Giới thiệu về bệnh học công trình

giối thiẻu vậ

bẻnh hc cỏng trệnh
PGs L KIềU
Gãn ẵày trong mổt sõ tĂi liẻu trong nừốc nhc ẵặn khi niẻm Bẻnh
hc Cỏng trệnh vối ỷ nghỉa nhừ viẻc thiặt kặ vĂ thỳc hiẻn sứa chựa mổt sõ
cỏng trệnh hừ hịng .
Chợng tỏi thảy khỏng nn ẵỗn giăn nhừ thặ .
Tài liệu nĂy chợng tỏi trệnh bĂy mổt cch ngn gn nhựng nắt ẵi
cừỗng vậ Bẻnh hc Cỏng trệnh ẵè xày dỳng mổt quan niẻm hoĂn chình hỗn
vậ Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Chừỗng thử Nhảt : phãn chung
Cỏng trệnh Xày dỳng lĂ phừỗng tiẻn băo ẵăm cho sỳ tón ti ca loĂi
ngừội , lĂ mỏi trừộng sõng , mỏi trừộng lĂm viẻc nhm bảo đảm an toàn cho
con ngời, lĂm cho con ngừội pht sinh, pht trièn .
Viẻc to nn cỏng trệnh xày dỳng ẵơ phửc tp ẵặn mửc mổt con
ngừội khĩ bao qut ẵừỡc hặt mi kiặn thửc vậ xày dỳng dạn ẵặn sỳ phàn
cỏng thĂnh nhiậu lỉnh vỳc hp dãn ẵi mĂ chợng ta thảy phăn nh trong sỳ
phàn cc khoa tại các trừộng i hc thuộc ngành Xày dỳng .
Trừốc thỳc tặ phàn hĩa kiặn thửc vậ cỏng trệnh xày dỳng dạn ẵặn
sỳ phiặn diẻn hĩa trong cch nhện nhn vậ mổt cỏng trệnh , nhảt lĂ vậ
mổt cỏng trệnh cĩ nhựng hiẻn từỡng sứ dũng khỏng bệnh thừộng theo thiặt
kặ ( cỏng trệnh b bẻnh ).
Viẻc xày dỳng mổt mỏn tọng hỡp ẵè nghin cửu mổt cch toĂn diẻn
sỳ pht sinh, pht trièn ca cc bẻnh ca cỏng trệnh , nhm nàng cao tuọi
th cho cỏng trệnh xày dỳng lĂ ẵiậu hỡp lỷ vĂ cãn thiặt .
Chừa nghin cửu tọng thè vậ cỏng trệnh , vậ bẻnh ca cỏng trệnh
mĂ quyặt ẵnh ngay cch chựa tr khi sứa chựa cỏng trệnh lĂ cch lĂm
ch quan . Theo cch ẵĩ , nhiậu khi tõn kắm thm chẽ nguy hièm hỗn cho
cỏng trệnh .
Tài liệu nĂy hẻ thõng hĩa nhựng quan niẻm vậ Bẻnh hc Cỏng trệnh ,

nàng thĂnh lỷ thuyặt nhựng khi niẻm rội rc vậ chựa tr cỏng trệnh b
bẻnh .
Viẻc lĂm nĂy ẵang tiặn hĂnh, nn ờ ẵày mối trệnh bĂy nhựng kặt
quă ban ẵãu, giối thiẻu nhựng ỷ niẻm cỗ băn nhảt .
Qua trệnh bĂy lãn nĂy , ngừội trệnh bĂy mong mịi nhn ẵừỡc sỳ tham
gia cỏng sửc , sỳ tham gia ỷ kiặn ca cc bn quan tàm.


I . nh nghỉa .
Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ mỏn nghin cửu nhựng quy lut hệnh thĂnh
vĂ pht trièn ca Cỏng trệnh b bẻnh trong nhựng trừộng hỡp bẻnh lỷ cũ thè
ẵè rói rợt ra nhựng quy lut vn ẵổng ca sỳ hừ hịng cỏng trệnh , hừ hịng
kặt cảu qua cc bẻnh lỷ ẵièn hệnh vĂ cuõi cùng tệm hièu cc quy lut dạn
ẵặn hừ hịng cỏng trệnh nĩi chung .
Mổt cỏng trệnh chu tăi , chu mi yặu tõ thin nhin tc ẵổng
xăy ra nhựng din biặn nổi ti thệ khi cỏng trệnh b hừ hịng trong nổi ti
cỏng trệnh củng cĩ nhựng din biặn , nhựng thay ẵọi theo nhựng quy lut
nhảt ẵnh . Nhựng quy lut nĂy khỏng xăy ra nhựng chuyèn biặn nhừ cỏng
trệnh bệnh thừộng , mĂ nhừ trong sinh lỷ bẻnh ca ngừội , xăy ra nhựng din
biặn ca cỏng trệnh b bẻnh .
Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nn khi mổt bổ phn b bẻnh ( hừ hịng
hoc khỏng lĂm viẻc ẵừỡc nhừ chửc phn ẵnh sn khi thiặt kặ ) s tc
ẵổng ẵặn cc bổ phn khc . Trong cỏng trệnh cĩ sỳ sp xặp l i tệnh trng chu lỳc , sỳ phàn phõi li nổi lỳc ẵè tón ti cỏng trệnh ( dỉ nhin
lĂ khỏng ẵừỡc nhừ lợc bệnh thừộng , khỏng b bẻnh ).
Nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ nghin cửu tọng hỡp , nghin cửu
cc tc ẵổng qua li giựa nhựng dng hừ hịng vĂ ănh hừờng lạn nhau nhm
chựa tr ẵợng cn nguyn , ẵợng mửc ẵổ , ngn chn tọng thè nhựng tc
ẵổng lĂm giăm kắm chảt lừỡng cỏng trệnh , nàng tuời th cỏng trệnh .
Cĩ nhiậu hệnh thi hừ hịng bậ ngoĂi thệ khc nhau vậ thè hiẻn
nhừng li tệm thảy nhựng quy lut pht trièn vĂ nguyn nhàn giõng nhau . Li

cĩ nhựng dng hừ hịng xắt vậ hệnh thi thệ giõng nhau nhừng quy lut
pht trièn vĂ nguyn nhàn thệ rảt khc nhau . Lảy thẽ dũ nhừ hiẻn từỡng lĂ
vặt nửt . Nửt cĩ thè do nhủng nguyn nhàn rảt khc nhau gày ra nhừ lợn
chnh qu mửc , do biặn dng nhiẻt , do khỏng ẵ sửc chu mổt dng tc
ẵổng nĂo ẵĩ , nhừ uõn , nhừ nắn lẻch tàm , nhừ xon , cĩ khi l i do rung
ẵổng , do cc tc ẵổng qu tăi ... Hệnh thi thè hiẻn chì lĂ nhựng vặt nửt
nhừng nguyn nhàn thệ li lĂ mổt mố phửc tp .
Nghin cửu quy lut tc ẵổng gày hừ hịng ca tững lo i nguyn nhàn
, tệm cc tc ẵổng chuán xc , tệm cc quy lut hừ hịng ẵièn hệnh , tệm
ra yặu tõ gày bẻnh , tệm cc quy lut pht sinh bẻnh , theo dòi vĂ tệm hièu
qu trệnh tiặn trièn ca hừ hịng cỏng trệnh thệ giăi php tr liẻu cho cỏng
trệnh mối mong chuán xc . Lảy thẽ dũ mổt mi nhĂ b dổt , nếu nguyn
nhàn lĂ nừốc tù ẵng trn mi , thảy ẵợng nguyn nhàn ,viẻc chựa tr cĩ khi
chì cãn thỏng õng thot nừốc , quắt rc ờ mng nừốc lĂ hặt dổt .
Bẻnh hc Cỏng trệnh mang tẽnh tổng hỡp , chì hệnh thĂnh khi khoa
hc cỏng nghẻ xày dỳng pht trièn ẵặn mửc ẵổ cãn thiặt . Phừỗng php
phàn tẽch cho thảy nhựng thỏng tin vậ chiậu sàu ca bẻnh , ca hừ hịng thệ
phừỗng php tọng hỡp giợp ta khi qut ẵè tệm nhựng quy lut chung .

Sứa chựa hừ hịng cỏng trệnh ẵíi hịi ngừội kỵ sừ mổt nhơn quan
tọng hỡp , phăi thảy ci c thè trong tp thè , trong ci tp thè bao góm cc c
2


thè . Khỏng thè chì sứa chựa triẻu chửng mĂ phăi sứa chựa tữ cn nguyn ,
chn ẵửng tiặn trièn ca hừ hịng , theo nhựng thỏng tin tọng hỡp , chuán
xc , theo phừỗng php lun bẻnh hc cỏng trệnh khoa hc .
II. Sỳ hệnh thĂnh mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Trừốc ẵày , khi cỏng trệnh hừ hịng ẵừỡc pht hiẻn qua hệnh thi
xuảt hiẻn hừ hịng, thừộng ẵừỡc sứa chựa ngay . Thội kỹ ẵĩ , vt liẻu xày

dỳng sứ dũng phãn lốn thỏ sỗ vĂ cỏng trệnh thừộng thảp tãng , cỏng nng
ẵỗn giăn , kặt cảu ẵỗn giăn .
Viẻc pht hiẻn vĂ sứa chựa cỏng trệnh theo hệnh thi xuảt hiẻn hừ
hịng rảt nhiậu khi khỏng chẽnh xc , dạn ẵặn sỳ sứa chựa kắo dĂi
mĂ khỏng giăm hừ hịng .
Xem xắt bẻnh cho cỏng trệnh cãn theo phừỗng php lun bẻnh hc
cho ngừội. ĩ lĂ mổt phừỗng php tọng hỡp , coi cc bổ phn cỏng trệnh
cĩ quan hẻ từỗng hồ vối nhau .
Chừỗng trệnh ca trừộng Giao thỏng Cỏng chẽnh Quõc gia Php
( Ecole Nationale des Travaux publics de l Etat ) cĩ xặp vĂo nm cuõi
( Chừỗng trệnh son thăo tm thội vĂo 31-3-1993 , Document provisoire ắtabli
au 31 Mars 1993 ) , mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh ( Pathologie des Ouvrages
d Art ) .
Chừỗng trệnh nĂy do D. POINEAU chu trch nhiẻm , sõ giộ lĂ 30 giộ
. Nhĩm giăng dy cĩ B. GODARD , G. HAIUN , J.L. MICHOTEY , Y.
MOUTON , D. POINEAU.
õi từỡng ca mỏn hc nhm trang b cho nhựng ngừội quăn lỷ cỏng
trệnh kiặn thửc ẵè tọ chửc tõt viẻc gim st , băo trệ vĂ sứa chựa cỏng
trệnh . Mi kỵ sừ phăi biặt nguyn nhàn chẽnh lĂm cho cỏng trệnh hừ
hịng , nhựng tc ẵổng tiu cỳc ănh hừờng ẵặn tuọi th ca cỏng trệnh ,
ca kặt cảu .
Nhựng tĂi liẻu ta hiẻn cĩ theo hẻ Lin xỏ củ , nm 1987 trong Gio
trệnh Kỵ thut thi cỏng ca trừộng i hc Xày dỳng Matxkva lãn ẵãu tin cĩ
mổt chừỗng vậ sứa chựa cỏng trệnh .
Sch tham khăo nm 1992 , Nguyn vn t sau khi thỳc tp ờ Php vậ
viặt cuõn Khoa hc B tỏng ngĂy nay ẵậ cp mổt chừỗng : Bẻnh hc Cỏng
trệnh theo quan ẵièm hiẻn ẵi . Tuy cĩ ẵậ cp mổt sõ khẽa cnh ca Bẻnh
hc kặt cảu b tỏng thuổc phãn Bẻnh hc kặt cảu từỗng tỳ nhừ mổt trong
nhựng mỏn nhừ bẻnh hc nổi khoa , bẻnh hc lơo khoa ... lĂ mổt măng trong
toĂn cũc Bẻnh hc Cỏng trệnh .

Nổi dung sch kh tõt nhừng ẵè toĂn diẻn vĂ ẵợng mỳc hỗn chợng ta
cãn xem xắt tọng qut hỗn trn cỗ sờ phừỗng php lun ca i cừỗng Bẻnh
hc Cỏng trệnh : Phăi xem xắt kặt cảu b bẻnh khỏng chì ờ bẻnh cn
mĂ cín ờ cc khi cnh bẻnh sinh , hỗn nựa phăi ẵt kặt cảu trong toĂn bổ
cỏng trệnh , trong mỏi trừộng ẵt cỏng trệnh , trong mõi từỗng quan giựa
băn thàn cỏng trệnh vối viẻc sứ dũng , sỳ chm lo duy trệ , băo dừởng cỏng
trệnh .

3


Trừốc ẵày , t sch i hc Xày dỳng , L vn Kièm ẵừa ra hai tp Hừ
hịng vĂ Sứa chựa cỏng trệnh , in băn km vĂo nm 1971 . Sch ẽt tiặng
vang vệ hãu nhừ ghắp dch tữ tĂi liẻu Nga .
NhĂ xuảt băn Xày dỳng nm 1981 cĩ dch cuõn Gia cõ nận vĂ mĩng
khi sứa chựa nhĂ , tữ tiặng Nga ẵè tham khăo sứ dũng cho ẵiậu kiẻn nừốc ta
.
Nm 1993 , NhĂ xuảt băn Khoa hc vĂ kỵ thut cĩ cuõn Sứa chựa vĂ gia cõ
cỏng trệnh xày dỳng ca Nguyn xuàn Bẽch . Qua thỳc tặ nhiậu nm ờ Viẻn
thiặt kặ Cỏng nghiẻp Hĩa chảt , tc giă ẵơ phăi thiặt kặ khỏi phũc nhiậu
cỏng trệnh hừ hịng , b ph hoi do chiặn tranh ph hoi , kặt hỡp tham
khăo sch Nga , cuõn sch cĩ ỷ nghỉa thỳc tặ cao trong cc bĂi ton cũ
thè .
NgoĂi ra , cín mổt sõ sch l t , tiặng vang khỏng ẵng kè .
Vậ tĂi liẻu nừốc ngoĂi phãn lốn trệnh bĂy cc dng sứa chựa hừ hịng
mổt sõ dng kặt cảu , mổt sõ dng bẻnh cũ thè .
Mảy nm gãn ẵày , chợng ta tiặp xợc vối nhiậu tĂi liẻu phừỗng Tày
củng lĂ nhựng nm hệnh thĂnh mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh . Sch lỷ lun
chung ẵang cín rội rc vĂ chừa nhiậu .
Mổt cỏng cũ quan trng khi khăo nghiẻm trong Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ

ẵnh gi khă nng chu lỳc ca cỏng trệnh hiẻn hựu . Quy ph m Hoa kỹ ACI
318-83
( Building Code Requirements for Reinforced Concrete ACI - 318-83 ) cĩ phãn 6 mang tn : Strength Evaluation of Existing
Structures .
Gần đây, Bộ Xây dựng ban hành quyết định về công tác " Bảo trì
công trình".
Trong dự thảo soát xét Quy chuẩn xây dựng Việt Nam, chơng 15 nêu Các
yêu cầu về bảo trì nhà ở, công trình công cộng và công nghiệp .
Hiẻn nay , vối nhựng phừỗng tiẻn khăo nghiẻm chẽnh xc theo phừỗng
php ph hy mạu vĂ kh nhiậu phừỗng php khăo nghiẻm khỏng ph hy
mạu , cho phắp khăo nghiẻm mạu kh chẽnh xc . Nhựng khăo nghiẻm giợp ta
kièm tra nhựng giă thiặt ẵừỡc xày dỳng trn cỗ sờ hệnh thi vĂ triẻu chửng
ẵơ gĩp phãn ngĂy cĂng hoĂn chình lỷ lun Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Khi nghin cửu mổt thè bẻnh ca cỏng trệnh , ngừội ta củng bt ẵãu
tữ nhựng hiẻn từỡng thè hiẻn ra bn ngoĂi , sau ẵĩ mối tệm hièu cỗ chặ ho t
ẵổng bn trong . Cho nn khỏng lảy gệ lĂm l khi nghin cửu hiẻn từỡng
pht trièn ca bẻnh chì tiặn hĂnh sau khi quan st hệnh thi bn ngoĂi .
Tữ nhựng quan st bn ngoĂi ta cĩ ỷ niẻm thỏ sỗ vậ nhựng thay ẵọi
chửc phn nổi ti cỏng trệnh . Nhựng ỷ niẻm nĂy ẽt nhiậu mang tẽnh chảt tỉnh
vệ hiẻn từỡng thảy ẵừỡc chì lĂ hệnh ănh ca mổt thội ẵièm nĂo ẵĩ trong
xuõt qu trệnh bẻnh lỷ .
Nhộ qu trệnh quan st theo nhiậu phừỗng php thẽ nghiẻm khc
nhau ờ nhiậu bổ phn kặt cảu khc nhau , ngừội ta rợt ra ẵừỡc nhựng quy
lut vn ẵổng ca cỏng trệnh b bẻnh . Tho t ẵãu lĂ tững bẻnh , sau ẵĩ
lĂ tững nhĩm bẻnh . Tữ ẵĩ thảy ẵừỡc qu trệnh bẻnh lỷ chung cho nhiậu
4


bẻnh khc nhau , ẵợc kặt thĂnh mỏn bẻnh lỷ kặt cảu , tiặn nựa pht trièn
thĂnh bẻnh lỷ ẵi cừỗng .

Phãn quan trng ca bẻnh lỷ hc lĂ cc thẽ nghiẻm vậ kặt cảu . Bẻnh lỷ
hc cỏng trệnh chì hệnh thĂnh rò nắt khi cĩ nhiậu phừỗng php thỳc
nghiẻm khc nhau , nhiậu cỏng cũ hiẻn ẵi ẵè thỳc nghiẻm chẽnh xc , cho
nhựng kặt quă ẵng tin cy vậ vi biặn dng , vậ thay ẵọi hĩa tẽnh , thay
ẵọi tẽnh chảt vt lỷ , cc tc nhàn sinh hc ...
Tiặn trệnh tỳ nhin ca lỷ lun lĂ tữ quan st khch quan mĂ xày
dỳng nn giă thuyặt . Tữ nhựng thay ẵọi hệnh thi ca kặt cảu b bẻbh mĂ
nu ln quy lut giă ẵnh viẻc vn ẵổng ca toĂn cỏng trệnh b bẻnh . Bừốc
thử ba lĂ phăi dùng thẽ nghiẻm kièm chửng nhựng giă thiặt xày dỳng nn .
Viẻc nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh , mc dĂu cĩ chợt ẽt kinh nghiẻm
nhừng cãn xày dỳng mổt phừỗng php lun khoa hc ring cho mệnh .
Bẻnh hc cỏng trệnh pht trièn ẵừỡc lỷ lun ca mệnh phăi dỳa chẽnh
vĂo mỏn Thẽ nghiẻm Cỏng trệnh . Sỳ pht trièn ca mỏn Thẽ nghiẻm Cỏng
trệnh băo ẵăm ẵổ tin cy cho Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Cc phíng thẽ nghiẻm khc nhừ Phíng thẽ nghiẻm Vt liẻu Xày dỳng ,
Phíng thẽ nghiẻm a kỵ thut ... củng lĂ chồ dỳa cho mỏn Bẻnh hc Cỏng
trệnh .
III. Vai trí mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh trong Xày dỳng .
Củng nhừ cc mỏn kỵ thut cỗ sờ khc ca ngĂnh xày dỳng , mỏn
Bẻnh hc Cỏng trệnh cãn ẵừỡc coi lĂ mổt mỏn cỗ sờ , cĩ v trẽ quan trng
trong khoa hc cỏng nghẻ xày dỳng .
3.1 Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ Triặt hc ca ngĂnh xày dỳng :
Viẻc nghin cửu Bẻnh hc cỏng trệnh khỏng thè dỳa trn nhựng ỷ
niẻm ch quan , duy ỷ chẽ mĂ phăi dỳa vĂo nhựng kặt quă quan trc trn cỏng
trệnh thỳc tin , dỳa vĂo hĂng lot tri thửc tọng hỡp tữ nhiậu mỏn ẵơ hc ẵè dỳ
bo qu trệnh pht sinh , pht trièn ca bẻnh , cn nguyn gày bẻnh theo
nhựng lun cử khoa hc .
Dù muõn hay khỏng , phừỗng php từ từờng ca bẻnh hc cỏng trệnh
phăi lĂ phừỗng php duy vt . Mi suy ẵon , lun ẵon ẵậu phăi dỳa vĂo
kặt quă quan trc thỳc tặ , khăo nghiẻm thỳc tặ , xem xắt sỳ vt trong mỏi

trừộng cũ thè . Tữ quan trc trn cỏng trệnh thỳc tin , phăi thăi loi nhựng yặu
tõ xa l vối thỳc tin hoc thãn bẽ do ỷ chẽ sinh ra ẵè cĩ nhựng kặt lun ẵợng
ẵn vậ cc hệnh thi thỳc chảt .
Viẻc xem xắt nguyn nhàn gày bẻnh , cỗ chặ bẻnh sinh phăi theo
phừỗng php biẻn chửng . Nguyn nhàn vĂ kặt quă lĂ hai phm trù ring biẻt

5


nhừng cĩ ănh hừờng từỗng hồ , gn cht vối nhau qua mõi quan hẻ biẻn chửng
. Nguyn nhàn vĂ kặt quă lĂ mổt thè thõng nhảt , nhàn nĂo , quă ảy .
Qu trệnh pht trièn bẻnh lĂ qu trệnh biẻn chửng . Sỳ pht trièn tiẻm
tiặn ẵặn mổt mửc nĂo ẵĩ s sinh thay ẵọi vậ chảt . Tuy thặ , khi cĩ tc
ẵổng ẵổt biặn s gày nhựng thay ẵọi vậ chảt trong hệnh thi cỏng
trệnh .
3.2 Bẻnh hc cỏng trệnh lĂ phừỗng php cỗ sờ cho sỳ lun ẵnh chảt lừỡng
cỏng trệnh :
Qua nghin cửu vậ bẻnh cn , nguón gõc gày bẻnh cho cỏng trệnh ,
nghin cửu qu trệnh bẻnh sinh ẵè thảy sỳ tiặn trièn ca bẻnh khi khỏng cĩ
sỳ thay ẵọi mỏi trừộng tẽch cỳc hỗn cho viẻc hn chặ pht trièn bẻnh , sỳ
ẵnh gi mửc cín li ca sỳ lĂm viẻc ca cỏng trệnh , ta cĩ nhựng ỷ niẻm rò
rĂng vậ chảt lừỡng cỏng trệnh . Qua nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh , ta
ch ẵổng ẵừỡc cc giăi php cỏng nghẻ nhm nàng cao chảt lừỡng , hn chặ
cc bẻnh tin thin , lĂ loi bẻnh ẵơ cĩ mãm mõng gày bẻnh ngay tữ khi bt
ẵãu xày dỳng cỏng trệnh .
Hn chặ ngay tữ khi bt tay xày dỳng cỏng trệnh lĂ mổt yu cãu cãn
ẵt ẵừỡc trong qu trệnh nghin cửu bẻnh hc cỏng trệnh . ĩ lĂ cch nàng
cao chảt lừỡng cỏng trệnh trong ẵiậu kiẻn ẵãu từ ẵợng mửc . Qua kiặn thửc
ca mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh , ta s cĩ thè thu ẵừỡc mổt chảt lừỡng cỏng
trệnh cao nhảt .

3.3 Bẻnh hc cỏng trệnh lĂ mỏn cỗ sờ cho ngĂnh xày dỳng hiẻn ẵ i :
Cãn xày dỳng mổt quan ẵièm coi cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè ẵừỡc tp
hỡp gn bĩ nhiậu bổ phn , nhiậu kặt cảu .Mổt kặt cảu hừ hịng , khỏng
lĂm viẻc ẵợng chửc nng s cĩ ănh hừờng ẵặn toĂn cỏng trệnh . iậu nĂy
ẵíi hịi phăi cĩ nhựng kiặn thửc tõi thièu vậ cỏng trệnh ẵang sứ dũng ẵè
khai thc cỏng trệnh hỡp lỷ nhảt , cĩ chặ ẵổ duy tu , băo dừởng theo mổt
quy trệnh hỡp lỷ nhm kắo dĂi tuọi th cỏng trệnh .
Cc phừỗng php biẻn chửng ẵừỡc sứ dũng khi nghin cửu Bẻnh hc
Cỏng trệnh nhừ suy din , quy np giợp ta nhựng cỗ sỗ trong phừỗng php
nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Cãn phàn biẻt giựa hiẻn từỡng vĂ băn chảt trong nghin cửu Bẻnh hc
Cỏng trệnh . Khi xc ẵnh mổt hừ hịng nĂo ẵĩ chì lĂ cũc bổ vĂ triẻu
chửng thệ yn tàm ẵè suy nghỉ vĂ tệm cch chựa tr . Ci chẽnh lĂ tệm
cch ngn ngữa pht trièn bẻnh ẵóng thội vối chựa tr cho lĂnh bẻnh .
3.4 Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ mỏn lỷ lun chử khỏng ẵỗn thuãn tr liẻu triẻu
chửng .
Viẻc nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh yu cãu ẵt cc kặt cảu ca
cỏng trệnh trong hẻ thõng cc kặt cảu . Khi nghin cửu bẻnh lỷ tững kặt
cảu củng ẵíi hịi viẻc nghin cửu hẻ thõng . Lỷ thuyặt cc hẻ thõng luỏn soi
6


sng cho cho nhựng phừỗng php trong bẻnh hc cỏng trệnh . Sỳ phàn loi ,
phàn dng bẻnh lỷ,ẵt ẵợng v trẽ theo hệnh thi trong toĂn bổ hẻ thõng
chửc nng ca kặt cảu giợp ta cch nhện khch quan vậ bẻnh ca kặt cảu
giợp ta cch nhện khch quan vậ bẻnh ca kặt cảu vĂ nhn ẵnh chung vậ
tọng thè cỏng trệnh .
Tữ bẻnh hc ca kặt cảu ẵặn nhn ẵnh chung cho toĂn cỏng trệnh
,tữ tọng thè cỏng trệnh mĂ ẵnh gi bẻnh cho kặt cảu . Sỳ xàm nhp ca lỷ
thuyặt cc hẻ thõng nàng tãm lỷ lun ca Bẻnh hc Cỏng trệnh .

Sau khi quan trc kặt cảu vĂ cỏng trệnh cũ thè , bẻnh hc cỏng trệnh
phăi dỳ bo tệnh hệnh tiặn trièn bẻnh vĂ tệm bẻnh cn . Muõn vy phăi nm
vựng cc chuyn mỏn khc , vn dũng tọng hỡp ẵè mửc ẵổ dỳ bo cĂng st
vối thỳc tin cĂng tõt . Sỳ st vối thỳc tin ẵừỡc kièm tra lợc ẵãu bng cc thẽ
nghiẻm kièm tra vĂ sau ẵảy lĂ qu trệnh thỳc tặ din biặn kièm nghiẻm . Mi
tri thửc vậ khoa hc dỳ bo ẵừỡc sứ dũng trn cỗ sờ càn nhc theo tệnh
hệnh thỳc tin . Dỳ bo theo phừỗng php chuyn gia , theo phừỗng php
kặt quă quan trc , theo phừỗng php thõng k vĂ nhựng cỏng cũ ton hc.
Bảt kỹ phừỗng php nĂo vậ dỳ bo vậ hừ hịng , vậ bẻnh lỷ ca cỏng trệnh
, tiu chuán ẵnh gi cao nhảt lĂ thỳc tin .
Viẻc sứ dũng nhựng cỏng cũ thẽ nghiẻm mối theo phừỗng php ph
hy mạu hoc khỏng ph hy mạu ẵíi hịi mổt kiặn thửc hiẻn ẵ i . Sỳ cp
nht kiặn thửc hiẻn ẵi nàng tãm Bẻnh hc Cỏng trệnh thĂnh mổt khoa hc lỷ
lun chử khỏng ẵỗn thuãn lĂ mổt khoa hc thỳc nghiẻm nhảt thội , ngn hn .
3.5 Bẻnh hc Cỏng trệnh soi sng cho cỏng tc dỳ bo , dỳ phíng vĂ ẵiậu
tr .
Nghin cửu triẻu chửng bẻnh , bẻnh lỷ , tệm bẻnh cn , dỳ bo bẻnh
sinh , ngoĂi mũc ẵẽch chựa tr , sứa chựa cỏng trệnh cín dỳ bo , dỳ
phíng nhựng tai biặn , nhựng viẻc s ẵặn khi chừa kp sứa chựa . Cĩ
mổt sõ cỏng trệnh xuảt hiẻn vặt nửt . Khi nghin cửu bẻnh sinh thảy khỏng
ẵng nguy hièm , bẻnh cn cĩ thè khng ẵnh giăn ẵỗn . Nhừ thặ viẻc
nghin cửu Bẻnh hc giợp ta khng ẵnh bẻnh lỷ , dỳ bo vĂ hoch ẵnh kặ
hoch sứa chựa kp thội , thịa ẵng vĂ ẵợng lợc .
Nhộ cĩ nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh mĂ viẻc sứa chựa ẵợng
bẻnh , cãn sứa chựa mửc nĂo thệ sứa chựa mửc ảy . LĂm nhừ thặ , vữa ẵp
ửng tẽnh kinh tặ , vữa cĩ hiẻu quă thiặt thỳc . Viẻc ẵiậu tr mĂ tị từộng bẻnh
cn , nm vựng bẻnh sinh , khi ẵiậu tr xong , hoĂn toĂn yn tàm vĂ tin từờng
.
IV. Phừỗng php trong Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Phừỗng php lĂ ẵiậu rảt quan trng . Claude Bernard nĩi :" Chì cĩ

phừỗng php tõt mối cho phắp chợng ta pht trièn vĂ sứ dũng tõt hỗn nhựng
khă nng thin nhin mĂ trội phợ cho chợng ta , cín nhừ phừỗng php xảu
thệ cĩ thè ngn khỏng cho chợng ta thu ẵừỡc ci lỡi mĂ chợng ta mong muõn .
7


c pht minh rảt quỷ trong khoa hc cĩ thè b giăm hay t liẻt bời mổt
phừỗng php xảu tri li phừỗng php tõt lĂm tng hay pht trièn nĩ ln ".
Theo tữ ẵièn thệ phừỗng php lĂ cch lỷ lun , tiặn hĂnh xứ trẽ ẵè ẵ t
ẵặn mũc ẵẽch , ẵặn mổt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ tht .
Trong bẻnh hc Cỏng trệnh củng nhừ mổt dng khoa hc thỳc nghiẻm
khc cĩ mũc ẵẽch lĂ tệm hièu quy lut hot ẵổng ca bẻnh , ca cc qu
trệnh bẻnh lỷ ca kặt cảu khi nhim bẻnh , khi khỏng hoĂn thĂnh chửc nng
ca kặt cảu .
Cĩ thè hièu phừỗng php nhừ cch xứ trẽ nn mổt cch ẵỗn giăn coi
phừỗng php lĂ kỵ thut ẵè giăi quyặt mổt vản ẵậ . Tữ ẵĩ , khi hệnh thĂnh
mổt khoa hc mối thệ củng hệnh thĂnh mổt phừỗng php ring ca nĩ .
Nhừng thỳc tặ thệ khỏng mổt khoa hc nĂo li cĩ ring mổt phừỗng php
ca mệnh . Khoa hc nĂo mối hệnh thĂnh củng lĂ kặ thữa ca mổt hoc
mổt sõ khoa hc trừốc nĩ . , ẵóng thội nĩ củng cĩ mõi quan hẻ hựu cỗ
ẵặn cc phừỗng php ca nhựng khoa hc lin quan . iậu ẵĩ phăn nh
tẽnh linh ẵổng ca phừỗng php lun khoa hc .
Cho nn , phừỗng php lun Bẻnh hc Cỏng trệnh , mổt khi chảp
nhn quan ẵièm Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nhừ cỗ thè thệ phừỗng php lun
ca nĩ s cĩ rảt nhiậu ẵièm giõng nhừ phừỗng php ca sinh lỷ bẻnh hc
ca ngừội .
Nhn thửc ẵợng ẵn tẽnh linh ẵổng ca phừỗng php do tẽnh kặ
thữa vĂ tẽnh tiặp cn , ngừội nghin cửu khỏng b gí bĩ trong mổt dng
phừỗng php nĂo cửng nhc . Khi cãn thiặt cĩ thè sứ dũng mổt phừỗng
php thẽch ửng nhm ẵt ẵừỡc mũc tiu ca mệnh .

Chợng ta cĩ thè hièu phừỗng php nhừ lĂ cch lỷ lun , cch hĂnh
ẵổng ẵè ẵt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ tht thệ ẵĩ chẽnh
lĂ phừỗng php thỳc nghiẻm khoa hc .
Nhừ thặ , phừỗng php thỳc nghiẻm khoa hc xuảt pht tữ quan st
khch quan st khch quan cc hiẻn từỡng cãn thiặt rói trn quan ẵièm duy
vt mĂ xày dỳng nhựng giă thiặt thẽch hỡp , ẵợng ẵn . Sau ẵĩ dùng thứ
nghiẻm ẵè kièm chửng ẵổ tin cy ca giă thiặt vối thỳc tặ . Khi cĩ sai lẻch
phăi uõn nn giă thiặt rói li tiặp tũc kièm tra cho ẵặn khi hổi tũ giựa giă
thiặt vĂ thỳc tặ .
Viẻc quan st trừốc hặt bng ngủ quan ca ngừội kỵ sừ . Khi thảy cãn
thiặt vĂ cĩ thè , dùng nhựng cỏng cũ thứ nghiẻm cho nhựng quan st mĂ ngủ
quan b hn chặ hoc khỏng ẵ mửc chẽnh xc cãn thiặt .
Ngừội quan st phăi rn luyẻn ẵè băo ẵăm tẽnh tý mý , tẽnh chẽnh xc
vĂ tẽnh trung thỳc .
Tẽnh tý mý giợp ngừội quan st thảy hiẻn từỡng mổt cch cũ thè , rò
rĂng , ẵi vĂo tững chi tiặt cĩ thè thảy ẵừỡc . Tc phong qua loa . ẵ i khi ẵơ
lĂm mảt ẵi nhựng dự liẻu mổt cch ch quan .
ổ chẽnh xc ngĂy mổt nàng cao nhộ cc cỏng cũ ton hc , thiặt
b quang hc , thiặt b quan trc khc . Nhựng thiặt b ẵiẻn tứ giợp nhiậu
8


cho viẻc phàn tẽch vĂ sứ lỷ sõ liẻu . Mi kặt quă quan trc vĂ thu ẵừỡc qua sứ
lỷ cãn ẵõi chiặu vối chuán mỳc . My mĩc thiặt b tinh vi cho nhựng kặt
quă chẽnh xc cao .
Tẽnh trung thỳc lĂ ẵíi hịi cao nhảt ẵõi vối ngừội lĂm cỏng tc khoa
hc . Mổt hiẻn từỗng. cĩ thè nhện theo gĩc ẵổ nĂy hay gĩc ẵổ khc . Sỳ
băo ẵăm tẽnh khch quan vĂ trung thỳc giợp ta lỳa chn ra gĩc ẵổ tõi ừu ,
xắt theo ỷ nghỉa khoa hc .
LĂm khoa hc khỏng ẵừỡc phũ thuổc vĂo nhựng ẵnh kiặn cĩ sn

hoc hiẻn hĂnh . Trong khoa hc cĂng khỏng ẵừỡc chu ănh hừờng ca mổt
tỏn gio hoc luóng chẽnh tr nĂo chi phõi .
Khỏng cĩ ẵnh kiặn lĂ ngừội lĂm thỳc nghiẻm phăi luỏn luỏn nghi ngộ
. Ci nghi ngộ ca nhĂ khoa hc . iậu cãn nghi ngộ trừốc tin lĂ nghi ngộ
chẽnh băn thàn mệnh . Ci nghi ngộ khoa hc nhm trnh nhựng ch quan
do ẵnh kiặn , ẵè cho mệnh ẵừỡc tỳ do phn ẵon nhựng hiẻn từỡng s
xăy ra trong thỳc nghiẻm .
Cĩ thè tĩm tt phừỗng php lun trong bẻnh hc cỏng trệnh nhừ sau :
@ Thu thp dự liẻu .
Bng mt thừộng , bng dũng cũ quan trc .
@ Giă thiặt vậ bẻnh cn , bẻnh sinh
Thỳc chảt lĂ xày dỳng mỏ hệnh tệnh trng hừ hịng vối nhựng
nguyn nhàn vĂ tiặn trièn ca hừ hịng .
@ Kièm tra .
ày lĂ nhựng cỏng viẻc thiặt yặu trong Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Kièm tra cĩ thè bng lỷ thuyặt , thỏng thừộng bng thẽ nghiẻm . Qua kièm tra
mĂ khng ẵnh giă thiặt .
@ Dỳ bo giăi php sứ lỷ .
Trong quy trệnh 4 giai ẵon cĩ hai giai ẵon thiặt kặ vĂ hai giai ẵon
thỳc nghiẻm . Giai ẵon 1 vĂ 3 lĂ khảo sát thỳc nghiẻm . Giai ẵon 2 vĂ 4
lĂ thiặt kặ .
Thỳc tặ thệ sỳ phàn chia khỏng qu rĂnh r nhừ thặ , cĩ thè ẵan
xen .
Thỳc nghiẻm ẵè lảy dự liẻu xày dỳng giă thiặt ( thiặt kặ ) . Nhừng
thỳc nghiẻm củng ẵè kièm tra thiặt kặ . Khi qua thỳc nghiẻm thảy thiặt kặ
chừa st vối thỳc tặ , li phăi ẵiậu chình thiặt kặ ẵè thỳc nghiẻm li .
Chì coi lĂ hoĂn tảt khi thảy giă thiặt vĂ kièm nghiẻm trùng hỡp , kặt quă
hai bn hổi tũ .

9

Chừỗng thử Hai : Cc khi niẻm cỗ băn
Nhựng khi niẻm nĂy lĂ nhựng vản ẵậ lốn ca cc cỏng trệnh khi
qut hĩa cc mõi quan hẻ giựa nhựng hiẻn từỡng bẻnh lỷ , nhựng quy lut
ẵừỡc ẵợc kặt tữ thảp tối cao . ĩ lĂ sỳ ẵảu tranh giựa cc quan ẵièm duy
vt , duy tàm trong cch nhện nhn vậ bẻnh ca cỏng trệnh .
Nhựng khi niẻm nĂy lĂ : bẻnh , bẻnh cn ( hay bẻnh nguyn ) , cỗ chặ
sinh bẻnh ( bẻnh sinh ) , qu trệnh chựa tr ẵè lĂnh bẻnh , qu trệnh xp ẵọ
cỏng trệnh .
I. Khi niẻm vậ bẻnh .
Bày giộ khỏng cín phọ biặn nhựng quan niẻm thỏ sỗ vĂ thãn bẽ vậ
bẻnh ca cỏng trệnh nhừ thội xừa lĂ cỏng trệnh b bẻnh do nhựng lỳc lừỡng
thãn bẽ gày ra thẽ dũ nhừ do mó mă ẵt khỏng ẵợng hừống , do trong mổ cĩ
d vt xàm phm , do thãn linh hay ma quý khỏng ừng ỷ ...
Bày giộ quan niẻm cỏng trệnh b bẻnh lĂ cỏng trệnh cĩ mổt hay
mổt sõ bổ phn hừ hịng , khỏng ẵp ửng chửc nng sứ dũng ẵậ ra khi
thiặt kặ .
Bẻnh tin thin lĂ bẻnh pht sinh tữ khi thiặt kặ cỏng trệnh . Vệ lỷ
do nĂy hay lỷ do khc mĂ băn thiặt kặ khỏng ẵp ửng phừỗng chàm sứ
dũng cỏng trệnh . Cĩ thè do tẽnh ton kặt cảu mĂ gày ra khuyặt tt , cỏng
trệnh khỏng ẵ khă nng chu tăi nĩi chung hoc mổt dng tăi thỳc tặ cĩ
tc ẵổng ln cỏng trệnh . iậu ẵĩ cĩ thè lĂ sỗ ẵó tẽnh ton sai hoc quan
niẻm vậ tăi trng chừa toĂn diẻn . Củng cĩ thè do cảu to chừa ẵt yu cãu ca
sỳ chu lỳc thỳc tặ . Cĩ thè do lỳa chn vt liẻu sứ dũng khỏng chẽnh xc .
NgoĂi chửc nng chu tăi , nhựng chửc nng khc nhừ ngn cch , giăi
php kiặn trợc khỏng thịa ẵng củng lĂ mãm bẻnh chửa ngay trong cỏng
trệnh . Chì cãn qua thội gian ngn sứ dũng , cỏng trệnh bổc lổ ngay hừ
hịng . NhĂ cĩ nhiẻm vũ ngn nng nĩng chng hn . Nặu cảu to sai phãn giăi
php chõng nĩng thệ ẵảy củng lĂ cỏng trệnh b bẻnh .

Bẻnh tin thin cĩ thè do vt liẻu xày dỳng chừa ẵt cc chì tiu sứ
dũng , thm chẽ cĩ thè do khăo st ẵa chảt sỗ sĂi dạn ẵặn giăi php nận
mĩng khỏng tõt , ngay khi lĂm xong nhĂ ẵơ cĩ mãm mõng bẻnh cho cỏng
trệnh .
Nhựng ẵiậu cãn chợ ỷ trong mổt khi niẻm vậ bẻnh cỏng trệnh :
Khi cỏng trệnh b bẻnh , trong nổi t i cỏng trệnh hệnh thĂnh mổt càn
bng mối .
Sau khi cỏng trệnh ẵừa vĂo sứ dũng hoc mồi khi thay ẵọi tr ng thi nổi lỳc
thệ trong cỏng trệnh cĩ sỳ phàn phõi li nổi lỳc ẵè băo ẵăm sỳ chu lỳc .

10


ày lĂ quan ẵièm rảt ẵng lừu tàm trong viẻc theo dòi mổt cỏng trệnh
b bẻnh . ày lĂ quan ẵièm hiẻn ẵi trong bẻnh hc cỏng trệnh . Quan ẵièm
nĂy xuảt pht tữ viẻc coi cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè vĂ ẵt cỏng trệnh trong
mỏi trừộng chửa ẵỳng cỏng trệnh, ẵt kặt cảu trong toĂn cỏng trệnh .
Khi thiặt kặ , ta kièm tra ẵổ bận cho tững kặt cảu . Khi kièm tra ọn
ẵnh , chợng ta ẵt kặt cảu trong hẻ . Khi cỏng trệnh hoĂn thĂnh tảt că cc
bổ phn , tảt că cc kặt cảu thệ mi bổ phn , mi kặt cảu to thĂnh mổt
tọng thè , thệ khi mổt kặt cảu hừ hịng , tùy theo mõi lin hẻ gãn hay xa
mĂ cĩ tc ẵổng từỗng hồ , cĩ mõi cổng ẵóng thẽch hỡp . Sỳ phàn phõi l i
nổi lỳc ẵè to ra sỳ càn bng mối lĂ mổt thỳc tin mĂ mỏn bẻnh hc cỏng
trệnh , nhộ phừỗng php lun tọng hỡp ẵơ pht hiẻn ra vĂ ẵừỡc thỳc tặ kièm
chửng , chửng minh lĂ ẵợng ẵn .
Thỏng thừộng sỳ phàn phõi li nổi lỳc , trong mổt giai ẵon nĂo ẵĩ ,
giwủ cho cỏng trệnh ẵừỡc bận vựng . Ngừỡc li , cĩ sỳ phàn phõi li nổi lỳc
thệ cỏng trệnh s cĩ nguy cỗ giăm ẵổ bận vựng khi khỏng cĩ nhựng tc
ẵổng can thiẻp ca con ngừội .
Bẻnh lĂm cho kặt cảu hoc cỏng trệnh giăm khă nng lĂm viẻc .

Mũc ẵẽch ca cỏng trệnh lĂ phũc vũ cho con ngừội theo nghỉa
lĂ phừỗng tiẻn cho cuổc sõng . NhĂ ờ lĂ phừỗng tiẻn ti săn xuảt sửc lao ẵổng
ca con ngừội . NhĂ my lĂ phừỗng tiẻn ẵè sn xuảt cỏng nghiẻp . NhĂ cỏng
cổng lĂ phừỗng tiẻn ẵè thi ẵảu thè thao , ẵè bièu din nghẻ thut ... Mổt cỏng
trệnh b bẻnh s giăm khă nng phũc vũ : cĩ thè lĂ khỏng ẵ khă nng chu
hặt mửc tăi , hoc nhừ thảm , dổt khỏng ẵăp ửng hặt nhiẻm vũ bao che , cĩ
thè li ẵỗn giăn nhừ vở kẽnh , khỏng băo ẵăm chỏng giĩ chõng bũi chõng nhiẻt
ẵổ do bửc x trỳc tiặp ...
II. Khi niẻm vậ bẻnh cn .
Bẻnh cn chuyn nghin cửu nguyn nhàn gày bẻnh .
Bẻnh cn cín cĩ tĂi liẻu gi lĂ bẻnh nguyn . ( Anh : Etiology , Cause
of disease ; Php : Etiologie ) .
Bẻnh cn cĩ ỷ nghỉa quan trng vậ mt lỷ lun củng nhừ thỳc tin .
Nghin cửu bẻnh cn phăn nh quan ẵièm duy vt hay duy tàm . Vậ thỳc tin
khi cĩ quan ẵièm ẵợng ẵn vậ yặu tõ gày bẻnh lĂm cho cỏng tc dỳ bo
pht trièn bẻnh củng nhừ chựa tr bẻnh mối cĩ kặt quă . Khi rò bẻnh cn ,
viẻc sứa chựa ẵt nhựng hiẻu quă ẵng khẽch lẻ . Thẽ dũ nhừ viẻc mi dổt .
Sau khi tệm thảy ẵợng bẻnh cn lĂ do nừốc ẵng trn mi thệ viẻc sứa chựa
cĩ khi chì ẵỗn giăn lĂ quắt rc ẵng lảp ẵừộng thot nừốc mĂ thỏi .
2.1 Mổt sõ quan niẻm sai vậ bẻnh cn :
Trong thỳc tặ , xuảt hiẻn nhựng nhn thửc sai lãm vậ bẻnh cn nhừ sau
:
* Thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn
* Thuyặt ẵiậu kiẻn
* Thuyặt tin thin ẵỗn thuãn .
11


2.1.1 Thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn
Thuyặt nĂy cho rng bẻnh sinh ra do mổt nguyn nhàn quyặt ẵnh

mĂ chì mổt nguyn nhàn thỏi củng ẵ gày bẻnh .
Mổt thội , khi nĩi ẵặn cỏng trệnh hừ hịng , ngừội ta thừộng nghỉ
ngay ẵặn lợn . Trong ẵiậu kiẻn ẵa chảt cỏng trệnh ti nhựng khu vỳc xày
dỳng tp trung ca ta , nĩi chung sửc chu tăi ca nận lĂ yặu . Nhựng hièu
biặt vậ nận vĂ mĩng ca nhựng ngừội thiặt kặ cín hn chặ . Ănh rng
phãn nhiậu bẻnh tt ca cỏng trệnh ẵậu xuảt pht tữ nận vĂ mĩng . Nhừng
khỏng phăi mi bẻnh ẵậu do lợn vĂ chì do lợn .
Nguyn nhàn gày bẻnh rảt khc nhau . Cĩ thè mổt bẻnh do nhiậu
nguyn nhàn . Li củng cĩ thè mổt nguyn nhàn gày ra nhiậu bẻnh .
Li xắt vậ sỳ tc ẵổng . Cĩ thè cĩ nguyn nhàn nĂy tc ẵổng trừốc ,
nguyn nhàn kia tc ẵổng sau . Cĩ thè xăy ra sỳ tc ẵổng ẵóng thội .
Vậ mt mửc ẵổ , cĩ thè nguyn nhàn nĂy thệ tc ẵỏng yặu ,
nguyn nhàn kia tc ẵổng mnh . Li củng khỏng loi trữ nhiậu nguyn nhàn
ẵóng thội tc ẵổng vối mửc ẵổ xảp xì nhau .
Thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn khỏng kè ẵặn nhựng ẵiậu kiẻn khc
thun lỡi cho bẻnh pht sinh , khỏng xắt ẵặn cỗ chặ ca cỏng trệnh chõng
li nhựng yặu tõ gày bẻnh , ph nhn nhựng ănh hừờng khc quan trng trong
bẻnh cn .
Mổt khi niẻm sai vậ bẻnh cn ẵừa ẵặn nhựng lẻch lc trong sứa
chựa củng nhừ phừỗng n ngn ngữa sỳ pht trièn ca bẻnh . Chõng ẵở tẽch
cỳc vối nguyn nhàn gày bẻnh lĂ mổt khẽa cnh quan trng khi sứa chựa
cỏng trệnh . Căi to hoĂn cănh ẵè yắu tõ gày bẻnh khỏng mờ rổng ẵừỡc tc
ẵổng củng lĂ mổt mt khc ca sứa chựa cỏng trệnh .
Nặu chì biặt mổt nguyn nhàn gày bẻnh vĂ chì chựa tr mổt
nguyn nhàn ảy thỏi , cĩ khă nng phiặn diẻn . LĂm nhừ thặ , ta ẵơ tch
cỏng trệnh khịi mỏi trừộng ca nĩ .
Cỏng trệnh vĂ mỏi trừộng cĩ cỏng trệnh phăi ẵừỡc xem lĂ mổt thè
thõng nhảt .
Lảy mổt thẽ dũ hp vậ lợn vĂ nửt . Giă thứ cĩ cỏng trệnh tữ lợn gày ra
nửt . Tr lợn cho khịi nửt tiặp . Cĩ thè gia cừộng cho ngỏi nhĂ ẵè tệnh tr ng

chu lỳc trờ li nhừ khi chừa b lợn nửt vệ chc chn rng do lợn , nửt khă
nng lĂm viẻc b giăm yặu . Nặu chì tr liẻu triẻu chửng , chì tệm cch bt
nửt mĂ khỏng ngn lợn tiặp thệ biặt bao giộ mối ngn ẵừỡc nửt .
2.1.2 Thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh .
Ngừỡc vối thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn , thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh
cho rng bẻnh pht sinh do tc ẵổng ca rảt nhiậu ẵiậu kiẻn , kè că nguyn
nhàn , khỏng cĩ ci nĂo lĂ chẽnh , khỏng cĩ ci nĂo lĂ phũ .
12


Thuyặt nĂy khỏng ẵợng ờ chồ ẵóng thội ẵừa ra rảt nhiậu yặu tõ
bẻnh cn , khỏng phàn biẻt nguyn nhàn nĂo lĂ chẽnh , nguyn nhàn nĂo chì
lĂ tc ẵổng phũ thm. Nguyn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn , khỏng phàn biẻt vai trí
ca tững loi . iậu nĂy thừộng lĂm cho ngừội kỵ sừ hoang mang , khỏng
ẵnh ẵừỡc giăi php tr liẻu chẽnh xc .
2.1.3 Thuyặt kặt cảu :
Tri vối hai nguyn nhàn trn , thuyặt nĂy cho nguyn nhàn gày
bẻnh lĂ băn thàn kặt cảu . Dỉ nhin băn thàn kặt cảu cĩ ănh hừờng quyặt
ẵnh ẵặn tuọi th vĂ sỳ bận vựng ca cỏng trệnh . Nhừng nặu nhản m nh qu mửc ẵặn kặt cảu lĂ qun mảt cc ănh hừờng ca mỏi trừộng , ca
qu trệnh sứ dũng , qu trệnh ănh hừờng ngoi lai vĂo kặt cảu cỏng trệnh .
Lảy mổt thẽ dũ lĂ mi kho clanhke nhĂ my xi mng Hăi phíng . Mổt
lỷ do quan trng ẵè cĩ sỳ cõ lĂ sỳ tẽch ẵng bũi xi mng trn mi qu dĂy
( 1994 ).
2.2 Quan niẻm khoa hc vậ bẻnh cn :
Viẻc nghin cửu bẻnh cn phăi theo quan ẵièm biẻn chửng . Phăi phàn
tẽch ẵè thảy mõi quan hẻ ẵợng ẵn giựa nguyn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh
, p dũng quy lut nhàn quă vĂo qu trệnh pht sinh , pht trièn ca bẻnh .
2 . 2. 1 Mõi quan hẻ giựa nguyn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh :
Mõi quan hẻ nĂy hặt sửc quan trng , muõn ẵnh rò bẻnh , phăi xc
ẵnh cho tững bẻnh .

2.2.1.1 Nguyn nhàn quyặt ẵnh vĂ ẵiậu kiẻn pht huy tc ẵổng ca
nguyn nhàn .
Nguyn nhàn gày bẻnh lĂ yặu tõ cĩ hi s quyặt ẵnh bẻnh pht
sinh vĂ cc ẵc ẵièm ca bẻnh . Thẽ dũ nhừ lốp băo vẻ cõt thắp trong kặt
cảu b tỏng cõt thắp qu mịng lĂ nguyn nhàn gì cõt thắp . Nguyn nhàn
nĂy chì pht huy tc ẵổng khi cĩ mỏi trừộng cũ thè thẽch hỡp . Mỏi trừộng
ám ven bièn cĩ hỗi muõi trong khỏng khẽ thệ sỳ gì din ra nhanh chĩng .
Mỏi trừộng thừộng xuyn khỏ ro , khỏng khẽ khỏng lạn hỗi muõi , khỏng
chửa cc tc nhàn n mín thệ phăi rảt làu , cĩ khi hĂng chũc nm mối thảy
dảu hiẻu cõt thắp b gì .
Trong thẽ dũ nĂy thệ cừộng ẵổ gày bẻnh củng lĂ mổt ẵiậu kiẻn . Giă
dũ ờ vùng ven bièn , quy ẵnh lĂ lốp băo vẻ cõt thắp ca b tỏng lĂ 50 mm .
Nặu lĂm mối ẵt 40 mm , cĩ khi 20 mm hoc ẽt hỗn . Nguy cỗ thắp gì s lốn
nhảt vối trừộng hỡp lốp băo vẻ mịng hỗn 10 mm , rói ẵặn loi 20 mm ...
Nguyn nhàn vĂ nhựng ẵiậu kiẻn nhảt ẵnh gày nn mổt bẻnh ẵừỡc
gi chung lĂ nhựng yặu tõ bẻnh cn .
2.2.1.2 Trong nhựng hoĂn cănh nhảt ẵnh , nguyn nhàn cĩ thè thĂnh ẵiậu
kiẻn .
13


Trong mổt hoĂn cănh nĂo ẵĩ , mổt yặu tõ cĩ thè lĂ nguyn nhàn
nhừng sang hoĂn cănh khc , nĩ cĩ thè biặn thĂnh ẵiậu kiẻn . Thẽ dũ ẵổ
chc ẵc ca b tỏng kắm lĂ nguyn nhàn ẵè nừốc thảm vĂo cỏng trệnh .
Muõn b thảm phăi cĩ nguyn nhàn lĂ cĩ lốp btỏng ngn nừốc kắm chc
ẵc . Nhừng nặu cỏng trệnh ờ nỗi khỏ ro thệ dĂu b tỏng cĩ xõp củng
khỏng cĩ thảm . Phăi cĩ nừốc muõn vĂo cỏng trệnh . iậu kiẻn nừốc vĂo
ẵừỡc cỏng trệnh lĂ cĩ lốp ngn nừốc b tỏng kắm chc ẵc . Nguyn nhàn
trong trừộng hỡp nĂy ẵơ biặn thĂnh ẵiậu kiẻn .
2.2.2 Quy lut nhàn quă trong bẻnh cn .

ày lĂ mổt quan ẵièm ẵợng ẵn trong quyặt ẵnh lun trong nghin
cửu bẻnh hc cỏng trệnh .
2.2.2.1 Mồi bẻnh lĂ hu quă ca nguyn nhàn nhảt ẵnh vĂ nguyn nhàn cĩ
trừốc hu quă .
Bảt kỹ bẻnh nĂo củng cĩ nguyn nhàn . Tuy cĩ thè cĩ mổt sõ bẻnh
chừa tệm ra nguyn nhàn nhừng phăi tin theo quyặt ẵnh lun nĂy . Cĩ thè
cĩ nhựng nguyn nhàn tĂng án khĩ tệm hoc do b hn chặ vệ phừỗng tiẻn
khăo nghiẻm , cín cĩ khă nng trệnh ẵổ nghin cửu hn chặ . Khi suy nghỉ
nhừ thặ s tng ẵổ quyặt tàm nghin cửu bẻnh cn , trnh sai sĩt trong
phừỗng php lun lĂ sa vĂo duy tàm lun .
2.2.2.2 Cĩ nguyn nhàn nhừng khỏng nhảt thiặt pht sinh bẻnh nặu khỏng
cĩ ẵiậu kiẻn .
Cĩ thè cĩ kặt cảu b bẻnh nhừng sỳ phàn phõi li nổi lỳc mĂ bổ phn
khc chõng ẵở ẵ mĂ bẻnh khỏng pht sinh . Trừộng hỡp nĂy khỏng phăi
lĂ hiặm thảy . Dùng quan ẵièm xem kặt cảu trong tọng thè cỏng trệnh chợng
ta thảy d hièu , vĂ củng vệ thặ mi khàu trong qu trệnh xày dỳng cãn
ẵừỡc nghim chình thi cỏng băo ẵăm chảt lừỡng nhừ nhau thệ cỏng trệnh
mối cĩ sỳ bận vựng chung . Nặu ẵè mổt bổ phn nĂo ẵĩ chảt lừỡng kắm
thệ bệnh thừộng chừa cĩ chuyẻn nhừng nặu cĩ sỳ phàn phõi li nổi lỳc
biặt ẵàu ti ẵĩ chng lĂ nỗi ẵãu tin pht sinh hừ hịng .
2.2.2.3 Cùng nguyn nhàn , nhừng cĩ thè cĩ nhựng hu quă bẻnh khc nhau
tùy v trẽ cỏng trệnh , tùy mỏi trừộng ẵt cỏng trệnh .
Kặt cảu thắp ẵừỡc sỗn chõng gì kắm lĂ nguyn nhàn gày gì cho
kặt cảu . Nhừng càn cổt gì nhanh hỗn , nng hỗn chồ khc vệ t i ẵĩ ẵổ
ám cao hỗn ờ cc chồ khc , ẵiậu kiẻn thỏng giĩ ờ ẵĩ củng kắm hỗn ờ chồ
khc .
Cùng nguyn nhàn gày bẻnh cho cỏng trệnh lĂ lợn qu mửc cho
phắp . Nhừng mồi vùng mỏi trừộng cĩ ẵiậu kiẻn ẵa chảt khc nhau cho
kặt quă bẻnh sinh khc nhau. Cĩ thè triẻu chửng nhừ nhau, thè hiẻn bẻnh lỷ
từỗng tỳ nhau nhừng khỏng phăi mi mửc ẵổ bẻnh giõng nhau .

2.2.2.4 Mổt triẻu chửng bẻnh cĩ thè cĩ nhiậu nguyn nhàn khc nhau tc
ẵổng .
14


Triẻu chửng bẻnh lỷ trn cỏng trệnh lĂ nửt . MĂ nửt thệ cĩ ẵặn hĂng
chũc nguyn nhàn . Mồi nguyn nhàn cho loi vặt nửt cĩ ẵc thù ring . Nửt
ct ẵửt tiặt diẻn cĩ thè do thiặu thắp ch chu kắo . Nửt xin gãn ẵãu
dãm cĩ thè do thiặu cõt ẵai hoc cõt xin . Vặt nửt dng chàn chim thừộng
do ửng suảt nhiẻt . Vặt nửt vùng nắn cĩ dng nhừ gó cao nỗi ẵừộng nửt . Nửt
do kắo , vặt nửt cĩ chiậu hừống hai nứa hai bn xa nhau ra . Thm chẽ chì
mổt dng hệnh thi vặt nửt củng cĩ thè do ẵặn chũc nguyn nhàn .
Ngừội kỵ sừ sứa chựa khi nhện vĂo kặt cảu cử nhừ thảy hiẻn sng rò
sỗ ẵó nổi lỳc . Nhừ vy mổt yắu tõ bẻnh cn phăi ẵừỡc quan niẻm rảt khoa
hc . Nhện tọng hỡp nhừng am từộng chi tiặt . Khỏng ẵừỡc ch quan phiặn
diẻn củng nhừ ẵnh kiặn khi chán ẵon nguyn nhàn bẻnh .
2.3 Xặp loi yặu tõ bẻnh cn :
Nhựng yặu tõ bẻnh cn trong ẵĩ că nguyn nhàn gày bẻnh lạn ẵiậu
kiẻn gày bẻnh thệ vỏ cùng nhiậu . Tuy thặ cĩ thè phàn loi thĂnh yặu tõ bn
trong vĂ yặu tõ bn ngoĂi .
2.3.1 Yặu tõ bẻnh cn bn ngoĂi :
Cc yặu tõ mỏi trừộng bn ngoĂi cỏng trệnh , khi tc ẵổng qu
mửc dỳ kiặn cho kặt cảu hoc cho cỏng trệnh ẵậu cĩ thè gày bẻnh cho
cỏng trệnh .
2.3.1.1 Yặu tõ cỗ hc :
Loi yặu tõ nĂy lĂ loi ch yặu gày bẻnh cho cỏng trệnh . Nận mĩng
cĩ biặn dng lợn qu mửc quy ẵnh lĂ mổt dng bẻnh kh phọ biặn . Tệnh
trng lốp ẵảt chu tăi dừối ẵy mĩng cĩ nhựng biặn ẵọi nhừ rợt rồng củng
hay xăy ra .Thm tăi ln lốp ẵảt nận do cỏng trệnh làn cn gày lợn ănh
hừờng hoc khi xày dỳng cỏng trệnh bn cnh cĩ cỳ ly khỏng thịa ẵng ,

giăi php thi cỏng tùy tiẻn dạn ẵặn sũt lợn cỏng trệnh ẵơ cĩ .
Mửc nừốc ngãm ln xuõng nhảt lĂ do h mửc nừốc ngãm hoc khai thc
nừốc ngãm mnh củng lĂ nguyn nhàn gày sũt lợn .
ĩng cc cho cỏng trệnh xày dỳng trong ẵỏ th cĩ cỳ ly kh gãn
nhựng cỏng trệnh ẵơ cĩ củng gày nguy hièm cho cỏng trệnh nĂy .
Sỳ bõ trẽ sỗ ẵó kặt cảu khỏng phù hỡp vối cỏng trệnh củng lĂ nhựng
tc nhàn cỗ hc gày bẻnh cho cỏng trệnh . Sỳ ẵt tăi khc vối giă thiặt khi
tẽnh ton kặt cảu củng gày nhựng nổi lỳc lĂm hừ hịng cỏng trệnh .
Nĩi chung thệ nguyn nhàn bẻnh cho cỏng trệnh do nhựng yặu tõ
cỗ hc lĂ kh phọ biặn vĂ lĂ ch yặu trong cc nguyn nhàn .
2.3.1.2 Yặu tõ vt lỷ :
Yặu tõ vt lỷ gày bẻnh cho cỏng trệnh củng kh nhiậu . Dừối ẵày
lĂ nhựng yặu tõ chẽnh :
15


(i) Nhiẻt :
Sỳ thay ẵọi nhiẻt ẵổ vối bin ẵổ lốn lĂ nguón pht sinh sừ co dơn
ca kặt cảu . Bõ trẽ khe nhiẻt khỏng hỡp lỷ to ra nhựng vặt nửt do kặt cảu
dơn nờ vĂ co ngĩt .
Nhiẻt ẵổ qu cao lĂm cho vt liẻu cảu thĂnh bổ phn cỏng trệnh b
lơo hĩa nhanh , cc bổ phn cỏng trệnh thừộng xuyn tiặp xợc vối nhiẻt
thừộng mau mn , d thay ẵọi tẽnh chảt .
(ii) Cc loi tia nhừ bửc x , hóng ngo i , tứ ngo i ...
Nặu quan st nhựng cnh cứa phỗi mừa nng vối cnh cứa dè trong
bĩng ràm thệ cnh cứa ẵè ờ nỗi mừa nng mau hịng hỗn . Mi nhỳa phỗi
vĂi vũ nng lĂ giín , mn , trong khi nặu ẵè trong nhĂ thệ thội gian dùng
ẵừỡc kắo dĂi hỗn nhiậu .
Khi băo dừởng b tỏng cãn che nh nng trỳc tiặp chẽnh ẵè ngn
ngữa nhựng tc ẵổng ca cc tia , mĂ thỳc ra chừa cĩ nhựng nghin cửu

tht hoĂn chình vậ nhựng tc ẵổng nĂy .
(iii) Sỳ thay ẵọi p suảt ẵổt ngổt :
Sỳ thay ẵọi p suảt ẵổt ngổt d lĂm cho kặt cảu b nhựng vặt nửt
cĩ dng chu xung mnh .
2.3.1.3 Yặu tõ hĩa hc :
Cc yặu tõ hĩa hc gày tc hi cho cỏng trệnh kh phọ biặn .
Nhựng cỏng trệnh săn xuảt thăi cc chảt axit nhừ nhĂ my accuy thệ dung
dch axit thăi tc ẵổng ln cỏng trệnh lĂm hừ hịng cc bổ phn kặt cảu .
Hỗi chửa hĩa chảt nhừ khỏng khẽ ờ ven bièn , khỏng khẽ ờ vùng b ỏ nhim
củng cĩ tc ẵổng ẵặn cỏng trệnh .
Khỏng khẽ ờ mỏi trừộng gãn nhĂ my hĩa chảt củng lĂm cho kặt cảu
b ănh hừờng .
Mỏi trừộng bièn phăi cĩ giăi php chõng n mín ẵc biẻt cho kặt cảu .
Sỳ sứ dũng phũ gia hĩa ẵíi hịi phăi nghin cửu thn trng . Trong
cc tiu chuán thừộng hặt sửc lừu tàm ẵặn sỳ sứ dũng cc hĩa chảt sinh
clo , sunphat ...
2.3.1.4 Cc yặu tõ sinh hc :
Nhiậu khi chợng ta khỏng ngộ ru bm mt ngoĂi cỏng trệnh hay tăo
sinh sỏi trong khe k nửt ca kặt cảu li gày tc hi cho cỏng trệnh . Cc vi
khuán , r ru , tăo qu trệnh hợt nừốc nhă ra cc axit lĂm cho hịng vt liẻu
xày dỳng , n mín kặt cảu . ỗn giăn chì lĂ ru tăo giự nừốc trn mt kặt
cảu củng thợc ẵáy sỳ gì nhanh cho kặt cảu .
2.3.1.5 Cc yặu tõ sứ dũng :
Qu trệnh sứ dũng cỏng trệnh , sỳ duy tu , băo dừởng ẵnh kỹ
khỏng thỳc hiẻn ẵè cỏng trệnh cĩ nguy cỗ hừ hịng nng mối nghỉ ẵặn
sứa chựa lĂ mổt nguyn nhàn lĂm ngn tuọi th cỏng trệnh .
16


Viẻc sứ dũng tùy tiẻn , sỳ ẵũc ẵo vỏ tổi v , va ẵp mnh thừộng

xuyn lĂ nguyn nhàn gày nhiậu thử bẻnh cho cỏng trệnh .
2.3.2 Cc yặu tõ bẻnh cn bn trong :
Cc yặu tõ chửa ẵỳng trong nổi ti cỏng trệnh củng cĩ thè lĂ nguyn
nhàn vĂ ẵiậu kiẻn ẵè gày bẻnh . Ta nu nhựng yặu tõ bn trong ch yặu :
2.3.2.1 Yặu tõ sứ dũng vt liẻu :
Viẻc sứ dũng vt liẻu ẵợng quy chuán lĂ yặu tõ quan trng nhm băo
ẵăm tuọi th cỏng trệnh . Sứ dũng vt liẻu khỏng ẵợng quy chuán dạn ẵặn
tệnh trng cỏng trệnh hừ hịng trừốc tuọi th quy ẵnh . Nhựng nỗi sứ dũng
vt liẻu khỏng ẵt quy chuán lĂ mãm mõng bẻnh .
Trong b tỏng thệ cõt liẻu , xi mng vĂ nừốc lĂ vt liẻu thĂnh phãn ch
yặu . Că ba loi vt liẻu nĂy phăi ẵăm băo chảt lừỡng ẵóng bổ . Xi mng khỏng
băo ẵăm tẽnh cỗ lỷ hĩa dạn ẵặn chảt lừỡng kắm . Sứ dũng xi mng kắm
phám chảt lĂ nguy cỗ hĂng ẵãu ẵạn ẵặn bẻnh hon cho cỏng trệnh . Cõt liẻu
thỏ lĂ sịi , sịi dm , ẵ dm , nặu khỏng băo ẵăm chảt lừỡng lĂm sao mĂ t o
ẵừỡc bổ xừỗng cửng cho kặt cảu . Cõt liẻu thỏ phũ thuổc thĂnh phãn th ch
hc , ẵổ to , kẽch thừốc ht , sõ lừỡng cc ht khỏng ẵt tiu chuán , ẵổ nhm
bậ mt , ẵổ sch ca ht , sỳ pha lạn chảt cĩ hi ... Chợng ta mong muõn
cừộng ẵổ b tỏng sứ dũng nhựng nm tối phọ biặn s lĂ C 30 , C40 , C50
. Muõn vy , chảt lừỡng vt liẻu , nhảt lĂ chảt lừỡng cõt liẻu phăi ẵừỡc nghin cửu
vĂ trièn khai khai thc cĩ hẻ thõng .
Cãn nhanh chĩng cĩ chiặn lừỡc cho cõt liẻu ca b tỏng mối mong
pht trièn tõt ẵừỡc cỏng nghẻ b tỏng trong nhựng nm tối . Thẽ dũ nhừ khng
ẵnh cõt liẻu chiặn lừỡc bn cnh ẵ dm tỳ nhin lĂ sịi xõp cắramic
chng hn .
Lảy thẽ dũ khc vậ gch . Quy ẵnh ẵảt khỏng ẵừỡc lạn cc ht ẵ vỏi
. ảt nung gch lạn ẵ vỏi , khi nung chẽn , nhựng vin gch lạn ht ẵ vỏi s
biặn thĂnh gch lạn vỏi sõng . Khi gp ám hay gp nừốc cc ht vỏi hợt nừốc ẵè
biặn thĂnh vỏi , vĂ nhừ thặ b trừỗng nờ thè tẽch lĂm cho g ch b nọ vỏi ,
nhiậu vin gch b nửt vở.
Vt liẻu xảu , khỏng ẵt cc tiu chuán lĂ mãm mõng bẻnh bn trong

kặt cảu, bn trong cỏng trệnh .
2.3.2.2 Yặu tõ kặt cảu , cảu to cỏng trệnh :
Yặu tõ kặt cảu vĂ cảu to cỏng trệnh chửa ẵỳng sỳ tọng hỡp că vt
liẻu xày dỳng vĂ trệnh ẵổ thiặt kặ .
Cĩ vt liẻu tõt mĂ thiặt kặ khỏng tõt thệ củng khĩ cĩ ngỏi nhĂ bận
vựng . è mổt sai sĩt nĂo trong qu trệnh tẽnh ton kặt cảu lĂ nuỏi mổt
mãm bẻnh trong cỏng trệnh . Trong tẽnh ton cỏng trệnh thệ giăi php sỗ
ẵó kặt cảu lĂ yặu tõ quan trng . Cảu to kặt cảu củng lĂ mổt yặu tõ bn
17


trong cỏng trệnh quan trng . Cảu to sai củng lĂ nỗi nguón gõc bẻnh cỏng
trệnh .
III . Khi niẻm vậ bẻnh sinh :
Bẻnh sinh lĂ mỏn nghin cửu vậ cỗ chặ pht sinh , pht trièn vĂ kặt
thợc ca bẻnh .
Khi cỏng trệnh hay kặt cảu chu cc tc nhàn gày bẻnh thệ qu
trệnh din biặn ra sao , cỗ chặ ca qu trệnh din biặn , sỳ tiặn trièn ca
bẻnh lĂ ẵõi từỡng nghin cửu ca bẻnh sinh .
Bẻnh cn vĂ bẻnh sinh lĂ hai lỉnh vỳc nghin cửu lin quan mt thiặt
vối nhau . Biặt bẻnh cn thệ giăi php sứa chựa chẽnh xc . Biặt bẻnh sinh
cĩ thè ngn ch sốm ẵừỡc bẻnh , hn chặ ẵừỡc tc hi củng nhừ tr liẻu ngay
tữ khi mửc ẵổ hừ hịng chừa ẵng kè lĂ mổt giăi php tõt .
Nghin cửu bẻnh sinh , ẵậ ra nguyn tc phíng bẻnh , biặt cch gện
giự cho cỏng trệnh bận làu , kắo dĂi tuọi th phũc vũ lĂ ẵiậu hựu ẽch .
Mổt bẻnh trong din biặn ẵãy ẵ trăi qua cc thội kỹ : mc bẻnh , thội
kỹ tiẻm pht , thội kỹ toĂn pht vĂ thội kỹ kặt thợc .
Trong mồi thội kỹ nĂy cĩ tc ẵổng ca bẻnh ẵóng thội củng cĩ tc
ẵổng ca sỳ chõng ẵở li bẻnh . Sỳ chõng ẵờ li bẻnh chẽnh lĂ sỳ tỳ sp xặp ,
ẵiậu chình li nổi lỳc ẵè cổng ẵóng cc kặt cảu tham gia chu lỳc chung

khi mổt kặt cảu nĂo ẵĩ suy giăm chu lỳc .
iậu khc giựa bẻnh hc ca ngừội vối bẻnh hc cỏng trệnh ờ chồ
ngừội lĂ mổt sinh vt cín cỏng trệnh khỏng phăi lĂ sinh vt . Sinh vt thừộng
tỳ ẵiậu chình cỗ thè bng sỳ săn sinh ra khng nguyn chõng li kẽch thẽch
ngoi lai . Cỏng trệnh khỏng tỳ lĂm ẵừỡc ẵiậu ẵĩ . Sỳ phàn phõi l i nổi lỳc
lĂ hiẻn từỡng b ẵổng theo nhựng quy lut cỗ hc , vt lỷ hc do ngừội thiặt
kặ cảu to nn vĂ cĩ thè dỳ liẻu tữ khi thiặt kặ cỏng trệnh .
Nm quy lut bẻnh sinh giợp con ngừội can thiẻp kp thội vối cỏng
trệnh b bẻnh . Khỏi phũc kp thội cỏng trệnh hừ hịng cĩ thè to li sỳ lĂm
viẻc bệnh thừộng cho cỏng trệnh . Nặu khỏng cĩ sỳ can thiẻp ca con
ngừội , cỏng trệnh s xp , xũp .
Tệm hièu bẻnh sinh ca tững loi bẻnh qua tững giai ẵon giợp ta ch
ẵổng ẵõi phĩ vối din biặn tệnh hệnh . Tệm hièu bẻnh sinh giợp cho sỳ
ẵnh liẻu kặ hoch duy tu , sứa chựa kp thội , dỳ bo khă nng nguy hièm
cho viẻc sứ dũng cỏng trệnh .
Bẻnh nguyn ( bẻnh cn ) ẵĩng vai trí khời pht , sau ẵĩ lĂ qu
trệnh bẻnh sinh . Qu trệnh bẻnh sinh li cĩ thè cĩ bẻnh cn mối . Sỳ từỗng
tc giựa bẻnh cn vĂ bẻnh sinh lĂ sỳ kặt hỡp cht ch .
Sau ẵày lĂ nhựng nắt chẽnh trong qu trệnh bẻnh sinh :
2.3.1 Vai trí yặu tõ bẻnh cn trong qu trệnh bẻnh sinh :
Yặu tõ bẻnh cn ẵĩng vai trí quan trng trong din biặn ca bẻnh .
Tùy theo cừộng ẵổ , thội gian tc ẵổng vĂ v trẽ tc ẵổng mĂ din biặn
ca bẻnh khc nhau .
18


2.3.1.1 Vậ cừộng ẵổ :
Khi bẻnh cn cĩ cừộng ẵổ lốn tc ẵổng ln cỏng trệnh lĂm cỏng
trệnh làm bẻnh ờ thè cảp . Mổt kặt cảu chu xung lỳc va ch m mnh , mổt
cỏng trệnh b bơo cảp lốn , mổt cỏng trệnh chu tc ẵổng ca mỏi

trừộng chửa khẽ xàm thỳc nóng ẵổ cao gày nguy hièm ờ thè cảp . Phăi cĩ
nhựng quyặt ẵnh tr liẻu sốm , nặu khỏng nĩi lĂ khán cảp .
Khi nhựng tc nhàn gày hi cĩ cừộng ẵổ yặu hỗn , tuy s dạn ẵặn
nguy hièm cho cỏng trệnh nhừng ẵíi thội gian làu hỗn . Cĩ nhựng bẻnh cn
từờng nhừ ẽt tc ẵổng ẵặn cỏng trệnh , chng hn nhừ khĩi , nhừng nặu
khĩi cĩ nóng ẵổ ẵm ẵc tc ẵỏng làu dĂi củng lĂm nguy hi cho cỏng
trệnh .
2.3.1.2 Thội gian tc ẵổng :
Cĩ nhựng tc ẵổng nhảt thội khỏng hoc ẽt ănh hừờng ẵặn cỏng
trệnh . Nhừng nặu tc ẵổng làu dĂi li lĂm nguy hièm cho cỏng trệnh .
Nhựng ngỏi nhĂ gãn ẵừộng cĩ xe cổ nng ẵi thừộng xuyn vối mt ẵổ lốn
thừộng lĂm ănh hừờng ẵặn cỏng trệnh . Nặu tãn suảt ẽt thệ hãu nhừ khỏng
ănh hừờng bao nhiu .
Thội gian lĂm cho thắp trong kặt cảu ửng lỳc trừốc b chùng dơo .
Thội gian dĂi ẵè kặt cảu trong mỏi trừộng n mín lĂm cho hu quă nghim
trng .
ĩng cc bng bợa cho nhiậu cc sàu s ănh hừờng ẵặn cc cỏng
trệnh làn cn trong phm vi bn kẽnh ănh hừờng .
2.3.1.3 V trẽ tc ẵổng :
V trẽ tc ẵổng ca cc yặu tõ bẻnh cn rảt ănh hừờng ẵặn bẻnh
hc cỏng trệnh . Cõt thắp b gì ờ nhựng v trẽ nổi lỳc nhị ẽt nguy h i hỗn ờ
v trẽ nổi lỳc lốn .
Thỏng thừộng bẻnh cn khc nhau gày ra nhựng tc ẵổng ln v trẽ
khc nhau . V trẽ tc ẵổng theo bẻnh cn cĩ nhựng quy lut ca nĩ .
Nhừng củng cĩ thè cĩ nhựng yặu tõ bẻnh cn khỏng theo quy lut phọ
biặn , thừộng v trẽ xuảt hiẻn triẻu chửng ờ nhựng nỗi xung yặu ca kặt cảu
hay ờ chồ cĩ mãm bẻnh tin thin .
2.3.2 Vai trí ca sỳ chõng ẵở ca cỏng trệnh vĂ kặt cảu trong qu trệnh
bẻnh sinh :
Cỏng trệnh vĂ kặt cảu ẵừỡc chặ to phù hỡp vối mỏi trừộng thệ ẽt b

bẻnh hỗn nhựng cỏng trệnh khỏng phù hỡp vối mỏi trừộng . Nhựng cỏng
trệnh ờ mỏi trừộng cĩ tẽnh n mín thệ nhựng cỏng trệnh hoc kặt cảu cĩ
băo vẻ chõng n mín thừộng bận vựng hỗn nhựng cỏng trệnh băo vẻ kắm .
Cãn cĩ nhựng quy chặ sứ dũng cho nhựng cỏng trệnh cãn cĩ chặ
ẵổ sứ dũng ẵng lừu tàm ẵè kắo dĂi tuọi th cỏng trệnh .
2.3.2.1 Tuọi cỏng trệnh hay kặt cảu :
19


Cỏng trệnh sứ dũng ẵơ làu nm , nhựng tc ẵổng ca mỏi trừộng vĂ
thội gian lĂm cho nĩ khỏng thè chu tăi tõt nhừ củng cỏng trệnh ảy mối lĂm .
Qua thội gian , tẽnh chảt cỗ , hĩa , lỷ ca vt liẻu tọ hỡp nn cỏng trệnh
thừộng thay ẵọi .
Khi nghin cửu bẻnh cn củng nhừ tệm hièu bẻnh sinh cãn chợ ỷ ẵặn
ẵc ẵièm nĂy . Sau mổt thội gian sứ dũng , khi cãn thiặt , cĩ sỳ ẵnh gi
li khă nng chu lỳc ca kặt cảu hiẻn hựu .
2.3.2.2 Loi , dng cỏng trệnh :
Loi , dng cỏng trệnh khc nhau cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc nhau .
Cỏng trệnh bng kặt cảu kim loi cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc vối cỏng
trệnh b tỏng cõt thắp . Cỏng trệnh bng gồ cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc
vối cỏng trệnh b tỏng cõt thắp
Cỏng trệnh dàn dũng cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc cỏng trệnh cỏng
nghiẻp vệ mỏi trừộng chửa dỳng củng nhừ kièu dng cỏng trệnh cỏng
nghiẻp khc cỏng trệnh dàn dũng .
2.3.2.3 Yặu tõ ngoi mỏi :
Ngoi mỏi ănh hừờng kh lốn ẵặn qu trệnh bẻnh sinh . Cỏng trệnh
ven bièn cãn tuàn theo nhựng ẵiậu kiẻn băo vẻ nghim ngt hỗn cỏng trệnh
trong ẵảt liận . Cỏng trệnh ờ vùng hay cĩ bơo lốn phăi ẵừỡc tẽnh ton cĩ
mửc chõng ẵở thịa ẵng . NhĂ gồ ờ nỗi thừộng xuyn ám ừốt quanh nm
s mau b nảm mõc củng nhừ mũc mt . Nhiậu loi cỏn trùng hoc nảm ,

khuán chì ph hoi gồ khi ẵổ ám qu giối hn nĂo ẵĩ . Nặu gồ khỏ thệ
ngn ẵừỡc tc ẵổng ca nhựng sỳ ph hoi ca nhựng cỏn trùng nĂy .
2.3.3 Mõi lin quan giựa cũc bổ kặt cảu vĂ cỏng trệnh trong qu trệnh
bẻnh sinh :
Nhiậu ngừội ẵơ thiặu chợ ỷ ẵặn tọng thè khi xắt kặt cảu hay cỏng
trệnh hừ hịng vối quan ẵièm hịng ẵàu chựa ẵĩ . LĂm nhừ vy cĩ thè dạn
ẵặn sai lãm lĂ sứa chựa triận min, tõn kắm , mĂ khỏng hiẻu quă . Kặt cảu
vĂ cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nhừ nhựng phãn trn ẵơ trệnh bĂy . Tch rội
kặt cảu khịi cỏng trệnh s b phiặn diẻn dạn ẵặn sai lãm trong chựa tr
cho cỏng trệnh hừ hịng . Ta chợ ỷ ẵặn cc mõi từỗng quan sau ẵày :
2.3.3.1 Mõi lin quan giựa toĂn cỏng trệnh vối tững kặt cảu :
Cỏng trệnh ẵừỡc kặt cảu cảu to nn trong mổt hẻ thõng . Cc kặt
cảu gn vối nhau theo dng giĂng buổc nĂo ẵĩ ẵè to nn cỏng trệnh . Hẻ
thõng ọn ẵnh vệ dng lin hẻ giựa cc kặt cảu hỡp lỷ . Cỏng trệnh bận
vựng thệ dù mổt vĂi kặt cảu cĩ yặu chợt ẽt củng khỏng ănh hừờng lĂ bao .
Nặu hẻ kặt cảu khỏng hỡp lỷ , toĂn cỏng trệnh xổc xẻch thệ mổt sõ kặt
cảu cĩ tõt cĩ khịe củng chng ẵừỡc lỡi lổc gệ .
2.3.3.2 Mõi lin quan giựa kặt cảu vối toĂn cỏng trệnh :
20


Cỏng trệnh lĂ tp hỡp cc kặt cảu . Tững kặt cảu lin kặt vối nhau
thĂnh cỏng trệnh . Cc kặt cảu li gn vối nhau theo cc cp quan hẻ nhừ
gãn - xa , trỳc tiặp- gin tiặp , cửng - mậm , ngĂm - khốp , phngkhỏng gian .
Mổt cỏng trệnh bận vựng ẵừỡc to nn tữ nhựng kặt cảu ẵăm băo
chảt lừỡng . Kặt cảu tọ thĂnh chừa ẵt yu cãu to nn hẻ kặt cảu khỏng bận
vựng .
Kặt cảu b hịng s ănh hừờng ẵặn toĂn bổ cỏng trệnh . nh hừờng
nhiậu hay ẽt tuàn theo cc cp quan hẻ mĂ lun ẵnh .
2.3.4 Víng xon bẻnh lỷ vĂ khàu chẽnh :

Trong tiặn trièn , bẻnh lỷ thừộng pht trièn qua nhiậu giai ẵon gi
lĂ khàu . Nhựng khàu ẵõ sp xặp lin tũc theo mổt trệnh tỳ vĂ lin quan
mt thiặt vối nhau . Bẻnh sinh hc nghin cửu cỗ chặ pht trièn ca bẻnh
củng nhừ nghin cửu nhựng quan hẻ từỗng tc lạn nhau giựa cc khàu trong
qu trệnh pht trièn . Trong nhiậu qu trệnh bẻnh lỷ , nhựng khàu xăy ra
sau cĩ tc ẵổng trờ li khàu trừốc lĂm cho cỏng trệnh nng thm . Qu
trệnh kặt cảu b n mín sau khi cĩ nhựng vặt nửt sinh ra do va ch m mnh
cỗ hc thệ tc ẵổng cỗ hc b nguy hièm thm do cĩ tc ẵổng n mín
tiặp theo .
Trong bẻnh hc ca ngừội , coi hiẻn từỡng nĂy lĂ víng xon bẻnh lỷ vệ
sau mồi tc ẵổng lĂm cho cĩ sỳ hệnh thĂnh ẵiậu mối m vậ lừỡng . Tọng
qut thệ cĩ thè tc ẵổng sau lĂm cho bẻnh nng thm , nhừng củng khỏng
loi trữ khă nng ẵiậu nĂy li lĂm giăm nh bẻnh ẵơ cĩ .
Nghin cửu víng xon bẻnh lỷ hay lĂ nghin cửu tc ẵổng qua l i ca
mổt chuồi kắo theo nhau ca Bẻnh hc Cỏng trệnh nhm khỏng ẵè nhựng
phăn ửng bẻnh dt dày gày tc ẵổng kắo dĂi mổt ănh hừờng bẻnh củng nhừ
lĂm cho nhiậu nguyn nhàn dạn dt nhau tc ẵổng dạn cỏng trệnh tối xp ,
xũp .
2.3.4 Qu trệnh bẻnh lỷ Cỏng trệnh :
2.3.4.1 nh nghỉa :
Vối mổt cỏng trệnh b bẻnh , ta phàn biẻt : phăn ửng bẻnh lỷ , qu
trệnh bẻnh lỷ , trng thi bẻnh lỷ .
Phăn ửng bẻnh lỷ lĂ sỳ phăn ửng li ca vt liẻu , ca kặt cảu khi cĩ tc
ẵổng ngoĂi ỷ muõn ca thiặt kặ vĂo kặt cảu cỏng trệnh .
Qu trệnh bẻnh lỷ lĂ phửc hỡp nhiậu phăn ửng bẻnh lỷ ca cỏng trệnh
chõng ẵở vối cc tc nhàn lĂm hi cỏng trệnh . iậu nĂy bao hĂm din biặn
ca bẻnh trong kặt cảu cỏng trệnh .
Trng thi bẻnh lỷ lĂ qu trệnh chuyèn biặn chm ca cỏng trệnh b
bẻnh . Thẽ dũ sỳ nghing ca thp Piza kắo dĂi nhiậu nm . Qu trệnh ảy
din ra trong thội gian dĂi . Bẻnh cĩ thè pht trièn theo chiậu hừống xảu , củng

cĩ thè bẻnh dững li mổt vĂi nm . Khi cĩ tc ẵổng gày bẻnh ẵ mổt cừộng
21


ẵổ nĂo ẵĩ , hoc tc ẵỏng phũ thm khc lĂm cho hừ hịng cỏng trệnh
toĂn bổ .
2.3.4.2 Cc thội kỹ ca bẻnh :
Bẻnh lĂ mổt qu trệnh din biặn qua cc giai ẵon : mc bẻnh , thội kỹ
tiẻm pht , thội kỹ toĂn pht vĂ thội kỹ kặt thợc .
(i) Thội kỹ mc bẻnh :
Khi cỏng trệnh chu mổt hay nhiậu yặu tõ bẻnh cn tc ẵổng
ẵặn mổt cừộng ẵổ ẵ lốn mĂ cỏng trệnh khỏng ẵ sửc ngn cc ănh
hừờng ca tc ẵổng nĂy xuảt hiẻn nhựng dảu hiẻu bẻnh .
Cĩ lỳc ngoĂi tc ẵổng , trong kặt cảu sinh nổi lỳc ẵóng thội sinh
biặn dng . Biặn dng vừỡt qu mửc nĂo ẵĩ cỏng trệnh bt ẵãu ẵừỡc gi
lĂ hừ hịng hay mc bẻnh . Thẽ dũ khc nhừ dùng từộng b tỏng lĂm mĂng
ngn nừốc . Khi lừỡng nừốc thảm qua từộng lốn hỗn lừỡng nừốc bõc hỗi cỏng
trệnh b thảm .
Khi trng thi bẻnh ẵ quan trc bng ngủ quan hay cỏng cũ ta gi
bẻnh ẵơ lổ rò. Cín bẻnh mĂ ngủ quan ngừội kỵ sừ chừa pht hiẻn ẵừỡc thệ
bẻnh ờ thè án .
(ii) Thội kỹ tiẻm pht :
Thội kỹ cc triẻu chửng bẻnh xuảt hiẻn rò rẻt , ẵãy ẵ . Lợc nĂy cỏng
trệnh chuyèn sang thội kỹ mối , cĩ nhựng dãu hiẻu thẽch ửng vối hoĂn cănh
mối . Thẽ dũ , trừốc ẵày kặt cảu chì chu tăi ờ mửc tẽnh ton nĂo ẵĩ . Nay
do bổ phn khc b giăm yặu chu lỳc lĂm cho kặt cảu ảy b thm tc
ẵổng mối ẵè giự cho cỏng trệnh ờ thặ càn bng mối .
Thội gian ca thội kỹ nĂy tùy thuổc bẻnh , tùy cừộng ẵổ ca bẻnh thè
hiẻn qua triẻu chửng . Khi quan st cỏng trệnh thảy ẵơ cĩ triẻu chửng , tuy ờ
vùng nguy hièm nhừng mửc ẵổ cín trong phm vi cho phắp ẵừỡc thệ bẻnh

củng chừa phăi ờ mửc cảp bch . Cĩ khi thè hiẻn qua triẻu chửng thảy cín
chừa nguy hièm nhừng li cĩ nguy cỗ xp ẵọ bảt kỹ nặu cõ nhựng tai biặn
ngạu nhin cĩ tãn suảt lốn .
Cho nn phăi hặt sửc thn trng vĂ thỏng minh trong cc quyặt
ẵnh khi ẵnh liẻu giăi php . Khỏng thè my mĩc , nhừng củng khỏng thè
qu lỹ .
Theo tẽnh chảt vĂ thội gian din biặn ca bẻnh mĂ ta chia ra ba thè :
Thè cảp tẽnh : Triẻu chửng rò rẻt . Cĩ thè lĂm cho cỏng trệnh hoc kặt cảu hừ
hịng hoc xp ẵọ ngay .
Thè bn cảp tẽnh : Triẻu chửng tuy rò rĂng nhừng yặu tõ nguy hièm cho cỏng
trệnh chừa khán trừỗng nhừ ờ thè cảp tẽnh .
Thè mn tẽnh : Cỏng trệnh b bẻnh khỏng gày nguy hièm cho ngừội sứ dũng
nhừng gày khĩ chu . Thẽ dũ nhừ vặt nửt nhị , thảm dổt chợt ẽt .
22


(iv) Thội kỹ kặt thợc bẻnh :
Khi cỏng trệnh ẵừỡc chựa tr hoc khỏng ẵừỡc chựa tr mĂ sỳ tỳ càn
bng khỏng gày nhựng hu quă qu mửc thệ :
* Cỏng trệnh khịi bẻnh , khỏi phũc ẵừỡc tẽnh nng sứ dũng
* Cỏng trệnh vạn lĂm viẻc ẵừỡc nhừng khỏng ẵừỡc nhừ củ
* Cỏng trệnh khỏng khịi bẻnh mĂ li lp li bẻnh củ
* Cỏng trệnh hừ hịng kièu mối do chựa tr sai bẻnh cn
* Cỏng trệnh xp ẵọ , do khỏng ẵừỡc chựa tr hoc do chựa tr sai hoĂn
toĂn .
Trn ẵày chợng tỏi ẵừa ra nhựng lỷ lun chung nhảt , lĂ phãn quan
trng nhảt trong Bẻnh hc Cỏng trệnh i cừỗng .

trờng đại học kiến trúc hà nội

PGs L Kiậu

Giối thiẻu vậ

bẻnh hc cỏng trệnh
( lý luận cơ sở về bệnh học công trình )

23


Hæi nghÙ Khoa hàc
22~24 ThŸng Hai 1995
t¹i trêng §¹i häc X©y dùng

Hµ - néi
1 9 9 5

La Pathologie d' ouvrages d' art
( Sommaire )
Prof.

Le Kieu

Le gestionnaire responsable d' un patrimoine d'ouvrages d'art doit
en organiser la surveillance , l'entretien et la r¾paration .
L'Ingenieur constructeur d'ouvrages d'art doit connaitre les causes
des pricipaux d¾sordres et les dispositions constructives qui influencent
la durabilit¾ des structures .
Avec une m¾thodologie du science pratique et les moyens
d'experience modernes , l'auteur expose systematiquement la Pathologie

en deux parties :
* La Pathologie en g¾n¾rale
* La Pathologie des structures .

24


THAM KHAO CHINH
1. Robert Morehead
1965

Human Pathology

Washinton,New-York

2. J.B. Walter , M.S. Israel General Pathology

J&A Churchill-London
1963

3. Vủ Triẻu An
1977

NXB Y hc - HĂ nổi

i cừỗng Sinh lỷ Bẻnh hc

4. Theodor A. Burge Concrete Durability

Symposium Hanoi January

18/1993
5. Viẻn KHKTXD Bổ XD Thỏng bo KHKTXD-Sõ c biẻt HĂ nổi 1988
6. Nguyn vn t Khoa hc B tỏng ngĂy nay
7. L vn Kièm
HXD

NXB KHKT - HĂ nổi 1992

Hừ hịng vĂ sứa chựa cỏng trệnh ,2 tp

T sch
1971

8. V.A. Durỗnatgiừ Gia cõ nận vĂ mĩng khi sứa chựa nhĂ NXB Xày dỳng
1981
9 . Nguyn xuàn Bẽch Sứa chựa vĂ gia cõ cỏng trệnh xày dỳng NXB
KHKT 1993
10. Hổi thăo NDT 29-30/8/1991 ThĂnh phõ Hó chẽ Minh
11. Tọng cũc Tiu chuán

Kỵ thut Kièm tra bng Siu àm

HĂ nổi
1990

12. Nguyn vn t Sứ dũng NDT ẵè khăo st chảt lừỡng b tỏng
trn cỏng trệnh
Trung tàm Hồ trỡ Kỵ thut
1990

25