Chuyên đề Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các hệ sinh thái

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

MỤC LỤC

Phần 1 ....................................................................................................................... 2
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 2
Phần II ...................................................................................................................... 4
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................................... 4
I. Tổng quan về dầu mỏ và sự cố tràn dầu ........................................................... 4
1. Khái niệm về sự cố tràn dầu ........................................................................ 4
2. Đặc điểm hóa học của dầu mỏ ...................................................................... 4
3. Quá trình loang dầu ...................................................................................... 6
4. Các quá trình biến đổi của dầu trong môi trường ......................................... 6
5. Lắng đọng dầu trong trầm tích ..................................................................... 7
6. Nguyên nhân tràn dầu .................................................................................. 8
7. Các sự cố tràn dầu điển hình trên thế giới .................................................... 9
II. Tác động của dầu tràn lên môi trường và các hệ sinh thái ........................... 12
1. Tràn dầu ảnh hưởng tới đất......................................................................... 13
2. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên phiêu sinh vật ......................................... 13
3. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên các loài cá ............................................... 14
4. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên thực vật ................................................... 14
5. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên chim và động vật có vú: ......................... 16
III. Các giải pháp ứng phó với sự cố tràn dầu .................................................... 17
1 Phương pháp vật lý ...................................................................................... 17
2. Phương pháp hóa học ................................................................................. 17
3. Phương pháp sinh học ................................................................................ 17
4. Một số ứng dụng công nghệ xử lý khác: .................................................... 19
KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ ...................................................................................... 21
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 23

1
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

Phần 1
MỞ ĐẦU
Kể từ khi nhân loại biết khai thác và sử dụng dầu mỏ đến nay thì những
sự cố trong việc khai thác, vận chuyển dầu mỏ trên thế giới đã trở thành mối
đe dọa lớn đối với môi trường nói chung và các hệ sinh thái nói riêng. Các
thống kê cho thấy từ năm 1900 đến nay, trung bình mỗi năm trên thế giới có
từ 2 đến 4 vụ tràn dầu lớn trên biển. Những sự cố nổi bật có thể kể tới là:
Năm 1978, tàu Amoco Cadiz làm tràn 231 ngàn tấn dầu thô xuống vùng
Brittany, tây bắc nước Pháp; Năm 1989, tàu Exxon Valdez làm tràn 40 ngàn
tấn dầu ngoài khơi Alaska (Mỹ); Năm 2002, tàu Prestige làm tràn 77 ngàn
tấn dầu ngoài khơi phía tây bắc Tây Ban Nha; Năm 2007, tàu Hebei Spirit
làm tràn 2,7 triệu galong dầu ra biển tây nam Hàn Quốc... Hầu hết các vụ
tràn dầu đều biến thành thảm họa với những tổn thất nghiêm trọng về sinh
thái, kinh tế và xã hội.
Là một quốc gia có đường bờ biển dài trên 3.200 kilomet, hệ thống
sông suối, kênh rạch chằng chịt, với điều kiện hạ tầng hàng hải yếu kém,
nguy cơ xảy ra sự cố dầu tràn ở Việt Nam là rất lớn. Theo Bộ TNMT (2008),
từ năm 1997 đến nay ở Việt Nam đã xảy ra hơn 50 vụ tràn dầu tại các vùng
sông và biển ven bờ gây thiệt hại lớn về kinh tế cũng như ô nhiễm nghiêm
trọng và lâu dài cho môi trường biển. Điển hình là các sự cố tàu Formosa
One Liberia va chạm với tàu Petrolimex 01 của Việt Nam tại vịnh Giành Rỏi
- Vũng Tàu (tháng 9/2001) làm tràn ra môi trường biển ven bờ khoảng

1.000m3 dầu diezel, gây ô nhiễm nghiêm trọng một vùng rộng lớn biển
Vũng Tàu. Năm 2004, tại khu vực biển Quảng Ninh - Hải Phòng, sự cố đắm
tàu Mỹ Đình, chứa khoảng 50 tấn dầu DO và 150 tấn dầu FO, trong khi đó

2
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

chỉ xử lý được khoảng 65 tấn, số dầu còn lại hầu như tràn ra biển. Gần hơn,
vào năm 2007, sự cố tràn dầu do tàu Marcopolo tại Quảng Nam cũng làm
tràn khoảng 3.000 tấn dầu FO ra biển gây ra những tổn thất lâu dài cho hệ
sinh thái cỏ biển và san hô tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cũng như các
hoạt động kinh tế tại vùng Cửa Đại và Hội An. Sự cố tràn dầu cũng đã xảy
ra trên một số tuyến giao thông đường thủy trên các sông ở Việt Nam gây ra
ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Tháng 1/2005, tàu chở dầu Kasco Monrovia chở khoảng 30.000 tấn dầu DO, trong khi cập cảng Sài Gòn Petrol
đã đâm vào cầu cảng làm hàng ngàn tấn dầu DO tràn ra sông Đồng Nai.
Tháng 1/2008, sà K6-01854 chở 400.000 lít xăng, dầu khi đang lưu thông
trên sông Vàm Cỏ Đông tỉnh Long An đã bị một sà lan chở cát đâm phải làm
thủng hai khoang chứa 70.000 lít dầu và 40.000 lít xăng, việc ứng phó và
khắc phục sự cố tại địa phương chậm và không hiệu quả.
Nhìn chung, các sự cố tràn dầu thường có nhiều nguyên nhân khác nhau
nhưng tác động đến môi trường và hệ sinh thái theo cơ chế phức tạp và lâu
dài; diện tích chịu tác động rộng lớn với điều kiện địa lý, thủy văn phức tạp;
các đối tượng chịu ảnh hưởng của sự cố rất đa dạng và khó kiểm chứng. Vì
vậy, mặc dù xảy ra trong một thời gian ngắn nhưng các sự cố thường để lại
những hậu quả kinh tế, xã hội và môi trường rất nghiêm trọng, lâu dài cho

những khu vực, ngành và đối tượng chịu tác động.
Chuyên đề này có mục đích chính là nhận diện một số các đối tượng tài
nguyên - môi trường nhạy cảm và dễ bị tổn thường với sự cố dầu tràn tại Việt
Nam, đồng thời thu thập và hệ thống một số dữ liệu nền về các tài nguyên
này.

3
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

Phần II
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. Tổng quan về dầu mỏ và sự cố tràn dầu
1. Khái niệm về sự cố tràn dầu

Sự cố tràn dầu xảy ra ngày càng nhiều và tác động của chúng ngày
càng lớn, không chỉ ở các quốc gia có hoạt động khai thác dầu mỏ mới có sự
cố tràn dầu mà ở các quốc gia không có hoạt động này đều có thể gặp sự cố.
Theo thông tư của bộ KHCN và MT số 2262/TT-MTG ngày 29/12/1995:
Tràn dầu là hiện tượng xảy ra trong các hoạt động tìm kiếm, thăm dò, khai
thác, vận chuyển, chế biến, phân phối, tang trữ dầu khí và các sản phẩm của
chúng. Ví dụ, các hiện tượng rò rỉ, phụt dầu, mở đường ống, mở bể chứa, tai
nạn đâm và gây thủng tàu, đắm tàu, sự cố tại các giàn khoan dấu khí, cơ sở
lọc dầu… làm cho dầu và sản phẩm dầu thoát ra ngoài gây ô nhiêm môi
trường ảnh hưởng xấu đến sinh thái và thiệt hại đến các hoạt động kinh tế,
đặc biệt là các hoạt động có liên quan đến khai thác và sử dụng các tài

nguyên thủy sản. Số lượng dầu tràn ra tự nhiên khoảng vài trăm lít trở lên có
thể coi là tràn dầu.
2. Đặc điểm hóa học của dầu mỏ

Dầu mỏ hay dầu thô là một chất lỏng sánh đặc màu nâu hoặc ngả lục.
Dầu thô tồn tại trong các lớp đất đá tại một số nơi trong vỏ Trái Đất. Dầu mỏ
là một hỗn hợp hóa chất hữu cơ ở thể lỏng đậm đặc, phần lớn là những hợp
chất của hydrocarbon, thuộc gốc alkane, thành phần rất đa dạng. Hiện nay
dầu mỏ chủ yếu dùng để sản xuất dầu hỏa, diezen và xăng nhiên liệu. Ngoài
ra, dầu thô cũng là nguồn nguyên liệu chủ yếu để sản xuất ra các sản phẩm
của ngành hóa dầu như dung môi, phân bón hóa học, nhựa, thuốc trừ sâu,
4
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyờn : C s khoa hc ca vic ỏnh giỏ thit hi do s c trn du gõy ra ti mụi trng v cỏc
h sinh thỏi

nha ng... Khong 88% du thụ dựng sn xut nhiờn liu, 12% cũn li
dựng cho húa du. Do du thụ l ngun nng lng khụng tỏi to nờn nhiu
ngi lo ngi v kh nng cn kit du trong mt tng lai khụng xa .
Dầu mỏ là một hỗn hợp các chất ở dạng lỏng, sánh không tan trong
n-ớc và nhẹ hơn n-ớc. Thành phần của dầu mỏ bao gồm các hydrocacbon
(RH) có cấu trúc khác nhau. Các hydrocacbon dầu mỏ có thể phân thành 4
loại: các hydrocacbon mạch thẳng; hydrocacbon mạch vòng; hydrocacbon
thơm; ngoài ra trong dầu mỏ còn các hợp chất chứa oxy (các axit, xeton,
r-ợu), các hợp chất chứa nitơ (indol, carbazol), hợp chất chứa l-u huỳnh
(nhựa đ-ờng, Bitum). Trong dầu còn có cả một số kim loại nặng nh-: Cu, Pb,
As, Cr

Để đánh giá tác động môi tr-ờng do dầu tràn, Heltol (1996) đã chia
thành 4 nhóm dầu chính (dựa theo thành phần hóa học):
Alkanes, CnH(2n+2), cấu tạo bởi
mạch carbon đơn phân nhánh
hoặc mạch thẳng:
Nâpthenes, CnH2n, cấu tạo bởi
các nguyên tử carbon mạch

C
C

C
C

C

H

C

H
C

C

H C
H

C

C

C

vòng kín, hầu nh- không hòa
tan trong n-ớc:

C

C

H

C
C

C

H
C

Aromatics: cấu tạo bởi 6 mạch

C=C-C=C

vòng carbon kín, có tính độc, có
thể hòa tan trong n-ớc:
Alkenes, CnH(2n-2): Cấu tạo bởi
mạch phân nhánh, một số có hai
nguyên tử carbon:

H
H

H

C C
H

H

H
C H
H

5
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyờn : C s khoa hc ca vic ỏnh giỏ thit hi do s c trn du gõy ra ti mụi trng v cỏc
h sinh thỏi

3. Quỏ trỡnh loang du

Đây là một trong các quá trình đáng l-u ý nhất trong giai đoạn đầu tiên
khi có sự cố tràn dầu. Nó có vẻ dễ quan sát nh-ng cũng rất phức tạp và có thể
mô tả sơ l-ợc nh- sau:
Đầu tiên là sự chảy loang dầu trong một phạm vi hẹp ra các vùng lân
cận do tác dụng của trọng lực, sau đó có sự tham gia của lực nhớt và lực căng

bề mặt. Do các quá trình bốc hơi, hòa tan, mà mật độ, độ nhớt tăng, sức căng
bề mặt giảm, đến một lúc nào đó độ dầy lớp dầu đạt cực tiểu và quá trình
chảy loang kết thúc.
Nói chung trong thuỷ vực tĩnh, mặt thoáng không có sóng, độ dày cực
tiểu lớp dầu long (dmin) = 2,5.10-3 cm đối với dầu thông th-ờng. Do vậy một
tấn dầu có thể lan phủ một diện tích gần 5 km2.
4. Cỏc quỏ trỡnh bin i ca du trong mụi trng

a) Bốc hơi: Tuỳ theo số l-ợng nguyên tử cacbon, các hydrocacbon có
nhiệt độ sôi càng thấp, càng có tốc độ bay hơi cao. Trong điều kiện thời tiết
bình th-ờng, các loại dầu có nhiệt độ sôi thấp hơn 2000C sẽ bị bốc hơi hoàn
toàn sau 24 giờ. Các sản phẩm dầu nh- dầu hỏa, gazolin có thể bay hơi hết
trong vòng vài giờ. Các loại dầu thô hoặc nhiên liệu dầu nặng ít bị bay hơi,
thậm chí nó không bay hơi. Tốc độ quá trình bốc hơi giảm rất nhanh theo
thời gian.
b) Phân tán: Sóng, gió và các chuyển động rối của n-ớc có tác dụng làm
cho dầu phân tán vào trong n-ớc. Quá trình này phụ thuộc vào bản chất của
dầu, độ dày lớp dầu và trạng thái mặt n-ớc. Quá trình phân tán giúp cho quá
trình phân huỷ sinh học hoặc lắng đọng và các quá trình khác xảy ra dễ dàng
hơn.
c) Quá trình nhũ t-ơng hóa: Nhiều loại dầu có khả năng tạo với n-ớc

6
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyờn : C s khoa hc ca vic ỏnh giỏ thit hi do s c trn du gõy ra ti mụi trng v cỏc
h sinh thỏi

thành thể nhũ t-ơng. Nhũ t-ơng dầu là dạng dầu ngậm n-ớc và làm tăng thể
tích dầu lên 3 - 4 lần. Quá trình tạo nhũ t-ơng làm tăng độ nhớt ngăn cản quá
trình phân tán, bay hơi, giúp cho dầu tồn tại lâu hơn trên mặt n-ớc. Quá trình
nhũ t-ơng làm thay đổi màu sắc mặt n-ớc nhiễm dầu, từ màu đen sang màu
nâu, da cam sang vàng.
d) Quá trình hòa tan: Quá trình hòa tan phụ thuộc vào thành phần dầu,
mức độ lan truyền, nhiệt độ n-ớc, mức độ phân tán dầu. Nồng độ tối đa các
hydrocacbon hòa tan trong n-ớc khoảng 1 mg/1.
e) Quá trình oxy hóa: Thông th-ờng dầu tràn ra trên mặt n-ớc bị oxy
hóa, quang hóa thành các hydroperoxide, alcohol (hoặc acide và các hợp chất
chứa oxy bền vững hơn).
f) Quá trình lắng đọng: Rất ít khi dầu mỏ tự chìm xuống đáy do tỷ trọng
dầu thấp hơn n-ớc. Thông th-ờng các nhũ t-ơng dầu - n-ớc bị hấp phụ vào
các chất lơ lửng, làm cho chúng có tỷ trọng tăng lên và dần dần lắng xuống
lớp trầm tích đáy.
g) Quá trình phân huỷ sinh học: Thuỷ sinh vật có phân huỷ dầu mỏ có
trong n-ớc. Mỗi loài vi sinh vật có khả năng phân huỷ một nhóm
hydrocacbon nào đó, dầu có tỷ trọng càng lớn, khả năng bị phân huỷ sinh
học càng khó. Dầu bị thấm vào đất, các quá trình phân huỷ sinh học càng
giảm do thiếu oxy và chất dinh d-ỡng. Các vi sinh vật phân huỷ dầu chủ yếu
xảy ra trong lớp mặt dầu - n-ớc.
5. Lng ng du trong trm tớch

Các loại dầu, các quá trình di chuyển, biến đổi của dầu, đặc điểm thuỷ
thạch động lực môi tr-ờng lắng đọng trầm tích, cấu trúc và đặc điểm trầm
tích bãi là những đặc điểm cơ bản liên quan đến khả năng nhiễm dầu trong
trầm tích khu vực bị ảnh h-ởng bởi sự cố tràn dầu. Tác động của dầu tràn

7
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyờn : C s khoa hc ca vic ỏnh giỏ thit hi do s c trn du gõy ra ti mụi trng v cỏc
h sinh thỏi

đến chất l-ợng trầm tích khu vực là kết quả tổng hợp của các quá trình, các
đặc điểm trên tại những địa điểm và thời gian cụ thể xảy ra sự cố tràn dầu.
Các bãi triều cát ven bờ và ven các đảo th-ờng thấy ở những nơi có
năng l-ợng sóng cao. Sóng đ-a oxy vào trong trầm tích làm tăng khả năng
phân huỷ dầu. Trong hầu hết tr-ờng hợp, năng l-ợng sóng đủ đánh tan các
mảng hắc in, làm vỡ và xói mòn chúng trong khoảng 2 - 4 năm đầu sau sự
cố. Sau 10 năm, hàm l-ợng hydrocacbon >20 g/kg hiếm khi tìm thấy. Tuy
nhiên, các sinh vật xâm chiếm trở lại chỉ sau 5 năm, do đó hầu hết các bãi
cát đ-ợc coi là hồi phụ hoàn toàn sau 5 năm (Hans - Jorg Barth, 2002).
Đối với các bờ đá gốc, tuỳ thuộc vào chiều cao của vách đá và hoạt
động sóng trong khu vực, dầu bám trên vách đá có thể bị rửa sạch trong
khoảng thời gian ngắn (khoảng 1 năm) tiếp theo là sự phong phú trở lại của
các loài trong khoảng 2 - 3 năm sau đó (Jones và nnk, 1194).
6. Nguyờn nhõn trn du

* Trờn t lin:
+ Rn nt cỏc th tớch cỏc ng dn du: cú th do ng t, cỏc mi hn
khụng m bo cht lng nờn xy ra trng hp rn nt mi hn khin
du b trn ra mụi trng.
+ Do pht b cha: Cỏc b cha ch cú mt th tớch nht nh, khi lng du
c x vo b quỏ mc s gõy ra hin tng trn hoc do s thay i thi
tit lm cho th tớch du tng lờn cng l nguyờn nhõn lm du t cỏc b ch
tro ra.
+ Rũ r t quỏ trỡnh tinh ch, lc du.

+ Rũ r t quỏ trỡnh khai thỏc, thm dũ trờn t lin.
* Trờn bin:

8
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

+ Rò rỉ từ các tàu thuyền hoạt động ngoài biển và trong các vịnh: Các tàu
thuyền đều sử dụng nguồn nhiên liệu là dầu do đó khi các bình chứ dầu của
thuyền không đảm bảo chất lượng khiến dầu bị rò rỉ ra biển.
+ Rò rỉ từ các giếng khoan dầu trên vùng biển thềm lục địa: Công tác xây
dựng không đảm bảo làm cho dầu từ các giếng này đi ra môi trường.
+ Các sự cố tràn dầu do tàu và sà lan trở dầu bị đắm hoặc va đâm: Đây là
nguyên nhân rất nguy hiển không những tổn thất về mặt kinh tế, môi trường
mà còn đe dọa tới tính mạng con người.
Bảng 1:Các nguồn gây ô nhiễm do dầu trên thế giới

Nguồn gốc tràn dầu

Tỷ lệ (%)

Từ các hoạt động tàu thuyền

33

Do chất thải công nghiệp và dân dụng đổ ra biển

37

Dầu từ các tai nạn, sự cố giao thông đường thủy

12

Dầu từ khí quyển

9

Dầu rò rỉ từ lòng đất

7

Dầu từ các hoạt động dầu khí( thăm dò - khai thác)

2

(Nguồn: Woodward – Clyde, 1995)
7. Các sự cố tràn dầu điển hình trên thế giới

a. Năm 1978, tàu chở dầu Amoco Cadiz bị mắc cạn trên vùng nước nông
ngoài khơi gần bờ biển Brittany (Pháp). Vì thời tiết xấu, các hoạt động cứu
hộ không thể thực hiện được, và đây là một thảm họa môi trường lớn trong
lịch sử của châu Âu lúc bấy giờ. Có khoảng đã có 20.000 cá thể chim đã
chết. Với gần 223.000 tấn dầu tràn ra biển, tạo thành một vết dầu loang với
diện tích 2.000 km vuông. Dầu cũng lan rộng đến 360 km bờ biển của Pháp.
Tham gia công tác cứu hộ có hơn 7.000 người. Theo một số học giả, đến nay
sự cân bằng sinh thái trong khu vực này vẫn chưa phục hồi được. .

9
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

b. Năm 1979, đã xảy ra sự cố giàn khoan Ixtoc-1 lớn nhất trong lịch sử ở

Mexico. Kết quả là, có khoảng 460.000 tấn dầu thô đã tràn ra trên vịnh
Mexico. Phải mất một năm mới khắc phục hậu quả sự cố tràn dầu. Đáng chú
ý, lần đầu tiên trong lịch sử đã tổ chức các chuyến bay đặc biệt để sơ tán các
loài rùa biển ra khỏi khu vực dầu tràn.Tổng thiệt hại ước tính khoảng 1,5 tỉ
đôla.

.

c. Cũng năm 1979, đã xảy ra sự cố tràn dầu lớn nhất trong lịch sử trong
vùng biển Caribbe do hai tàu chở dầu đâm nhau: tàu Đại Tây Dương và
Hoàng hậu Aegean Captain. Kết quả là khoảng 290.000 tấn dầu đổ ra biển.
Một trong hai tàu chở dầu bị chìm. Cũng may là tai nạn xảy ra trên đại
dương cách xa bờ (đào gần nhất là Trinidad) nên không gây ảnh hưởng .
d. Trong tháng 3/1989 tàu chở dầu Exxon Valdez của công ty Mỹ Exxon bị
mắc cạn tại vịnh Prince Williams bên bờ biển Alaska. Một lỗ thủng trên
thành tàu đã làm tràn xuống biển 48.000 tấn dầu. Hậu quả là, làm nhiễm bẩn
hơn 2.500 km2 mặt biển, 28 loài sinh vật bị đe dọa tuyệt chủng. Khu vực xảy
ra tai nạn rất khó tiếp cận (chỉ có thể đến bằng đường biển hoặc bằng trực
thăng) gây khó khăn cho các dịch vụ cứu hộ. Kết quả thảm họa là khoảng

khoảng 40,9 triệu lít dầu (trong số 54 triệu lít trên tàu) tràn biển, tạo thành
một thảm dầu trên 28.000 km2 và gây ô nhiễm khoảng hai nghìn km dọc bờ
biển.
e. Năm 1990, quân đội Iraq xâm chiếm Kuwait. Liên quân của 32 nước
phương Tây đã can thiệp và giải phóng Kuwait. Tuy nhiên, để chuẩn bị
phòng thủ, quân đội Iraq đã mở hết các van tại các trạm chứa dầu và hút hết
dầu chứa trong một số tàu chở dầu. Đây là biện pháp nhằm ngăn không cho
các toán lính dù của liên quân đổ bộ. Khoảng 1.5 triệu tấn dầu (có các nguồn
số liệu khác nhau) đổ vào vịnh Ba Tư. Cuộc chiến của hai bên vẫn tiếp diễn,
hậu quả thảm họa môi trường không một thời gian không ai quan tâm đến.
10
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

Dầu chảy tràn ra trên vịnh trên diện tích 1.000 km2 và gây ô nhiễm khoảng
600 km vùng ven bờ. Để ngăn không cho dầu tiếp tục tràn, không quân Mỹ
đã thả bom xuống một số tuyến đường ống dẫn dầu tại Kuwait.
f. Trong tháng 1/2000, một sự cố tràn dầu lớn đã xảy ra tại Brazil. Trong
vùng biển vịnh Guanabara, đối diện với thành phố Rio de Janeiro, đường
ống dẫn dầu thuộc công ty Petrobras đã đổ ra hơn 1,3 triệu lít dầu, gây ra
thảm họa môi trường lớn nhất cho một vung gần siêu đô thị. Theo các nhà
sinh vật học, phải mất gần một phần tư thế kỷ mới có thể khôi phục hoàn
toàn môi trường do tổn thất sinh thái gây ra. Các nhà sinh vật học Brazil so
sánh mức độ thảm họa sinh thái giống như với những hậu quả của chiến
tranh ở Vịnh Ba Tư. May mắn là dầu đã được ngăn lại sau khi dòng dầu đã
chảy qua được bốn hàng rao phao chặn và đến phao thứ năm thì chặn lại

được.
g. Tháng 11/2002, ngoài khơi bờ biển Tây Ban Nha, tàu chở dầu Prestige đã
bị vỡ và chìm, trên 64 nghìn tấn dầu mazut tràn ra biển. Để khắc phục hậu
quả tai nạn tàu bị chím và tràn dầu phải chi tốn 2,5 triệu €, sau đó EU cấm
các tàu một thân chở dầu tiếp cận với các vùng nước của các nước này. Tàu
này được đóng ở Nhật Bản và đăng ký tại Liberia.
h. Trong tháng 8/2006, xảy ra sự cố tàu chở dầu mang tên "Solar 1” thuộc
Công ty Sunshine ở Philippines. Sự cố tàu làm bị ô nhiễm 300 km bờ biển
thuộc hai tỉnh, gây ô nhiễm 500 ha rừng ngập mặn và 60 ha trồng rong biển.
Trong vùng bị ô nhiễm là nơi sinh sống của 29 loài san hô và 144 loài cá. Sự
cố tràn dầu mazut tràn làm ảnh hưởng tới khoảng 3 nghìn gia đình người dân
Philippines.

.

i. Ngày 11/11/2007, cơn bão tại eo biển Kerch gây ra thảm họa chưa từng có
tại biển Đen và biển Azov, trong một ngày bão đã đánh chìm bốn tàu, làm

11
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

sáu tàu mắc cạn, hư hỏng hai tàu chở dầu. Trong số đó, có tàu chở dầu
Volgoneft-139 đã đổ vào biển hơn 2.000 tấn dầu mazut, và trong khoang tàu
có chứa khoảng 7.000 tấn lưu huỳnh. Theo cơ quan Rosprirodnadzor thiệt
hại môi trường gây ra do sự cố của một số tàu tại eo biển Kerch là 6,5 tỷ rúp

và tổn hại đến các loại chim và cá tại eo biển Kerch khoảng 4 tỷ rúp.
k. Ngày 20/4/2010, lúc 22h00 giờ địa phương trên giàn khoan Depwater
Horizon, một vụ nổ xảy ra đã gây ra cháy lớn trong 36 giờ, làm cho 11 công
nhân khoan thiệt mang, giàn khoan bị chìm, dầu khí từ giếng tràn ra biển.
Ước tính trong Vịnh Mexico trong nước được đổ lên đến 5.000 thùng (700
tấn) dầu mỗi ngày. Tuy nhiên, các chuyên gia không loại trừ rằng trong
tương lai gần con số này có thể đạt 50.000 thùng/ngày, một thảm dầu dài 16
km có chiều dày 90 mét. Vào đầu tháng 5/2010 Tổng thống Mỹ Barack
Obama đã gọi sự số vịnh Mexico là "một thảm họa sinh thải tồi tệ nhất trong
lịch sử nước Mỹ”. Công ty BP đã phải ra điều trần trước Quốc hội Mỹ và
phải lập Quỹ dự phòng hơn 32 tỉ đền bù về thiệt hại do vụ tràn dầu gây ra,
chưa kể phải ra trước tòa án liên quan đến vụ tràn dầu này./
II. Tác động của dầu tràn lên môi trường và các hệ sinh thái
Sự cố tràn dầu làm ảnh hưởng đến môi trường đất, khí và đặc biệt gây
nguy hại nghiêm trọng môi trường nước do hầu hết các vụ tràn dầu xảy ra
trên biển hay các kênh rạch nơi có tàu thuyền qua lại.
Khi sự cố tràn dầu xảy ra trên đất hoặc trên nước, không chỉ làm ô
nhiễm môi trường hiện tại mà còn để lại những hậu quả nghiêm trọng và lâu
dài về sau. Khi dầu tràn trên đất và trên nước xâm nhập vào bờ biển và bờ
sông nếu không được xử lý thì để càng lâu dầu càng ngấm sâu. Một thời
gian sau có thể trên mặt đất không còn dấu hiệu của dầu do bị nước thủy
triều rửa trôi hay bị các lớp đất khác lấp lên, nhưng thực chất phần lớn lượng
12
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

dầu tràn đã ngấm sâu xuống dưới, không thể tự phân hủy, làm nhiễm độc lâu
dài môi trường đất và nước ngầm.
1. Tràn dầu ảnh hưởng tới đất

 Ảnh hưởng tới sự nảy mầm: khi dầu nhiễm vào đất thì sẽ và tác động
lên cây trồng làm chậm và giảm tỷ lệ nảy mầm của cây.
 Ảnh hưởng lên sự phát triển: Chiều cao của cây ở đất nhiễm dầu chỉ
bằng 20-30% chiều cao cực đại của cây trên đất không nhiễm dầu.
 Ảnh hưởng tới sinh khối khô: Mức độ ô nhiễm tỷ lệ nghịch với sinh
khối khô do ảnh hưởng độc hại trên quá trình sinh trưởng bởi các hoạt
chất độc hại lẫn tính chất hóa lý của đất và các hợp chất sinh học và
do mức độ ảnh hưởng của sự tổng hợp và vận chuyển các nguyên tố vi
lượng cần thiết cho sự sống trong cây.
 Ảnh hưởng tới sự vận chuyển dinh dưỡng: Xử lý ô nhiễm dầu tương
quan với nồng độ chất dinh dưỡng trong cây.
2. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên phiêu sinh vật

Tràn dầu hay xảy ra nhất trên lớp nước mặt của biển và người ta thấy
rằng nó không chỉ ảnh hưởng lập tức đến khu vực xảy ra tai nạn tràn dầu mà
nó còn ảnh hưởng lâu dài và rộng khắp trên cả các khu vực thường xuyên có
tàu bè qua lại. Tiến sĩ Thor Heyerdahl báo cáo rằng, trong suốt lần cố gắng
đầu tiên thử vượt Đại Tây Dương bằng bè cói của mình thì mặt biển hoàn
toàn không có các hạt hắc ín và giọt dầu chỉ trong có vài ngày, đó là kết quả
của cả hàng tháng trời chỉ chạy bằng buồm. Trứng cá, ấu trùng non và phần
lớn các loài phiêu sinh vật chính hoàn toàn phó mặc sự sống cho gió và dòng
hải lưu, do đó, một khi xảy ra các tai nạn tràn dầu, chúng gần như là phải
chung sống với các vết dầu loang.

13
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

3. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên các loài cá

- Do hầu hết lượng dầu tràn đều được tìm thấy hoặc là nổi trên mặt nước hay
dạt vào bãi biển, trong khi các loài cá lại thường hay ở tầng nước trung hay
tầng nước đáy, một điều hiển nhiên là các cá thể cá trưởng thành phải chịu
một lượng ô nhiễm lớn nhất trong các ao đọng hình thành do thủy triều hay
các vùng nước kín khi xảy ra các vụ tràn dầu khủng khiếp. Các loài cá sống
ở vùng biển khơi có một môi trường sống rất tốt và đòi hỏi phải luôn được
giữ sạch sẽ khỏi những khối dầu đen ngòm trôi nổi trên mặt nước, và mùi
hay kết cấu của những phần dầu bị chìm cũng có tác dụng đuổi tương tự như
trên đối với đàn cá sống ở tầng nước đáy. Những vùng cơ thể tiếp xúc với
môi trường ngoài như miệng và khe mang của cá luôn được phủ bởi một loại
chất nhầy mà dầu không thể bám vào được; Rushton & Jee (1923) đã sơn lên
mang của loài cá hồi Salmon trutta bằng dầu nhiên liệu và nhúng các bộ
phận khác của con cá hoàn toàn vào dầu nhưng kết quả là chỉ trong nửa phút
sau khi thả con cá trở lại vào nước sạch thì dầu hoàn toàn rời ra khỏi con cá.
Họ quan sát thấy không có tác động xấu nào lên con cá sau thí nghiệm.
Nhưng nếu dầu bị nhũ tương hóa hay đặc biệt là con cá bị phun các chất hoạt
động bề mặt thì những chất này dường như bám tốt hơn. Thomas (1921) tìm
ra rằng cặn dầu và dầu nhiên liệu nhẹ cũng có tác dụng lên con cá như chất
nhũ tương hóa, chúng bám chặt vào mang con cá thí nghiệm và nhanh chóng
giết nó bởi con cá bị ngạt thở. Wiebe (1935) và Mironov (1970) cũng tìm
thấy những tác động xấu của việc tích tụ những hạt dầu trong mang cá.
4. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên thực vật

- Rong biển, như hầu hết các loài thực vật khác và khác với phần lớn động
vật, có thể qua khỏi sự phá hoại trong một khu vực mà không làm mất đi khả

14
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

năng hồi phục. Nhiều loài tảo lớn hơn mọc trên bờ mọc gần nền của các cây
khác và chúng bị mất các cá thể mọc phía rìa vào các cơn bão mùa đông
hằng năm. Mọi tác động xấu của các vụ tràn dầu như vậy chỉ tồn tại trong
một khoảng thời gian ngắn hơn đối với các loài rong biển mọc ở vùng ngập
triều hơn là đối với động vật. Những loài tảo nâu lớn của các bờ biển vùng
ôn đới được bao phủ bởi loại chất nhầy có khả năng ngăn không cho dầu
thô, loãng xâm nhập qua. Ví dụ loài dầu thô từ Platform A bị dạt vào bờ biển
kênh Santa Barbara, các mảng mọc dưới đáy biển của loài tảo bẹ to lớn
Marcocystis pyrifera đã bảo vệ các loài thực vật và động vật sống ở dưới
bằng cách ngăn dầu lại cho đến khi thủy triều ngập qua chúng (Nicholson &
Climberg, 1971). Crapp (1969a) phát hiện ra loại dầu nhiên liệu nhẹ bám
chắc vào loài Ascophullum nodosum ở Milford Haven và các loài như
Pelvetia canaliculata có vẻ như hút dầu khi chúng bị khô khi triều xuống, do
đó, các loài này bị chết khi bị mắc cạn. Các loại dầu bị nhũ tương hóa có thể
bám tốt vào loài rong tía Porphyra umbilicalis khi xảy ra vụ “Torrey
Canyon”. Hầu hết các loài tảo có thể sống sót sau các vụ nhiễm dầu như vậy
(Smith, 1968) nhưng loài tảo nhỏ bé Hesperophycus harveyanus bị bám dầu
nhiều đến nỗi hình thành nên một lớp “áo”quá nặng và chúng bị các con

sóng làm cho vỡ vụn (California Department of Fish and Game, 1969;
Straughan, 1971c). Một vài bờ biển ở Puerto Rico bị bóc trần lớp tảo mọc
bên trên sau vụ tràn dầu Argea Prima (Diaz – Piferrer, 1962) và Spooner
(1971) quan sát thấy sự phá hủy tương tự ở loài tảo thạch y bị bám quá nặng
bởi loại dầu rất đặc từ vụ Arrow ở Nova Scotia. Nicholson & Climberg so
sánh quần thực vật ở các bờ biển phía nam Califoria sau vụ tràn dầu với các
quần thực vật đã được tiến hành khảo sát cách đây 12 – 15 năm và thấy có
sự giảm đi trung bình khoảng 63% số các loài tảo, trong đó, giảm nhiều nhất
là loài tảo đỏ, ngoài do dầu tràn ra, sự suy giảm này được xác định còn do
15
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

các khu vực này đã được xây dựng thành các khu giải trí. Loài tảo đỏ yếu ớt
cũng đã phải chịu sự tàn phá lớn nhất trong suốt thảm họa “Torrey Canyon”
và từ các chất bị nhũ tương hóa từ dầu diesel không được xử lý tràn ra trong
vụ “Tampico Maru”.
5. Ảnh hưởng của ô nhiễm dầu lên chim và động vật có vú

- Như là một quy luật chung, chim và động vật có vú chủ yếu sống trên cạn
và chỉ tiếp xúc với môi trường biển, cũng có nghĩa là tiếp xúc với các ô
nhiễm biển chỉ trong một khoảng thời gian ngắn và bị ảnh hưởng theo dọc
bờ biển. Mòng biển và chim cao cẳng (các loài diệt, hồng hạc,...) sống chủ
yếu trên bờ biển, chúng hiếm khi ra vùng biển xa. Mặt khác, chim ó biển,
chim anka và hải âu petren thường đến những vùng biển xa khơi, chúng
hiếm khi đáp xuống mặt đất, chỉ trừ khi để đẻ trứng. Chim thợ lặn và chim

cốc đều có thời gian sống ở biển như nhau nhưng chúng có khả năng bơi lặn
tốt hơn khả năng bay. Chim cánh cụt là những tay bơi cừ khôi, cả ở trên mặt
lẫn dưới sâu, nhưng chúng hoàn toàn không bay được. Các loài chim thiên
nga, vịt và các loài chim nước ngọt điển hình khác thường di chuyển vào cửa
sông hay các phá ven biển, nơi mà chúng có thể gặp phải dầu hay các chất
nhũ tương hóa hòa tan hơn là khi chúng ở sông hay hồ.
Không giống như các loài động vật có xương sống cấp dưới và các loài động
vật không có xương sống, chim có thể giữ được một thân nhiệt ổn định. Bộ
lông của chúng, đặc biệt là ở phần cánh đóng vai trò như một bề mặt nhẹ
nhưng có sức nâng lớn, nó cũng có tác dụng bảo vệ cho cơ thể chim; lớp
lông tơ phía dưới tạo nên một lớp xốp gồm các ô li ti có chứa khí, bên ngoài
là một lớp lông phẳng có tính không thấm nước và có hình dáng khí động
học. Hơn nữa, dầu tiết ra từ tuyến dầu mà chim sử dụng khi rỉa lông cũng
đóng góp vào tình kháng nước của lông chim, nhưng yếu tố quan trọng nhất
16
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

là do sự liên kết cơ học chặt chẽ của các cấu trúc hiển vi của các lông phủ.
Bề mặt các lông phủ cũng hóa sừng và có tính kháng nước như lông động
vật hay vảy ở bò sát. Tuy nhiên, không như phần lớn các động vật thủy sinh,
bộ lông này lại có tính ưa dầu. Bất cứ tiếp xúc nào với dầu cũng làm dầu
bám chặt vào lông chim thay vì rời ra. Các loại dầu thô, nhẹ có khả năng
xâm nhập qua da một cách dễ dàng lại thường hay xuất hiện trong vùng
nước trên mặt biển khi xay ra các tai nạn tràn dầu, đó cũng lại là nơi chủ yếu
xảy ra hoạt động sống của chim biển. Điểm khác biệt về tập tính sống đó của

chim biển dẫn đến khả năng bị nhiễm dầu lớn ở chim biển khi chúng gặp
phải một vùng dầu loang nào đó. Chim anka và chim thợ lặn hay bơi lội phía
dưới mặt nước nên có nguy cơ bị nhiễm dầu rất lớn; khi chúng lặn xuống
nước, chúng thường nổi lên trên mà không để ý, do đó, phần cơ thể bị nhiễm
dính dầu nhiều nhất là đầu, lưng và cánh.
III. Các giải pháp ứng phó với sự cố tràn dầu
Một số phương pháp xử lý dầu tràn truyền thống đã và đang được áp dụng
để ứng cứu dầu tràn:
1 Phương pháp vật lý: thu hồi dầu trên mặt nước bằng các phao quay nổi

(boom) và thiết bị hút dầu (skimmers); thu hồi dầu trên bờ bằng các thiết bị
xúc bốc vật liệu bị nhiễm dầu hoặc sử dụng các vật liệu thấm dầu
2. Phương pháp hóa học: phân tán dầu trên biển bằng các chất học (chất

phân tán, chất hoạt động bề mặt, các chất keo tụ…), đốt tại chỗ hoặc chuyển
đến vị trí khác để xử lý.
3. Phương pháp sinh học: sử dụng các chế phẩm sinh học kích quá trình

sinh trưởng và phát triển của một số loài vi sinh vật phân hủy dầu, nguồn
hydrocacbon của dầu sẽ được sử dụng làm nguồn cacbon duy nhất, hoặc

17
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

những sản phẩm phân hủy hydrocarbon của vi sinh là nguồn cơ chất để sinh

trưởng cho những vi sinh vật khác.
- Phương pháp sinh học là phương pháp xử lý dầu tràn có hiệu quả và an
toàn cho môi trường nhất hiện nay, được sử dụng kế tiếp ngay sau khi các
biện pháp ứng cứu nhanh. Trong quá trình sinh trưởng và phát triển của một
số loài vi sinh vật, nguồn hydrocacbon của dầu có thể được sử dụng làm
nguồn cacbon duy nhất, hoặc những sản phẩm phân hủy hydrocarbon của vi
sinh này lại là nguồn cơ chất để sinh trưởng cho những vi sinh vật khác.
Hydrocacbon được oxy hóa, bẻ mạch và sản phẩm sau cùng là các chất đơn
giản: các axit hữu cơ, CO2, nước và sinh khối vi sinh vật các sản phẩm này
không gây ô nhiễm cho môi trường. Khi nguồn hydrocarbon đã tiêu thụ hết
thì sinh khối vi sinh vật cũng tự bị phân rã theo chu trình sinh hóa và số
lượng vi sinh vật lại trở về như trong điều kiện ban đầu.
Có hai phương pháp sinh học phổ biến:
- Kích hoạt vi sinh vật (biostimulation): là bổ sung chế phẩm sinh học có
chứa chất dinh dưỡng cần thiết: nitơ (NH4NO3), phốt pho (K2HPO4,
KH2PO4), các khoáng chất… cho hệ vi sinh vật bản địa có khả năng phân
hủy dầu. Vi sinh vật cần nguồn dinh dưỡng cacbon, nitơ, phốt pho hợp lý để
sinh trưởng và phát triển. Ngoài chất dinh dưỡng còn bổ sung thêm chất hoạt
động bề mặt sinh học để tăng diện tích tiếp xúc giữa dầu và vi sinh vật, giúp
cho chúng tiếp cận nguồn dinh dưỡng nhanh hơn. Phương pháp kích hoạt vi
sinh được ứng dụng nhiều nhất hiện nay vì tính kinh tế: chi phí đầu tư thấp
và thân thiện với môi trường.
- Khác với phương pháp xử lý ô nhiễm sinh học bằng kích hoạt vi sinh vật,
phương pháp Bổ sung vi sinh vật (bioaugmentation): là bổ sung chế phẩm
sinh học có chứa vi sinh vật phân hủy dầu vào môi trường bị ô nhiễm.
18
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

Phương pháp này khá phức tạp, chi phí xử lý cao vì phải sản xuất chủng vi
sinh vật phân hủy dầu ở quy mô phòng thí nghiệm và không chắc rằng ra
ngoài môi trường chúng có thể cạnh tranh được với các chủng có sẳn trong
môi trường đó để sinh trưởng và phát triển.
4. Một số ứng dụng công nghệ xử lý khác:

a. Xử lý dầu tràn bằng công nghệ nội sinh
Các sự cố liên quan đến tràn dầu trên sông, biển ở nước ta sẽ không
còn là vấn đề quá lo ngại đối với công tác ứng cứu, xử lý, bởi một số DN
trong nước, các nhà khoa học đã nghiên cứu và chế tạo được công nghệ thu
gom dầu tràn.
Nhóm các nhà khoa học ở TP. HCM gồm: TS. Trần Trí Luân, KS Lê
Ngọc Khánh đã đưa ra giải pháp thu gom dầu tràn trên biển bằng cách chế
tạo ra những tấm sợi có khả năng hút dầu để làm sạch mặt sông, mặt biển,
nơi có sự cố dầu tràn. Cùng với những tấm hút dầu đặc dụng này, có thể xử
lý được hết phần dầu tràn trên biển, nhưng vẫn thu lại số dầu đã bị tràn ra để
tái sử dụng. Đặc biệt, tấm hút dầu này có thể dùng nhiều lần mà vẫn hiệu
quả. Tấm hút dầu được làm từ một loại sợi tổng hợp hút dầu Petro-Abs, có 2
loại, ký hiệu Sow. Th1 và Sow.Th2. Theo đó, Th.1 chủ yếu hút các loại dầu
nhẹ: diesel, dầu hỏa, dung môi hữu cơ. dầu thực vật... Th.2 dùng để hút các
loại dầu thô, FO, cao su lỏng, nhớt...
Một thiết bị thu gom dầu tràn khác do Xí nghiệp Ứng cứu sự cố tràn
dầu (Tập đoàn dầu khí Việt Nam) chế tạo cũng được đánh giá là khá hiệu
quả và tiện lợi trong thao tác. Máy thu gom dầu trần trên biển này được thiết
kế, gia công và lắp ráp dựa trên nguyên lý các đĩa quay tuần hoàn dính dầu,
các thanh gạt tách dầu ra khỏi đĩa và được bơm trực tiếp lên xà lan hoặc bồn
chứa tạm thời trước khi đem đi xử lý. Máy được thiết kế gồm hai hệ thống

19
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

chính tách rời là hệ thống phát dộng thủy lực dẫn động và hệ thống máy tách
vớt dầu. Hai hệ thống này được kết nối truyền động thông qua hệ thống dẫn
thuỷ lực với các khớp nối nhanh cùng hệ thông van điều khiển từ xa, đảm
bảo dễ dàng vận hành, làm việc ổn định và độ tin cậy cao.
b. Giải pháp thùng chứa không đáy:
Là một công nghệ mới, hoàn toàn do người Việt Nam sáng chế, bảo
đảm ứng cứu các sự cố tràn dầu đạt hiệu quả cao, nhanh, sạch, linh hoạt và
rẻ hơn rất nhiều lần so với các công nghệ đang được áp dụng.
Hiện nay, khi sự cố tràn dầu xảy ra ở Việt Nam cũng như nhiều nước
khác trên thế giới, biện pháp ứng cứu phổ biến là dùng phao quây lại, sau đó
dùng đầu hút skimmer để hút dầu lên. Dung dịch thu được là một hỗn hợp
dầu - nước, trong đó nước thường nhiều gấp 20-30 lần dầu. Toàn bộ hỗn hợp
này sẽ được đưa lên tàu, chở về đất liền mới xử lý.
Chẳng hạn một sự cố làm tràn khoảng 10.000 tấn dầu, lượng hỗn hợp
dầu - nước sẽ lên tới trên 200-300 nghìn tấn. Vận chuyển được khối lượng
này vào bờ để xử lý phải cần đến rất nhiều tàu trọng tải lớn, thời gian ứng
cứu kéo dài, và chi phí rất cao, có thể lên tới hàng trăm triệu, hoặc cả tỷ
USD. Vấn đề đặt ra là tìm biện pháp để nhanh chóng xử lý, thu hồi dầu tràn
tại chỗ, không cần vận chuyển hỗn hợp dầu - nước vào đất liền.
Hệ thống tách SOW-TD hoạt động theo nguyên lý: hỗn hợp xả xuống đi qua
hệ thống lưới lọc đan bằng những kim loại như platini, bạc, vàng,v.v... tạo ra
những điện tích có khả năng hãm dầu lại, hất ra xung quanh rồi nổi lên, chỉ

còn nước lọt xuống dưới.
Hệ thống được kỹ sư Khánh chế tạo và thử nghiệm từ năm 1997 và đã
được Cục Sở hữu Công nghiệp cấp bằng Sáng chế độc quyền. Máy có thể

20
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

làm việc liên tục 6 tháng mới phải rửa. Kích thước gọn nhẹ, chỉ bằng 1/6
máy ngoại nhập cùng công suất và rẻ hơn máy ngoại từ 1,5 đến 2 lần. Công
nghệ này thực chất là ứng dụng phối hợp hệ thống tách dầu SOW-TD có
công suất cao, với một bể chứa dầu không đáy. Kết cấu của "thùng chứa dầu
không đáy" cũng rất đơn giản: được làm bằng kim loại có tiết diện hình trụ
và không có đáy, với kích thước tùy định. Thùng được gắn kết vào xà lan
ứng cứu, bên trong thùng sâu dưới mặt nước gắn một hệ thống tách dầu nước. Khi xảy ra sự cố tràn dầu, người ta sẽ sử dụng phao quây, đầu hút
skimmer hút hỗn hợp dầu - nước xả vào hệ thống tách dầu - nước (được lắp
sẵn trong thùng không đáy).
Hệ thống này sẽ lập tức tách dầu cho nổi lên trên, nước tụ phía dưới
thùng. Khi lớp dầu trong thùng cao dần lên tới mức 1-2 m, dùng vòi hút
lượng dầu sạch này lên xà lan; trong khi vẫn tiếp tục bơm xả hỗn hợp dầu nước vào thùng. Theo tính toán, chỉ cần đầu tư dưới 200.000 USD cho một
thùng không đáy như vậy cùng với hệ thống tách dầu - nước, và các chi tiết
đi theo là đủ để sẵn sàng ứng cứu cho các vụ tràn 1.000 tấn dầu.

KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
Việc sử dụng dầu mỏ làm nhiên liệu cho quá trình vận hành máy móc
trong sản xuất là rất cần thiết, dầu mỏ đem lại năng suất và hiệu quả kinh tế

cao trong sản xuất tạo ra của cải vật chất. Hơn nữa, việc xuất khẩu dầu mỏ
đem lại lợi nhuận rất lớn cho các nước giàu tài nguyên này. Tuy nhiên, việc
khai thác, bảo quản chúng vẫn còn chưa tốt dẫn tới các sự cố tràn dầu gây
thiệt hại lớn không chỉ về mặt kinh tế mà còn tác động xấu tới môi trường.
Nước ta cũng có nguồn tài nguyên này do đó việc chế biến, khai thác chúng
cần được cân nhắc thật kỹ nhằm tránh xảy ra sự cố tràn dầu. Bên cạnh những

21
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

công việc có tác dụng quản lý thì cần phải nghiên cứu nhiều biện pháp xử lý,
ứng cứu khi xảy ra sự cố như áp dụng các biện pháp vi sinh vật vào công tác
xử lý dầu lan trên biển.
Để giúp công tác quản lý tốt hơn, nước ta cần phải:
- Tham gia công ước quốc tế về tràn dầu(1992)
- Xây dựng nghị định hướng dẫn về đền bù do sự cố tràn dầu, đặc biệt
là cho pháp nhân trong nước.
- Xây dựng hướng dẫn khắc phục sự cố tràn dầu
Xây dựng tổ chức:
- Nhanh chóng hoàn thiện và đưa vào hoạt động các trung tâm
ứng cứu sự cố tràn dầu
- Xây dựng hệ thống cảnh báo và phát hiện dầu tràn.
- Hệ thống ứng phó trên biển, trên sông.
- Hệ thống khắc phục hậu quả tràn dầu.
- Phát triển công nghệ nhận dạng dầu ô nhiễm.

Phải gắn kết công tác ứng phó sự cố tràn dầu vào chiến lược bảo vệ
môi trường biển và phát triển kinh tế biển quốc gia

22
CuuDuongThanCong.com

/>

Chuyên đề: “Cơ sở khoa học của việc đánh giá thiệt hại do sự cố tràn dầu gây ra tới môi trường và các
hệ sinh thái”

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Độc học môi trường. Lê Huy Bá – NXB ĐHQG Tp HCM, 2002.
2. Tìm hiểu dầu khí. Trần Kim Quy – NXB Tp HCM, 1980.
3. Vệ sinh trong bảo quản và sử dụng dầu khí. Hoàng Văn Bính –
NXB Y Học, 1981.
3. Oil pollution and marine ecology. A.Nelson – Smith. Cond., Eleck
Sci., 1972.

23
CuuDuongThanCong.com

/>