Lun v do dc ngh nghip

tuong lci

TrU cgt

LuflnYd
dilodr?e

nghdnghiQp
rnAru HUU QUANG

lAu, chirng

dQngvi cria nghd nghiQp Gin tldn
lao dQng x6t nhrr dAyld nQi hdm

t6i c6 di.p
duoc nghekd

then chdt criabdt criho4t dQng nghd
nghiQp nio), vi f nghia cria hinh vi

l4i mQt cAu

dao dr?c.

minh". Ngudi lao dQng "ttt ngo4i t4i

f

h6a (hay tq ddi tuqng h6a, trr xudt
nhugng) bing lao dQng, vi c6 nghia

6ch

ildykh6

chuyQn
sau. MQt can b6

tt

nhu

chidn khu trd vd

Sdi Gdn sau chidn tranh,

tridt gia ngrrdi Drlc
Georg W.F. Hegel li ngrroi ddu ti6n
C6 thd n6i

khi mrrdn

mQt 6ng thg qu6t v6i l?i c5n

nhi

Ncnie cuA r-Ao oQNc

cria

minh, dI t6 ra khd ng4c nhi6n vi sau
khi qu6t v6i xong, 6ng thg khd dr?ng

di

tudi a6n ngrrdi c6nbQ cli mQtvdng

tuqng hgc tinh tha^n xudt bin nlm
LBO7, d mQt muc ndi tidng tI6 cip
t6i mdi quan hO bi6n chring gifia

vi
f
coikilai di, ch6 nio 6ngthdykh6ng
rrng f thi t6i s6 lim lqr ngay. NgtJdi
n6i tl+i

trong nhd

rXng 6ng hdY

chri nhd ngac nhi6n tnr6c th6i

dQ tQn

ddn dugc v6i chinh minh", trlc li
"d4t dugc tg do vi giii ph6ng" theo
ldi di6n giii cria Bii V[n Nam Son.
Sd di nhuv.fyld do "lao dQng kidn
t4o hinh thd vi ddo luy6n - kh6ng

tUSr6c.
Chirng t6i mudn md tldu bXng c6u

th{t tr6n

dAy ttd

f'nghia cria lao d6ng
Trong c:u6n HiAn

ngudi chri vd nd lQ, Hegel vidt rXng
"kinh qua lao tlQng, i'thric moi di

tuyvi c6ng viQc cria ngrrbi thg - mQt
sgt{n tuyhodn todn mang tinh chdt

chuyQn c6

phAn tich

mQt c6ch sAu s6c.

lu{n ban

mi cho ci ngrrdi
Nhi nghi6n cr?u tridt
Bti Vln Nam Son di6n giii tu

ld c6 thd nhAn ra chinh minh trong

d6" (trlc li trong sin phdm md
minh lim ra) (Bti V[n Nam Sdn,
trong Hegel, 1807).
Trong cu6n Cdc nguyAn $ cua tridt
hgcphrip quydn(1821), Hegel giii
thich th6m ring nhitng mditrrong
li6n vi tudng thudc gifra con ngrtdi v6i
nhau trong lao ddng nhhm th6a m6n
cac nhu cdu kh6c nhau cria minh,
th6ng qua sg phAn cdng lao tlQng vd
srttrao ddi sin phdm, di drta ca nhAn

h+n hep l6n binh diQn phd qu6t.

Vln Toin, "lao tt6ng

Theo Trdn

ldL

thrl ho4t dQng chAn tay c6 ich lgi, girip

vd d4o thlc nghd nghi6p. nai vidt nay

chi cho ddi tugng

kh6ng di vio nhfrng khia c4nh thuc
tiSn haythbi sg cria vdn dd tl4o thlc

lao d6ng".

cho ngrroi ta

hgc

v{t", n6 "thay ddi m6i trutrng thinh

s6

nghd nghi6p,

mi

vii j'hrong nhim
dAu

li

chi thrl n6u l6n mQt
mgc

ffch di tim coi

nhfrng ndn ting cria d4o dtic

nghd nghiQp.
Theo thidni'chring t6i, i'niQmvd
ilqo ihlc nghd nghiCp xudt phet tU hai
ndn ting chinh, trrdng rrng v6i hai vd
cria cum tit

niy, d6li f'nghia

cria lao

lim

chri

drro. c

thdgioi

sU

tudng cria Hegel nhu sau: ngrrdi lao
dQng "mang l4i hinh thd cho sg vAt
bing lao dQng", 'bidn sgv{t (vi dq:

thdgi6i cria minh ld.m ra", tt d6 "lao

m6t khdi g6) tnann mQt cdi gi kh6c
(vi dq: bQ bnn ghd), trlc cii bidn n6
"theo hinh inh cta minh", theo f'dd

chi bao gdm mdi quan hQ gifra con
ngrroi v6i thi6n nhi6n, md cdn gifra

haykdho4ch bXng lao d6ng, bXng
sg hiQn thgc h6a chinh khi thd cria

THdI BAO KINH

Tf

SAT

COU

dQng ld bu6c dAu

vi h

ndn

ting cho

v5n h6a". MAt 1fi6c, lao dQng khdng

VIn Toin,
Tlmudy nghiacrta.tao d6ng udlc!

con ngrtiii voi nhau (TrAn

thuQt,2011).


TrUcQttuonglciI

KIIAI NIEM NGH6

NGHTEP-IHIEN cHCc
TRoNGxAnQr ur$N DAr

hdnh dQng tii

Ndu Hegel c6 c6ng khai tridn f'
nghia cria lao ttQng, thi nhd xd h6i

thgc hiQn

hoc Drlc Max Weber
sdu

li

nglria vg", trlc li "chi
ttonttrudnvi quyluit". Kant cho ring

vu m6tb6c sithdm

henh vi c6 tinh luAn

n6m x6c xudng s6ng Hdng (Tudi Trd,

f nghia cria ho4t dQng nghd
li m6t thi6n chfc cria

srJ

$

ld hdnh vi ttuo. c

lim

mibibftvi h

chdt mQt bQnh nhAn rdi

22-lO-2O13). Nhtnrg phii ching tt6

t6n kinh ddi vdi

tldivdi

li

nglria vu cria minh", chrl ktrdng

phii

thlc nghd nghiQp? fhidt trrong d dAy

h henh vi chi c6 tinh chdt "hoD"

vli

quylu{t

nguoi tldo

'birrg

nghi can

(...)

vntirldngkinh

sg

cAu chuyQn chi li6n quan

toi d4o

cAn phAn biQt gifra trat hI d4o tlt?c vd

nghiQp x6t nhrr

nghiavu.

trQth/ph6p$.

con ngudi. Trong cudnNdh dqo ditc

lj'li tdng thd
nhitng quy ludt ra m6nh l6nh v6
didu ki6n ttd ta phii hinh d6ng theo
chirng" (I. Kant, Hudng ildnndnhda
binhuinh cttu,1795, B71, dAn l4i

theo BtiVin Nam Son, 2OO7).
Kant dUa ra j'tudng quan trong
sau ddy dd minh tlinh ndn ting ctia
hAnh vi tt4o dfc: "Sg trl tri cia f chi
li nguy6n tic duy nhdt cria mgi quy

Kantt&ng nhdn m4nh sgkhdcbi6t
gifia "tinh hqp l0" cria hdnh tlQng (hlc

Theo Kant, "ludn

Tinldnhud tinhthdn crta chringhia
fitbdn (1920), Weber tI6 tim c6ch
chitng minh rXng trr tu&ng dd cao lao
tlQng nghd nghiQp

cta d4o Tin ldnh

6 chAu Au trong nhfrng

thdki

17-LB

de trd thdnh m6t ndn t6ng tinh thdn

quan trgng thric ttdy sg ph6t tridn
cria chri nghia trrbAn d chAu luc ndy.
Ktr6i niQm Beruf ciaW eber (md
chring t6i dfch

chtlc) kh6ng

l

phii

nghd nghi6. p-thiAn
chi c6 nghia

nghtCp Qrofessionhay

l

job,x6t nhrr

ld mQt ho4t tlQng muu sinh),

mi cdn

n6 v6i

f
tt

calling trong tidng Anh

v6i chit Baafung fsu k6u
ggil trongtidng Drlc)vivdif niQm

at (Aufg abe), vd vi thd khai

ni6m nghd nghiA. p +hi\n chr?c lu6n di

phQn

Weber nhdn m4nh tAm quantrgng

tinh thdn nghd nghi6p-thi6n chric
trong qu6trinh hinh thenhxf,hQi
hiQn dai nhusau: "MQttrong cacbQ
cdu thenh cria

tinh thAn tubAn

lf

cho m6t

ddi ndu t6i mudn

trhtr 0788), ridt
trhAr dgn
Yi

tutr trdnao

la m6t hanh

qo.rto, ffi ht cin phan biet

gtreT-'Hfinsphn@

rq= rfi J- thrlc
fUi rvg rf $r

quydn nhAn cd hQi

c616 chi c6 thd duo. c

nfra vdn ktr6ng tryc tidp li6n quan

m lim nhu

tdi

$fr tidn li nhiQm vq drrong
nhi6n cria ngrrdi ndy, tfc thuQc l;hia

viQc cat

phii n6i: -I6i

di

thio luAn thdu

khia c4nh ph6p $.
Kh6ng ai khen thuong m6t nguoi
thri quivi d6 ktrdng "thut k6t", bdi 16

minh'. iVtr*g tld c6 tlup mQt menh
l*r6ng drro.c n6i ddi cho

dd suy nghi vd

d6o hon th6ng qua nhidu vu vi6c kh6c

n6i

gitthanh danh cua

niy

vdn tldydr?c, nhrtng cAu chuyQnythlc

hinh

cqnh ph6p lj'. Cfing trtdng tg

nhuv{y,

kh6ng aitqnghuychrrong cho mQt

ngiy nio cflng tldn lqp ttung

v{y t6i cfing k*r6ng hd bi mdt thanh
danh" (Kant, L7 85, Groundwork of

gid; ngudi gi6o vi6n chi

the Metaphysic of Morals).

thuong ndu t6 ra tan tqyv6i c6ng vigc

gi6o vi6n

vi

gia ngrrdi Drlc

Inrmannpl Kant cho rlng ild c6 thd

tIQ ph6p lj', vi n6li6n quan trgc tidp
tdi nhftng tli6u lbQ luQt hinh sg mi vi bdc si niy c6 thd
ttdvi ph4m. Tdt nhi6n, moi ngrrbi c6

vio m6t muc dch hay dQng

lQnh nhdt quydt thi

Trong an6n PhO phrin I! tinh th4c

Vg b6c si n6m xdc xudng s6ng

vi trdthanh m6thdnhvi cl4o ttlcthrr.c

lj'dga tr6nf trrongBeruf, tI6 dugc

tridt

tru6c ndt cdn drtdc xem x6t drr6i g6c

kbicJ v6i mQnh

hm

VXn Nam

hgcpfuip quydn, Hegel).

nio khdc"), vi cho rlng chi c6 mQnh
lQnh nhdt quydt mdi

ci" (Bti

mi

Son, 2010, Ccic nguyOn Iy cua

IGnt con phAn bitt gifia m6nh l6nh
se thi& ('T6i phai lAm tli6u naybdi

cd b6n ngodi: "T6i ktrdng tluoc

D+O OUC THEO KANT

chdcon nguditilb6n ngoi.'i

tic cria bdn phdn vi v6i ludn
y
cia chi" (Kant, 1788).

phu thu6c

f xcrrie cuA uANn vr

ph6p $'cudng

Ngu-d. c l4r,

co nQi tdm nAo

dnh thdn niy, mi ci ctia chinh ndn

9:16o".

tda nQi tAm.

cria sU tq do lga chgn kh6ng

vdn h6a hiQn tl4i, trlc ld ldi sdng thudn

h4nh Ki-t6

lj', lrrong tAm gifivai trd cria mQt quan

tri

thg. IGnt drra ra thi dg sau diy dro
mQnh lQnh giathidt, trtuhmQnh lQnh

tt tinh thdn cria ndn l
chdtit b6n
lu{t luAn

Khi vi ph+rn c6c quy

kh6ng nhdt thidt di kdmvdi m6t d6ng

chri nghia hiQn d4i, vd kh6ng chi cria

ph6t sinh

cria mQt sg crrdng

bong.

rcnh nhdt quy4 (T6i phailim ili6u
niy cho dri tdi kh6ng mudn mQt di6u

cria

(li6n quan t6i

quyluAt cho con ngrrdivi c6 chrlc

nlng

cria moi

vi t6i mudn mQt tlidu

d6i voi khdi ni6m bdn phQn (Pflicht).

phin

li

nguydn

(ctdng nghia

hqp vfnghia

ljl'

d6ng cd cttahdnh dQng).'LuAnly

chi kh6ng thd lem co sd cho Udt tcy
bdn phAn nio mi cdn tldi lAp lai vdi

ngtria thi€n chtlc.Weber g5n

mang

tlQng phr)

nghiavq pht
ho-p voi chirng; ngrrdc lAr, s{ ngo?r
luAt luAn

nghd

lj'vi

phii hinh

vq) vdi "tinh luAn

rnArTUDAo oTJcvA
TnATTVPHAP LY

16 t6n cu6c

rHdr nAo mur

thio luAn vd y drlc nhAn

riser

**6MGAP
\

khen

vdi hgc trd ch&ng hqn, nghia

li

nhfrng hanhvi thuQcvdtrQt tg d4o drlc

cria

nhi gi6o.

d day, cdn phAn bi6t r4ch rdi gifra

Trd l4i voi cAu chuyQn d4o dr?c nghd
nghi€p.CAn tIAytr6n nhi6u di6n tlan,

drro. c

quy chudn nghd nghiQp

vi

d4o drlc

nghd nghi6p. C6c quy chudnnghd

NGo

79


ITrucqttuonglci
nght}pn

ng

chudn mgcph6p

li

vi
$'vikithu{t mi

*rdng cac quy

tXc

chri

trgngtdi

cia

ttQng co chri quan

ngudi lao ddng, tdi luong tAm cira ca

ngudi lao tlQng buQc phii tuAn thri vd

nhan, t6i sg "t6n ldnh" cac quyt6c

thgchiQn ndu mudn theo mQt nghd
nio tI6 (b0 quychudn niyc6thd do

voi c6ngviQcvi chinh c6ngviQc, chri

nhd nu6cho{c chri cdngtyban henh).

kh6ngvi nhfrng mgc dch ngo?r ter

Cdn @o ihlc nghd nghrep h he
thdng cac chudn mqc quy dinh ft6i

nhrr ttd

cria bdn

ph{n nghd nghiQp, 4n AV

ttrro. c

tidn, hay dd

ldng ngubi litr6c, tld co

tluo. c

khen thtrdng... -

li

qui

dQ

nhfine ilidu niy, ndu c6, chi

mQt nganh nghd

ctia qu6 trinh lao d6ng, chrf ldr6ng

cht quan crian$rdilao dQngtrong
nio tI6 tldiv6i c6ng
viQcvi san phdm cria minh}*ri hdnh

phii li

nghd. MQt cach k*r6i qu6t, c6 ttrd hidu

"nhdt nghQ tinh, ntrdt tfran vinh" theo

h th6i

c6ng viQc,

ciu

dnh" h nhXm dd "vinh thAn" hay "phi

d0 tan tam,

chuy6n cdnv6i c6ngviQcvi

mgc ti6u. C616 cdn hidu

nghia tt6, chtt kh6ng phii c6 "ngh6

rXngtinh thdn c6tl6i cria tt4o thlc
nghd nghiQp chinh

hQ

chffi

gia"!

chf kh6ng vi nhirng muc

trio thi

cria nhidu phong

'inglria

dua trong lao dQng do vQy cdn arrgc

tilch b6n ngoAi. Chi trong chrlng mgc

xem x6t l4i mQt cach cdn than, vi ndu

niy, mdi

chi dga tr6n nguy6n t6c "ngo4i

sAu xa

c6 thd hidu ttugc mQt cach

f nghia

cia ldng y*u ngh6.

tr!"

(theo nghia cria IGnt) mdldr6ng chir

kd 16 cho tdi cdu chuyQn sau. od xdy

co vi lrrong tim b6n trong
thi rdt d6 roivio cdnbQnhthinhtich

dgng mQt xrrcrng drdtac tla quf, anh ta

vi

f tdi tlQng

C6tdn m6t ngUdiban doanhnhdn

thu6 mQt ngudi thg tla quf
Sau

tt M!

sang.

viv6

thfc mang tinh
cim.

hdn, vd

Trong mdi quan hQ gifra tr{t tq dao

litri nhQn tlup sdUan druy6n

dung

chri nghia hinh

n6ng cqn

itr?cvitr{t tUph6p $trong linh wc

lim bi"g g5 tH dat tl6ng tAi mQt
mft, anh ta mdi 6ng thg

lj'phii

co sd nghd

nghd nghiQp, trat tU ph6p

Mi

tru6c - nglria ld phii ttidn chdh6a mQt

tldn hdm tra. Ong nay xem x6t

mdy cai ban mQt

hdi r6i Udt ngO t6i

c6

cach ch{t ch6 cac quy chudn cria t&ng

trat hI

hfrn cAi ngdn keo cua mQt cai bdn ra

nghd nghiQp nhdt itinh. Bdi

ngoii, Qt ngup l6n

ttqo rhic chi c6 thd hinh thanh tr6n co

eld sem soi

m4t

drr6i cria cdi ngdnkeo. T6 v6kh6 chiu,
6ng n6i chdtlugng cua caibdn

tr{t tq

sd mQt

nhuviy

ph6p

li linh

16

mqnh vA

dn tlinh. Tuy nhi6n, trat hI phAp

$ chi

ld chua ttaty6u cdu, vi m4t dudi cua cai

ti

ngln keo chrra tlu6 bio cho thQt nhEn

dqng dugc mQt nQi lqc manh (trong

(anhban cua t6i hdt srlc ng4c nhi6n
vi

ltc

sir dgng

mQt c6ng ty

thi c6 ai itgng ctdn m4t

Nhitns cdu chuyQnvdldngy6u nghd

vi j'thrlc

tl4o

itrlcq4d

"Shrep

cria

nhfrng ngddi thgtht cdng Nh{t Ban
h nhfingbing chrlng minh hga sinh

niQm tl4o thlc nghd nghiQp cfingbao

hnm caf huongvudn t6i sr! horin

tt

tlQng cho tti6u ndy.

Hidu theo chidu huong dy, chtng

chinh luong tAm cria ngddi lao ttQng

mi th6i, chrlltr6ng

ching han) thi phii cd

xuy chidu kich ct4o ttrlc nghd ngtriQp.

du6i cria c6i ngdn keo bao Sid!).
CAu chuyQn tr6n cho thdy co 16 khei

hcio. Didu ndy chi c6 thd xudt ph6t

mQt chidu kich tdi thidu; mudn xAy

phii

ta c6 thd tti tldn cAu h6i ld

ai cu6ng 6p ndi.

chlng tinh hinh suy tho6i vd tt4o

vAr NHaN DINH Cudr

dt?c nghd nghiQp khd phd

Trong hoan canh thrrctdcia
ViQt Nam

bidn hiQn

nay thgc ra b6t ngudn sAu xa

ngiy nay, cdn x6c l{p lqr

chinh

sU

r?n nr?t trong tr{t tg

tt
luit

theo hrrong tt4o th?c hgc ngtria vg

ph6p cfra x6 hQi, mi W b6c si thdm
mi n6m x6c xudng s6ng ld mQt sg

(deontological ethics) cta Kant, ngtria

kiQn c6

quan niQmvd tl4o ttrtc nghd nghiQp

f

nghia ttidn hinh ?

*

t

80

THdI BAO KINHTdSAI

**frb
\

GIAPNGO