
cấp huyện với các chức danh tư pháp khác trong xét xử các
vụ án hình sự ..................................................................................... 18

1.2.1. Mối quan hệ bên trong Tòa án ........................................................... 19
1.2.2. Quan hệ bên ngoài Tòa án .................................................................. 23
1.3.

Một số nguyên tắc cơ bản của hoạt động xét xử các vụ án hình
sự và sự tác động của chúng tới vị trí, vai trò của Thẩm phán......... 26

1.3.1. Nguyên tắc “không ai bị coi là có tội khi chưa có bản án kết tội
của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật” ................................................. 26
1.3.2. Nguyên tắc "khi xét xử Thẩm phán và Hội thẩm độc lập và chỉ
tuân theo pháp luật" ............................................................................ 28
1.3.3. Nguyên tắc "Tòa án xét xử tập thể và quyết định theo đa số" ........... 33

1.4.

Những quy định của pháp luật tố tụng hình sự về vị trí, vai
trò của Thẩm phán TAND cấp huyện ở Việt Nam từ Cách
mạng Tháng tám năm 1945 đến trước khi ban hành
BLTTHS năm 2003 .......................................................................... 33

1.4.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến khi ban hành BLTTHS năm 1988 ......... 33
1.4.2. Giai đoạn từ sau khi ban hành BLTTHS năm 1988 đến trước khi
ban hành BLTTHS năm 2003 ............................................................ 39
Chương 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH
SỰ HIỆN HÀNH VỀ VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA THẨM PHÁN
TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN VÀ THỰC TIỄN ÁP
DỤNG Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......................................... 42
2.1.

Các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành về vị trí,
vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện trong xét
xử các vụ án hình sự ......................................................................... 42

2.2.

Vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện ở
Thành phố Hồ Chí Minh trong thực tiễn hoạt động tố tụng
hình sự ............................................................................................... 47

2.2.1. Thẩm phán với việc thực hiện các nguyên tắc cơ bản của tố tụng
hình sự ................................................................................................ 47

2.2.2. Thẩm phán với việc thực hiện nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa
xét xử vụ án hình sự ........................................................................... 52
2.2.3. Thẩm phán với việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo quy
định của pháp luật tố tụng hình sự ..................................................... 57
2.3.

Khái quát tình hình xét xử các vụ án hình sự của Tòa án
nhân dân cấp huyện tại Thành phố Hồ Chí Minh; những tồn
tại, hạn chế và những nguyên nhân của nó.................................... 63

2.3.1. Khái quát tình hình xét xử của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp
huyện tại Thành phố Hồ Chí Minh .................................................... 63


2.3.2. Những tồn tại, hạn chế trong xét xử các vụ án hình sự của Tòa án
nhân dân cấp huyện và nguyên nhân của nó ...................................... 68
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VÀ TĂNG CƯỜNG VỊ TRÍ, VAI
TRÒ CỦA THẨM PHÁN TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN..... 82
3.1.

Yêu cầu và quan điểm hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự
và tăng cường vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân
dân cấp huyện .................................................................................. 82

3.1.1. Những yêu cầu hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự và tăng
cường vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện ..... 82
3.1.2. Những quan điểm hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự và tăng
cường vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện ..... 85
3.2.

Giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự nhằm tăng
cường vị trí, vai trò của Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện ... 88

3.3.

Một số giải pháp khác tăng cường vị trí, vai trò của Thẩm
phán Tòa án nhân dân cấp huyện................................................... 92

3.3.1. Giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác đào tạo,
bồi dưỡng Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện ........................... 92
3.3.2. Giải pháp nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức
nghề nghiệp của Thẩm phán của Tòa án nhân dân cấp huyện ........... 94
3.3.3. Giải pháp về điều kiện đảm bảo nâng cao năng lực đội ngũ Thẩm
phán Tòa án nhân dân cấp huyện ....................................................... 99
3.3.4. Giải pháp tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của
Thẩm phán Tòa án cấp huyện .......................................................... 101
KẾT LUẬN .................................................................................................. 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 106


mọi người đều có ý thức tôn trọng pháp luật, cùng nhau xây dựng một xã hội
dân chủ, công bằng, văn minh. Điều này có nghĩa là Thẩm phán cần phải vừa
vận dụng pháp luật, vừa phải thấu hiểu sâu sắc phong tục tập quán của dân tộc
để làm sao cho sau khi tham gia vào quá trình tố tụng của Tòa án, đương sự,
bị cáo hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án phải có thêm
kiến thức về pháp luật, hiểu được những lợi ích từ việc tuân thủ pháp luật, từ
đó sống và làm việc theo quy định của pháp luật, không còn thực hiện những
hành vi lệch chuẩn mà pháp luật cấm đoán.
Tuy nhiên xã hội vẫn là xã hội. Kinh tế, văn hóa càng phát triển, thì

hệ lụy của tội phạm cũng ngày càng phát triển theo. Do đó, bản thân người
Thẩm phán phải luôn học tập, trao dồi, rèn luyện để luôn luôn có đủ tầm về
năng lực chuyên môn, bản lĩnh, đạo đức và có đầy đủ sức khỏe để đảm
đương nhiệm vụ của mình.
Đồng thời, qua bài luận văn này, mong rằng mọi cá nhân, cơ quan, tổ
chức nhận thức rõ vị trí, vai trò của Thẩm phán. Từ đó, có tinh thần phối hợp
trong công tác nhằm phối hợp cùng với Bộ máy Nhà nước và cả hệ thống
chinh trị thực hiện xây dựng một xã hội tốt đẹp, công bằng, xây dựng Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

105


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Báo cáo công tác ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và
phương hướng nhiệm vụ năm 2008.

2.

Báo cáo công tác ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và
phương hướng nhiệm vụ năm 2009.

3.

Báo cáo công tác ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và
phương hướng nhiệm vụ 2010

4.

Báo cáo công tác ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và
phương hướng nhiệm vụ năm 2011.

5.

Báo cáo công tác ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh và
phương hướng nhiệm vụ năm 2012.

6.

Báo cáo kết quả 4 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW
ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công
tác tư pháp trong thời gian tới;

7.

Bộ luật hình sự nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 1999,
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2004;

8.

Bộ luật tố tụng hình sự nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm
2003, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2004;

9.

GS.TSKH Lê Cảm, PGS. TS Nguyễn Ngọc Chí, Cải cách tư pháp ở Việt
Nam trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, Nxb Đại học Quốc
gia Hà Nội, Hà Nội, 2003.

10. PGS. TS Nguyễn Ngọc Chí, chuyên đề “Thẩm phán và vị trí chức năng
của Thẩm phán trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”
11. Th.S Bùi Kim Chi, Một số vấn đề về mô hình nhân cách Thẩm phán, Tạp
chí Dân chủ & Pháp luật số 3/2005;
12. Dự thảo đề án thành lập Tòa án sơ thẩm khu vực, Tòa án phúc thẩm, Tòa
án thượng thẩm, đổi mới tổ chức và hoạt động của TAND tối cao, Hà
Nội, tháng 05 năm 2009;
106


13. Lưu Tiến Dũng, Giải thích pháp luật trong hoạt động xét xử của Tòa án,
Tạp chí TAND số 17 kỳ 1 tháng 9/2008;
14. TS Đỗ Văn Đương, Phó Viện trưởng Viện khoa học kiểm sát Viện kiểm
sát nhân dân tối cao Bài phát biểu về hoàn thiện Luật Tố tụng hình sự tại
Hội thảo hoàn thiện Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam theo yêu cầu cải
cách tư pháp.
15., Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Khoa Luật Đại học Quốc
gia Hà Nội, 2001;
16. Trương Thị Hạnh, Địa vị pháp lý của Thẩm phán trong tố tụng hình sự
Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Hội, 2009;
17. Hoàng Văn Hạnh (chủ biên) “Các giai đoạn xét xử trong Luật Tố tụng
hình sự. Những vấn đề lý luận và thực tiễn”. Đề tài nghiên cứu khoa học,
Trường Đại học Luật Hà Nội
18. Nguyễn Văn Hiền, Dương Bạch Long, Những điều cần biết về quyền,
nghĩa vụ của Thẩm phán trong Pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2005;
19. Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 1946, 1959,
1980, 1992 và Nghị quyết về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến
pháp năm 1992, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2002;

20. TS. Nguyễn Văn Hiện, Tăng cường năng lực xét xử của Tòa án cấp
huyện – Một số vấn đề cấp bách, tạp chí TAND số 01/2002;
21. TS. Phạm Văn Lợi, Chế định Thẩm phán – Một số vấn đề lý luận và thực
tiễn, Nxb Tu pháp, Hà Nội, 2004;
22. Luật tổ chức TAND năm 2002;
23. Trần Đức Lương, “Đẩy mạnh cải cách tư pháp đáp ứng yêu cầu xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, Báo nhân dân ngày
26/3/2002, tr. 1, 6.

107


24. Đặng Thanh Nga, Các phẩm chất nhân cách cơ bản của Thẩm phán, Tạp
chí Luật học số 5/2002;
25. Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 về một số nhiệm vụ trọng
tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Ban nội chính trung ương, Hà
Nội, 2002;
26. Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/05/2005 về Chiến lược xây dựng và
hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến
năm 2020, Ban Chấp hành trung ương năm 2005;
27. Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/06/2005 về Chiến lược cải cách tư
pháp đến năm 2020, Ban Chấp hành trung ương năm 2005;
28. Nghị quyết số 04/2004/NQ-HĐTP ngày 05/11/2004 của Hội đồng Thẩm
phán TAND tối cao về hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần
thứ ba “ Xét xử sơ thẩm ” của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003;
29. Những quan điểm chỉ đạo “Cải cách tư pháp ở Việt Nam” Thư viện pháp
luật (NCPL T3/2010)
30. Pháp lệnh về Thẩm phán và Hội thẩm TAND năm 2002;
31. TS. Nguyễn Hải Phong, Một số biện pháp nhằm hạn chế tình trạng trả hồ sơ
giữa các cơ quan tiến hành tố tụng. Tạp chí Kiểm sát số tháng 04/2011.

32. Đinh Văn Quế, Một số vần đề cần chú ý đối với Thẩm phán – Chủ tọa phiên
tòa khi xét xử vụ án hình sự, Tạp chí TAND số 14 kỳ III tháng 7/2008;
33. Sắc lệnh số 13/SL về “ Tổ chức các Tòa án và ngạch Thẩm phán ”, 1946;
34. Sổ tay Thẩm phán, Nxb TAND tối cao, Hà Nội, 2006;
35. Th.S Lê Xuân Thân, Nâng cao kỹ năng nghề nghiệp của người Thẩm
phán, Tạp chí TAND số 01/2002;
36. Thông tư liên tịch số 01/2003/TTLT-TANDTC-BQP-BNV TWMTTQVN
ngày 01-/04/2003 của TAND tối cao, Bộ Quốc phòng, Bộ Nội vụ, Ủy ban
trung ương mặt trận tổ quốc Việt Nam hướng dẫn thi hành một số quy định
của Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm TAND tối cao;
108


37. TS Đỗ Gia Thư, Cơ sở khoa học của việc xây dựng đội ngũ Thẩm phán ở
nước ta hiện nay, Luận án tiến sĩ Luật học, Hà Nội, 2006;
38. TS Trần Quang Tiệp, Lịch sử Luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Chính
trị Quốc gia, Hà Nội, 2003;
39. TS.Phạm Văn Tỉnh, Niềm tin nội tâm của Thẩm phán – Vai trò, cấu trúc
và sự bảo đảm pháp lý, Tạp chí TAND số 13 kỳ 1 tháng 7/2009;
40. ;
41. PGS.TS Trịnh Quốc Toản, Chuyên đề Chế định quyết định hình phat nhẹ
hơn luật định.
42. Từ điển Bách khoa Việt Nam, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội năm 2005;
43. Từ điển Luật học xuất bản năm 2006.
44. Từ điển tiếng việt. Viện ngôn ngữ học thuật KHXH. Hà nội năm 1999.
45. Từ điển Tường giải và Liên tưởng tiếng Việt, Nxb Văn hóa Thông tin,
Hà Nội năm 1999;
46. Từ điển trực tuyến Wikipedia
47. Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương Khoá VIII,
Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr. 58.

48. http://vietnamese- law-consultancy.com;
49. http://www. Laodong.com.vn;
50. Nguyễn Như Ý, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội
năm 1998;

109