Giao hoan, giao phối và thụ tinh ở Bò sát (Reptilia)

Giao hoan, giao phối và thụ tinh ở
Bò sát (Reptilia)


1. Hiện tượng giao hoan
Trước khi giao phối, thường xảy ra
hiện tượng giao hoan sinh dục. Hiện
tượng này giúp cho đực và cái nhận
biết nhau và kích thích cá thể cái
trước khi giao phối.
Ở cắc kè (Calotes versicolor) lúc múa
giao hoan, con đực đứng thẳng hai
chân sau, đầu lắc lư, miệng há ra
ngậm lại nhịp nhàng, màu sắc thay
đổi nhanh chóng. Tắc kè đực vảy đuôi
làm dáng trước khi giao phối. Thạch
sùng đực (Hemydactylus) chạy chung
quanh con cái, thỉnh thoảng liếm hoặc
lấy mõm chạm vào thạch sùng cái để
vuốt ve. Thằn lằn đực (Lacerta agilis)
khi đã tìm được thằn lằn cái, liền dùng
mõm đập vào cổ, gáy, cọ những lổ đùi
vào lưng đớp đuôi, đớp háng thằn lằn
cái. Rắn hổ mang được nuôi ở các trại
rắn có thời gian giao hoan sinh dục
khoảng nửa giờ. Rắn đực và cái bò
song song với nhau trước khi giao
phối. Một số loài rùa đầm đực có tập
tính giao hoan bằng cách lắc lư đầu,
cắn cào rùa cái.

Hoạt động giao phối của rùa (theo
Hickman)

Hoạt động giao phối ở Rắn Coronella
austriaca
2. Sự giao phối
Bò sát đực có cơ quan giao phối là
dương hành để đưa tinh trùng vào
huyệt của cá thể cái. Sự thụ tinh được
thực hiện ở bên trong ống dẫn trứng.
Thằn lằn đực (nhông, thạch sùng)
thường dùng răng ghìm thạch sùng cái
để giao phối. Một số loài nhông khác,
con đực không cắn nhưng dùng chân
trước giữ phần thân trước của nhông
cái hoặc bám hai bên sườn, hoặc leo
lên lưng của nhông cái. Con đực có
thể giao phối với nhiều con cái, trái
lại con cái chỉ giao phối một lần. Thời
gian giao phối có thể kèo dài từ nửa
giờ đến vài giờ hay hơn nữa. Khi giao
phối, rùa cạn đực leo lên mai lưng của
rùa cái. Ðể đứng được vững trên lưng
rùa cái, rùa đực dùng vuốt bám chặt
vào bờ mai trước của rùa cái và cắn
vào đầu của rùa cái. Khi chịu đực, rùa
cái rướn mình lên khỏi mặt đất,
đuôi duỗi thẳng. Rùa đực đưa
dương hành vào huyệt con cái.

Rùa đầm (Emys) giao phối trong
nước, rùa đực leo lên lưng của rùa cái.
Nếu rùa cái chưa chịu thì sẽ bị rùa
đực cắn hoặc dìm xuống bùn cho đến
khi nào chịu mới thôi.
Cá sấu đực dùng chân trước bám chặc
vào cổ cá sấu cái. Sau đó nó vặn thân
sang một bên, xoay xuống phía dưới
thân của cá sấu cái để giao phối.
Thông thường ở bò sát, con đực đóng
vai trò chủ động và tích cực. Ngược
lại ỏ một số ít loài như nhông (Agama
agama). Trong mùa sinh sản nhiều cá