QUY TRÌNH sản XUẤT tác PHẨM TRUYỀN HÌNH

QUY TRÌNH SẢN XUẤT CHƯƠNG TRÌNH TRUYỀN
HÌNH

1. Khái quát chung:
Chương trình truyền hình đề cập tới các vấn đề của đời sống xã
hội không phải một cách ngẫu nhiên như vẫn diễn ra, mà nó thường
truyền tải các thông tin từ ngày này qua ngày khác, nhằm phục vụ một
đối tượng công chúng xác định. Nội dung của chương trình truyền
hình trực tiếp làm sâu sắc tư tưởng, các chủ đề, dần tạo nên trong ý
thức công chúng thế giới quan hiện đại. Mặt khác, cũng có thể thấy
rằng: chương trình đó là hình thức thực tế hoá, hình thức thực tế hoá
hình thức của truyền hình trong đới sống xã hội để truyển tải thông tin
đối với công chúng truyền hình. Nếu không có chương trình thì cũng
không có truyền hình. Nhưng cũng cần hiểu là chương trình truyền
hình là kết quả hoạt động, là sản phẩm của tập thể bao gồm các bộ
phận kĩ thuật – tài chính – nội dung. Đồng thời, cũng như các sản
phẩm khác, truyền hình có người sản xuất và có người tiêu dùng.
Người sản xuất tác động đến người tiêu dùng và ngược lại, người tiêu
dùng cũng tác động lại tới người sản xuất thông qua quan hệ: Nhà báo
– tác phẩm – công chúng. Chương trình tạo thành một chu kì khép kín
như chuỗi mắt xích trong chuỗi mắt xích giao tiếp. Chương trình
truyền hình là sản phẩm truyền hình, là kết quả của hoạt động truyền
hình, trong đó có cả quá trình sáng tạo ra nó bao hàm nhiều công đoạn
khác nhau, quá trình tạo dựng kế hoạch và hoạch định tác phẩm,

1


chuyên mục, mục được gọi là chương trình. Cho dù thuật ngữ chương
trình có thể hiểu theo nghĩa là chương trình của đài, chương trình
thang, chương trình tuần và chương trình ngày và thậm chí một tác

phẩm cụ thể cũng được gọi là một chương trình.
Mỗi chương trình truyền hình dù phục vụ cho đối tượng chuyên
biệt hay đông đảo công chúng thì cũng phải trả lời đựơc các câu hỏi:
-

Cái gì? Nội dung

-

Như thế nào? Thể loại, hình thức thể hiện.

-

Cho ai? Toàn thể công chúng hay đối tượng chuyên biệt.

-

Khi nào? Thời gian phù hượp hay bắt buộc.
Kế hoạch của đài truyền hình là sự tạo lập kế hoạch chuyển tác
phẩm báo chí dưới dạng thể loại đến với công chúng. Nó được thực
hiện phụ thuộc vào hai yếu tố:

-

Khả năng xây dựng kế hoạch từ việc tổng hợp tình hình.

-

Khả năng của lực lượng trong sáng tạo và sản xuất.
Như vậy để sản xuất chương trình truyền hình cần kết hợp hàng

loạt các yếu tố, mà trên thực tế có thể nhìn nhận là không cần thiết:
vấn đề thể loại, vấn đề kinh tế và đặc biệt là vấn đề tổ chức sản xuất.
Là loại hình báo chí kết hợp nhuần nhuyễn việc phản ánh thực tế bằng
các biện pháp nghệ thuật, truyền hình đòi hỏi phải có một quá trình
kinh nghiệm và có khả năng thực hiệnnhững nghiên cứu độc lập
nhưng để có được một tác phẩm trong đó thôi cũng phải trải qua khá
nhiều công đoạn để sản xuất.

2


2. Quy trình sản xuất chương trình truyền hình
Đây là công việc chính mà các tác giả tác phẩm truyền hình phải
thực hiện. Việc sản xuất các tác phẩm này mất khá nhiều thời gian, sau
khi xảy ra sự kiện mới đến được công chúng. Thực hiện các tác phẩm
loại này, cần thiết phải tuân theo một số quy trình sản xuất, có thể chia
ra làm hai dạng như sau:
Đối với các tác phẩm do phóng viên phát hiện đề tài có thể thực
hiện theo quy trình:
Phóng viên phát hiện đề tài, viết kịch bản, thông qua ban biên
tập. Sau đó chuẩn bị hiện trường để tổ chức ghi hình. Phần dựng
phim, viết lời bình, chọn nhạc và lồng tiếng, hoà nhạc là những phần
việc cuối cùng để có thể duyệt qua ban biên tập và phát sóng.
Đối với các chương trình do ban biên tập phân công thì thực
hiện có khác đi một chút:
Ban biên tập phân công, phóng viên nghiên cứu đề tài, chuẩn bị
kịch bản, báo cáo ban biên tập, chuẩn vị hiện trường, tổ chức ghi
hình, dựng phim chọn nhạc, đọc tiếng lồng nhạc, thông qua ban biên
tập và phát sóng.
a. Nghiên cứu thực tế:

Cũng như khi chuẩn bị viết bất cứ một bài báo thuộc bất
kỳ một loại hình báo chí nào nhà báo đều phải tiến hành những
chuyến đi thực tế để nghiên cứu tình hình nhằm định hướng cho các
hoạt động báo chí của mình. Nhanh chóng quyết định sử dụng thể loại
nào trong tình huống cụ thể.

3


b. Xác định đề tài:
Đây là khâu đầu tiên quan trọng, nó mang tính chất khoanh
vùng nhìn đối tượng. Đây là lúc phóng viên quyết định dùng thể loại
nào để phản ánh sự kiện, phản ánh theo hướng nào và lựa chọn những
chi tiết nào để phản ánh. Khi lựa chọn đề tài, cần chú ý đến những yếu
tố sau để làm cơ sở:
-

Có tính thời sự, được xã hội quan tâm

-

Nằm trong kế hoạch tuyên truyền.

-

Có khả năng ghi hình
Cần lưu ý rằng khi lựa chọn đề tài phải tránh nhắc lại những đề
tài cũ, phát hiện các vấn đề mới hoặc tòm ra chủ đề mới của đề tài.
Xác định chủ đề và tư tưởng chủ đề:
Đây là công việc tiến hành song song với việc xác định đề tài.

+ Chủ đề là những đề tài cụ thể được xác định
+ Tư tưởng chủ đề là thái độ của phóng viên đánh giá sự kiện
trên cơ sở tư tưởng của mình.
Như vậy, chủ đề là nội dung xuyên suốt một tác phẩm, còn tư
tưởng chủ đề là mục đích của việc đưa các thông tin đến công chúng.
Việc xác định tư tưởng chủ đề có ý nghĩa rất quan trọng trong
khi khai thác và xử lý tài liệu. Bởi vì khi tiếp xúc với thực tế, phóng
viên có cả một “ mớ hỗn độn”, nếu không xác định được tư tưởng chủ
đề, phóng viên sẽ không biết gỡ ra những chi tiết cần thiết cho chủ đề
tác phẩm của mình.

4


c. Làm kịch bản:
Sau khi định hướng được chủ đề và tư tưởng chủ đề của tác
phẩm, đIều nhất thiết là phóng viên phảI làm phác thảo và kịch bản.
+ Phác thảo: từ sản xuất những tác phẩm nhỏ chỉ cần đến một
máy ghi hình khi sản xuất những tác phẩm lớn hơn cần dùng nhiều
máy ghi hình cũng cần có những phác thảo (Storybroat), phác thảo
làm tăng tốc độ và hiệu quả sản xuất bằng sự hình dung trước sản
phẩm. Các phác thảo cũng giúp phóng viên kiểm tra lại các ý tưởng
của mình và giảI thích những ý tưởng này với nhóm làm phim.
+ Kịch bản: một tác phẩm truyền hình thực sự phải cần đến kịch
bản (Script) dù nó nhỏ, có khi chỉ là một bản phân cảnh ngắn, những
thể loại khác có thể cần kịch bản chi tiết hơn.
Nếu như phác thảo là ý đồ truyền đạt thông tin cụ thể về một
chủ đề nào đó, hoặc là tỏ thái độ tình cảm về một con người, một sự
kiện nào đó. Kịch bản là làm thế nào để diễn tả những ý tưởng, thái độ
hoặc tình cảm của người làm phim với người xem. Sau khi nắm được

những ý tưởng, chủ đề, tư tưởng chủ đề (tức là các ý tưởng) phóng
viên cần phải làm kịch bản để chuẩn bị cho tiến trình làm tác phẩm.
Để làm tốt một kịch bản cần xác định rõ một số vấn đề sau:
Kịch bản là gì?
Điều này sẽ được giải thích rất kỹ ở phần điện ảnh học, nhưng
cùng cần xem xét nó dưới góc độ làm truyền hình. Nguyên hiệu
trưởng trường Đại học Điện ảnh Liên Xô cũ J.Dan cho rằng: “Kịch
bản điện ảnh là điện ảnh ở dạng văn học, hoặc là văn học trên đường

5


đi lên màn ảnh. Cũng giống như kịch bản sân khấu là sân khấu ở dạng
văn học hoặc là văn học trên đường đi lên sân khấu”
Đối với truyền hình, việc tiếp thu ở điện ảnh các hình thức thể
hiện cho phép nó học tập những khái niệm, những cách làm mà điện
ảnh có được
Kịch bản truyền hình là văn bản thể hiện tác phẩm bằng từ ngữ.
Nó thể hiện ý đồ của tác giả trong việc thông tin sự việc, sự kiện, con
người tới công chúng. Còn kịch bản quay phim là phân chia nội dung
thành nhiều đoạn hình ảnh nhỏ hơn như các cảnh, các trường đoạn…
Tuy nhiên, kịch bản truyền hình có những đặc đIểm riêng biệt của nó.
+ Các đặc đIểm của kịch bản truyền hình
Kịch bản truyền mang tính dự đoán, dự báo chứ không phải ở
dạng ổn định.Phần lớn các chi tiết trong kịch bản đều là dự kiến của
phóng viên trên cơ sở thực tế cuộc sống, là con người thực, là sự việc
thực, không được phép hư cấu. Đặc điểm này phản ánh rõ tính chất
của báo chí truyền hình. Các sự kiện, sự việc nhất là định, nó có thể
phát triển ra ngoài hướng đã định sẵn. Không được cọi bất kỳ sự kiện
nào là bất biến để làm một kịch bản truyền hình ổn định.

Kịch bản báo chí truyền hình thường là kịch bản văn học và kịch
bản đạo diễn, nó toát lên nội dung tác phẩm. Khác với đIện ảnh, kịch
bản văn học đưa ra tư tưởng chủ đề, hướng đi của tác phẩm, còn kịch
bản đạo diễn đem lại biện pháp thể hiện tác phẩm. Với báo chí truyền
hình nó không diễn ra hai loai kịch bản với lý do sau:

6


Thứ nhất, nó phải căn cứ vào sự việc thực, có địa chỉ để phản
ánh.
Thứ hai, nó không được hư cấu và nhất thiết không được xuyên
tạc sự thật.
Thứ ba, kịch bản truyền hình phải là kịch có khả năng thực hiện
và thực hiện ngay lập tức.
Thứ tư, kịch bản truyền hình chỉ được sử dụng một lần.
+ Ý nghĩa của kịch bản:
- Tạo ra kế hoạch cụ thể cho phóng viên và kíp làm việc.
- Là sợi dây liên kết giữa phóng viên biên tập và phóng viên
quay phim.
- Kịch bản làm cho tác phẩm chặt chẽ, chọn lọc được các chi tiết
hay và khống chế được thời lượng.
- Giúp cho ban Biên tập hoạch định được chương trình.
d. Quay phim:
+ Khảo sát: Sau khi hoàn thành kịch bản và được ban biên tập
thông qua. Phóng viên cần có sự khảo sáy địa điểm quay phim. Đây là
công việc nên làm nhưng không có nghĩa là khi nào cũng thực hiện
được. Nếu như không thể đến địa đIểm khảo sát trước, cần tìm cách
thu thập qua điẹn thoại càng nhiều thông tin càng tốt. Khoả sát địa
đIểm quay phim nhằm:

-

Tìm hiểu địa điểm qua cũng như các hình ảnh quay phim có
thể đạt được.

7


-

Gặp gỡ những người có thể quay phim.

-

Kiểm tra nguồn sáng… và hướng mặt trời.

-

Kiểm tra vị trí quay và các cảnh đẹp.

-

Kiểm tra các tiếng động có thể có ở hiện trường.

-

Khẳng định việc được phép quay phim ở địa đIểm đó.

-

Xác định con đường thuận lợi nhất để đến địa đIểm và rút
khỏi địa điểm đó một cách nhanh nhất trong mọi tìh huống có thể xảy
ra.
+ Sau khi khảo sát có thể tiến hành quay phim ở hiện trường.
Khi quay phim cần làm các công việc sau:

-

Hướng dẫn người quay phim chuẩn bị kĩ lưỡng, tốt nhất là
thông qua kịch bản một lần nữa.

-

Khi giới thiệu với đối tượng làm việc nhất thiết phải giới
thiệu toàn bộ kíp làm việc.

-

Cần làm cho kíp làm việc hiểu được nội dung vấn đề cần
truyền đạt của phim. Nếu có thay đổi phải thông báo ngay.

-

Nên quay những cảnh chính trước.

-

Nhắc nhở quay phim một cách khéo léo để hoàn thành các
cảnh quay ở nhiều góc độ khác nhau, nahừm phát huy khả năng sáng
tạo khi dựng phim.

-

Cần quan tâm tới các loại tiếng động ở hiện trường.
e. Dựng phim

8


Trong quá trình sản xuất chương trình truyền hình, không có chỗ
nào kỹ thuật lại ảnh hưởng đến tác phẩm như giai đoạn hậu kỳ. Những
ảnh hưởng của kỹ thuật làm cho tác phẩm tốt hơn, và ngược lại có thể
làm cho tác phẩm dở đi. Về cơ bản, những hình ảnh chưa dựng được
gọi là băng gốc, cứ mỗi lần sao dựng hình ảnh lại kém đi.
- Kĩ thuật montage:
Có nghĩa là chọn những hình ảnh đã quay ở băng gốc in sang
một băng mới theo một thứ tự nhất điịnh.
+ Về kĩ thuật: Dựng giáp nối và dựng trám hình.
-

Dựng giáp nối ( Assem) hình và tiếng được ghi đồng bộ. Sau đó được
dựng thứ tự vào băng chưa có tín hiệu( băng chưa có xung)

-

Dựng trám hình( Insert) băng trắng được chạy tín hiệu từ trước trên
đường điều khiển. Sau đó dựng hình và tiếng lên. Dựng theo kiểu này
có nghĩa là dựng hình và tiếng riêng rẽ, tiếng của băng này có thể
dựng và hình của băng khác tạo nên sự chuyển cảnh mềm mại.
+ Cần chú ý đến phần dựng hình thô, có nghĩa là dựng trước

một lần, để xác địng cảnh đoạn, trường đoạn với một thời gian cần
thiết, sau đó sẽ dựng chính thức. Lúc này công việc dựng sẽ nhanh
chóng và chính xác hơn rất nhiều.
f. Lời bình:
*Vai trò của lời bình:
- Thực hiện chức năng giao tiếp với công chúng.
- Đảm bảo tính chính xác của tông tin

9


Lời bình trong tác phẩm truyền hình nhằm hướng người xem
hiểu đúng sự kiện và hiểu được mối quan hệ của nó với vấn đè mà tác
phẩm đặt ra. Trong tác phẩm lời bình vừa là phân tích, mổ xẻ, vừa là
sự tái hiện, sắp sếp lại sự kiện, thổi vào đó một ý nghĩa, hướng người
xem đén một cáI nhìn trung thực và hướng tới tương lai.
g. Tiếng động và âm nhạc
Âm thanh trong một bộ phim giúp người xem tin rằng những gì
thấy trên màn ảnh là thực. Bởi vì, con người luôn muốn được nhìn và
nghe cùng một lúc. Âm thanh trong một bọ phim tạo ra bối cảnh cho
một hành động. Công việc này được thực hiện bằng tiếng động âm
nhạc và tiếng động hiện trường.
+ Không có tiếng động hoặc yên tĩnh: bản thân sự yên tĩnh cũng
mang ý nghĩa của nó ngay cả trong cuộc sống cũng như trong bộ
phim. Sự yên lặng hoàn toàn trong một bộ phim muốn nói tới một vấn
đề quan trọng hoặc có kịch tính nào đó sắp xảy ra. Nó có thể tạo ra
được một sự căng thẳng trong một bộ phim.
h. Duyệt, kiểm tra nội dung:
Trước khi đưa vào phát sóng, chương trình phải được duyệt nội
dung. Hội đồng nghiệm thu của Đài sẽ duyệt và cho phép phát sóng

hay không phát sóng vào phiếu nghiệm thu phát sóng của băng
chương trình. Nếu cần phải sửa chữa, băng được quay về bắt đầu từ
khâu hậu kỳ video.
Các băng khai thác hoặc những băng phát lại (thời gian hơn 1

10


tháng) đều được thực hiện trước tiên qua khâu duyệt nội dung, sau đó
OTK kỹ thuật và chuyển đến phòng phát sóng.
i. Phát sóng:
Thực hiện phát sóng các băng chương trình đã đầy đủ thủ tục
quyết định và thực hiện phát sóng trực tiếp các chương trình studio từ
các địa điểm tiếp theo thông qua các đường truyền vệ tinh, cáp
quang…
Để nâng cao chất lượng kỹ thuật và nghệ thuật âm thanh của
chương trình, trung tâm kỹ thuật thực hiện hòa âm. Một số chương
trình tiến tới sẽ thực hiện hòa âm tất cả các chương trình trước khi
phát sóng.

11